Het
Altena Biesbosch
van het Land van Heusden & Altena
40
TIP
S E N T OPP ERS
Voor streekbewoners, dagrecreanten, verblijfsrecreanten, watersporters, kids, groepen, natuur- en cultuurliefhebbers
40 tips
Het
van het Land van Heusden & Altena is mede mogelijk gemaakt door:
Woonstichting Land van Altena
Altena Biesbosch
COLOFON Dit magazine is een initiafief en een uitgave van VVV Altena Biesbosch. Copyright © 2012, VVV Altena Biesbosch. Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Bij het samenstellen van de gids is de grootste zorgvuldigheid betracht. De uitgever is niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie uit deze publicatie. Fotografie: Levina Hartman, Sophie Krale, Corjen Koppe, Lizzy Koppe, deelnemers VVV fotowedstrijd 2011, Picasa en beeldbank ‘fotovanaltena.nl’. Tekst, vormgeving en realisatie: VVV Altena Biesbosch. Druk: Print Carrier. Oplage: 5.000 exemplaren. Aanbevolen verkoopprijs: 1,50 euro. Voor meer informatie en adverteren in VVV uitgaven: VVV Altena Biesbosch, Kerkstraat 7, 4285 BE Woudrichem info@vvv-altenabiesbosch.nl Altena Biesbosch www.vvvaltenabiesbosch.nl
@altenabiesbosch
Het
40
van het Land van Heusden & Altena
TIP
S E N
TO
PPE Altena RS Biesbos
Wanneer u dit unieke Brabantse eiland écht wilt leren kennen, dan wijzen deze ‘40 Tips & Toppers’ u de weg. Zoekt u de stilte of juist de drukte? Wilt u sportief op pad of lekker lui van de omgeving genieten? Bent u een natuurliefhebber of geïnteresseerd in cultuur en geschiedenis? U vindt in dit magazine altijd iets wat bij u past. VVV Altena Biesbosch stelde de ‘40 Tips & Toppers’ voor u samen uit een ruim recreatief en toeristisch aanbod uit de streek waar wij zo trots op zijn: het Land van Heusden en Atlena en de Biesbosch. Wij wensen u een verrassend verblijf toe! Kijk voor meer informatie op www.vvvaltenabiesbosch.nl.
DE WAARDEN OP, DE GRIENDEN IN
7
WAT TE DOEN MET WATER
9
PLEZIERTJES & VERTIERTJES
11
HEEN MOTTE BETAOLE EN WEER WEER?
13
EEN REIS LANGS WERELD(S) ERFGOED
15
SPORTIEF ONTSPANNEN
17
FUN 4 KIDS!
19
VERBORGEN VERHALEN
21
OM IN WEG TE DROMEN...
23
VAN
AALBURG
NAAR
BIESBOSCH
25
Het
2 26
van het Land van Heusden & Altena
33
28
6 Altena Biesbosch
8 32
1
De Struikwaard
11
PoĂŤzie in woord en beeld
2
De Kwellingen
12
Streekfestival voor orkesten
3
De Wijksche Waard
13
Boven ’t Gat
4
Het Oude Maasje
14
Gratis pontjes over de Maas
5
Het Woerkumse strandje
15
Rondje Pontje
6
Exposities in de Biesbosch
16
Het veer van de keizerin
7
De Uitwijkse Wipmolen
17
Het Liniepad
8
Schaatsen op natuurijs
18
Water als verborgen wapen
9
Nationale Visbakwedstrijd
19
Vestingstad
Kerst & Klompen
20
Fort Altena
10
34
16
5 19 35
20
7
13 9 18 25
40
36
TIP
S E N
TO
PPE Altena RS Bies
Altena Biesbosch
1
12 27 15
Niet locatiegebonden
17
Niet locatiegebonden
31
Niet locatiegebonden
21 22 23 24
Niet locatiegebonden
37 38 39 40
Niet locatiegebonden
het Land van Heusden en Altena
10
11
29 3
Altena Biesbosch
30
14 4 14
21
Kanovaren
31
Banken langs de Alm
22
Marianne Vos Fietsroute
32
Halifax
23
325 km wandelroute
33
Wegdommelen in een fort
24
Van kaasjes- tot Vestingolf
34
Slapen als een griendwerker
25
Ontdektocht
35
Doezelen in een bunker
26
Floreffehoeve
36
Ontwaken als commandeur
27
’t Boerenhof
37
Streekproducten
28
Ontdek dier & bos
38
Oude Ambachten
29
De Kaaie Paole
39
Poëzieroute
30
Amerikaanse Windmotor
40
Erfgoed ’14 - ’18
Oeverloos genieten langs de waterkant
DE WAARDEN OP... de g rien
den
in
Wandelschoenen of laarzen aan en struinen door kleinschalige, uitnodigende natuurgebieden langs onze dijken. De flora en fauna zijn overweldigend en in elk seizoen anders. Heeft u een verrekijker? Neem hem mee! In deze waarden en grienden valt zoveel moois te ontdekken. Struin op volle kracht maar banjer niet, want juist hier wilt u zeker niets missen!
