Amazone bladerversie

ÉCOSYSTÈME ECOSYSTEEM

GESCHIEDENIS AUX ORIGINES VAN HET DETROPISCH LA FORÊT REGENWOUD AMAZONIENNE

HC

La de citébuurt des van dieuxSantarém (Cidade dos In ligt Deuses) fait Goden face à (Cidade l’Amazone de Stad der prèsDeuses) de Santarém. dos tegenover de Amazone.

omment s’est formée la forêt oe is het tropisch regenwoud ontamazonienne ? antwoord op die staan?

Voor het Pour comprendre son 200 histoire, il vraag moeten we circa miljoen faut terug remonter 200 millions d’anjaar in de tijd.

Toen waren néescontinenten en arrière. op aarde nog met elkaar veralle À cette époque, les periode continents bonden.

Een lange van étaient droogteencore werd tous réunis. période sécheresse verruild voorUne een grande warm en vochtigdeklimaat.

Dit prenait fin à un climat chaud klimaat waspour niet faire alleenplace perfect voor het regenet humide. woud, maar ook voor dinosaurussen, waarvan Exactement le climat qui convient la forêt, de lange heerschappij op aarde rondà deze tijd mais aussi auxperiode dinosaures qui ont commencé begon.

In die draaide de aarde veel leur long règne sur en la de Terre à peu prèsdichà la sneller rond de zon, maan, die veel même monde si ancien ter bij époque. de aardeCe stond, zagétait er veel groter que uit. la Terre plus vite autour du Soleil et Het was tournait een wereld zonder bloemen, insecten quevogels. la Lune, plus proche de nous, paraissait en beaucoup plus oerbossen grosse… Unzagen mondeersans fleurs, De tropische compleet ni insectes, ni oiseaux ! anders uit dan het tegenwoordige regenwoud La forêt primitive ne pas du tout van de Amazone.

Hetressemblait hoogste gedeelte van à celle quehet nous connaissons aujourd’hui. het woud, kronendak, bestond uit reusD’énormes conifères occupaient la partie somachtige naaldbomen en de ondergroei uit mitale, la canopée, tandisZo’n que des boomvarens en palmen.

100 fougères miljoen arborescentes et des sortesvarens de palmiers s’épajaar geleden evolueerden tot de eerste nouissaientplanten, dans lesdie étages bloeiende een inférieurs. symbiose aanginIl y met a 100 millions d’années, les premières gen hun bestuivende insecten: ik voed plantes à mij fleurs, issues En des algauw fougères, appajou als jij bevrucht. waren ze raissent.

Elles établissent une relation Toen de réciin het regenwoud in de meerderheid. er procité les insectes pollinisateurs je te circa 65avec miljoen jaar geleden een einde :kwam nourris si tu me fécondes.

Elles vont bientôt aan de heerschappij van de dinosaurussen, dominer ze la forêt. stierven niet allemaal uit. Kleine tweepoLorsque le règne des dinosaures s’achève, il y tige vleeseters wisten te overleven.

Ze leerden a 65 millions d’années, tous de ne talloze disparaissent vliegen om hun maag met insec-

pas.teDes petitsHun carnivores bipèdes survivent. ten vullen. gekrijs en gekwetter weerIls apprennent pour se gorger des klonk al snel luidà involer de bossen.

Langzaamaan insectes qui pullulent.

Les frondaisons ontwikkelden deze schepsels zich tot de résonnent maintenant de leurs cris et de leurs vogels. chants.

Ils évoluent pour devenir lesuit oiseaux.

In die tijd schoven de continenten elkaar.

Pendant ce temps, les continents se Afrika. sont sépaZuid-Amerika maakte zich los van Er rés. L’Amérique du Sud divorce de l’Afrique. ontstonden verschillende regenwouden, elk La se morcelle et chaque partie va vivre metforêt een eigen geschiedenis.

Zeer bijzonder is sa histoire. qui va devenir l’Amahetpropre verhaal achter Celle het regenwoud dat later de zonie connaît unTegelijkertijd destin particulier.

Amazone werd. met de vorming Il y ahet 23 Andesgebergte millions d’années, la formation de la van (ongeveer 23 miljoen chaîne de montagne des een Andes donne vochnaisjaar geleden) ontstond immens sance à une Daarvandaan vaste zone humide.

L’accentuation tig gebied. stroomde het water du relief permet l’apparition de l’Amazone, il 10 mil joen jaar geleden omlaag: zo ontstond ydeaAmazonerivier 10 millions d’années.

Le talrijke fleuve draine la en vonden plantenzone humide, favorisant l’installation de nomen diersoorten een vruchtbaar leefgebied.

Het breuses plantes et steeds de quantité regenwoud begon meer d’animaux. gestalte te krijPeu à peu, la forêt se construit, complexigen en de soortenrijkdom breiddesezich steeds fie.

Il y uit. a 5 De millions d’années, l’abaissement verder continenten Noorden Zuiddu niveauschoven de la mer rapproche les en Amériques, Amerika naar elkaar toe vereniglongtemps séparées.

Elles finiront par se den zich. Ook de per continent verschillende rejoindre, mêlant des faunes zich et des flores qui flora en fauna vermengden met elkaar. ont différemment.

Fourmiliers, tatous, Van évolué het vroegere supercontinent Pangea hadparesseux, agoutis, capybaras sont des surviden miereneters, gordeldieren, luiaards, agoevants l’ancien weten supercontinent, la maar Pangée, ti’s en de capibara’s te overleven, er tandis que pécaris, jaguars et tapirs kwamen ook nieuweécureuils, diersoorten uit het noorsont nouveaux venus du Nord. jaguars en den, des zoals pekari’s, eekhoorns, Depuis 200 millions d’années, a beautapirs. Het regenwoud is dus la al forêt 200 miljoen coup évolué, mais elle n’a jamais disparu maljaar in ontwikkeling.

Ook na alle ijstijden, gré les glaciations, remontées du niveau overstromingen doorles herhaalde stijgingen van de zeespiegel, la mer qui lange l’inondent, les sécheresses, periodes van droogte les en incendies gigantesques déclenchés parvuurl’acgigantische, door vulkanen ontbrande tivité Lorsniet de verdwenen, chaque épisode, la zeeën volcanique. zijn de bossen hoewel forêt régresse jusqu’à ne plus former parfois er tijdens dergelijke natuurverschijnselen que îlots épars, repartir de plus maarquelques kleine delen van hetpour woud overeind blebelle et prospérer, suivant. ven. Het regenwoudjusqu’à bloeidel’épisode telkens weer op, Ainsi, c’est au opnieuw gré des catastrophes que s’est om vervolgens door een natuurramp formée la grande forêt amazonienne. te worden getroffen.

NATUURRAMPEN HEBBEN OP VERSCHILLENDE MANIEREN BIJGEDRAGEN AANCATASTROPHES HET ONTSTAAN NATURELLES VAN HET GROTE C’EST AU GRÉ DES REGENWOUD VAN DELAAMAZONE. QUE S’EST FORMÉE GRANDE FORÊT AMAZONIENNE. 18

ÉCOSYSTÈME ECOSYSTEEM

IN AU HETCŒUR HARTDE VANLADE NATURE SAUVAGE WILDERNIS

LI

e film en scène undejeune n de film Amazonia Amazonia met belandt een in diecapucin apprivoisé qui se retrouve seul rentuin geboren kapucijnaapje (Cebus) la forêt amazonienne la suite na dans een vliegtuigongeluk in de àwildernis d’avion. vand’un hetaccident Amazoneregenwoud.

Er heerst Un pesant s’installe. végétation een silence beklemmende stilte. HetLadier ziet de forme autour lui ondoordringbare un mur infranchissable. begroeiing alsdeeen muur.

Le cœur spitst battant, petitzijn capucin l’oreille.

Angstig hetleaapje oren.tend Hoog boven Très loin au-dessus tête, les oiseaux ont hem beginnen vogelsdetesakwetteren.

Hij schrikt recommencé à chanter.

L’appel lointainind’un van het geschreeuw van een brulaap de singe le fait verte. hurleur Hij vraag zichsursauter. van alles af. Waarom is Tant d’émotions le submergent.

Pourquoi se hij hier alleen? Waar zijn de mensen?

Voor het retrouve-t-il ? Où sont les humains ? Pour eerst in zijnseul leven bekommert zich niemand la fois deen sadorstig vie, personne ne erops’ocompremière hem. Hongerig besluit hij cupe lui. Il en est al abandonné.

Tenaillé par la uit tede trekken zijn zintuigen te gebruisoif, faim, il se décide à partir à l’avenken. par Hij la ruikt muskus en andere onbekende ture, tousdie sestegelijkertijd sens en éveil.weerzinwekkend Il hume des odeurs geuren, en inconnues, musquées ou délicatement parfuprikkelend zijn. mées, repoussantes et staart excitantes à la fois.

Plotseling ziet hij een met zwarte ringen Une anneléeErapparaît milieu de en hijqueue blijft staan. duikt eenaulange spitse la végétation.

Le petit singe se fige. Un long snuit op die zorgvuldig de omgeving besnufmuseau se neusbeer dresse et flaire felt. Hetpointu is een met avec een circonsgrotere pection les alentours.

C’est un coati, dont la nieuwsgierigheid dan voorzichtigheid. curiosité vite sur la prudence.

Voor de l’emporte kapucijnaap vormt dit bijzondere Pour le capucin, cet étrange visiteur komt, qui s’apschepsel, dat langzaam dichterbij de proche est le premiermet contact avec cetteonbeplaeerste kennismaking een volslagen nète il ignoreToch tout.isPourtant, cette forêt kend dont territorium. het regenwoud zijn est celle de ses origines. malgré la peur geboortegrond, en naastDéjà, angst bespeurt hij qui submerge, il éprouve un sentieen le eigenaardige opluchting: hetétrange betoverende ment légèreté.

