Akademos special 20jaar wec

Wetenschapscommunicatie SPECIALE EDITIE - DECEMBER 2006

20 JAAR WETENSCHAPSCOMMUNICATIE AAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

CONTACT Vrije Universiteit Brussel Departement Research & Development Cel Wetenschapscommunicatie • Website : http://www.vub.ac.be/wetenschapscommunicatie • e-Mail : wetenschapscommunicatie@vub.ac.be • Telefoon : + 32 (0)2 629 22 24 of 22 11 • adres : Pleinlaan 2 - B- 1050 Brussel

Wetenschapsweek, (reizende) tentoonstellingen, onderwijsprojecten voor leerlingen uit het secundair onderwijs en de Wetenschapswinkel loopt de Vrije Universiteit Brussel inzake wetenschapscommunicatie voorop in Vlaanderen. Onze bijdragen worden geappreWetenschapscommunicatie

cieerd. Zo werd ons initiatief

is een essentieel onder-

van een Wetenschapsweek

deel van onze onder-

nadien door heel Vlaan-

zoekscultuur. Op structu-

deren opgepikt en ook

rele wijze worden aan de

ons recentste project, de

Vrije Universiteit Brussel

Wetenschapswinkel, vindt

projecten terzake uitge-

veel navolging.

werkt en gecoördineerd.

Dit gebeurt binnen een

Onze onderzoekers inves-

aparte cel Wetenschaps-

teren kostbare tijd in het

communicatie, veran-

populariseren van hun

kerd in het departement

vakgebied. Hun inspan-

Research & Development.

ningen worden ten zeerste

De kennisoverdracht via

gewaardeerd. Het onder-

de activiteiten van de cel

streept de hoogweten-

Wetenschapscommunicatie

schappelijke en tegelijk toe-

gaat verder dan informeren

gankelijke identiteit van de

alleen. Ze zijn erop gericht

Vrije Universiteit Brussel.

om jongeren en burgers te

WETENSCHAPSCOMMUNICATIE

Met initiatieven als de

Inhoud

Wetenschapscommunicatie ?!

MAATWERK EEN SCHAKEL BINNEN HET R&D DEPARTMENT WAAROM EN HOE IN 10 STAPPEN ZEG WAT JE WIL...OVER NATUURWETENSCHAPPEN Historisch SPIRAAL VAN HET WETEN EN HET LEVEN MIJLPALEN

inspireren, te sensibiliseren en te motiveren.

Prof. Dr. Benjamin Van Camp Rector

Non-profit WETENSCHAPSWINKEL Jongeren JONGERENPROJECTEN Faculteiten inspireren DE ‘EXTERNALIST’ EINSTEIN BEKEKEN DOOR DE DIENST CULTUUR HET ELEMENTAIRE DEELTJE

Foto: Marc Goldchstein

LENTEKAMP WETENSCHAPPEN DE ROBOTS OP TOURNEE

JAN C Jan Cornelis

Wetenschapscommunicatie is ‘hot’. Vlaamse en Europese overheden maken subsidies vrij.

Initiatieven om het maatschappelijk draagvlak te vergroten nemen toe.

Bijna elke onderzoeks- en onderwijsinstelling heeft nu ‘Een universiteit moet een breed publiek informeren over haar onderzoek. Dat is communicatie.

We moeten ook kennis, inzichten en vaardigheden uitwisselen om de burger mondiger en kritischer te maken.

Dat is Wetenschapscommunicatie.’

een wetenschapscommunicator in dienst. En zelfs de Koning stelt zijn Paleis ter beschikking voor de promotie van de wetenschap.

Bij de Vrije Universiteit Brussel is wetenschapscommunicatie al langer, meer dan 20 jaar, een begrip dat staat voor op maat gesneden informatie en interactie.

Meer dan informeren alleen Wetenschapspromotie, -popularisering, -informatie, -communicatie. Het zijn

2

De Vrije Universiteit Brussel heeft altijd veel belang gehecht aan de brug tussen wetenschap en maatschappij.

Enkele prominenten op dit vlak leggen uit waarom.

Wetenschapscommunicatie ?!

Die ingrediënten vindt men terug in de jongerenprojecten van onze cel Wetenschapscommunicatie: Virtueel Museum, Comix,

Maatwerk

Stimulus. Onze projecten richten zicht tot jongeren uit

CORNELIS

het secundair onderwijs.

Ook leerkrachten moeten aangezet worden om de wetenschap op een originele wijze te brengen.

De projecten Stimulus en DIDACLAB helpen hen daarbij.

vage en ruime container-

Luisteren naar de doel-

Gevoelig voor trends

begrippen. Binnen deze

groep

Werken vanuit de behoeften

Wetenschapscommunicatie

ruime context heeft de Vrije

Onze wetenschapscom-

en vragen van burgers is

stopt niet bij het secundair

Universiteit Brussel een

municatoren gaan uit van

stap 1. Gebruik maken van

onderwijs. Ook universiteits-

specifieke keuze gemaakt

de behoeften en de leef-

de juiste communicatiestra-

studenten zijn voor ons

en een diepgaande exper-

wereld van burgers, en in

tegieën en trends is een

een doelpubliek. Met de

tise uitgebouwd. Met onze

het bijzonder van jongeren.

volgende stap. Bijvoorbeeld,

Wetenschapswinkel worden

‘wetenschapscommunica-

Wetenschapscommunicatie

vooral jongeren produceren

studenten aangemoedigd

tie’ grijpen we naar de let-

is niet gericht op stu-

zelf boodschappen. Denken

om probleemoplossend

terlijke betekenis van ‘com-

dentenrekrutering, noch

we maar aan weblogs,

te denken en dit met de

municatie’, namelijk ‘het met op de promotie van de

games, podcasting en

nodige burgerzin. Studenten

elkaar in verbinding bren-

instelling zelf, maar stelt

vodcasting. Ze bepalen

krijgen meer voeling met de

gen’. Onze traditie bestaat

de (zelf)ontplooiing van

graag zelf wanneer, waar

praktische mogelijkheden

erin om wetenschap onder

de burger in de kennis-

en welke boodschap ze wil-

van onderzoek en een beter

de aandacht te brengen

maatschappij centraal. We

len ontvangen. Het internet,

inzicht in de maatschappij-

door middel van interactie,

ondersteunen burgers in

met zijn zoekfuncties, is het

behoeften naar weten-

door de wetenschapper in

hun ontplooiing tot mon-

medium bij uitstek wil men

schappelijke onderbouw.