DE STRUIKWAARD
1
Ligging: Langs de Afgedamde Maas ter hoogte van de Wilhelminasluis bij Andel/Giessen. Openstelling: Het gebied is vrij toegankelijk buiten het broedseizoen (1 april - 15 juni). Centraal in het gebied liggen twee plassen. Langs de oevers hiervan groeit gedeeltelijk een brede rietkraag, waar watervogels zich nestelen. De vegetatie van de grotendeels zandige bodem is op veel plaatsen schraal en divers. Hoort u gehinnik? Schrik niet! Een kleine groep Fjordenpaarden begraast het gebied.
DE KWELLINGEN
2
Ligging: Uiterwaard langs de Boven-Merwede, ten noorden van Werkendam. Met name de plassen herbergen bijzonder plantensoorten, zoals Krabbenscheer en Holpijp. De oeverwal is rijk aan soorten, als Zandmuur en Muurpeper. In het voorjaar en de zomer zijn de Kleine Karekiet en de Rietgors aan de ruige oevers van de waterplassen te vinden. In de winter foerageren er vele Kuifeenden, Smienten en Krakeenden. Mocht u een schelp vinden en denken: wat ziet die er lekker exotisch uit! dan heeft u te maken met de Aziatische Korfmossel die hier talrijk aanspoelt.
DE WIJKSCHE WAARD
3
Ligging: Langs de Afgedamde Maas bij Wijk en Aalburg. De kenmerkende flora van het gebied bevindt zich vooral op de hoger gelegen zomerkaden langs de rivier. Hier groeien stroomdalplanten zoals Kattendoorn. De meest aansprekende vogelsoort van het gebied is de Zwarte Stern. Het vrij open gebied oefent veel aantrekkingskracht uit op weidevogels. Jaarlijks broeden er vele Kievitten en ook de Grutto en de Tureluur behoren tot de broedvogels. De bloemrijke zomerkade is rijk aan vlinders. Vooral het Icarusblauwtje en het Sprietdikkopje fladderen hier ’s zomers vrolijk over de waard.
HET OUDE MAASJE Ligging: Tussen de Bergsche Maas en de winterdijk bij Drongelen. De oevers van het Oude Maasje zijn breed en gevarieerd. Veelal domineren Riet en Liesgras. Gele lis en Moerasspirea zorgen voor de kleuren. In het water zijn diverse Fontijnkruidsoorten te vinden en er komen eendachtigen voor zoals de Wilde Eend en de Kuifeend. Soms wordt ook de Slobeend waargenomen. Geregeld zijn hier IJsvogeltjes te zien. Het water is een goede biotoop voor libellen. De Grote Keizerlibel, de Bruine Glazenmaker en de Gewone Oeverlibel zijn slechts enkele van de voorkomende soorten.
7
4
Zodra het vriest, wordt watersport wintersport!
WAT TE DOEN MET...
WAT E
R
Water is onze verbindende factor. Of het nu gaat om zomers vermaak of winters vertier: in en op het water is het altijd goed toeven. Water brengt leven met zich mee, maar we moeten het wel in goede banen leiden om het te beheersen. Exposities in het Biesbosch Museum laten zien wat de kracht van water met ons land gedaan heeft en welke rol het nu en in de toekomst vervult.
HET WOERKUMSE STRANDJE
5
Ligging: Langs rivier de Merwede ter hoogte van de historische stadshaven. In de zomer is het heerlijk om vakantie te vieren op het strand in Woudrichem. Door de Woudrichemmers zelf wordt deze oase ’t Woerkumse strândje, of de Goudkust, genoemd. Ontspannen genieten van zand en water, of een snelle duik in een verloren uurtje. Ook voor een picknick is het strand bij uitstek geschikt. Voor privacy zoekt u een stil strandje stroomafwaarts. Vooral het rustige derde strandje is in trek bij de jeugd.
EXPOSITIES IN DE BIESBOSCH
6
Ligging: Hilweg 2, 4251 MT Werkendam. In het Biesbosch Museum staan wisselende tentoonstellingen opgesteld en u kunt er exposities bekijken van vogels van allerlei pluimage. Ook is er een maquette van de Noordwaard te bewonderen. Aan de hand van filmbeelden en animaties op de maquette wordt een indruk gegeven van het beoogde eindresultaat in 2015, als de Noordwaard ontpolderd moet zijn. Natuurlijk is ook Biesbosch’ bekendste inwoner van dichtbij te bewonderen: de bever! Ontdek zijn wondere wereld in het Biebosch Museum.