L’ivresse la liberté. gevoeldevan vrijheid.

Maardeom te overleven Mais va devoir très vite zal hijilsnel nieuwe apprendre dingen moeten leren.pour Op espérer survivre. quitoekans déjeunent de takken boven Des hem toucans gebruiken hunà

20

ÉCOSYSTÈME ECOSYSTEEM

LE CAPUCIN, DE KAPUCIJNAAP, EEN HOOGBEGAAFDE SURDOUÉ NOUVEAU MONDE IN DE DU NIEUWE WERELD

QW

u’a-t-il de ons plus que nos autres at heeft kapucijnaapje voor cousins primates, notre capuop andere primaten?

En waarom cinstaat ? Pourquoi tient-il hij eigenlijk zo la in vedette het mid-?

Pour son regard pétillant d’inteldelpunt van onze belangstelligence ? Pourhet sa door curiosité et sa ling? Komt zijn ogen, vitalité sans bornes verraden? ? Non, c’est bien die zijn intelligentie Door zijnplutôt grenpour une chose très simple sa capacité à nous zeloze nieuwsgierigheid en: levendigheid?

Het émouvoir. is eenvoudig: het komt doordat hij antwoord Lesons scientifiques, eux,Wetenschappers ne se laissentlaten pas bij emoties opwekt. influencer ils door mesurent. volume son zich echter :niet emotiesLeleiden: zij de meten. cerveau est prochevan de het celuikapucijnaapje du chimpanzé.

En De herseninhoud komt toute modestie, il met est ledie singe plus intelliongeveer overeen van le een chimpangentIndu Nouveau Monde.kan Et worden il sait parfaisee. alle bescheidenheid gezegd tement comment tirer parti de ce don la dat de kapucijnaap de intelligentste aapdevan nature. de Nieuwe Wereld is. En hij weet precies hoe Le groupe (de 10 van à 40de individus) s’estbest installé hij dit geschenk natuur het kan dans les branches horizontales d’un grand benutten. arbre.

Lesvan capucins dorment en restant Een troep ongeveer tien tot veertig apenen is contact physique takken avec unvan oueen deux de boom leurs op de horizontale grote congénères. neergestreken.

In zijn slaap houdt de kapuDès l’aurore, les mâles réveillent le monde cijnaap lichaamscontact met een tout of twee soorten vocalisant à tue-tête.

C’est l’heure du petit genoten. ’s Ochtends vroeg wordt de troep met déjeuner. n’y adepas loin à aller.

Le chef veel kabaalIl door mannetjes gewekt.

Het isa pris voor soin d’installer dortoir tijd het ontbijt.leEn dat isprès nietd’un ver, arbre want fruitier avoir à courir le ventre de leiderpour heeftne eenpas slaapplaats in de buurt van creux… een fruitboom gekozen.

On heeft commence par des Mais le Zo hij eendonc zoektocht op fruits. een lege maag régimetedevermijden. la journéeHet seraontbijt bien plus varié weten bestaat dus: fleurs, bourgeons, graines, insectes, araiuit vruchten.

Maarnoix, op de menukaart voor de gnées, et aussi, l’occasion, grenouilles, rest vanœufs de dag staanàook andere lekkernijen: souris, lézards et même oisillons. bloemen, bloemknoppen, noten, zaden, insecCelui-ci choisit avec soms soin ook l’endroit où muiil va ten, spinnen, eieren, kikkers, s’installer pour casser la jonge grossevogels. noix dure qu’il zen, hagedissen en zelfs vient de faire tomber l’arbre. Cette dalle De kapucijnaap zoekt de zorgvuldig een plaats bien plate il partdiken waar hij eenservira zojuistd’enclume. uit de boomPuis gehaalde quête d’une pierre trop grosse ni trop petite ke, harde noot kanni kraken.

Hij gebruikt daarpour la coque. coups bij eencasser vlak stuk steen Quelques als aambeeld.

Ombien de

ajustés suffiront.zoekt Mission accomplie ! Grâce dop te breken, hij een steen die niet teà leur intelligence, les capucins ont accès des groot, maar ook niet te klein is.

Met eenàpaar fruits, des graines les autres singes ne gerichte tikken wordtque de noot gekraakt.

Dankzij peuvent atteindre.weten kapucijnapen vruchten hun intelligentie Leszaden capucins s’activent surandere un territoire d’un en te vinden die voor apensoorten kilomètre carré onbereikbaar zijn.environ. Ils en connaissent chaque arbre, chaque chaque danHet jachtgebied van decachette, kapucijnaap beslaat ger. Ils ont mémoirekilometer. la carte de toutes les ongeveer eenenvierkante Daarbinnen sources ze deelke nourriture disponibles et savent kennen boom, elke schuilplaats en elk à quel moment l’année elles plaatsen sont comesgevaar.

Ze wetendealle mogelijke met tibles. Cetequi représente des centaines de donvoedsel vinden en kennen elk tijdstip in néesjaar qu’ilwaarop faut recouper pas dépenser het ze zich pour daar ne terecht kunnen. d’énergie Ze moeteninutilement. dus honderden gegevens goed uit À la mi-journée, lorsque soleil commence à elkaar zien te houden omleonnodig energieverchauffer fort, le groupe marque une pause et bruik te voorkomen. descend d’eau. l’heure destijgt, tous Als rondaudepoint middag de C’est temperatuur les dangers ocelot ou daalt pumaafsont last de troep! Jaguar, een pauze in en naarà l’affût…

Tout le Dat monde remonte déjà faire een drinkplaats. is een levensgevaarlijke la sieste. Mais, bientôt, onderneming, want er kancommence een jaguar,une een parocetie chasse aux op insectes quiliggen. se cachent lot de of een poema de loer Voor sous hun l’écorce des arbres ou dans les drôles jarmiddagdutje klimmen ze weer in een de boom. dins qui habillent chaque de Maarsuspendus daarna beginnen ze alweer snel arbre aan hun la forêt. jacht op voedzame insecten, die zich verschuiLe soir tombe vite. Àofcinq heures, le chef len onder de boombast in merkwaardige om donne l’ordre du regroupement et choisit un de bomen gewikkelde hangende tuinen. arbre confortable… proximité de lahet table du De avond valt snel. àDe leider geeft bevel petit déjeuner. om bijeen te komen en zoekt een slaapplaats in een boom vanwaar het ontbijt goed bereikbaar is.

GRÂCE INTELLIGENCE,WETEN LES CAPUCINS ONT ACCÈS DANKZIJÀ LEUR HUN INTELLIGENTIE KAPUCIJNAPEN ÀVRUCHTEN DES FRUITS À DESTEGRAINES QUEVOOR LES AUTRES EN ETZADEN VINDEN DIE ANDERESINGES NE PEUVENT ATTEINDRE.ZIJN. APEN ONBEREIKBAAR 25

ECOSYSTEEM ÉCOSYSTÈME

De ocelotbeaucoup (Leopardus veel kleiL’ocelot, plus pardalis) petit, pèseisune dizaine nerkilos. dan de en weegt maarlazo’n kg. de Il poema, fréquente, lui aussi, forêt10dont Hijs’éloigne leeft ook in het tropisch Zijn il rarement.

Sa robe,regenwoud. vivement colokleurige vel in geel, oker is zeera rée de jaune, d’ocre ou en degeel-oranje jaune-orangé, gewild,samet als gevolg dat het op sommige causé disparition totale en dier maints endroits. plaatsen geheel is uitgeroeid.

Het pa van C’est une des plus recherchées autroon monde. rozetten, en strepen op de bij Le motifvlekken de rosettes, taches et vacht lignesisqui iedere ocelot anders.

De ocelot jaagt ’s nachts ornent son pelage, diffère complètement d’un vanuit een hinderlaag op vrij prooien, individu à l’autre.

Chaque peaukleine est unique… zoals kleine knaagdieren, hagedissen, L’ocelot chasse de nuit à l’affût de proiesjonge pluapen, pekari’s, maarrongeurs, ook leguanen, schildpadtôt menues, petits lézards, jeunes den, amfibieën vissen. tortues, amphibiens singes et mêmeeniguanes, Het mannetje brengt het vrouwtje voedsel in et poissons. het mâle hol en bij het :grootbrengen van de Le esthelpt exemplaire il apporte à manger jongen. à sa compagne au terrier et participe même à l’éducation des petits.

DE JAGUAR De jonge pekari, SEIGNEUR JAGUARdie ver van zijn troep op de

oevers de qui Amazone voedsel zocht, Le jeunevan pécari broutaitnaar à l’écart du groupe, hoorde niet die zich au bord de du jaguar rio, ne l’a pasaankomen, entendu approcher, geruisloos als een geest beweegt.

Hij konIl het car il est silencieux comme un fantôme. ne roofdier ooknon nietplus zien,: omdat diens rozetachtig l’a pas vu sa robe mouchetée de gespikkelde huid een perfecte camouflage biedt rosettes est un camouflage parfait dans le sous-

in hetsurtout struikgewas, vooral inEn defait, schemering.

In bois, au crépuscule. le fauve n’a feite had de jaguar zich nietqui eens bewogen. même pashet bougé.

C’est sa proie s’est approDe prooi wasaffût, zelf richting hinderlaag, een chée de son un épaiszijn buisson.

L’attaque dichtduré struikgewas, gelopen.Une De dodelijke n’a qu’une seconde. mâchoire aanval de fer duurde slechtssur eenleseconde. s’est refermée crâne duKeiharde petit porckaken saudoorboorden schedel van navelzwijn en vage qui s’est de brisé comme la het coque d’une noix. braken hem notendop. De pekari was Le pécari n’a als paseen souffert. op slag dood.