contact te brengen met de

dige consumenten, verant-

in deze tijd van overaanbod

jongere of door de burger

woorde kiezers, kritische

aan (wetenschap-)informa-

Wetenschapscommunicatie

naar de onderzoeker te

scholieren. Jongeren leren

tie en acties nog de aan-

poogt antwoorden te vinden

brengen. Om de interesse

zelfstandig vragen stellen,

dacht trekken van jongeren.

op vragen waar het vereni-

(het draagvlak) voor weten-

discussiëren en ook creatief

schappelijk onderzoek en

zijn! Burgers krijgen toegang

gingsleven en de individuele Een wetenschapscommu-

burgers mee zitten, ant-

onderwijs te vergroten moet tot de wetenschappelijke

nicator zal dus altijd met de

woorden die op hun beurt

men meer doen dan infor-

volgende ingrediënten wer-

nieuwe vragen genereren.

meren. We moeten stimu-

ken: interactie, creativiteit,

Maar is precies dat continue

leren, inspireren, sensibilise-

oog voor zelfontplooiing en

proces geen fundament van

ren, luisteren en reageren.

nieuwe trends.

onze beschaving?

kennis die ze nodig hebben.

3

Een schakel binnen het R&D Department Om de wetenschap en het onderzoek op maat en op vraag te verpakken kan onze universiteit steunen op de cel Wetenschapscommunicatie. Deze cel maakt, sinds 1986, deel uit van het departement Research & Development (R&D). Mieke Gijsemans, diensthoofd van dit departement, licht de groei, inbedding en actieterreinen van de cel Wetenschapscommunicatie toe.

Het departement Research & Development is een rectorale dienst die verantwoordelijk is voor de administratieve ondersteuning en opvolging van het onderzoeksbeleid van de Vrije Universiteit Brussel. Haar taak bestaat voornamelijk uit het adviseren en ondersteunen van de vice-rector onderzoek, Prof. Jan Cornelis, en de onderzoeksraad.

Van ad hoc

over wetenschap. In die tijd

grote publiek te brengen.

verandering in brengen.

naar permanent

was er nog geen sprake van

Dit met een popularise-

Om jongeren te laten ken-

In 1984 zette de Vrije

wetenschapscommunicato-

rende ondertoon. Tijdens

nismaken met wetenschap

Universiteit Brussel een

ren. Heel wat onderzoekers

de activiteiten zelf zag men

waren op hén gerichte sen-

tentoonstelling op over de

bouwden op eigen krachten

dat jongeren zich niet echt

sibiliseringsacties nodig. In

werking van de zintuigen

tentoonstellingen, diverse

aangesproken voelden

Nederland had men reeds

‘Spiraal van het Leven’.

schoolactiviteiten of eigen

door de klassieke vorm

expertise opgebouwd om

Hoewel men binnen de Vrije

initiatieven uit.

van een wetenschaps-

te communiceren naar

beurs of tentoonstelling.

jongeren toe met hun

Universiteit Brussel altijd al in

.

grote of beperkte mate ten-

Met de voorbereiding,

Wetenschap en techniek

‘Weten- en TechniekWeek’.

toonstellingen of dergelijke

in 1986, van de 2de ten-

stonden nog ver van hun

Twee jaar later, in 1988,

activiteiten heeft opgezet, is

toonstelling ‘Spiraal van

leefwereld. Hier wilden we

bracht de Vrije Universiteit

het met de ‘Spiraal van het

het Weten’ en de deel-

Leven’ dat wetenschaps-

name aan Flanders

communicatie een draag-

Technology International

vlak binnen onze universiteit

in de Expohallen in Gent

begon te vinden. De rond-

kwam het besef dat weten-

reizende tentoonstelling

schapscommunicatie aan

kwam tot stand in een peri-

een universiteit onontbeer-

ode dat men zich bewust

lijk is. Beide evenementen

werd dat er wel moest

werden opgezet om de

gecommuniceerd worden

wetenschap dichter bij het

De Vrije Universiteit Brussel heeft altijd veel belang gehecht aan de brug tussen wetenschap en maatschappij.

Enkele prominenten op dit vlak leggen uit waarom.

Wetenschapscommunicatie ?!

Mieke Gijsemans

Brussel in primeur de

een logische stap. Bewust

WetenWeek (nu Vlaamse

dat binnen het onderzoeks-

Wetenschapsweek) naar

beleid van een universiteit,

Vlaanderen. Met de komst

naast onderzoeksmanage-

van een medewerker

ment en economische

Wetenschapscommunicatie

valorisatie van onderzoek

was het mogelijk een aantal

ook de nodige aandacht

activiteiten centraal uit te

moest geschonken worden

bouwen en een permanen-

aan het vertalen van het

tie in het aanbod te verzor-

onderzoek - en de weten-

gen.

schap in het algemeen, werd besloten om de cel

R&D:

Wetenschapscommunicatie

een unieke structuur

naast de bestaande

Van bij het begin werd de

cellen Interface en

organisatie van initiatieven

Onderzoekscoรถrdinatie in te

rond de popularisering

richten. Deze 3 cellen teke-

van wetenschap bij het

nen de eigen structuur van

departement Research

het departement R&D. Een

& Development onder-

structuur die uniek is voor

gebracht. Dit had alles te

Vlaanderen.

maken met de missie die de

Bij onze cel

Vrije Universiteit Brussel in

Wetenschapscommunicatie

wetenschapscommunica-

primeert de inhoudelijke

tie legde: een brug tussen

boodschap. Wij communi-

onderzoek en maatschap-

ceren om te sensibiliseren.

pij bouwen en dynamisch

Daarom zal wetenschaps-

houden. Vermits alle info

communicatie bij ons nooit

over onderzoek bij R&D

ondergebracht worden bij

is ondergebracht, was

de Dienst Communicatie.

de inkadering van een cel

Dit omdat een dergelijke

Wetenschapscommunicatie

dienst communiceert vanuit Foto: Marc Goldchstein

.

een andere ingesteldheid.

