‘VAN KWETSBAAR NAAR WEERBAAR’ SYMPOSIUM VAKTHERAPIE VOOR MENSEN MET EEN LVB_ 22.04.22
INCLUSIEF ONDERZOEK MET KUNST IN DE PRAKTIJK ANJA ZIMMERMANN JAHEED ANDISHMAND LOTTE VAN DIJK
WIE ZIJN WIJ? • Anja Zimmermann beeldend therapeut, docent beeldende therapie HAN, onderzoeker HAN lectoraat EVVB, PhD student. • Jaheed Andishmand VN-Ambassadeur Mensenrechten voor mensen met een beperking, belangenbehartiging werkgroep Onderling sterk bij Zelfregiecentrum Nijmegen, student ervaringsdeskundigheid in onderwijs en onderzoek HAN - LFB STERKplaats. • Lotte van Dijk student beeldende therapie HAN, student onderzoeker HAN lectoraat EVVB.
MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT VAN INCLUSIEF ONDERZOEK: HOE WORDT ER NAAR MENSEN MET VERSTANDELIJKE BEPERKING GEKEKEN? GESCHIEDENIS TOT HEDEN.
• Defectparadigma Eind negentiende eeuw: ontstaan belangstelling in medische wereld voor ‘zwakzinnigheid’. Klinische zorg: behandeling van beperkingen; medisch model. b.v. trainen van vaardigheden/ revalidatie door b.v. vaktherapie. • Ontwikkelingsparadigma Jaren ‘50 en ‘60 vorige eeuw: psychologisch/ pedagogisch model; ‘geestelijk gehandicapt’: denken in ontwikkelingsachterstand; ontwikkelingsplannen. ontwikkelingsgerichte vaktherapie
• Burgerschapsparadigma Begin jaren ‘70: relationeel model; mens worden door contact met anderen. ‘Integratie’ in de samenleving (vanaf jaren ‘80). ‘Sociale inclusie’, ‘participatie’, burger met rechten en plichten (vanaf jaren ‘90). Van aanbodgerichte naar vraaggerichte zorgverlening • Waardigheidsparadigma Nu: shift naar ‘Sense-of-belonging’; medemens met verlangens en ervaringen in vitaal netwerk. Achtergrond: 2008/2016- VN Verdrag rechten van de mens met een beperking: onbeperkt meedoen. B.v. recht om zelfstandig te wonen, naar school te gaan, het openbaar vervoer te gebruiken en aan het werk te zijn. Recht om te spreken, gehoord te worden en zelf te bepalen. wat betekent dit voor vaktherapie? Omdenken? Kansen? Wat betekent het voor onderzoek?
ONDERZOEK • Niets over ons zonder ons! • Inclusief onderzoek = co-creatie, samen doen van begin tot einde. • Waarom? - “Het gaat over mij!” - Praktijkgerichte redenen: betere kwaliteit onderzoek door praktische relevantie voor de mensen waar het over gaat. - Academische redenen: rijkere, multi-gelaagde kennis van de complexe sociale werkelijkheid. We leren over de werkelijkheid vanuit vele perspectieven. - Om iedereen mee te laten doen moet je nadenken over de ‘taal’ in je onderzoek: b.v. taal van verbeelding, creativiteit en kunst/kunsten Art(s)-based research. • Art(s)-based research als vorm van…. - kwalitatief onderzoek - participatief onderzoek - dialogisch onderzoek - community based participative research - actieonderzoek - fenomenologisch onderzoek - narratief onderzoek
WAT IS ART(S)-BASED ONDERZOEK? • Onderzoek waarbij kunst -in de meest ruimte zingebruikt wordt: oriëntatiefase voor het verkennen van onderwerpen en/of dataverzameling en/of data-analyse en/of presenteren resultaten. • Kunst voor authentieke, persoonlijke weergave van belevingswereld, betekenisgeving door mensen. • Zintuigelijk, emotioneel en rationeel “verstehen”, onderzoek vanuit empathisch verstaan. • Dialogen maker-kijker-kunstwerk leiden tot empathisch verstaan vanuit esthetische distantie.