DE UITWIJKSE WIPMOLEN
7
Ligging: Uppelsesteeg 1 te Sleeuwijk. De wipmolen is het oudste type poldermolen in Nederland en wordt gekenmerkt door het feit dat het hele bovenhuis met staart draaibaar is. De molen wordt vrijwel altijd gebruikt als poldermolen, dus om een polder droog te houden. Hiervoor is de molen van oudsher voorzien van een scheprad aan de buitenzijde van de ondertoren om polderwater uit te slaan. De molen is gelegen aan het Liniepad tussen de vestingstad Woudrichem en Fort Bakkerskil in Werkendam. Bij de VVV is het molenboekje, met daarin alle molens in het Land van Heusden en Altena, gratis verkrijgbaar.
SCHAATSEN OP NATUURIJS Wanneer de vorst intreedt, wordt watersport wintersport. Het Land van Heusden en Altena kent vele ijsbanen, maar de kers op de (ijs)taart is toch zeker de prachtige tocht die verreden kan worden in Nationaal Park De Biesbosch. Enigszins geoefend moet je hier wel voor zijn. Het gaat niet om een ontspannen rondje krabbelen, maar om kilometers maken. Zodra het ijs sterk genoeg is, wordt de route uitgezet. De officiële Biesboschtocht trekt duizenden bezoekers, zelfs van ver over de grens.
9
8
... het grootste plezier zit op een klein hoekje...
PLEZIERTJES &... V E R TIER TJES Jaarlijks zijn er heel wat vaste aktiviteiten in het Land van Heusden en Altena. We hebben er een paar voor u op een rijtje gezet die u zeker niet mag missen. Het zijn Pleziertjes & Vertiertjes voor jong en oud, voor eenlingen en groepen, kortom: voor iedereen die zich een dagje lekker wil (laten) vermaken!
NATIONALE VISBAKWEDSTRIJD
9
Woudrichem - Het kampioenschap visbakken wordt elk jaar op Hemelvaartsdag gehouden in de mooiste straten van de vestingstad, met als vaste decoratie de vele fraaie monumentale panden. Aan het kampioenschap nemen jaarlijks ruim 30 amateur visbakkers deel. De deelnemers, zowel mannen als vrouwen, zijn gekleed in visserstenue en versieren hun bakstands met visnetten en allerlei andere attributen uit de visserijtijd. Er zijn deelnemers die voor het bakken van de vis gebruik maken van een nostalgisch houtkacheltje, het vuurduveltje genaamd, precies zoals de vissers dit vroeger ook deden.
KERST & KLOMPEN
10
Dussen - Wat is er sfeervoller dan een mooi kerststuk op tafel? Zelf maken is natuurlijk het allerleukst en oer-Hollands wordt het wanneer een klomp de basis is van het kerststuk. Wat ooit begon als iets kleins, is uitgegroeid tot een jaarlijks terugkerend fenomeen: kerststukjes maken in de Klompenmakerij in Dussen! Vanaf 6 december tot Kerstmis wordt daar heel wat afgeknutseld. De maat van de klomp bepaalt de grootte en na Kerst kunnen de klompen natuurlijk gewoon gedragen worden... kerstversierselen eruit, Friesche doorlopers eronder... en schaatsen maar!
POËZIE IN WOORD EN BEELD
11
Eethen - Elk jaar, begin oktober is er een poëzieavond in het rustieke kerkje in Eethen. Het is een podium voor streekdichters waar ook bekende Nederlandse en Vlaamse schrijvers te bewonderen zijn. Vanuit de poëzie worden linken gelegd naar andere vormden van kunst, zoals beeldende kunst en muziek.
STREEKFESTIVAL VOOR ORKESTEN
12
Andel - Hét muziekfestival in de regio waarbij vrijwel alle orkesten uit het Land van Heusden en Altena optreden en dat zijn er heel wat. Samen muziek maken heeft altijd een grote rol gespeeld in deze streek. Muziekkorpsen gingen elkaar soms zelfs met tuba of paukestok te lijf als de krachten gemeten moesten worden. Gelukkig gaat het er zo heftig niet meer aan toe. Tijdens dit jaarlijkse festival gaan muziekverenigingen als harmoniën, fanfares en brassbands alleen nog muzikaal de strijd met elkaar aan rond de Altena Cup. Het streekfestival vindt plaats in het najaar.
11
Nostalgische tochtjes over het water...
HEEN MOTTE BETAOLE EN...
WEE
R WE
ER?
Het Land van Heusden en Altena is een eiland omgeven door de Merwede, de Afgedamde Maas en de Bergsche Maas. U kunt onze mooie streek alleen bereiken via bruggen of veerponten. Dat het reizen per pont niet alleen noodzakelijk is, maar ook nog eens een heel nostalgisch tintje kunnen hebben, bewijzen de vele veerponten.