Van tentoonstelling

Zij moeten bijdragen aan het

naar expertisecel

imago van de universiteit en

De cel Wetenschapscom-

studenten recruteren.

municatie bouwt haar expertise verder uit in

Het departement Research

samenwerking met andere

& Development is uniek in

faculteiten, interne dien-

haar structuur. De 3 cellen

sten (Lerarenopleiding,

beschikken elk over een

Persdienst), externe instel-

specifieke ondersteunende

lingen (TOS21, Roger Van

opdracht:

Overstraeten Society, Solvay

• Cel Wetenschaps-

Instituten, Jeugd, Cultuur

communicatie: ‘ver-

en Wetenschap) en inter-

maatschappelijken’ van

nationale netwerken (Living

de wetenschap;

Knowledge).

• Interfacecel: ‘vermarkten’ van de wetenschap; • Cel Onderzoeksbeleid:

Voor de Vrije Universiteit Brussel vormt de cel het intern en extern aanspreek-

‘managen’ van het we-

punt wat betreft weten-

tenschappelijk onderzoek.

schapscommunicatie. Als extern aanspreekpunt communiceert zij naar de

Van klein naar groot

overheid, universiteiten en

Onder de vleugels van het

andere nationale en interna-

vice-rectoraat onderzoek

tionale partners toe. Sinds

kwamen verschillende pro-

2000 is de cel zich specifiek

jecten tot stand dankzij de

op 2 niches gaan toespit-

financiële steun van fede-

sen: de jongerenprojecten

rale, Vlaamse en Brusselse

en de Wetenschapswinkel.

overheidsinstanties. Met de groei van het aantal projecten ontwikkelde zich in 10 jaar tijd een cel Wetenschapscommunicatie die momenteel 6 personen telt.

Wim Van Broeck, Verantwoordelijke jongerenprojecten Valerie Claes, Medewerker projecten Laura Smolders, Medewerker projecten Sofie Van Den Bossche, Verantwoordelijke Wetenschapswinkels Stefanie Goovaerts, Centrale unit Wetenschapswinkels Ils De Bal, Wetenschapswinkel Brussel

.

Wetenschapscommunicatie ?!

1.

JONGEREN

PERMANENTE PROJECTEN

Workshops in het kader van de collectie van het Virtueel Museum

Stimulus

ComiX

Fotokwis

WETENSCHAP IN DE KIJKER

(sinds ‘94 onder initiatief van de Vlaamse Regering)

WetenschapsWeek

WetenschapsFeest

AD HOC PROJECTEN

EU Research Night, Poleposition, ExpoScience, Solvay Jongerenconferentie,...

2. NON-PROFIT

WETENSCHAPSWINKEL

Centrale Unit Wetenschapswinkels: Wetenschapswinkel.be

Wetenschapswinkel Brussel

Actieterreinen

De Vrije Universiteit Brussel heeft altijd veel belang gehecht aan de brug tussen wetenschap en maatschappij.

Enkele prominenten op dit vlak leggen uit waarom.

3. WETENSCHAPPERS

COMMUNICATIETRAININGEN

Let’s Communicate

Cursus wetenschapsvoorlichting, 2de master Communicatiewetenschappen:

uitwerken practica

Masterproeven: opvolging van verhandelingen met betrekking tot

wetenschapscommunicatie.

Didaclab: Online ondersteuning voor leerkrachten

Foto: Marc Goldchstein

4. ONDERWIJS

5. ONDERZOEK

Evaluatie van de projecten.

Doctoraatsverhandeling in het kader van

‘prospective research for Brussels’

met betrekking tot het Virtueel Museum.

Masterproeven met betrekking

tot de projecten.

.

Waarom en hoe in 10 stappen Hoewel steeds meer instellingen bewust met wetenschapscommunicatie bezig zijn, blijft de Vrije Universiteit Brussel een voortrekkersrol spelen binnen het uitgebreide aanbod aan initiatieven. We vroegen professor Jean-Pierre De Greve, academisch coördinator van de cel Wetenschapscommunicatie, waarom en hoe een universiteit moet investeren in de communicatie over onderzoek en wetenschap.

WAAROM? 1. Het sociale karakter van de universiteit De Vrije Universiteit Brussel is een sociale instelling.

Vanuit haar sociale karakter werden altijd al bruggen gebouwd. Ook de brug naar de maatschappij is belangrijk. Deze brug werkt in 2 richtingen. De burgers kunnen naar het onderzoek komen maar de onderzoekers gaan ook naar de burgers toe.

2. Opvoedkundige taak Leren en stimuleren gebeurt meer buiten de schoolse activiteiten om. Dit besef is doorgegroeid tot in de universiteit. Onderzoekers beseffen dat ze, naast de leerkrachten, ook een rol spelen bij het enthousiasmeren van jongeren en burgers voor wetenschap.

3. Wetenschap ‘tastbaar’ maken Wetenschap wordt vaak saai en te abstract gebracht binnen het onderwijs. Het is de taak van de wetenschapscommunicator om wetenschap dichter bij de realiteit te brengen, om haar in een dagelijkse context te brengen en om het maatschappelijk nut ervan aan te tonen.

4. Onderzoek ‘bereikbaar’ maken De maatschappij is mondiger en kritischer geworden.

Burgers willen geïnformeerd worden op maat en op vraag.

.

5. Door publieke interesse houden subsidies stand Een daling van de publieke interesse gaat samen met een daling van de overheidssubsidies. In de jaren ‘80 kwamen duizenden onderzoekers in opstand tegen de daling van de onderzoekssubsidies. Met witte jassen kwam men de straat op, betogend tegen de politici die de subsidiekraan hadden dichtgedraaid. In Engeland vond een gelijkaardig scenario plaats.

HOE? 6. Een academisch draagvlak De redelijk eigenzinnige visie van de Vrije Universiteit Brussel op wetenschapscommunicatie is gegroeid vanuit een werkgroep van academici. Al snel werd niet alleen de organisatie van de activiteiten besproken, maar werd gebrainstormd over hoe en waarom onze universiteit over haar onderzoek diende te communiceren. De commissie is nu de academische denktank rond wetenschapscommunicatie met vertegenwoordigers uit de verschillende faculteiten.