De jaguar (Panthera is het Le jaguar (Panthera onca) est le onca) plus grand grootste roofdier vanPrès Amerika met zijn félin d’Amérique. de 2 en mètres de lengte long, van bijna 2m en gewicht ruim 100 kg het plus de 100 kilos, il est le van prédateur dominant dominante roofdier in hetDans Amazoneregenwoud. de la forêt amazonienne. le monde, deux De twee verre familieleden tijger en leeuw zijn félins seulement le dépassent en taille : le tigre weliswaar nog c’est groter, de jaguar heeft de et le lion. Mais luimaar qui possède la mâchoire sterkste beet van Au allepoint roofdieren en past deze la plus puissante. d’en faire une arme toechasse als een verschrikkelijk wapen.

Terwijlpande de redoutable : alors que les autres andereattaquent grote katten de keel grijthères leurhun proieprooi à la bij gorge, le jaguar pen, bijt jaguar schedelbeenderen en mord sa de proie à lade tête, brise les os dustuk crâne, schakeltainsi zo deun hersenen uit.au cerveau… portant coup fatal De jaguar voorkeur aanproies grote prooien, Le jaguargeeft aimedeles grosses : tapir, zoals tapirs, capybara’s (waterzwijnen) en aux pecapybara, pécari.

Mais il s’attaque aussi kari’s. Ook schildpadden en zelfs serpents, auxslangen, tortues et même aux caïmans. kaai Apen en, zo nodig, Il nemannen dédaignevalt pashij lesaan. singes et peut même se kikkers ende vogels staan eveneens op het menu. contenter grenouilles ou d’oiseaux.

ECOSYSTEEM

HET KRONENDAK, EEN ONBEKENDE WERELD

H

et regenwoud is een wereld die ver van de onze ligt. Het is nog maar enkele tientallen jaren geleden dat er met uitzondering van een paar avontuurlijke jagers nog niemand in dit reusachtige gebied tussen hemel en aarde was doorgedrongen. Biologen hebben ons na veel onderzoek gewezen op de ongelofelijke soortenrijkdom en omvang van populaties in de boomtoppen van het tropisch regenwoud: 70 tot 80 procent van alle levende wezens komt hier voor! Hier ligt het hart van de fauna en flora van onze aarde.

Het panorama op 45 m boven de ondergroei is adembenemend: een zee van bomen strekt zich onder het hemelgewelf uit tot aan de horizon.

Hier en daar steken bomen als wachters uit boven de groene oceaan.

De aardbodem bestaat slechts in de herinnering. Het kronendak is een andere, bijna levensvijandige kosmos met een onbarmhartig stralende zon, verblindend licht, verstikkende hitte en een voor een mens moeilijk te bewaren evenwicht. Alleen met een aangegespt zeilharnas, zoals aan dek van een zeilschip op volle zee, kunnen er veilig stappen worden gezet. Klimmers en technici maakten het werken voor wetenschappers hier mogelijk, want zij hebben steeds lichter en eenvou-

diger gereedschap en klimmateriaal ontwikkeld om deze onbekende wereld behoedzaam te kunnen onderzoeken.

Aan het begin van de middag is er weinig schaduw te vinden. De vegetatie lijkt de zonne-energie te drinken. De in overvloed aanwezige bloemen en vruchten dienen veel dieren tot voedsel: vogels, apen, insecten, vleermuizen en nog veel meer soorten, waarvan we totaal niet weten hoe ze overdag of ’s nachts leven. De bomen vormen merkwaardigerwijs geen ononderbroken bladerdak, want hun takken raken elkaar niet. Elke boom houdt afstand tot zijn buren. Dit wonderbaarlijke ‘maatgevoel’ stelt plantkundigen voor een raadsel.

Ze vermoeden dat de bomen deze veilige afstand aanhouden om infectie door micro-organismen of aantasting door schadelijke insecten als mieren en rupsen af te weren.

Zijn bomen zich ook ‘bewust’ van hun omgeving en delen ze dit met andere bomen? Het regenwoud met zijn kronendak werpt onvermijdelijk de vraag op hoe bomen hun omgeving waarnemen en door deze vraag gaan we twijfelen aan onze opvattingen over de plantenwereld.

Het gerommel van de donder onderbreekt deze overweging. De onopvallende witte wolken aan de horizon zijn onverhoeds in een onheilspellend naderende donkere massa veranderd. De passaatwind begint heftig te waaien. Het volgende ogenblik wordt het donker. Een oorverdovend geraas legt de vogels het zwijgen op: grote regendruppels vallen met duizenden op het bladerdak. Het klinkt als geweervuur.

Een opwekkende frisheid vervult de atmosfeer. De wolken trekken al weg. De wind gaat liggen. Het kronendak glanst weer in het zonlicht en in de groene zee van boomtoppen ontwaakt het leven opnieuw.

HIER EN DAAR STEKEN BOMEN ALS WACHTERS UIT BOVEN DE GROENE OCEAAN. 52

UITSTEL VAN EXECUTIE VOOR DE PAPEGAAIEN PERROQUETS EN SURSIS

EO Boven de roodstaartamazone Ci-dessus, l’amazone à joues (Amazona brasiliensis) uit bleues, (Amazona brasiliensis) Zuidoost-Brazilië; rechts de du sud-est du Brésil.

Ci-contre, kraagpapegaai (Deroptyus le papegeai maillé (Deroptyus accipitrinus).

enn vlucht zou de Christo fdit quepapegaaien c’est un vol perrofelquets Columbus de weg gewezen heb-à qui indiqua la route à suivre ben naar de Nieuwe Dit verChristophe ColombWereld. pour découvrir haal is misschien te mooiest ompeut-être waar te l’Amérique.

L’histoire zijn, maar zet ons aan het denken.

Is un peu trophet belle, maiswel posons-nous la queshet en petits-enfants kleinkinderenauront-ils nog vertion onze : noskinderen enfants ou gund om bij zo grandioos la chance de zonsondergang contempler ce een spectacle magnischouwspel als toen te bewonderen?

Van de fique au soleil couchant ? Les perroquets 350 papegaaiensoorten worden vele met uitcomptent 350 espèces dont un er grand nombre sterven bedreigd. sont menacées.

Deze bijzondere vogels boeien ons natuurlijk Ces oiseaux extraordinaires fascinent natureldoor hun en et hun vermogen te lement parkleurenpracht leurs couleurs leur faculté de ‘spreken’, meerparticuopmer« parler ». maar Mais ze ils bezitten ont bien nog d’autres kelijke Hun voeten zijn eigenlijk larités kenmerken. intéressantes.

Leurs pattes, que l’on grijpvoeten.

De de eerste en vierde teenpréhensiles. wijzen naar peut qualifier « pieds », sont achteren, de tweede en derde naar voren.

Deze Le premier et le quatrième doigt sont en zygodactie voetvorm zorgt voor une een oppositiongenoemde des deuxième et troisième, uiterst stabiele zit op eenqui takassure in welke disposition zygodactyle unepositie prise dan ook, zelfs als de kop naar beneden hangt. d’une remarquable stabilité sur une branche,

De snavel de papegaai is position, een wonderbaaret ce dansvan n’importe quelle y comlijk van onverwoestbare pris precisie-instrument la tête en bas. robuustheid.

Boven- est en un onderkaak kunnen Le bec du perroquet outil incroyable. onafhankelijk vandeelkaar bewegen zijn voorUne mécanique précision d’uneenrobustesse zien van épreuve harde, gekartelde De hardste à toute ! Les deuxranden. mandibules sont noot kan ermee worden en ook fruit articulées et munies de gekraakt lamelles cornées très met nietpince, gauwleuit deze dureseen et gladde striées. schil Entrezal cette fruit le tang vijlt een harde plus vallen. glissantDenepapegaai peut s’échapper et la noot noix eerst opdure een cédera bepaalde plaatssûr in àensesvoert dan la plus à coup assauts. met zijn snavelcommence op deze dunner geworden plek Le perroquet d’abord par limer de druk op omil de noot tel’étau kraken. la noix, puis resserre de Een son weergabec sur loze techniek! la partie amincie pour faire éclater la coque.

De snavel dient ook als derde voet, die de acroImparable ! batische vaardigheden de beide andere Le bec est aussi une van troisième patte qui voeten versterkt en vooral bijacrobatiques het klimmen ajoute nog encore aux possibilités wordt ingezet. offertes par les deux autres. Il est souvent In opzicht pour kunnen papegaaien misvelerlei à contribution grimper. À bien met des apen wor vergeleken. égards, leden perroquet a desBeide pointsbeschikken communs over en de snavel, wordt de avec grijpvoeten, le singe : pattes préhensiles, beczoals servant

62

LE TAAL LANGAGE DES FLEURS DER BLOEMEN

TL De trompetboom (Braziliaanse naam: ipe roxo) is een van de talrijke loofboomsoorten vandes het geCi-dessus, l’une slacht Handroanthus nombreuses variétés (boven). een d’ipé Rechtsboven: rouge (Handroanthus). bromelia. volgende Ci-contre, Op unedebroméliacée. bladzijden links het uitnodiPages suivantes, feuille gende de Victoriagéanteblad de lavan nymphaéacée lelie (Victoria amazonica) victoria d’Amazonie en de labloeiwijze et, rechts à droite, rose de van de gembertoorts (Etlingeporcelaine (Etlingera ra elatior). elatior).

es derde régions hébergent les wee vantropicales alle bekende bloeiende deux tiers plantes à fleurs De connues. planten levendes in het regenwoud. bloeifloraison l’ultime étape deom la tijdLa is het laatste est stadium in hun strijd lutte pour Eerst la vie.moeten Il a fallu auparavant te overleven. de planten een que la in plante combatte durement Steeds pour sehoger faire plaats de zon zien te veroveren. une place soleil.mogelijk Se hisser quezien coûte worden en au zo dicht bijcoûte het licht te en s’appuyant sur het les voisines ou sur un arbre komen, luidt hier devies, ook als daarvoor hôte.andere Monter,plant toujours, versnaburige la lumière ! een of een boom het C’est ontgelden. dans la canopée, au soleil, que les fleurs moet s’épanouissent. alors un In het kronendakC’est ontluiken de festival bloemendeincouhet leurs plusinéclatantes unes que les de autres. zonlicht hun volleles kleurenpracht, ene Pourquoi tout ce spectacle ? PourMaar séduire les nog schitterender dan de andere. waarpollinisateurs.