BOVEN ’T GAT
13
Het fiets- en voetveer is gelegen aan de Afgedamde Maas en vaart tussen Woudrichem en Slot Loevestein. Zodra de veerman ziet dat u naar de overkant wilt, vaart hij. Er zijn geen wachttijden. Onderweg vertelt hij graag iets over de omgeving, de flora en de fauna. Wellicht spot u een bever, want ja, die steken tegenwoordig ook in de Maas hun kopje regelmatig boven water. Er doen zelfs geruchten de ronde dat deze waterdieren soms binnen de muren van de vesting vertoeven. Is het waar? Vraag het de veerman!
GRATIS PONTJES OVER DE MAAS
14
Even weg van de snelweg, Op het gemakje toeren door de polder en in plaats van de brug, de pont nemen. Wist u dat de veerponten die u de Bergsche Maas overzetten gratis zijn? U kunt kiezen tussen het veer Drongelen-Waalwijk en Dussen-Sprang Capelle. Een overtochtje met de veerpont kan een leuke break zijn tijdens uw reis. Bij elk veer zijn picknickplaatsen aanwezig die u uitnodigen niet meteen de rivier over te steken, maar even pas op de plaats te maken en te genieten van alles wat voorbij komt dobberen.
RONDJE PONTJE
15
Ontdek hoe leuk het is om op één dag drie provincies te bezoeken, drie rivieren te bevaren en de Vesting3hoek te ontdekken. Voor het Rondje Pontje is een dagkaart te koop en dan kunt u maar liefst met vijf verschillende pontjes Noord-Brabant, Zuid-Holland en Gelderland bezoeken. In de Vesting3hoek Gorinchem-Woudrichem-Loevestein-Fort Vuren, onderdeel van de (Nieuwe) Hollandse Waterlinie, beleeft u 600 jaar geschiedenis. Een vermakelijk uitje voor het gezin, maar ook geschikt als groepsuitje.
HET VEER VAN DE KEIZERIN
16
Sleeuwijk - De oudste vermelding van Sleeuwijk dateert uit 1266. Sleeuwijk dankt zijn bekendheid vooral aan het veer naar Gorinchem. Dit werd voor het eerst in 1327 genoemd en was één van de oudste voetveren van Nederland. In 1811 stak keizerin Marie Louise van Oostenrijk, vrouw van Napoleon Bonaparte, met dit veer de Merwede over. Vandaar dat het veer de bijnaam Het veer van Keizerin Marie Louise kreeg en een tijdlang werd aangeprezen als de kortste weg naar Parijs. Treed in haar vaarsporen en maak zelf de overtocht van Sleeuwijk naar Gorinchem.
13
Herinneringen aan een strijdbaar verleden
EEN REIS LANGS WERELD(S)...
ERF
GOE
D
In het Land van Heusden en Altena bevindt zich de meest zuidelijke punt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dit is in het landschap duidelijk te te zien aan de vele groepsschuilplaatsen en de forten. Het militaire verleden is ook terug vinden in de vestingstad Woudrichem. Maak een reis langs dit wereldse erfgoed waar verleden en heden elkaar de hand schudden.
HET LINIEPAD
17
Werkendam - Woudrichem: Het Liniepad is de wandel- en fietsverbinding tussen de Papsluis in Werkendam en de vestingstad Woudrichem. Dit fiets- en wandelpad volgt de hoofdweerstandslijn van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is een schakel tussen een aantal cultuurhistorische elementen, zoals bunkers en forten. De route is 13 kilometer lang en onderweg kunt u zelfs op twee plaatsen de nacht doorbrengen. In een bunker en in een fort!
WATER ALS VERBORGEN WAPEN
18
Woudrichem, sluis aan de Schapendam - De taak van de inundatiesluis was het laten overstromen van de achtergelegen polder als natuurlijk wapen tegen de vijand. De sluis maakt deel uit van de werken die behoren tot de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het inundatieensemble voor het Maaswater is nog compleet aanwezig. Helaas is de waaiersluis uit 1815 dichtgemaakt, maar de daarachter liggende ontvangstkom met de eveneens dichtgemetselde damsluis en het daarachter liggende inundatiekanaal zijn er nog om door u bewonderd te worden. En stelt u zich het overstroomde achterland daarbij eens voor...
VESTINGSTAD
19
Woudrichem, door de bewoners zelf Woerekum genoemd, is een historische vestingstad waar men een eeuw geleden nog voornamelijk leefde van de riviervisserij. Dit is onder andere terug te zien aan de grote vloot zalmschouwen in de haven en in het Visserij- en Cultuurhistorisch Museum. Slenterend door de vesting waan je je terug in de tijd en kom je tot rust. De gevelgedichten die u op de meest verrassende plaatsen tegenkomt vertellen het verhaal van de stad door de eeuwen heen; over de visserij, de strijd tegen het water en de functie van deze verborgen plekjes... Ontdek het zelf in Woerekum.