7. Een universitair draagvlak Omdat wetenschapscommunicatie weinig erkend wordt naast de onderzoeksen onderwijsactiviteiten van

Profiel professor Jean-Pierre De Greve Achtergrond: Sterrenkunde Link met wetenschapscommunicatie: Binnen zijn vakgebied vond Jean-Pierre De Greve communicatie altijd al een evidentie. Onder meer omdat sterren en planeten makkelijk tot de verbeelding van de mensen spreken.

Zijn interesse en engagement met betrekking tot wetenschapscommunicatie oversteeg al snel zijn vakgebied. Als jonge assistent werkte JP mee aan de tentoonstelling ‘Spiraal van het Leven’ en stond hij mee in voor de invulling van de eerste Wetenschapsweken van de Vrije Universiteit Brussel.

Met de komst van de cel Wetenschapscommunicatie werd hij academisch coördinator. Sinds 1991 doceert hij aan de studenten communicatiewetenschap de cursus Wetenschapsvoorlichting.

Ook buiten de universiteit is hij actief. Zo is hij lid van het wetenschappelijk comité van Technopolis en zetelt hij regelmatig in jury’s ter beoordeling van projecten.

een wetenschapper is het belangrijk dat de universitaire overheid het maatschappelijk belang ervan volledig ondersteunt.

8. Leg de focus vast Wetenschap en wetenschapscommunicatie zijn ruime begrippen. In dit ruime veld moet men duidelijke keuzes maken en aflijnen.

9. Betrek het werkveld Bij de ontwikkeling van projecten werd steeds het werkveld betrokken. Zo werd ComiX verder ontwikkeld in nauwe samenwerking met de pedagogische diensten en werd rekening gehouden met opmerkingen van leerkrachten en jongeren.

10. Samen sterk staan Zowel interne als externe samenwerking is belangrijk. Via interne samenwerking kan men taken binnen de instelling verdelen. De Persdienst richt zich naar de media, de cel Wetenschapscommunicatie naar het secundair onderwijs & de non-profitsector en de Interfacecel naar de profitsector. Samenwerking met andere instellingen is ook belangrijk om een breder publiek te bestrijken. Zo kan men met het netwerk van verschillende regionale Wetenschapswinkels een groter aantal studenten bereiken, wat meer verscheidenheid in de onderzoeksrapporten oplevert.

De Vrije Universiteit Brussel heeft altijd veel belang gehecht aan de brug tussen wetenschap en maatschappij.

Enkele prominenten op dit vlak leggen uit waarom.

Wetenschapscommunicatie ?!

‘Zeg wat je wil... over natuurwetenschappen’ Onderwijs en wetenschap(scommunicatie), het loopt als een rode draad door de carrière van professor Gaston Moens. Een man met een missie, daar kan geen chemische reactie tegenop.

Professor Moens, u

niet in Indië of Oost-

was van nabij betrok-

Europa. Verschillende

ken bij de jongeren-

acties kaderen in deze

bevraging ‘Zeg wat je

doelstellingen. Zo ook deze

wil... over natuurweten-

enquête.

schappen’ (uitgevoerd eind 2005). Hoe kwam

Specifiek voor jonge-

die enquête tot stand?

ren?

De Lissabon-doelstellingen

Ja, want in nogal wat onder-

zijn erop gericht om van

zoeken worden de belang-

Europa de meest perfor-

rijkste actoren, namelijk

mante, economische regio

de jongeren, gewoon niet

in de wereld te maken tegen

bevraagd. Toch fundamen-

2010. Eén van de middelen

teel, lijkt me. Met behulp

daartoe is meer (technolo-

van Klasse hebben we een

gische) innovatie gestuwd

online-enquête opgesteld

door wetenschappers en

voor jongeren van twaalf tot

technici. Met andere woor-

achttien jaar: ‘Zeg wat je wil...

den: het aantal studenten

over natuurwetenschappen’.

Gaston Moens is professor Didactiek van de scheikunde aan de Vrije Universiteit Brussel en huidig voorzitter van de werkgroep

MST (maths, science &

Techniek Op School voor de 21ste eeuw (TOS21).

technology) moet naar

Wat voor een bevraging

omhoog. Hiermee spoorde

was het?

het streven om iets te doen

Ondanks sceptische com-

Wat vroegen jullie con-

goed wetenschappen zal

aan het genderonevenwicht

mentaar vooraf werden we

creet?

leren met de hulp van ICT?’

in de wetenschappen. Lees:

in dubbel opzicht aange-

Heel wat. Enkele voorbeel-

antwoordt de meerderheid

meer meisjes aantrekken.

naam verrast. Niet alleen

den. Op de vraag ‘Op welke

van de leerlingen ‘neen’. De

Naarmate de wetenschap

deden er veel jongeren mee,

manier zou je graag les krij-

leerlingen blijken het niet zo

‘harder’ wordt, zijn er min-

ze vulden de enquête ook

gen?’ antwoordden ze ‘door

te hebben voor pc’s in de

der meisjes. Wereldwijd

nog eens serieus in. Eén van

zelf experimenten te doen’.

klas. Volgens hen verbeter je

overigens. Daarbij komt dat

de best lopende enquê-

Hoe vaak gebeurt dat in het

het onderwijs niet door com-

sinds de jaren ’90 het aantal

tes van deze omvang bij

onderwijs? Haast nooit. Een

puters in de klas te halen.

jongeren dat wetenschap-

Klasse ooit, bleek achteraf.

groot contrast dus.

Ook zelfstandig informatie

pen wil studeren afneemt.

Uiteindelijk klokten we af op

Verder iets opmerkelijks wat

over het lesonderwerp bij-

Tenminste, in landen met

meer dan 1200 responden-

ik minder had verwacht.

eenzoeken, vinden ze niet

een hoge levensstandaard,

ten.

Op de vraag ‘Denk je dat je

zo leuk. De leraar die alles

.

De Vrije Universiteit Brussel heeft altijd veel belang gehecht aan de brug tussen wetenschap en maatschappij.