HOE KUN JE INCLUSIEF ONDERZOEK DOEN? • Voorbeeld: onderzoek “Verbeelding van het goede leven”. HAN lectoraat EVVB in samenwerking met LFB STERKplaats Nijmegen. https://www.han.nl/nieuws/2021/11/verbeelding-van-het-goede-leven/ • Aanleiding: veranderingen/ paradigmashift/ nieuw beleid in zorgorganisaties. Maar wat vinden de mensen waar het over gaat nou zelf? • Vraag: ‘Hoe verbeelden en verwoorden mensen met een verstandelijke beperking, hun naasten, begeleiders en onderzoekers het goede leven?’ • Doel: bijdragen aan verdere concretisering van de zoektocht naar een waardig leven en doen van een appèl om steeds opnieuw op zoek te gaan naar de invulling van dat goede leven. • Resultaat: Film- bijdrage aan dialoog over goede zorg op congressen, in onderwijs en werkveld; wordt tevens gebruikt om mensen in te werken bij partnerorganisaties en in onderwijs.
METHODE • Aan ons onderzoek namen 8 jongvolwassenen deel samen met een naaste, vader, moeder, of broer en een persoonlijk begeleider. • Zij zijn cliënten van drie zorgorganisaties regio Arnhem-Nijmegen of studenten van de STERKplaats Nijmegen. • Fase 1- Voorbereiding Kennismakingsbijeenkomst met beeldende oefening met aansluitende dialoog: ‘Hoe ziet een goede dag voor jou eruit?’ (45 minuten). • Fase 2- Dataverzameling: beeldende creatieve sessies (2 uur). Ontmoetingsruimte waar groepjes jongvolwassenen met een verstandelijke beperking, hun naasten en begeleiders met muziek, teken- en schildermateriaal uitgenodigd zijn om in dialoog te gaan over het goede leven. Op de beelden die ontstaan zijn is samen gereflecteerd. Dit heeft geresulteerd in beeldend werk waar mogelijk ondersteund door een duiding in taal. De variatie aan beelden, ervaringen en reflecties zijn vervolgens bij elkaar gepresenteerd in duo-portretten waarin perspectieven naast elkaar en met elkaar in contact gebracht zijn. In eerste instantie in dialoog ter plekke, in tweede instantie in een film. De film stimuleert dialoog over het ‘goede leven’ en reflectie daarop.
• Fase 3: data analyse Kwalitatieve inhoudsanalyse. De opnames van de creatieve sessies zijn getranscribeerd. Betekenisvolle uitspraken van respondenten zijn geselecteerd en voorzien van codes…. Artikel volgt.
WAT IS MAKKELIJK EN WAT IS MOEILIJK IN INCLUSIEF ONDERZOEK? • Makkelijk: Vaktherapeuten die meewerkten aan het onderzoek zijn gewend om - vanuit werkvormen data te verzamelen - in afstemming met anderen dialogen te voeren over iemands belevingswereld en betekenisverlening Zij konden de andere onderzoekers daarin meenemen en de sessies voorbereiden. STERKstudenten zijn gewend om - ervaringen te delen - samen te werken met andere onderzoekers - Te werken met beeldende werkvormen: tekenen, schilderen enz. (b.v. in inclusief onderwijs beeldende therapie HAN) - “Inclusief onderzoek gaat over jezelf en dat in je eigen taal”. - De respondenten wisten goed wat zij wilden delen.
• Moeilijk? In het algemeen: - het kost veel tijd om steeds goed af te stemmen. - Uitkomsten zijn vaak onverwacht en dus soms lastig te verstaan. - Ethische kwesties (macht; wie wordt voor dit werk betaald en wie niet? Wie mag er meedoen en wie niet?). - Mensen met beperking kunnen vinden voor onderzoek. - Mogen mensen in de zorg zelf bepalen of zij meedoen: hoe kom ik voorbij de begeleider? - Je hebt vaak ook de begeleider en/of naasten nodig. - Vinden van goede methoden passend bij de persoon om te communiceren. Wat als iemand helemaal niet kan praten? Laat mensen zelf bepalen of zij meedoen en ga op zoek naar goede voorbeelden!