Les plantes, Het qui n’ont pourtant toe dient dit schouwspel? antwoord: om pas de cerveau, sont De en planten effet passées bestuivers te lokken. hebbenmaître geen dans l’artnodig de manipuler les animaux, insectes, hersens om insecten, vogels, apen en oiseaux, singes oumanipuleren chauves-souris, de les vleermuizen zo te dat afin ze deelneconvaincre devoortplanting. les aider à se reproduire. men aan hun

La solution la plus simple ne fait pasvoortplanappel aux Voor de eenvoudigste manier van animaux.

Elle consiste à laisser ventook disséten zijn echter geen dieren nodig,lewant de minerkan les semences en espérant que certaines wind zaden verspreiden.

Sommige daartrouveront chemin du sol, pourront germer van zullen le hoe dan ook op de grond terecht et sortiront de la en bataille pourom se komen, waarvainqueur ze ontkiemen de strijd faireplaats une place au zon soleil.

Ce n’est Maar pas gagné ! een in de aangaan. of dat La pollinisation peut être confiée aux insectes ook daadwerkelijk gebeurt, is onzeker.

Bij de qui viennentbestuiving se gorger blijft de nectar et repartent traditionele aan nectar drinplein deinsecten pollen visiter la plante de l’autre kende stuifmeel kleven, dat bijsexe. een Classique. couleursbloem vives op séduiront les bezoek aan Des de volgende de stamper oiseaux qui disperseront les graines loin terechtkomt.

De felle kleuren van de plus bloemen que ne leook feront les aan, insectes.

Offrir des fruits trekken vogels die de stuifmeelkorsucculents singes qui iront, si toutEen se rels verder aux verspreiden dan insecten. passe bien, disséminer les graines est derde mogelijkheid is dat apen opalentour smakelijke une alternative possible. vruchten afkomen en, als er niets misgaat, L’ennui est que ces graines d’abord de stuifmeelkorrels om zichdoivent heen strooien. passer par l’estomac de l’animal, ce qui Helaas moeten de korrels eerst door de réduit maag

104

parfois à néant leurdechance de germer. van de apen, zodat kans minimaal is Il datfaut ze alors être plus inventif. Par exemple, proposer ontkiemen. un fruit délicieux, dont les graines sont Dit vraagt om een mais goede oplossing, bijvoorenfermées très dure qui pasbeeld in de dans vormune vancoque een verleidelijke vrucht, sera sans de dommage à travers l’estomacomhulde et s’ouwaarvan door zeer harde schillen vrira plus tard. intact verlaten en zich pas later zaden de maag Certaines plantes misent sur un parfum eniopenen. vrant pour séduire un papillon.

Sommige planten vertrouwen op hunD’autres bedwelciblent geur, les insectes de nuit en produisant des mende waarmee ze vlinders verleiden, fleurs odorantes et de couleur pour être andere concentreren zich op claire nachtinsecten bien visibles sous felgekleurde la lune. D’autres encore en vormen geurige bloemen, die sont mais odorantes pour séduire les in hetternes, maanlicht goed zichtbaar zijn. Weer chauves-souris. pour une andere, die ookD’autres geuren, enfin maaroptent minder opvalodeurvan pestilentielle attirer les coléoptères lend kleur zijn,pour trekken vleermuizen aan. et mouches se nourrissent de Veel plantencoprophages verspreiden (qui walgelijke geuren ter déjections).van kevers en bromvliegen (die zich verleiding Cettemest offre à la carte est parfois si précise met voeden). qu’elle lie la plante is et soms son pollinisateur Het voedingspatroon zo vastomlijndpour dat la vie. Au en point que, si l’une l’autre bestuiver plant voor altijd disparaît, samenblijven en disparaît également.

C’est, le cas de dood van de een ook de par doodexemple, van de ander pour l’orchidée nedepeut être betekent.

Dit geldtAngreacum bijvoorbeeldqui voor orchidee fécondée que le sphinx, unvlinders papillon qui Angreacum, diepar uitsluitend door van heta une trompe assezkan longue pourbevrucht, atteindre le necgeslacht Sphinx worden omdat tar caché fond delang songenoeg très long éperon… alleen hún au zuigsnuit is om de necCertaines orchidées n’ont pas mais tar in de zeer lange sporen vandedenectar, orchidee te leur fleurErimite à laorchideeën perfectionzonder l’apparence bereiken. zijn ook nectar, de la femelle de sprekend son papillon waarvan de bloem op hetpollinisateur. vrouwtje van Irrésistible de bestuiver! lijkt: onweerstaanbaar!

105

IL ÉTAIT UNE FOIS… LA « FIGUÊPE » !

Pour assurer sa reproduction, ER WAS EENS … arbres les plus le figuier, l’un des DE VIJGENWESP communs de la forêt, dépend De in het regenwoud zeerÀ algemed’une minuscule guêpe. chaque ne vijgenboom is voor zijn voortespèce de figuier correspond planting van eendekleisouvent afhankelijk une seule espèce ne wesp. komt vaker voor dat guêpe, et Het réciproquement. een wespensoort bij een bepaalde Les guêpes, attirées par des boomsoort Geloktpénètrent door chesubstanceshoort. chimiques, mische stoffen kruipt wesp in de à l’intérieur de la figuedeformée kruikvormige bloeiwijzedes metpetites zowel d’une cosse contenant mannelijke bloefleurs mâlesals etvrouwelijke femelles. Elles y sems.

Daarleurs zetten ze et hun eitjes af déposent œufs meurent. en Denourrissent larven voeden Lessterven. larves se des zich met degrandissent, bloesems, verpoppen, pafleurs, s’accouplent, ren, bevruchten de bloemen en fécondent les fleurs et partent zoeken een andere waarop en quête d’un autreboom, arbre pour de cyclus zich herhaalt.

De bestorecommencer le cycle. Les fruits ven vruchten kunnen afsterven en pollinisés peuvent mûrir.

Ils vormen dandehet voedsel papillons, van gronourriront nombreux te aantallen vlinders, vogels, oiseaux, chauves-souris et vleermuizen en zoogdieren, die de zamammifères qui disperseront den leursverspreiden. graines.

ÉCOSYSTÈME ECOSYSTEEM

L’AMAZONE, DE AMAZONE,FLEUVE EEN MATELOZE DE LA DÉMESURE RIVIER

ÀO

5 p 5507 507 mètres m hoogte, d’altitude, 90 m onder presque de top au sommet van de Peruaanse du Nevado bergketen Mismi,Nevado dans la Mismi région in de d’Arequipa, regio Arequipa, au Pérou, stroomt un mince een dunfilet straaltje d’eauwater cascade uit de entre rotsen les rochers. en stort naar Il ne beneden. sait pas encore Het weet qu’ilnog va niet devenir dat l’Amazone, het zal aanzwellen le plus grand tot de fleuve Amazone, de ladeplanète… grootste L’Amazone rivier ter wereld... et ses Van affluents de hoeveelheid sont à l’origine water die de 18 via % allederivieren toute l’eau op aarde déversée de oceanen dans les bereikt, océans. is Les achttien Brésiliens procent affirment afkomstig qu’il vanestdedésormais Amazone un en peu zijn zijrivieren. plus long que Voorlede NilBrazilianen : 6 800 kilomètres, staat vast soit dat hij 105 met kilomètres zijn 6800 de kmplus. zo’n 105 Sonkm bassin langer veris sant dan de occupe Nijl. Het 40 %stroomgebied de l’Amérique vandudeSud Amazone et son débit beslaatmoyen veertig – environ procent van 170 het 000oppervlak mètres cubes van par Zuid-Amerika. seconde enDe moyenne rivier stroomt annuelle met – est gemiddeld équivalent 170.000 à celui km3des per six seconde. autresDit plus komt grands overeen fleuves met de hetlatotale terre.debiet van de zes grootste rivieren ter La wereld largeur na deduAmazone. fleuve, sa profondeur, les variations Tot op de heden niveau was au filhet desonmogelijk saisons, sonom énorme deze débit gigantische expliquent rivierqu’aucun door een pont brugne te franchisse overspanencore nen, vanwege le cours zijn dubreedte géant. en Mais diepte depuis en de 2011, per un seizoen ouvrage wisselende d’art de waterstanden.

3 595 mètres, leMaar Pontesinds Rio Negro-Iranduba, 2011 verbindt eenrelie meesterlijk la villestaaltje de Manaus, brugconsur le structie, rio Negro, de 3595 au réseau m lange routier Pontedu Riosud Negro du pays. over Le de Rio fleuve Negro, géantdecompterait gemeente plus Iranduba d’espèces met de poissons stad Manaus, que die tout daardoor l’océannuAtlantique is aangesloten ! Pour op expliquer het wegennet uneintelle het zuiden richesse, vanilhet faut land. remonter 60 In de millions Amazone d’années komenenvermoedelijk arrière, à l’époque meer visoù l’Amérique soorten voordudan Sudinétait de Atlantische encore rattachée Oceaan. à l’Afrique.