Enkele prominenten op dit vlak leggen uit waarom.

uitlegt en mogen experimen-

pen moeilijker en saaier dan

pelijk draagvlak groter wordt.

teren, dat hebben ze het

Er zijn te veel spelers?

jongens en zijn dat voor hen

Hoe? Onder andere door het

liefst.

Er zijn inderdaad te veel

belangrijke redenen om niet

imago van de wetenschap

spelers op het terrein en

voor wetenschappen te kie-

te verbeteren. Veel men-

Wordt zo’n enquête

elke speler wil een doel-

zen.

sen vinden dat ze slecht en

teruggekoppeld naar

punt maken. Dat werkt niet.

het beleid?

Makkelijker gezegd dan

Komt er een vervolg?

geïnformeerd. Laten we het

Tja, een klassiek probleem.

gedaan maar iedereen zou

Voor zover mij bekend niet.

erkennen: een academische

Men doet zijn best om de

aan dezelfde koord moeten

Er zou een vervolg moeten

onderzoeker is over het

resultaten bekend te maken,

trekken.

komen in de zin van: wat is

algemeen geen specialist in

leraars komen ernaar luis-

onduidelijk over wetenschap

de impact van zulke enquê-

communicatie. Zeker een

teren, maar daar houdt

Waarom pikt het

tes? Wat is de return, het

exacte wetenschapper niet.

het meestal ook mee op.

onderwijs er niet op

effect? Houden de nieuwe

Wetenschappers zijn minder

Onderzoeken en aanbe-

in? Waarom niet méér

curricula rekening met de

geneigd om op een bevat-

velingen dringen niet echt

experimenteren?

verwachtingen van de leer-

telijke manier naar buiten te

door tot in de klas. Men gaat

Het wordt niet gedaan om

lingen?

komen. Ze hebben dat ook

verder zoals men bezig was

verschillende redenen.

en dan stelt men vast: in

Het is lastig om te orga-

Wie zou dat onderzoek

zoeker zou een verplichte

het onderwijs verandert er

niseren door leraars. Doe

moeten uitvoeren?

opleiding communicatie

nooit iets. Een boutade in dit

maar eens proeven in een

Wat in Vlaanderen ontbreekt:

moeten krijgen, zodat ze aan

verband die ik onlangs las.

klas met 30 leerlingen.

een onderzoekscel die

leken iets kunnen uitleggen.

Wat is er de voorbije 50 jaar

Vervolgens het veiligheids-

knowhow verzamelt. We

Idem voor leerkrachten. Ze

veranderd in het onderwijs?

aspect. Stel dat een leerling

hebben daar nu geen traditie

moeten opgeleid worden

De kledij van de leerlingen en

onnozele streken uithaalt

in, er is geen continuïteit. Een

tot goede communicatoren

de manier waarop ze met de

met pakweg zwavelzuur?

cel met al de verschillende

over hun vakgebied. Voor

leraar praten, de rest is alle-

Experimenteren kost ook

stakeholders, die het veld

iedereen, niet alleen voor

maal hetzelfde. Natuurlijk is

tijd. Het gaat makkelijker en

goed kennen en handelen

jongeren in de klas. Gelukkig

dat wat overdreven gesteld,

vlugger als je iets vooraan

vanuit de behoeften.

worden er inspanningen

maar toch. Zoveel is er inder-

uitlegt. En de leerplannen,

daad niet veranderd.

zeker voor wetenschap-

U bent duidelijk erg

genomen om hierin veran-

niet geleerd. Elke onder-

geleverd en initiatieven

pen, zit gewoonlijk nogal vol

begaan met onderwijs,

dering te brengen. Maar ik

Hoe komt dat?

waardoor er weinig ruimte is

wetenschap(pen) en

denk dat er toch nog een

Verspreide verantwoordelij-

voor experimenten.

wetenschapscom-

hele weg te gaan is.

municatie.

ken en versnipperde verant-

10.

Wetenschapscommunicatie ?!

woordelijkheden. In essentie

Hebben ouders eigen-

Wil je dat er meer jongeren

een politiek probleem. In

lijk een grote invloed op

wetenschappen gaan stude-

welke zin? De Vlaamse poli-

de keuze voor weten-

ren, dan moet je er ook voor

tieke overheid mag zich niet

schappen?

zorgen dat het maatschap-

bemoeien met inhoud(en)

Nee, volgens de leerlingen

van onderwijs. Dat is een

zelf niet. We hebben hen die

bevoegdheid van de zuilen.

vraag gesteld: ‘Waarom kie-

Het rapport "Zeg wat je wil ...

Behalve de eindtermen,

zen jullie voor wetenschap-

over natuurwetenschappen"

die zijn door de overheid

pen?’. Antwoorden van 1

bepaald. De leerplannen en

naar 3: ‘omdat ik het interes-

de methoden komen uitslui-

sant vind’, ‘de beroepsmo-

tend de inrichtende machten

gelijkheden’, ‘gemakkelijk

toe. Op die manier blijft ver-

om te leren’. Overigens

nieuwing heel moeilijk.

vinden meisjes wetenschap-

kan je downloaden op deze website: http://www.wetenschapmaaktknap.be/ Deze bevraging gebeurde in opdracht van minister Moerman en dit in het kader van het actieplan Wetenschapsinformatie en Innovatie.

Historisch

Meer dan 20 jaar geleden brachten duizenden burgers een bezoek aan de tentoonstelling ‘Spiraal van het Leven’.

Sindsdien werden nog vele initiatieven ondernomen om de wetenschap te promoten.

Ber t De Loore

Spiraal van het Weten en het Leven De wegbereider van wetenschapscommunicatie aan de Vrije Universiteit Brussel? Professor emeritus Bert De Loore slalomt handig (en bescheiden) rond de vraag. En toch, hier spreekt een pionier.

