Toevoegen van Ruimtelijke Kwaliteit | Economische vernieuwing en verstedelijking
door het verleden bepaalde locatiefactoren minder van belang zijn, een grotere rol kan spelen dan in het verleden, bijvoorbeeld door een aantrekkelijke omgeving te verschaffen waarin contacten tussen de verschillende spelers in de stedelijke economie worden gefaciliteerd. De verbeteringen in transport en communicatie hebben geen einde gemaakt aan het belang van agglomeraties maar ze hebben wel geleid tot globalisering en wereldwijde concurrentie. Steden bloeien, maar voortzetting van die bloei is niet vanzelfsprekend. Het is dan ook goed om de vraag te stellen hoe we onze Nederlandse steden productief en aantrekkelijk kunnen houden.
De rol van voorzieningen en erfgoed Om een antwoord op die vraag te vinden is het goed om even stil te staan bij een model dat in de jaren 1980 werd ontwikkeld door de Amerikaanse econoom Jennifer Roback (1982). Ze ging uit van een situatie waarin mensen en bedrijven vrij kunnen bewegen tussen verschillende steden, een situatie die in de huidige geglobaliseerde wereld realistischer is dan toen. Bedrijven willen niet op plaatsen zitten waar de loonkosten hoog zijn en de grond duur is tenzij daar iets tegenover staat. Agglomeratievoordelen zijn hier een belangrijke kandidaat. Werkers willen juist wel naar steden met hoge lonen maar ze houden evenmin van hoge prijzen voor grond, en dus voor huizen. Maar die werkers willen niet alleen geld verdienen maar het ook op een prettige manier uitgeven. En daarbij helpen stedelijke voorzieningen. Als het aangenaam is om in een stad te verblijven omdat het klimaat gunstig is of er een gezellig centrum is met hoogwaardige culturele voorzieningen, helpt dat om werkers naar die stad te lokken, of ze daar te houden, ook als de lonen misschien elders wat hoger liggen. Met andere woorden: stedelijke voorzieningen helpen mee om een stad sterk te maken, zowel voor bedrijven als huishoudens. De afgelopen tijd is de aandacht van economen voor de stad als centrum van consumptie sterk toegenomen. Agglomeratievoordelen zijn er niet alleen in de productie, maar ook in de consumptie. De hoge dichtheid van mensen in steden zorgt er voor dat daar allerlei voorzieningen kunnen bestaan die elders niet overleven. Gespecialiseerde 149