Om deze L’Amazone overvloed tefaisait begrijpen, sans doute moeten partie we d’un 60 miljoen complexe jaardeteruggaan rivières avec naar le proto een tijd Congo. dat Il Zuid-Amerika s’écoulait alors en Afrika vers l’ouest. nog één Il ygeheel a 15 millions waren. d’années, Waarschijnlijk bien longtemps vormde deaprès Amazone la séparation samen de metl’Amérique de oer-Congo et deeen l’Afrique, stelsel van la surrection verschillende des Andes rivierenempêcha en stroomde le grand westwaarts fleuve naar de continuer de Grote à Oceaan. s’écouler Lang vers na le hetPacifique. uiteenvallen Le basculement van Amerika de en son Afrika bassin verhinderde permit à de l’océan verheffing Atlantique van de

l’envahir.

Andes de Amazone Une vasteom mer in intérieure de Grote Oceaan se forma. uit Au te monden. fil du temps, Doordat cettedemer rivierbedding devint une immense van richzone ting veranderde, humide d’eau werd douce hij dooretdeles Atlantische espèces marines Oceaan overspoeld, qui y vivaient waardoor s’adaptèrent er een à une gigantinouvelle sche binnenzee vie. Par exemple, ontstond, unedie vingtaine later resulteerde d’espèces de in raies een enorm de l’Amazone wetland sont met originaires zoet water. de l’AtDe lantique. mariene fauna Aujourd’hui, paste zich le fleuve geleidelijk abriteaan un deze très grand nieuwenombre omgeving d’espèces aan. Een fluviales twintigtal auxquelles roggense sont soorten ajoutées in de Amazone d’innombrables stamt uit espèces de Atlantische marines, d’où Oceaan. son Vandaag exceptionnelle de dagrichesse. is de rivier het leefgeLes bied célèbres van tallozepiranhas zee- én rivierdieren, hantent le wat fleuve, zijn mais buitengewone leur réputation rijkdom de verklaart. férocité est usurpée.

La De plupart beruchte despiranha’s espèces, et staan cellesten quionrechte sont les plus bekend recherchées als gevaarlijke pour la vissen. finesse Dede meeste leur chair, soorsont ten – végétariennes. die zelf overigensQuant zeer gewild à celles zijnqui om sont hun carnivores, malse vlees –elles voeden se contentent zich met planten. de défendre Alleen leur vleesetende territoire, piranha’s au besoin bijten en in donnant geval van quelques nood coups een paar de keer dents, met il est hunvrai driehoekige, pointues puntige, et tranchantes. scherpe tanden Mais onom esthun lointerritorium des dents de te la verdedimer...

Autre gen. Deze mythe tanden du fleuve, zijn echter l’anaconda nauwelijks (Eunectes te vermurinus), gelijken met dont dieles vanpremiers sommigeexplorateurs soorten in zee. et le cinéma Een ander ont dier vanté dat met la taille mythen monstrueuse is omgeven, et is de la réputation anaconda. De de eerste mangeur ontdekkingsreizigers d’homme. Ce serpent en de constricteur, film hebben deplutôt nadrukdiscret, op hun griezelige chasse à grootte l’affût des gelegd proies en hem de taille de reputatie très variable van menseneter – mais pas humaine bezorgd. De – qu’il tot deentraîne familie van sous de l’eau boa behorende pour les noyer slang tout is echter en leseerder étouffant... schuw en jaagt vanuit een schuilplaats op diverse grote prooidieren, maar niet op mensen. Het slachtoffer wordt En décembre, avec verdronken la saison des pluies, le onder water geduwd, en verstikt. fleuve, grossi par la fonte des neiges dans les Andes, commence inexorablement à monter de Door 5, 10, de 15 smeltende mètres et envahit sneeuwlainforêt. de Andes Le long stijgt de de l’Amazone Amazoneettijdens de seshet affluents, regenseizoen une superficie in december supérieure onstuitbaar à la France, tot een appelée hoogte van la «5, varzea 10 of»,zelfs est 15 inondée m en pendant zet het regenwoud six mois etonder mêmewater. davantage.

Langs

LA FORÊT INONDÉE

HET OVERSTROOMDE REGENWOUD

109

UN FLEUVE EEN RIVIERSOUS ONDERL’AMAZONE DE AMAZONE In 2011 Des scientifiques ontdekten brésiliens Braziliaanse ween quête de pétrole tenschappers tijdensont deannoncé, zoektocht en 2011, naar oliequ’un dat er«meer fleuvedan » souterrain 4000 m coulaitde onder sous Amazone l’Amazone een àrivier plusligt. de 4waterstroom De 000 mètres de kreeg profondeur. de naam Il a été baptisé Hamza, naar een Hamza, van zijn duontdeknom de l’un de kers.

Hijses moet découvreurs. ongeveer 6000 Il aurait km 6 000zijn, lang kilomètres en de stroomsnelheid de long et ses eaux s’écouleraient waarmee het water langzaam très lentement door à travers de gesteentelagen la masse rocheuse, wordt getransà la vitesse deis1010àtot porteerd, 100100 mètres m perpar jaar. an.

Selon les Vroege onderzoeksresultaten premiers résultats, lewijrio Hamza zen uit dat pourrait de Rio déboucher Hamza uitmondt dans le de in delta Amazonedelta, de l’Amazone,maar maisslechts il ne représenterait twee tot drie procent que 2 àuitmaakt 3 % du débit van du grand het debietfleuve. van de Amazone.

ECOSYSTEEM

BOTO, DE ‘ROZE DOLFIJN’

T

ussen de boomstammen van het oerwoud zwemt een sierlijke verschijning. Het is de roze ocorinodolfijn, een van de vele mythische dieren in het Amazonegebied.

Voor de indianen, die hem boto noemen, is hij de reïncarnatie van een mens. Dit is niet zo verwonderlijk, omdat zijn natuurlijke interesse in mensen en zijn vermogen om zijn kop in de richting van toeristen te draaien en ze lang in zich op te nemen je ietwat in verwarring kunnen brengen.

De boto (Inia geoffrensis) leeft in de wateren van de Amazone en de Orinoco. Bij zijn geboorte is hij grijs, en pas later krijgt hij zijn opvallend roze kleur. De boto stamt waarschijnlijk af van zeedieren die ten tijde van het mioceen (23 tot 5 miljoen jaar geleden) in de wateren van de Amazone leefden. Net als veel andere soorten heeft hij zich geleidelijk aan aangepast aan het leven in zoet water.

Het is een vrij flinke dolfijn van 2,80 m lang en 150 kg zwaar, en hij heeft met zijn snavelvormige snuit en weinig ontwikkelde rugvin een onmiskenbaar uiterlijk. Zijn nekwervels zijn niet met elkaar vergroeid, waardoor hij zeer flexibel is: hij kan in een rechte hoek van richting veranderen en behendig in het overstroomde oerwoud tussen de bomen zwemmen om daar bij hoogwater naar eten te zoeken.

In de gebieden waar de dolfijn wordt bestudeerd treedt sinds een jaar of tien een alarmerende daling van hun aantal op. Wetenschappers hebben daarom onderzoek gedaan in het reser-

vaat aan de Rio Trombetas nabij Santarém aan de Amazone en in de gebieden rond het reservaat van Mamirauá boven Manaus. Het resultaat was schokkend: gewetenloze vissers doden de dolfijnen met harpoenen en gebruiken ze als aas om meervallen, piraca-tingas, te vangen, die veel opleveren in de export. Het gebeurt kleinschalig, maar vaak genoeg om de soort in gevaar te brengen.

Dit komt doordat boto’s heel langzaam groeien.

Ze wordt pas zeer laat geslachtsrijp, en werpen slechts om de zes à zeven jaar een jong. Het kalf wordt minstens twee jaar gezoogd en blijft soms wel tot zijn zevende bij zijn moeder. Boto’s kunnen dertig tot veertig jaar oud worden, mits ze niet ten prooi vallen aan roofdieren.

In het grote reservaat van Mamirauá hebben biologen veel dolfijnen uitgerust met een zender om hun leefwijze te bestuderen en ze beter te kunnen beschermen. Zo heeft men vastgesteld dat de dolfijnen – behalve jagend in groepen of bij het contact met hun moeder – weinig met elkaar communiceren. Vanwege hun beweeglijkheid lopen ze meer risico om verstrikt raken in visnetten met grote mazen.

Voor deze roze dolfijn is het leven in werkelijkheid niet zo rooskleurig.

117

TUCIXI Een andere dolfijn die in de Amazone voorkomt, is de amazonedolfijn (Sotalia fluviatilis), die lokaal ook wel tucuxi wordt genoemd. Hij is klein (1,5 m) en daarmee vergelijkbaar met de gewone dolfijn. Hoewel hij alleen in zoet water leeft, hoort hij toch tot de mariene soorten. Hij verschil sterk van de boto: hij is vlug, leeft in groepen, mijdt ondiepe wateren en is veel wantrouwiger tegenover mensen. Hij is een goede en razendsnelle jager, maar gedraagt zich onopvallend en is moeilijk waar te nemen, omdat hij altijd maar een paar seconden naar de oppervlakte komt om te ademen.

DE ROZE RIVIERDOLFIJN IS EEN MYTHISCH WEZEN IN HET AMAZONEGEBIED. VOOR DE INDIANEN IS DE BOTO DE REÏNCARNATIE VAN EEN MENS.