In 1984 organiseerde u

zoogdieren, de verschil-

hersenen en zintuigen infor-

de tentoonstelling ‘De

lende stadia van het leven,

matie opdoen. Op een plas-

Spiraal van het Leven’.

hoe het leven zich ontwik-

tische manier, met levens-

Dit project markeert

kelde van simpele naar

echte modellen. Bezoekers

het begin van syste-

meer ingewikkelde vormen.

konden het materiaal

matische inspanningen

Ieder had zijn deel: biologen,

betasten en erin rondlopen.

van de Vrije Universiteit

scheikundigen, fysici, wis-

In een groot oog bijvoor-

Brussel op het vlak van

kundigen,... De universiteit is

beeld kwamen ze alles te

de wetenschapscom-

uiteraard zeer geschikt om

weten over het netvlies, de

municatie. Hoe ging

zoiets te doen aangezien

lens enz. Daarbij plaatsten

dat?

we alle disciplines in huis

we dan instrumenten zoals

Ik wilde iets doen naar

hebben.

microscopen en telesco-

aanleiding van 25 jaar Vrije

Die eerste keer was één

pen.

Universiteit Brussel. Ik inte-

en ander nog vrij primitief.

Net zoals De Spiraal van het

resseerde me voor het

En eerder goedkoop, met

Leven wilden we ook deze

ontstaan van het leven en

panelen in karton en der-

expo elders laten opstel-

had aardig wat contact met

gelijke. Heel wat scholen

len. Hetgeen gebeurde in

biologen. Vandaar de idee

hebben de tentoonstelling

de Zoo van Antwerpen, in

van een tentoonstelling rond

bezocht, en ook ‘gewone’

Brugge en in Hasselt.

dit thema. Ik stelde het voor

mensen.

Veel voorbereiding aan

in de faculteit en mijn collega’s waren er meteen voor

Vier jaar later, in 1988,

gehad?

gewonnen.

volgde ‘De Spiraal van

Zo’n zeven à acht maand.

We focusten op het ont-

het Weten’.

We deden alles in eigen

staan van het zonnestel-

Ja, een tentoonstelling op

beheer. Het polystyreen,

sel, de aarde, het leven op

grotere schaal. Bedoeling

de kunststof die als basis

aarde, de evolutie van de

was na te gaan hoe onze

diende voor de maquettes,

11.

Meer dan 20 jaar geleden brachten duizenden burgers een bezoek aan de tentoonstelling ‘Spiraal van het Leven’.

Sindsdien werden nog vele initiatieven ondernomen om de wetenschap te promoten.

idee dat de mensen toch

Had u tevoren al

Hoe waren de reacties

niets snappen van weten-

gehoord van ‘weten-

van uw collega’s?

schappelijk onderzoek. Of

schapscommunicatie’?

Overwegend positief. Ik zag

dat sommige zaken niet

Of is die term nadien

heel wat enthousiasme en

aan de mensen uit te leg-

gekomen?

kreeg veel steun. Een ple-

gen zijn. Ik was (en ben) een

Ik had gehoord van een

zierige samenwerking die er

andere mening toegedaan.

soort wetenschapsweek

uiteindelijk heeft toe geleid

Resultaten van een onder-

in Nederland. Een manier

dat alles is gepubliceerd in

zoek kan je wel uitleggen.

om leerlingen dichter bij de

twee popularisatieboeken.

Wetenschapscommunicatie

wetenschap te brengen. Zo

Ook de diverse experiment-

heeft trouwens dat voordeel

zijn we op het idee geko-

jes werden gepubliceerd,

dat het je dwingt om bevat-

men om wetenschaps- of

zodat die in de scholen kon-

telijk te formuleren. Zeker

activiteitenweken te orga-

den toegepast worden.

aan “niet-ingewijden”.

niseren. Hoe dat precies in

Er spelen nog factoren. Van

zijn werk ging, wisten we

het Nationaal Fonds had

niet. We brainstormden zelf

Professor-pionier, hartelijk

werd met vrachtwagens

ik behoorlijk wat middelen

en leerden al doende.

dank voor dit gesprek.

aangevoerd en opgestapeld

gekregen voor onderzoek,

in het Arsenaal. Studenten

in mijn geval sterrenkunde.

Beeldende kunst gaven de

Met dat geld kon ik perso-

modellen vorm. Oor- en

neel, publicaties en reizen

hersenspecialisten van Jette

betalen. En als de gemeen-

adviseerden ons daarbij.

schap je geld geeft, dan

Omdat de mensen konden

vind ik dat je iets in de plaats

experimenteren met het

moet teruggeven. Het blijft

materiaal, moest het natuur-

tenslotte belastinggeld en

lijk stevig zijn. Ingenieurs van

de mensen hebben het

de Vrije Universiteit Brussel

recht te weten wat je daar-

hebben toen een syntheti-

mee doet. En ik mag mijn

sche stof samengesteld om

eerste opleiding niet verge-

het polystyreen te verstevi-

ten te vermelden...

gen. Een stof die overigens nog verder wordt ontwik-

Hoezo?

keld en gebruikt in ontwik-

Wel, ik heb eerst normaal-

kelingslanden om daken en

school gedaan en als onder-

huizen mee te maken.

wijzer leer je hoe je iets aan kinderen moet uiteenzetten.

Wat dreef u?

Dat ben ik altijd blijven mee-

Sommige collega’s vonden

dragen. Onderwijzen is toch

populariseren of vulgarise-

nog iets anders dan weten-

ren van wetenschap bene-

schappelijk onderzoek.

den hun stand. Vanuit de

12.

Historisch

Bert De Loore is professor emeritus / emeritus hoogleraar Astrofysica aan de Vrije Universiteit Brussel.

Meer dan 20 jaar geleden brachten duizenden burgers een bezoek aan de tentoonstelling ‘Spiraal van het Leven’.

Sindsdien werden nog vele initiatieven ondernomen om de wetenschap te promoten.

Historisch

MIJLPALEN

[1986] Tentoonstelling 'De Spiraal van het Leven'

[1988]

Tentoonstelling 'De Spiraal van het weten'

Tentoonstelling 'Het Weten Bekeken' Na het succes van de tentoonstelling 'De Spiraal van het weten' vertrok in 1990 de rondreizende tentoonstelling 'Het Weten Bekeken' langs Vlaamse scholen.

[1990]

De tentoonstelling was - met uitzondering van de vakantieperioden - constant onderweg.