FORT ALTENA Het verdedigingswerk fort Altena is in 1847 gebouwd. De militaire funcie heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een vriendelijker waarde. Fort Altena is als een spin in haar web gelegen midden in het Land van Heusden en Altena en daardoor een goed startpunt voor wandel-, fiets- en zelfs kanoroutes. Bezoek de waterwinkel en neem zelf een proefje, geniet van drank en spijs op het terras van de brasserie waar zich een fortenkoffie of liniehapje goed laten smaken. Ga op zoek naar de rijke geschiedenis van het fort door een wandeling over de wallen en ondervindt de ontwapenende gastvrijheid van Fort Altena.
15
20
Hier kun je werkelijk alle kanten op!
SPORTIEF...
ONT
SPA
NNE
N
Voor de actieve bezoeker is het Land van Heusden en Altena een heerlijke streek. Van heel Nederland is hier de bevolkingsdichtheid het laagst en dat betekent veel natuur om tijd in door te brengen. Doordat u zich op een eiland bevindt, is watersport alom toegangelijk, maar ook fietsen, wandelen en buitensporten zijn vermakelijkheden waar veel bezoekers voor terugkomen.
KANOVAREN
21
Een kano of kayak huren kan een dagje uit een extra sportief tintje geven. Het is allemaal mogelijk! De smalle, bijna slootachtige riviertjes in het Land van Heusden en Altena en de kreekjes in de Biesbosch vormen voor kanoërs en kayakkers geen enkele belemmering en leiden u naar inheemse plantensoorten en schuwe dieren die zich op andere plaatsen niet laten zien. Ruim voor onze jaartelling voer men al met kano’s en het is nog altijd een heel geliefd en beproefd vervoermiddel op het water, dus wat houdt u nog tegen?
MARIANNE VOS FIETSROUTE
22
De trots van het Land van Heusden en Altena is meervoudig wereldkampioen en winnaar van een gouden Olympische medaille in Peking: Marianne Vos. De Marianne Vos Fietsroute leidt u door alle zeven kernen van de gemeente Aalburg, waaronder Meeuwen, Mariannes woonplaats. Om eremetaal hoeft u niet te strijden. Het gaat vooral om het genieten van meanderende dijken en uitgestrekt polderlandschap.
325 KM WANDELROUTE
23
Kilometers in de benen krijgen voor een pelgrimstocht naar Santiago de Compostella of gewoon een klein ommetje voor een frisse neus? Met de ruim driehonderd kilometer tellende, door knooppuntbordjes aangegeven wandelroute, begeeft u zich in een decòr dat continu andere uitzichten en belevingen biedt. Het Land van Heusden en Altena is dé aangewezen plek voor een stevige of ontspannen wandeling. De Wandelknooppuntenkaart Wijde Biesbosch Noord is voor 6 euro bij de VVV te verkrijgen.
VAN KAASJES- TOT VESTINGGOLF Heeft u wel eens bovenaan gestaan in de ranglijst bij Kaasjesgolf? Of, wacht... heeft u zich al eens door een markies kampioen Vestingolf laten kronen? Of, wellicht brengt footgolf juist uw hart op hol? U hoeft geen topsporter te zijn om deze ‘top’ sporten te kunnen beoefenen. Eigenlijk brengt onervarenheid juist het meeste plezier tijdens deze groepsuitjes. Bent u toch een serieuze golfer? Sla dan uw slag op de Almkreek of in de Kurenpolder.
17
24
Eropuit met de kleintjes!
FUN 4...
kid
s!
In het Land van Heusden en Altena komen kinderen vast ogen en oren te kort. Natuurlijke en culturele ontdekkingen liggen hier voor het oprapen; struinen door de natuur, knuffelen met dieren en de geheimen ontdekken van een historische stad. Leuk voor een schoolreisje, maar ook voor een verjaardagsfeest of gezinsuitje.
ONTDEKTOCHT
25
Ga op ontdektocht in Woudrichem en leer de geheimen van de oude vestingstad kennen. Aan de hand van een routekaart en vragen die onderweg gesteld worden, kom je veel te weten over de stad en haar bewoners. Waarom staat er een monnik op een beer en wie woonde er op Hoogstraat 37? Wil je dat en nog veel meer weten? Ga dan op ontdekking in Woudrichem! De ontdektocht is voor 1 euro te verkrijgen bij VVV Altena Biesbosch in Woudrichem.
FLOREFFEHOEVE
26
Het lieve varkentje, dat luistert naar de naam Dora, mag je best even aaien. Dora zal tevreden knorren en vragen of je haar stal- en weidegenootjes ook wilt zien. Op de Floreffehoeve kun je heerlijk in de speeltuin spelen, terwijl je ouders een lekker kopje koffie drinken. Elke dag is er wel wat te beleven op deze gezellige kinderboerderij in Werkendam en er worden ook leuke evenementen georgansieerd zoals spelletjes- en knutselmiddagen.