ÉCOSYSTÈME ECOSYSTEEM

LE « POISSON-VACHE » DE ZEEKOE

LD

amazonelamantijn, wellourd, Zuide elamantin est rond, ook il est of amazoneil Amerikaanse barbote dans lamantijn l’eau chaude toute la zeekoeetgenoemd, is rond van vorm journée il a l’air heureux. poedeltoner l’appelle de hele dag vrolijk AuenBrésil, peixe-boi, op «los in warm water.

De Brazilianen noemen le poisson-vache », mais il s’agit bien d’un hem peixe-boi, ‘vis-koe’.

Met eteen lengte mammifère ! Avec 3 mètres 450 kilos,van le 3 m en gewicht van 450 kg amazonelalamantin de l’Amazonie est isledeplus petit de mantijn hetdes kleinste exemplaar in de orde van la famille siréniens qui compte quatre de zeekoeien, die vier soorten telt. du Zijngrand leefespèces.

Il habite les zones calmes gebied wordt stiltegebieden fleuve, de ses gevormd lacs et dedoor ses de affluents, depuis van cours de Amazone en au zijnPérou, merenenenColombie zijrivieren, son supérieur et vanaf de bovenloop in embouchure.

Peru, Colombia en en Équateur jusqu’à son Ecuador tot aantête de monding.

Robe sombre, large, œil minuscule, ses De amazonelamantijn een mués donkere membres postérieurs heeft se sont en huid une en eenhorizontale langwerpigeenkop metdekleine Zijn queue forme pelle.ogen.

Les antéachterste hebben ontwikkeld rieurs sontledematen des nageoires en zich palettes qui lui

DE STELLERZEEKOE De amazonelamantijn kent geen natuurlijke vijanden, alleen de mens heeft fanatiek op hem geLe lamantin n’a pas d’ennemis jaagd.

In de jaren 1930–1950 naturels, mais les hommes sezijn tienduizenden gedood om sont longtempsdieren acharnés sur lui. hun stevige huid.

Tegenwoordig Dans les années 1930 à 1950, des zijn ze beschermd, toch dizaines de milliersmaar d’entre eux wordt er nog steeds illegaal op hen ont été chassés pour leur peau, gejaagd, vooral omdat de handel très résistante. Il est aujourd’hui in hun vlees protégé, maisnauwelijks la chassegecontroillégale leerd wordt.

Tweeënhalve eeuw continue et sa viande fait l’objet geleden hadden de jagers d’un trafic peu contrôlé. Il yinaAlaska er siècles amper dertig jaarenvoor nodig deux et demi, Alaska, om de grootste zeekoeiensoort les hommes n’ont mis que trenteter wereld compleet le uitplus te roeien, ans à exterminer grand de stellerzeekoe, een kolossaal, weerdes siréniens, la rhytine de Steller, loos dier met een gewicht van géant sans défense de 8 mètres8 ton en lengte 8 m –même hij kwam et 4een tonnes, quivan n’avait pas niet één keer op het idee om het l’idée de plonger pour échapper vege lijf te redden door te duiken... à la mort…

LA RHYTINE DE STELLER

tot horizontale, servent à l’occasion spadevormige à engouffrerstaartvinnen. la nourriture dansvoorste De sa large ledematen gueule. zijn peddelvormige vinIl sediedéplace nen hij soms toujours gebruikttranquillement, om voedsel mee au in rythme zijn bekdes te stoppen. ondulations de sa queue, fouillant le fond Hij beweegt à la recherche zich rustig de ses metherbes een gelijkmapréférées qu’il slag tige détecte vanavec zijnses staartvinnen vibrisses (poils) en zoekt et plus op souvent de rivierbodem en écumant naar grassen, la surface, die hij museau met zijn en l’air, pour brouter snorharen opspoort. la végétation Vaak steektflottante. hij zijn snuit Cethet uit herbivore water enplacide pakt planten passe die un op tiers het de opperson temps vlak drijven. à se remplir le ventre de graminées et de toutes De herbivoor sortes is een de derde plantes vanaquatiques zijn tijd bezig peu nutritives, om zijn buik si bien te vullen qu’ilmet lui faut grassen ingurgiter en alle de mo8 à 15 % waterplanten, gelijke de son poids par diejour echter pourweinig se rassasier. voedMais ces zaam zijn,plantes zodat hij riches dagelijks en cellulose acht totsont vijftien difficiles à digérer. procent van zijnLa gewicht natureaan l’a doté voedsel d’unnodig gros intestinDeze heeft. de 40 sterk mètres cellulosehoudende de long dans lequel planten son repasmoeilijk zijn a tout te le verteren, temps demaar fermenter de natuur et d’être heeft dégradé de amazonelamantijn par les bactéries. uitgerust met een 40 m Pour darm lange venir waarin à bouthet de voedsel cette nourriture in alle rust très gist coriace, en door il bacteriën possède wordt des molaires afgebroken. qui seOm renouhet vellentvoedsel taaie sans cesse, te kunnen montées eten, comme krijgt surhij unvoorttapis roulant nieuwe durend : les dents kiezen, du fond die als poussent een soort celles roltrap de devant jusqu’à ce functioneren: de qu’elles achterste tombent. kiezen bewegen Il semble naar vorenvivre en duwen au ralenti. de voorste Son naar métabolisme buiten. est d’ailleurs Zijn leven lijkt nettement zich in slow plusmotion bas quetecelui voltrekdes autresDemammifères. ken. stofwisseling Cela gaat luiaanzienlijk permet de résislangter à des zamer danpériodes bij andere de zoogdieren. disettes, pendant Tijden une van sécheresse sévèreofpar voedselschaarste langdurige exemple.droogte Son cœur kan hij ne batdeze op que manier 30 à 40goed fois par overleven. minuteZijn et peut hartralenklopt tir jusqu’à dan slechts 6dertig battements tot veertig seulement keer perlorsqu’il minuut est bij en en het plongée. duiken zelfs maar zes keer. De amaLe lamantin cultive zonelamantijn verstaat l’artde de kunst prendre omson de temps. tijd te Gestation nemen.

Eend’une vrouwtje bonne kalft année. slechts Unom petit de tous drie les vier tot troisjaar. ans,De souvent draagtijd plus. is ongeveer Allaitement een penjaar. dantkalf Het deux wordt ans… twee moyennant jaar gezoogd quoi,en il peut is zo vivre goed 50 ans. voorbereid op een levensduur van vijftig jaar.

125

POPULATION BEVOLKING

Ci-dessus, récolte Maniokoogst bij deduTucano in manioc chez les Indiens het Amazonegebied (boven). tucano en Amazonas.

In het oerwoud gaan imkers En haut droite, net zo teàwerk alsrécolte in Eurodu (rechter miel en bladzijde forêt. En boven). bas, pa récolte la fibre De taaiedevezels van de piasdu palmierworden piassava savepalm verzameld en Amazonas. (onder) voor de productie van matten, touwen en bezems.

l’Amazonie, pire : la récolte traditionnelle gesteld: de c’est traditionele latexoogst in het du latex en vormt forêt –ondanks pourtantde subventionnée regenwoud subsidies nog– ne représente plusvan quede1,8 % de la production maar 1,8 procent binnenlandse producnationale qui estgeleverd désormais par des tie, die nu wordt doorassurée grote plantages plantations d’hévéas.

Ce qui n’a pas empêmet rubberbomen.

Dit weerhield Brazilië er in ché leoverigens Brésil d’enniet importer 260 00060tonnes en 2010 van om voor miljoen 2010260.000 pour 600ton millions ! euro rubberd’euros te importeren.

300 000 FEMMES DE CARACTÈRE SONT UNIES 300.000 ZELFBEWUSTE VROUWENSEHEBBEN ZICH VERENIGD DANS MOUVEMENTDIEDESTRIJDT DÉFENSETEGEN CONTRE L’EXTENSION IN EENUN ORGANISATIE DE UITBREIDING DES CULTURES DE SOJA. VAN DE VERBOUW VAN SOJA.

CASSEUSES DE NOIX NOTENKRAAKSTERS Elles 300 000 Tocantins, dans les États de Pará, In de sont staten Pará, Maranhão en Tocantins, Maranhão et Piauí dont le métier, Piauí verdienen zo’n 300.000 hardwerkende aussi dur een que schamel mal payé,loon est met de récolter et de vrouwen het oogsten casser les noix de babaçu produites parvan un en kraken van babaçu-noten, vruchten palmier qui pousse sur 18groeit millions d’hectares een palmboom.

De boom in een 18 milde forêt.

Leur regenwoudgebied. activité est menacée par l’extenjoen ha groot Het werk van sionvrouwen de la culture et l’élevage dualmaar bétail, de kwamduinsoja gevaar door de mais ces femmes de caractère se sontdeunies uitbreidende landbouwgronden voor veedans un défense. elles teelt en mouvement de verbouwdevan soja.En Ze2007, kwamen ont obtenu Parlement la reconnaissance de daarom in du verzet en verenigden zich in een leurs droits sur forêts qu’elles et organisatie.

In les 2007 erkende hetexploitent parlement ellesrechten assurent la commercialisahun opelles-mêmes de regenwoudgebieden waarin tionwerkzaam de la farine, l’huile, dupalmen savon, afkomde l’arzij zijn.deDe van de tisanatproducten de palme brengen tressée et de du vrouwen charbon de bois stige tegenissus de leurs palmiers. woordig zelf op de markt.

148

BEVOLKING

VOLKEN VAN HET REGENWOUD

‘A

ls nakomelingen van een trots volk dat zorgvuldig omging met het grote continent en in harmonie met de natuur leefde, hebben we de uitbuiting van ons land en onze volken moeten verduren.’