VUB WetenschapsWeken, (12-18 jarigen) In datzelfde jaar werd tot tweemaal toe de

'Activiteitenweek' hernomen, zowel in januari als in november. Wederom konden Vlaamse leerlingen van het secundair onderwijs zich een dagje wetenschapper voelen op de campussen van de Vrije Universiteit

VUB WetenschapsWeek (12-18 jarigen)

Brussel. De omvang van het aantal deelnemers

In het kader van de tentoonstelling ' De Spiraal van

werd bepaald op 600 per dag, en dit gedurende vijf

het weten' werd voor de eerste keer in Vlaanderen

dagen. Het programma bestond uit demonstraties

een 'Activiteitenweek' naar Nederlands voorbeeld

en werkgroepen. De demonstraties werden gegeven

georganiseerd. Meer dan 2000 leerlingen namen

door wetenschappers die tot de top van de Vlaamse

deel aan de verschillende onderzoeksprojecten. Het

wetenschappelijke wereld behoorden. Voor de werk-

programma werd opgebouwd rond vijf centrale the-

groepen werden onderzoekers uitgenodigd die in

ma's, die op vijf achtereenvolgende dagen aan bod

staat en bereid waren met groepjes van 15 leerlingen

kwamen. Na afloop van iedere dag publiceerden de

een stukje wetenschappelijk onderzoek te verrichten.

jongeren hun onderzoeksresultaten in een 'Spiraal-

Een formule die tot vandaag goede resultaten ople-

krant', die ze dezelfde dag nog mee naar huis kre-

vert.

gen. Ook de interactie tussen wetenschap en populaire cultuur werd onder de loep genomen.

VUB WetenschapsWeek 'Mag het een klontje wetenschap zijn?' (12-18 jarigen) Na drie geslaagde WetenschapsWeken werd onder

k 1ste swee p a h n c e ens der Wet Vlaan in

de naam "Mag het een klontje wetenschap zijn?" het programma uitgebreid met aangepaste projecten: onder meer een schrijfwedstrijd voor jongeren tussen 12 en 18 jaar, een juniordag met wetenschapstheater

[1992]

en wetenschapsshows. Een goede beslissing: ruim 2100 deelnemers namen deel!

13.

[1994] Eerste Vlaamse WetenschapsWeek

(16-18 jarigen)

Voor de vijfde maal werd een Activiteitenweek georganiseerd. Ditmaal richtten, onder een gemeenschappelijke koepel, ook alle andere Vlaamse universiteiten activiteiten in. Op initiatief van toenmalig minister-president Luc Van den Brande werd ons universiteits-

[1995]

1ste ect j pro ICT-

Netsurfing

project een tweejaarlijks Vlaams project: de Vlaamse WetenschapsWeek.

Het eerste publieke internetproject voor jongeren en

De Vrije Universiteit Brussel heeft steeds gepleit voor

volwassenen.

een kleinschalige aanpak en beperkt daarom doel-

http: // www.vub.ac.be/demo/surf/internet.html

bewust het aantal jongeren tot maximaal 2000. Elke editie wordt getracht een innovatief programmaonderdeel toe te voegen: 'lunchboxen' (1996), Massaexperimenten (1998), WetenschapsRally (2000), WetenschapsQuiz (2002), Groepsdemo’s (2004), … http: // wetenschapsweek.vub.ac.be

Comix© (Vlaanderen, 12-14 jaar)

Virtueel Museum©(Vlaanderen, 16-18 jaar) Het VUB ICT-platform. Het groepeert al onze projecten. Het is tevens een interactieve werkplek met ruimte voor up- en downloads, een fotokwis, games en een forum voor discussie. Kortom ruimte voor inbreng van jongeren. http://www.virtueelmuseum.eu http://www.fotokwis.be http://www.in123.eu

[1999]

14.

Web- en doewedstrijd rond stripverhalen, technologie en wetenschap. Doelgroep: 1ste graad secundair onderwijs. http://comix-files.vub.ac.be/comiX/

[1997]

Meer dan 20 jaar geleden brachten duizenden burgers een bezoek aan de tentoonstelling ‘Spiraal van het Leven’.

Sindsdien werden nog vele initiatieven ondernomen om de wetenschap te promoten.

Historisch

Brussel Culturele Hoofdstad - 2000 Een kaderprogramma met ondermeer het stadsproject Crossing Brussels, het ICT jongerenproject Virtueel Museum, een Zomer Universiteit en een WetenschapsFESTIVALdesSciences in samenwerking met de Université Libre de Bruxelles.

[2000] http://brussels2000.vub.ac.be

[2002] Met de steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd een studie gemaakt naar de implementatie van een wetenschapswinkel in een universiteit. http://www.vub.ac.be/wetenschapswinkel

l

Wet

1ste swinke p cha ens

Comix© (Vlaanderen, 12-14 jaar) Uitbreiding jongerenwedstrijd over wetenschap en stripverhalen, van deelname per klas naar individuele

[2001]

deelname van thuis uit. Meer dan 3000 deelnemers! http://comix-files.vub.ac.be/comiX2

15.

[2003] Comix© (Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 12-14 jaar): Jongerenwedstrijd over wetenschap en stripverhalen. Volledig tweetalig! http://comix-files.vub.ac.be

Ook tweetalig datzelfde jaar: Virtueel Museum© ( Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 16-18 jaar) http://www.virtueelmuseum.eu

Stimulus© (Vlaanderen, 14-16 jaar) Laagdrempelig educatief digitaal spel. Uitwerking eerste thema: "vuurwerk". Doelgroep: 1ste en 2de graad secundair onderwijs.

De modules kunnen gedownload worden via: http://www.stimulus.eu

In het kader van het project 'Wetenschap en Samenleving in Interactie' werden, in samenwerking met de Universiteit Antwerpen, voordelen van een Wetenschapswinkel in kaart gebracht (2003-2005; Vlaamse Overheid).

Tweetalige Wetenschapswinkel Uitwerken tweetalige WetenschapsWinkel in samenwerking met BruDISC en de Université Libre de Bruxelles (Brussels Hoofdstedelijk Gewest)

[2004]

http://www.brudisc.be

16.

Meer dan 20 jaar geleden brachten duizenden burgers een bezoek aan de tentoonstelling ‘Spiraal van het Leven’.