MEER INFORMATIE EN INSPIRATIE https://www.zorgbelanginclusief.nl/projecten/aan-de-slag-met-het-vn-verdrag/ (Receptenmap ‘Aan de slag met het VN Verdrag’). https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/rechten-van-mensen-met-eenhandicap (VN Verdrag). https://www.han.nl/artikelen/2020/12/op-naar-een-kleurrijke-samenleving-metart-based-communities/ (onderzoek Anja). LFB.nu (STERKplaatsen) & https://lfb.nu/lfb-nijmegen/ (STERKplaats Nijmegen) Inclusief onderwijs HAN beeldende therapie & STERKplaats: https://lfb.nu/hierleer-je-er-wat-van/ https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/vakmanschap/bumpy-momentsbc. (Ander voorbeeld van een art-based inclusief onderzoek met studenten beeldende therapie).
VRAGEN? OPMERKINGEN?
…. en vanavond reflecteren we op de invloed van jouw perspectief op het goede leven op je vaktherapeutische werk……
SAMEN ONDERZOEK DOEN? MOET JE DOEN! HEB JE VRAGEN OF OPMERKINGEN, WIL JE SPARREN OF IETS DELEN WAARMEE JE ZELF BEZIG BENT? DAN KUN JE ONS MAILEN: ANJA.ZIMMERMANN@HAN.NL BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT ANJA, JAHEED EN LOTTE
BRONNEN (HANDIG VOOR EIGEN GEBRUIK?)
• Algra, K., Bouter, L., Hol, A. & Van Kreveld, J. (2018). Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit. (www.vsnu.nl) • Barone, T. & Eisner, E.W. (2012). Arts-Based Research. Los Angeles, CA: SAGE. • Bresler, L. (2006). Toward Connectedness: Aesthetically Based Research. Studies in Art Education 2006, 48(1), 52-69. • Cluley, V., (2017). Using photovoice to include people with profound and multiple learning disabilities in inclusive research. British Journal of Learning Disabilities, Mar2017; 45(1): 39-46. • Hermsen, P. Keukens, R & van der Meer, J. (2011). Mensen met verstandelijke beperking. Deventer: Van Tricht uitgeverij. • Ho, R.T.H, Chan, C.K.P., Fong, T.C.T, Lee, P.H.T, Lum, D.S.Y. & Suen, S.H. (2020). Effects of Expressive Arts–Based Interventions on Adults With Intellectual Disabilities: A Stratified Randomized Controlled Trial. Front. Psychol., 11 June 2020. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01286. • Pharos (2020). Inclusief onderzoek. Hoe neem je iedereen mee in jouw onderzoek?. Download from file:///C:/Users/zmma/AppData/Local/Microsoft/Windows/INetCache/Content.Outlook/ WXAJ0SNI/infosheet-inclusief-onderzoek.pdf. • Reerink, A., The A-M., & Roelofsen, E. (2017). Van burger-cliënt naar perspectief van waardigheid. NTZ nr. 1 – 2017, pp. 53-63. • Schippers, A.P, Bakker, M. & Peters, L. (2018). Van Participatie naar Sociale Inclusie. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan Mensen met Verstandelijke Beperkingen,2, 106-118. • UNESCO (2012). Social inclusion, social transformations, social innovation. Consultations of the director-general with member states. (Te vinden op internet) • Van Heijst, P., De Vos, N., & Keinemans, S. (RED.) (2019). Arts-Based Research voor het Sociale Domein. Op Kunsten gebaseerd Praktijkgericht Onderzoek. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
AVONDPROGRAMMA • Onderzoek naar de invloed van het persoonlijke perspectief op het ‘goede leven’ op het vaktherapeutisch werk…… Stelling: ‘Jouw beelden van het ‘goede leven’ beïnvloeden hoe je naar vraagstukken van je cliënten kijkt en wat je daarmee doet’. Hoe verbeeld jij jouw ‘goede leven’? • Creëer een beeld met de titel ‘het goede leven’ (20 minuten). • Ga dan in dialoog met andere deelnemers. Reflecteer samen op: (20 min) - wat is mijn beeld van het goede leven? Welke kernwoorden en -beelden komen in mij op als ik naar mijn beeld kijkt? - Hoe is dit van invloed op hoe ik naar het leven en de hulpvragen van mijn cliënten kijk? (Denk b.v. aan de waarde die je aan autonomie hecht). - Wat valt me op en wat neem ik mee naar de borrel? • Samen afsluiten met enkele voorbeelden van deelnemers (10 min).