Een Kalinga uit Suriname.

VOLKERENMOORD

De Yanomami in het Maturacàreservaat aan de Rio Cauburis in de staat Amazonas (rechterbladzijde boven).

Onder, de vijf laatste overlevenden van de Akuntsu. In de jaren 1970 en 1980 werd deze stam bijna uitgeroeid door veehouders.

Bij de komst van de Europeanen vijf eeuwen geleden telde de inheemse bevolking van Brazilië twee tot vier miljoen mensen. Vandaag leven er in Brazilië nog circa 370.000 indianen, verdeeld over 227 volken, die 180 talen spreken. Tien tot vijftien procent woont in steden. De COIAB (samenwerking van de inheemse organisaties van het Brazilaanse Amazonegebied) heeft volgens eigen telling 460.000 leden, die tot 165 volken behoren en veertig procent van de indiaanse gemeenschap vertegenwoordigen, die daarmee zo’n 1.075.000 mensen zou tellen.

In 1910 kreeg de Braziliaanse overheid oog voor de inheemse volken en richtte de Dienst ter Bescherming van de Indianen (SPI) op.

De SPI was echter enkel uit op de integratie van de volken, die zo nodig met geweld werd afgedwongen.

In de 20ste eeuw bereikte de kolonisatie het binnenland en namen de problemen met de autochtone bevolking toe. De kolonisten gedroegen zich als de Amerikaanse pioniers bij hun opmars naar het westen: lastige elementen ruimden ze uit de weg met kogels, gifgassen en een gif als arsenicum, dat ze met suiker vermengden en als geschenk aanboden.

Wie aan dit bloedbad ontsnapte, liep het gevaar aan een ziekte te bezwijken. Een leider van de Matis, een stam uit het uiterste westen van het Amazonegebied, heeft bittere herinneringen aan het eerste contact met de blanken aan het eind van de jaren 1970. In de maanden na deze

ontmoeting stierf de helft van zijn 350 leden tellende stam aan een ziekte – waarschijnlijk een doodgewone verkoudheid. De drie broers Villas Bôas, experts op het gebied van inheemse volken, konden evenwel in 1961 na gewelddadige confrontaties met landeigenaren en speculanten in Mato Grosso het eerste grote reservaat voor inheemse volken oprichten. Uit dit reservaat ter grootte van België is het Nationaal Park Xingu voortgekomen.

Ook op andere plaatsen probeerden de inheemse volken weerstand te bieden aan het almaar groeiende aantal avonturiers die aangetrokken werden door de rijkdom en natuurlijke bodemschatten van het regenwoud. Het gebied Cinta Larga (‘brede riem’, omdat de indianen riemen van boomschors droegen) op de grens van de staten Rondônia en Mato Grosso werd overspoeld door honderden garimpeiros (goudzoekers) en seringueiros (rubbertappers). In 1963 besloot Antonio Mascarenhas Junqueira, eigenaar van het rubberbedrijf Arruda, Junqueira & Co, de oerinwoners uit te roeien. Hij huurde een vliegtuig en gooide staven dynamiet op de dorpen. Zijn handlangers op de grond rondden de massamoord af.

Deze aan genocide grenzende gebeurtenis vijftig jaar geleden is bekend geworden onder de naam ‘Het bloedbad van de 11de breedtegraad’.

De Dienst ter Bescherming van de Indianen werd vervangen door de Funai, het Braziliaanse departement voor Indiaanse Zaken, die een effectiever beleid ter bescherming van de inheemse bevolking initieerde.

Ook de aanleg van wegen door het regenwoud stuitte op zwaar verzet van de autochtone volken, zoals de Waimiri-Atroari, Yanomami, Arara, Parakanã, Cinta Larga en Nambikwara.

Volgens Egydio Schwade kwamen er in de jaren 1970 bij de aanleg van de weg BR-174 op het traject Manaus–Boa Vista tweeduizend Waimiri-Atroari om het leven.

154

URGENCE NOODMAATREGELEN

LA BATAILLE STRIJD TEGEN DE CONTREONTBOSSING LA DÉFORESTATION

«À ‘V

anaf 2002 hanteren we voor de partir de 2002, nous Braziliaanse een conavons Amazone mis en place un trolesysteem systèmedat de automatisch contrôle de tot terugdringing de ontbosl’Amazonievan brésilienne, sing Mário Lúcio da Silva Reis, direcce quileidde.’ a automatiquement provoqué une baisse teurlavan IBAMA (Instituto Brasileiro do Silva Meio de déforestation. » Mário Lúcio da Ambiente e dos Recursos Naturais Renováveis) Reis, le directeur du bureau d’Ibama (Institut in Manausde(inl’environnement de staat Amazonas) is een vastbebrésilien et des ressources raden man renouvelables) met een aanstekelijk enthousiasme. naturelles de l’État d’AmazoHij streeft onverzettelijk zijn doelen na en vernas, à Manaus, est un homme déterminé, à trouwt op het oorlogstuig waarmee de problel’enthousiasme communicatif.

Il affiche une men te lijfsans worden wat armoedige ambition faillegegaan. et une De confiance absolue ruimten van systeemplaten ‘ministedans la machine de guerre waarin mise endit place pour rie vanleOorlog’ ondergebracht, wekken twijtordre cou au isfléau. fel oflocaux de regering de zaak serieus neemt en alles Les préfabriqués, plutôt décrépis, in het werk stelt als winnaar de strijd» qui hébergent ce om « ministère de uit la Guerre te komen. de cijfers sur spreken boekdelen: laissent unMaar peu sceptique la volonté gouhet ontbossingspercentage en de satellietvernementale de mettre «daalt le paquet » pour beelden,ladie volgens de les directeur gagner bataille, mais chiffres‘niet sontliegen’, là : la leveren nog meer bewijsmateriaal. déforestation est en baisse et les images satelMet behulp de monitor brengenl’affirme we een lites « qui nevan mentent pas », comme virtueel bezoek het slagveld.

Telezien is de le directeur, sontaan également là pour prouver. beroemde ‘boog ontbossing’ – de Visite virtuelle duvan champ de bataille, survijand écran – die tot elkeOn prijs in le bedwang worden d’ordinateur. y voit fameux moet « arc de défogehouden.» De grote bedrijven zijn niet alleen restation – l’ennemi – qu’il faut contenir à in deprix. banLes vangrandes de hogecompagnies graan- en vleesprijzen tout sont dopées op deleswereldmarkten, ook van et de de houtpar cours élevés maar des céréales la prijs, ensur datles in marchés een land met een groeiende ecoviande mondiaux.

Par le prix nomie, meer un danpays zeventig procent van du bois waarin aussi, dans en pleine expanhet aanbod door de binnenlandse vraag wordt sion, où la demande intérieure absorbe plus opgesoupeerd.

De staten MattodeGrosso, Pará en de 70 % de l’offre.

Les États Mato Grosso, Rondônia liggensont daarom het meestligne. in deL’État vuurPará, Rondônia en première linie. De staatlui, Amazonas blijft relatief buiten d’Amazonas, moins accessible, aux sols schot, omdat dieest minder goed toegankelijk is en moins fertiles, relativement épargné. Mais de grond daar de minder is. Maar hoe pour combien tempsvruchtbaar ? Au quartier général, houdt Ibama die verdediging àlang Manaus, est l’armenog? au pied.

Brazilië enigepays land wereld van Le Brésilisesthet le seul auter monde quidat impose zijn bosbeheerders dat ze proaux propriétaires verlangt forestiers de tachtig conserver cent van 80 hun%bosgebied onaangetast laten.

Als intactes de leurs parcelles.

S’ils enfrei-

gnent la règle, sont condamnés à replanter, ze dit niet doen,ilsmoeten ze nieuwe bomen aanàplanten favoriser la régénération naturelle. bevorAvant en de natuurlijke regeneratie toute légale, ils doivent un deren.exploitation Voordat legale exploitatie kanfaire begininventaire identifier chaque aan arbre nen zijn zeforestier verplichteteen inventarislijst te qui peutenêtre coupé en précisant ses basis coordonleggen elke te kappen boom op van nées satellitaires exactes.

L’exploitation ne satellietcoördinaten te registreren.

De exploipeut fois leals plan et tatie commencer kan pas vanqu’une start gaan deaccepté planning l’autorisation reçue.

Pour transporter bois, is geaccepteerd en een vergunning is le afgegeils se procurer is uneen DOF (Document ven.doivent Voor houttransport document met d’origine forestière) permet de suivre le het bos van oorsprongqui (DOF) vereist, zodat de bois lieuvan d’extraction sa routedepuis van hetlehout kap tot de jusqu’à plaats van destination. bestemming kan worden gevolgd.

Le s’efforcedoet aussi réhabiliter De gouvernement regering van Brazilië erde alles aan om les terres dégradées, d’améliorer qualité rijp des buiten gebruik geraakte gebiedenlaopnieuw sols pour augmenter la production.

Mais son te maken voor exploitatie en de bodemkwaliarme ce sont les réserves.

Le Brésil teit tesecrète, verbeteren, zodat de opbrengst kan est passévergroot. maître dans l’art de décliner les zijn difworden Haar geheime wapen férentes catégories de protection la forêt echter de natuurreservaten.

De dont Brazilianen peut bénéficier : réserves zijn grootmeesters in hetintégrales, bedenkenréserves van de exploitables de manière durable et terres indimeest uiteenlopende natuurbeschermingscagènes.

La moitié de l’Amazonie brésilienne est, tegorieën, zoals streng beschermde natuurgethéoriquement, protégée par cette panoplie bieden, duurzaam geëxploiteerde gebieden en d’interdictions diverses. indianenreservaten.