’T BOERENHOF
27
Heb je ooit wel eens je verjaardag gevierd op een geitenboerderij? Nee? Weet dan dat dit kan op ’t Boerenhof in Andel. Jij en je vriendjes mogen helpen met het voeren en het melken van de geiten en als er kleine geitjes zijn, mag je even met ze knuffelen. Je leert tijdens je feestje heel wat over het leven van de melkgeiten, want de boer en de boerin laten je beelden zien van het werk op de boerderij. Als je wilt kun je ook knutselen, zodat iedereen aan het einde van de middag zijn eigen aardig-geitje mee naar huis kan nemen!
ONTDEK DIER & BOS
28
Doe met je klas mee met de activiteit ‘Ontdek Dier & Bos’ in de Oostwaard. Tijdens deze activiteit, bedoeld voor leerlingen van groep 6-7-8, maak je kennis met een bosgebiedje in de directe omgeving van Nieuwendijk. Verken het bos en kom alles te weten over de voedselketens. De tocht duurt 2 uur en 15 minuten en je klas moet dit vooraf reserveren bij mijnheer Arjan Quartel van QNatuur. Zijn telefoonnummer is 06-12759694.
19
Elk landschap vertelt zijn eigen verhaal...
VERBORGEN... V E R HAL EN Op elke hoek van de straat een ander verhaal? Het lijkt te mooi om waar te zijn, maar in het Land van Heusden & Altena leven nog zoveel verhalen dat we echt niet overdrijven. Ontdek deze verhalen door een reis door de geschiedenis te maken langs onze monumenten. De vier die hieronder genoemd worden, zijn slechts een fractie van wat er allemaal nog meer te ontdekken valt.
DE KAAIE PAOLE
29
Het Land van Heusen ĂŠn het Land van Altena zijn twee verschillende heerlijkheden. De palen tussen Veen en Wijk en Aalburg geven de grens aan die dwars door het huidige Land van Heusden en Altena loopt. De paal links draagt het wapen met de zalmen van het Land van Altena. De rechter paal heeft het bekende rad van Heusden. Een gedicht, dat vlak naast de palen staat, vertelt een stukje geschiedenis.
AMERIKAANSE WINDMOTOR
30
Ligging: nabij Genderen aan de Bergsche Maas. De windmoter draagt de prachtige naam: Hercules Metallicus en is geplaatst in 1917 om na overstromingen van de zomerdijk het water terug te malen naar de Bergsche Maas. Het windrad heeft een doorsnee van bijna tien meter en weegt 2.5 ton. De windmoter raakte in de tachtiger jaren van de vorige eeuw zwaar beschadigd door storm. In 2009 is de Hercules Metallicus gerestaureerd.
BANKEN LANGS DE ALM
31
Ter afsluiting van de ecologische herinrichting van rivier De Alm, zijn er oevers vlakker gemaakt, poelen gegraven en fiets- en wandelpaden aangelegd. Vijf kunstenaars uit het Land van Heusden en Altena hebben een bank ontworpen, die nu als rustplaats en uitkijkpost dient voor zij die route langs De Alm volgen. De banken langs De Alm brengen cultuur en natuur dichter tot elkaar. Een boekje met de volledige wandel- en fietsroute is gratis te verkrijgen bij het VVV.
HALIFAX
32
In de nacht van 24 op 25 mei 1944 voerde het Bomber Command van de R.A.F. met 432 vliegtuigen een aanval uit op de spoorwegemplacementen bij Aken. Vanaf de basis Breighton in Yorkshire Engeland steeg de Handley Page Halifax Mk.III bommenwerper op om aan deze raid deel te nemen. Dit zou haar laatste raid worden. Door vijandelijk vuur getroffen stort het toestel neer in de Oranjepolder nabij Hank. De voltallige bemanning komt om het leven. Zij streden voor onze vrijheid en brachten daarbij het hoogste offer. In 2005 is de Halifax geborgen en een jaar later is het monument onthuld.
21
Voor wie niet onder de sterren wil slapen...
OM IN WEG TE... D R O MEN Waarom in de file gaan staan als u op weg naar huis bent na een heerlijk dagje uit? Blijf overnachten in een hotel of een bed and breakfast en plak nog een dagje of meerdere dagen aan uw uitje vast. En als u hier dan toch uw hoofd te ruste legt, doe het dan op een bijzondere locatie. Het Land van Heusden en Altena biedt u alle gelegenheid om dit uit te proberen!
WEGDOMMELEN IN EEN FORT
33
Fort Bakkerskil, aan de rand van de Biesbosch, maakt deel uit van de Hollandse Waterlinie. In mei 1940 was het fort bemand maar er is niet gevochten. Zo’n 65 jaar geleden werd het fort na de oorlog gebruikt om NSB’ers gevangen te houden. Op de muren zijn namen van mensen gevonden en er is ook geturfd hoeveel dagen of weken die personen hier doorgebracht hebben. Tot 1949 werden mensen hier gevangen gehouden, maar nu mag u gaan en komen wanneer u wilt om te genieten van de bijzondere ambiance van Bed & Breakfast Fort Bakkerskil.