In theorie wordt de helft

177

De strijd tegen de ontbossing is nog lang niet gestreden.

Coupe le langs long de Houtkap delaTransatransamazonienne Cuiabámazonica tussen Cuiabá en Santarém, Pará.

Santarém in de staat Pará.

NOODMAATREGELEN URGENCE

SOJAROUTE LA ROUTE DU SOJA

EL’

en image spectaculair schouwspel: Àeenperte uitest saisissante. gestrekt tabakkleurig, beigetapis gestreept de vue, un immense coutapijt, ver hetrayé oog de reikt.

Het isC’est een leurzotabac beige. vanaujourd’hui de vele gezichten Amazone. l’un van desdevisages de Transamazonica BR-163, die de zuidelijke l’Amazonie.

La transamazonienne BR-163,staat qui Mato met Santarém de Amazone relie leGrosso Mato Grosso, au sud,aan à Santarém, sur verbindt, wordt wel de genoemd. l’Amazone, est ook appelée « Sojaroute la route du soja ».

Aan beide de weg s’étendent liggen eindeDe part et kanten d’autre,van à l’infini, les loze velden sojaplanten, waarvandont miljoechamps de met cette plante herbacée la nen tonnen bonen als naar graine est exportée parveevoer millions de Europa tonnes worden geëxporteerd.

Hier en zijnIcinog vers l’Europe pour nourrir le daar bétail. et stukjes regenwoud die er là, comme oubliés behouden dans cette gebleven, folle entreprise te midden van dit krankzinnige industrialised’industrialisation agricole, quelques lamringsproject verloren bij liggen.

Nietmais alleen in beaux de forêt…

Au Mato Grosso, ainsi Matto Grosso,etmaar ook inlaRondônia en place Pará au Rondônia au Pará, forêt a fait moest het regenwoud wijken Un voor een monoà la monoculture intensive. projet natiocultuur.

Deplanifié sojaproductie werd door de staat nal voulu, par le gouvernement pour op poten gezet als antwoord de vraag vanà répondre à la demande d’un op monde affamé een hongerige en wereld, de Le bevolking la population forte waarvan croissance.

Brésil, snel groeit, en Brazilië is binnen een paar nouveau grenier de la planète, est devenu, en decennia uitgegroeid tot de belangrijkste quelques décennies, le principal exportateur voedingsmiddelenexporteur.

In vergelijking mondial de denrées alimentaires. met deze landbouwproductie zijn À côté desgigantische exploitations géantes brésiliennes, de graanboeren amateurs.

In les Europese grands céréaliers de la maar Beauce font figure Brazilië geldt slechts één persoon d’amateurs.

Ici,een unedoor exploitation de 160 hecgedreven van 160 et ha n’emploie als klein. tares est boerenbedrijf qualifiée de modeste Bedrijven metpersonne. een landbouwgebied duiqu’une seule Mais, dans van le Mato zenden zijn inde de plusieurs stad Matomilliers Grosso Grosso, hectaren les domaines niet uitzonderlijk.

Maggi, kortMaggi, geled’hectares ne sont Blairo pas rares.

Blairo den nogrécemment gouverneurgouverneur van deze staat, met jusqu’à de cetisÉtat, zijn landbouwgrond de hectares grootste règne400.000 sur unhaempire de 400 000 sojaproducent terplus wereld. qui fait de lui le gros Bovendien producteur koopt monhij van vele andere dialde deproductie soja. Il achète en outre la sojaboeren production op.

Zijn schepen vervoeren sojabonen, mais de nombreux autres exploitants.

Ses barges en katoen naar Amazonas, waar le hijmaïs een diepacheminent le soja, mais aussi et le waterhaven liet bouwen.

Daar worden coton jusqu’au fleuve Amazone, où ildea profait ducten overgeladen construire un port op en internationale eau profonde.vrachtLeur schepen.

Voor accommodatie zijnà chargement est de transbordé sur des van cargos personeel stampte hij een complete uitses de destination du monde entier.

Pourstad loger grond, eenemployés, ambitieuze aan nombreux il aonderneming bâti une ville die entière, het projectqui Jarirappelle van de Amerikaanse miljardair ambition un peu le projet Jari

Ludwig herinnert, die in deLudwig jaren 1960 de du milliardaire américain qui voor acheta, productie van papier 2.000.000dehaprès grond dans les années 1960,bijna un territoire de opkocht.

2 millions d’hectares pour produire de la pâte In 2006 kreeg Blairo Maggi van Greenpeace à papier. de Gouden Kettingzaag voor zijn en desastreuze Blairo Maggi s’est vu décerner, 2006, la bijdrage aan de Maar hij werkt tronçonneuse d’orontbossing. par Greenpeace pour son nu met de plan regering, en rôlesamen de premier danswetenschappers la déforestation. zelfs de gevolgen vanledegouvernesojabouw Mais,ecologen depuis, om il collabore avec voor te beperken. ment,het lesmilieu scientifiques et même les écologistes Inmiddels is l’impact de veeteelt de grootste vijand pour réduire environnemental de la van hetdu regenwoud.

Brazilië is met zijn circa culture soja.

80 runderen de grootste vleesexporLe miljoen principal ennemi de la forêt reste teur ter wereld.

De vleesproductie levert jaaraujourd’hui le bétail.

Le Brésil en possède plus lijks alleendemiljarden op,devenu maar de 80niet millions têtes et le euro’s pays est neemt ookexportateur de meeste mondial ruimte indebeslag: le premier viande, volqui

182

Zo verovert de sojabouw in de staat Pará het regenwoud.

Quand le soja étouffe la forêt, État de Pará.

gens berekeningen rapporte van hetd’euros Wereld plusieurs milliards de Natuur devises Fonds voorcette de productie vanestéén par an.is Or, production la kilo plusvlees exi2 een gebied van 323 m nodig: (voor dezelfde geante de toutes en superficie le Fonds monhoeveelheid slechtsestime 6 m2).qu’il Volgens dial pour la groenten nature (WWF) faut 2 de VoedselLandbouworganisatie de 323 m pourenproduire 1 kilo de bœuf zijn contre veehouders voorpour twee1 derde de ontbos6 m2 seulement kilo devan légume.

Selon sing in het Amazonegebied verantwoordelijk. la FAO (Organisation des Nations unies pour Toch kan er vooruitgang worden geboekt als l’alimentation et l’agriculture), l’élevage bovin de ontboste gebieden beter worden est responsable des deux tiers de lageëxploidéforesteerd en aantal Mais dieren dat per hectare tation en het Amazonie. d’énormes progrès wordtpossibles gehouden stijgt. sont grâce à une meilleure utilisation Om surfaces de toenemende ontbossing te gaan, des déjà déforestées et àtegen une augmenheeft de besloten ten westen van de tation duregering nombre d’animaux à l’hectare.

Sojaroute een 6.000.000 halagroot regenwoudPour contenir l’avancée de déforestation, le gebied te beschermen enprotéger slechts 6beperkte gouvernement a décidé de millions

exploitatie de toeforêt te laten.

Dit gebied behoort nu d’hectares à l’ouest de la route du soja tot de natuurparken, reservaten en beschermde où seule une exploitation limitée est autorinatuurgebieden die ter voorkoming vanaux de sée.

Ce nouveau territoire vient s’ajouter houtkapréserves, werden ingesteld. parcs, zones protégées qui forment Ookrempart indianen zijn l’avancée in hun reservaten bij het un contre des défricheurs. behoud van eux-mêmes, het regenwoud In leur het Les Indiens sur betrokken. les terres qui Xingubekken krijgers dans van de sont réservées,bewaken sont impliqués la Kayapó protecen Panará de grenzen hun territorium. tion de la forêt : dansvan le bassin du Xingu, des Ondanks de vooralsnog op grote schaal voorguerriers kayapo et panará montent la garde komende exploitatie lijken dergelijke le long desillegale frontières de leur territoire. structuren te qui, functioneren.

De ontbossing Un dispositif malgré l’exploitation illévan de terug semble vanaf 2004, een gale quiAmazone continueliep de sévir, fonctionzwarte in de want in ner : la bladzijde déforestation en geschiedenis, Amazonie est en recul dat jaar depuis ging 27.000 km2 aan regenwoud in constant 2004, année noire qui avait vu rook de op.27 000 km2 de forêt partir en fumée. plus

183

SUPERBOON SUPERGRAINE De graine La sojaplant is netcette als andere du soja, plantebonenherbacée gewassen een kruidachtige plant. Sojaproche du haricot, est la deuxième bonen zijn source na palmolie de belangrijkste d’huile alimentaire au monde grondstofl’huile voor de spijsolie. zijn het derrière palme.Ze Riche en voedzaamste natuurlijke voedingsmidprotéines, glucides, lipides, vitamines A delB,dat op aarde te vinden is,calcium, want ze et phosphore, potassium, bevatten proteïne, vetten magnésium, zinc etkoolhydraten, fer, elle est l’un des vitamine naturels A en B, fosfor, kalium, aliments les plus richescalcium, qui magnesium, zink en ijzer.

De na persing soient.

Les tourteaux de soja, fabriqués van trituration de bonen verkregen sojapulp is een par des graines, sont l’un des van ’s werelds belangrijkste principaux aliments pour les soorten animaux veevoer. InLe 2013 wasest Bradevenu zilië met d’élevage.

Brésil enruim 2013, 80 miljoen ton80sojabonen (waarvan avec plus de millions de tonnes, tachtigpremier procentproducteur genetisch gemanipuleerd) le mondial de soja uitgegroeid totàde sojaprodu(transgénique 80grootste %) devant les Étatscent ter wereld.

Unis, victimes d’une mauvaise récolte.