SLAPEN ALS EEN GRIENDWERKER
34
Wie echt even zonder luxe wil, kan overnachten in deze griendwerkershut in de Biesbosch. U vindt hier geen sloten op de deur, geen electra en ook geen sanitair. Water is zelf op te pompen met een handwaterpomp en u kunt uw slaapmatje kwijt op houten banken. Het toilet is buiten in de vrije natuur. Gebruik wel even het schepje om een hoopje over uw hoopje te scheppen. Overnachten in een griendwerkershut is echt uniek en als u lekker dicht tegen elkaar aan schurkt, biedt de hut plaats aan vijf personen.
DOEZELEN IN EEN BUNKER
35
Beleef de Nieuwe Hollandse Waterlinie eens op een heel andere manier en overnacht in een bunker uit WO II. Op Landgoed Kraaiveld staan drie bunkers die sober ingericht zijn als logies. Naast een heerlijk bed is er een composttoilet en een stookplaats. De bunkers zijn gelegen aan het Liniepad waar een lint van bunkers aan gelegen is. Ook de andere bunkers, die nog in originele staat verkeren, zijn te bezoeken.
ONTWAKEN ALS COMMANDEUR
36
U waant zich eeuwen terug in de tijd in de voormalige commandeurswoning op Slot Loevestein. Wanneer alle bezoekers vertrekken, sluit de vestingpoort en kunt u in verbluffende rust en stilte gaan genieten van de nacht. Loop gerust nog een nachtelijk rondje over de vestingwallen, want u zult merken dat u de monumentale vesting dan heel anders beleeft. Vlak voor uw deur staan de voetstappen van Hugo de Groot die van Loevestein vluchtte door zich in een boekenkist te verschansen. Maak uw eigen geschiedenis op Loevestein.
23
Verrassend Land van Heusden en Altena
VAN
AALBURG
NAAR...
B IESBO
SCH
Ga nooit van A naar B in een rechte lijn, want dat is de meest saaie weg. Stap onderweg eens uit de auto of van de fiets, want dan mist u niets van al het verrassends dat het Land van Altena u tussen Aalburg en Biesbosch te bieden heeft. U kunt de pijlen volgen of juist precies de andere kant op gaan. Even van de gebaande paden af. Wie wil dat nu niet?
STREEKPRODUCTEN
37
Verspreid door het hele Land van Heusden en Altena zijn streekwinkels te vinden die hun producten verkopen. Vaak op een tafel aan de kant van de weg, waar u betaalt door geld in een bakje achter te laten. Van groeten, fruit, eieren, kaas en melk bij de boer tot meel in de molen. Veel restaurants in de regio maken gebruik van al dit lekkers. Vers van het land, zo op uw bord. Proef de eerste aardbei van de koude grond, het eerste zomerappeltje of het meest verse glas melk. Smakelijker dan dit kan het niet.
OUDE AMBACHTEN
38
In het Land van Heusden en Altena zijn diverse oude ambachten te vinden. Zo is er een klompenmakerij in Dussen, een geitenmelkhouderij in Andel en een kaasboerderij en melkveebedrijf in Genderen. In Woudrichem werkt de molenaar van donderdag tot en met zondag in zijn molen en in Wijk en Aalburg kunt u de mandenmaker aan het werk zien. Glaskunstenaar Jan de Jong leert u graag het verschil tussen ‘fusen’ en ‘slumpen’. Laat u zich verrassen door en tussen A & B!
POËZIEROUTE
39
Achtentwintig gedichten, geschreven door lokale dichters en geplaatst op markante punten in het Land van Heusden en Altena vertellen alle een eigen verhaal. Aan de gedichten zijn vijf fietsroutes gekoppeld van gemiddeld 35 kilometer. De Poëzieroute is een initiatief van de Stichting Poëzie Land van Altena. Alle routes en gedichten zijn opgenomen in een boek dat voor 10 euro o.a. verkrijgbaar is bij VVV Altena Biesbosch. Wilt u eens één route proberen, koop dan een Poëzieroutekaart voor 1.80 euro en ontdek zelf hoe dichterlijk bijzonder het is.
ERFGOED ’14 - ’18 De Archeologische Vereniging Land van Heusden en Altena heeft een lint aan schuilplaatsen uit de eerste wereldoorlog ontdekt op de lijn Brakel, Giessen, Uitwijk, Almkerk. Vaak liggen de bunkers verscholen, dus er moet soms even naar gezocht worden. Waarschijnlijk hebben de schuilplaatsen een rol gespeeld bij de beslissing van de Duitsers om in 1914 ons land buiten de Eerste Wereldoorlog te houden. Uit een verslag van de Generalstab uit 1908 blijkt dat de Duitsers grote schrik hadden voor de waterlinie: bij tijdig gestelde inundaties leek ons land onoverwinbaar!
25
40
VVV ALTENA BIESBOCH heet u van harte welkom en wijst u met plezier de weg in het Land van Heusden en Altena
EEN GOUDEN RANDJE
Welkom in het Land van Heusden en Altena, een eiland gelegen in het prachtige Brabantse land. Het water geeft het eiland van bovenaf gezien een blauw randje, maar wij spreken hier liever over een eiland met een gouden randje! De VVV Altena Biesboschvlag wappert fier in de drie gemeenten: Aalburg, Werkendam en Woudrichem. Bezoek ons als u meer informatie zoekt over de in dit magazine genoemde Tips & Toppers!
VVV ALTENA BIESBOSCH
INFORMATIE & SOUVENIRS
VVV servicepunt Bakkerij Hardeman Torenstraat 2/4 4261BH Wijk en Aalburg 0416 691662
KERKSTRAAT 7 4285 BE WOUDRICHEM 0183-301202 INFO@VVV-ALTENABIESBOSCH.NL W W W. V V V- A LT E N A B I E S B O S C H . N L
VVV SERVICEPUNT BIESBOSCHMUSEUM Hilweg 2 4251 MT
De
Biesbosch
telefoon 0183 504009
Kom fietsen, wandelen en cultuur snuiven! Cultuursnuiven in de Vesting3hoek - Koffie met gebak bij Hugo - Stadswandeling door Gorinchem - Lunch bij de taveerne van Slot Loevestein - Bezoek aan Slot Loevestein - Bezoek Fort Vuren - Gevelgedichtenwandeling in Woudrichem - Diner in Woudrichem of Gorinchem in speciaal voor u geselecteerde restaurants Een dagkaart Veerdienst Gorinchem is bij dit arrangement inbegrepen.
G O R IN C HEM FO RT VUREN
Happen & trappen in de Vesting3hoek - Koffie met gebak bij restaurant ‘Metropole’ - Bezoek aan Fort Vuren - Lunch bij de taveerne van Slot Loevestein - Bezoek Slot Loevestein - IJsje eten bij Venezia in Gorinchem
SLOT L O EV ES TEI N WO UD R IC HEM
Een dagkaart Veerdienst Gorinchem en een fietsroutekaartje ‘Rondje Pontje’ zijn bij dit arrangement inbegrepen.
De Vesting3hoek wordt gevormd door Gorinchem, Woudrichem, Fort Vuren en Slot Loevestein en vormt het sluitstuk van één van de mooist bewaarde verdedigingslinies van Nederland: de Hollandse Waterlinie.
De gemeentes Gorinchem, Woudrichem, Lingewaal en Zaltbommel heten u van harte welkom om dit weidse rivierenlandschap vol historie, cultuur en ruimte te verkennen.
Kijk voor uitgebreide informatie over deze arrangementen op w w w. ve s t i n g 3 h o ek.nl
Vestingstad Gorinchem Parel aan de rivier met de oergezellige en sfeervolle binnenstad!
Lingehaven Gorinchem de bruisende passantenhaven in het hartje van de stad.
Rondje Pontje
geweldig om te doen! Fietsen en varen door het prachtige rivierenland? Met een dagkaart van de Gorcumse Veerdienst kunt u dag lang op alle veren. En de fiets mag gratis mee!
Rondje Pontje Fietsen langs Waal, Merwede, afgedamde Maas: verschillende routes langs fietsknooppunten liggen binnen handbereik doordat de veerdienst de weg over water overbrugt. Heerlijk ontspannen met een terrasje of een picknick of juist een langere route. Voor iedere gelegenheid, ieder gezelschap is een passende route samen te stellen.
Varen op zondag In het seizoen (april-oktober) varen met uitzondering van AalstVeen alle veren op zondag. Check buiten het seizoen welke pontjes in uw rondje varen.
Fietsknooppunten De fietsknooppunten maken het heel eenvoudig om zelf een route op maat te maken en al fietsend zonodig in te korten of uit te breiden. En met de pont overvaren tijdens de fietsroute is eigenlijk altijd leuk!
• Gorinchem-Woudrichem-Slot Loevestein-Fort Vuren • Gorinchem-Sleeuwijk-Werkendam-Hardinxveld NIEUW • Brakel-Herwijnen • Aalst-Veen
Dagkaart veerdienst Gorinchem Een dagkaart kost € 8,- per persoon inclusief (brom)fiets. De dagkaart is één dag geldig op al onze veren (met uitzondering van de watertaxi):
Dagkaarten kunt u kopen aan boord van al onze veren of VVV Gorinchem, VVV Woudrichem en ons kantoor bij de Lingesluis in Gorinchem.
www.veerdienstgorinchem.nl