Sindsdien werden nog vele initiatieven ondernomen om de wetenschap te promoten.

Historisch

[2006]

Communicatietrainingen voor wetenschappers. http;//www.vub.ac.be/communicatietrainingen

Met de steun van de Vlaamse Regering wordt een netwerk opgericht bestaande uit een centrale unit en 5 regionale Wetenschapswinkels. http://www.wetenschapswinkel.be

Didaclab Ondersteuning van leerkrachten op maat bij het gebruik van ICT in hun leeromgeving. Met didactische aanbevelingen in functie van onze projecten, inclusief links naar eindtermen en onderzoekscompetenties.

Stimulus© (Vlaanderen, 14-16 jaar)

http://www.didaclab.be

Laagdrempelig educatief digitaal spel. Uitwerking thema’s: “Om Zeep” en “GSM”.

[2005] http://www.stimulus.eu

Stimulus© (Vlaanderen, 14-16 jaar)

Pole-Position (federaal)

Uitwerking thema: “GPS”.

Nationale wedstrijd opgebouwd rond Antarctica en

http://www.stimulus.eu

Arctica. Doelgroep: 2de en 3de graad secundair onderwijs. http://virtueelmuseum.vub.ac.be/polepostion/index.htm http://www.poleposition2.eu

Project ∏ Pilootproject in samenwerking met Klasse, Maks! en diverse partners om jongeren op een originele en actieve manier te laten kennismaken met wetenschap en technologie.

Doelgroep: iedereen van het secundair onderwijs. http://www.projectpi.be

17.

WETENSCH

“Kennis behoort iedereen toe en de mogelijkheid om kennis te gebruiken behoort in principe voor iedereen gelijk te zijn”

18.

Non-profit

De cel Wetenschapscommunicatie concentreert zich op twee niches: de non-profit en de jongeren.

HAPSWINKEL spreekpunt hebben maar in één klap 6 universiteiten in Vlaanderen en Brussel bereiken.

De Wetenschapswinkel is het aanspreekpunt aan een universiteit voor

De Wetenschapswinkel

non-profitorganisaties die op zoek zijn naar wetenschappelijk onder-

aan onze universiteit:

bouwde antwoorden of adviezen. In het proces van vraag tot antwoord

Zowel de centrale unit

is de bemiddelende rol van de Wetenschapswinkel niet onbelangrijk; hij

Wetenschapswinkel.be

brengt alle partijen samen en hij waakt over de gemaakte afspraken en

van het Vlaams netwerk

de timing. Daarnaast staat de Wetenschapswinkel bij een succesvol pro-

van Wetenschapswinkels

ces en eindresultaat in voor de valorisatie van de resultaten.

als de regionale Wetenschapswinkel Brussel vind je terug aan onze universiteit binnen de cel

Het idee van de

Wetenschapscommuni-

Wetenschapswinkel

catie.

kwam overgewaaid vanuit Nederland waar al 25 jaar

Waar de Interfacecel het

expertise is opgebouwd.

aanspreekpunt is voor

Uit een behoefteonder-

de bedrijfswereld, is de

zoek dat in 2003 aan de

en Nederlandstalige

tijdens het pilootproject,

Wetenschapswinkel er voor

Vrije Universiteit Brussel

Brusselse universiteit

door de centrale unit

de non-profit. Beide dien-

werd uitgevoerd, bleek

een Wetenschapswinkel

Wetenschapswinkel.be

sten werken op hun manier

dat ook Vlaanderen en

opgericht en dat dankzij

gevestigd aan de Vrije

aan de kenniseconomie, zij

Brussel zaten te wachten

de steun van de Vlaamse

Universiteit Brussel.

het voor hun eigen maat-

op een dergelijk initiatief.

Gemeenschap. Ook de

Dat betekent dat non-pro-

schappelijk veld.

Samen met de Universiteit

Brusselse regering stond

fitorganisaties één aan-

Antwerpen, richtte de Vrije

van bij het begin achter het

Universiteit Brussel de eer-

initiatief.

ste Wetenschapswinkels

Een netwerk van in totaal

op. Het 3-jarig pilootproject

5 Wetenschapswinkels

werd in december 2005

–waarbinnen de Vrije

succesvol afgerond. De

Universiteit Brussel en de

Vlaamse Gemeenschap

KU Brussel 1 regionale

bekeek het en zag dat

Wetenschapswinkel voor

het goed was: anno 2006

Brussel uitbaten- wordt

werd aan elke Vlaamse

gecoördineerd, net zoals

19.

Beroep doen op de

De rol van de bemid-

Ook voor de

Wetenschapswinkel?

delaar: procesmatige

promotor is die

Het principe van de

begeleiding

opvolging vanuit de

Wetenschapswinkel is een-

Bij onderzoek dat verloopt

Wetenschapswinkel

voudig. Een organisatie

via de Wetenschapswinkel is nuttig. Door samen

dient een aanvraag voor

de rol van de “bemiddelaar”

te werken met de

wetenschappelijk advies in.

van niet te onderschatten

Wetenschapswinkel

Een adviesraad, samenge-

belang. Hij geeft de non-

wordt het administra-

steld uit sleutelfiguren bin-

profitorganisatie inzicht in

tieve luik van thesisbe-

nen de universiteit, beslist

wat zij kan verwachten van

geleiding – zeker wan-

op basis van een aantal

de academische begeleider

neer er een 3de partij, een

criteria of de vraag wordt

en welke de onderzoeks-

organisatie bij betrokken is

geselecteerd. Elke regio-

mogelijkheden zijn (eindver-

– uit handen genomen. De

nale Wetenschapswinkel

handeling, stage, practicum,

bemiddelaar belegt ver-

Consultancy opdracht

heeft zo een eigen raad die

onderzoeksbegeleiding).

gaderingen, zorgt dat de

Evelien Wynant, studente:

afspraken duidelijk op papier

“Het positieve aan de

De meeste vragen (90%)

worden gezet en is con-

Wetenschapswinkel is het

worden beantwoord via

tactpersoon voor logistieke

feit dat je een thesis schrijft

Wanneer de vraag goed-

een afstudeerwerk (mas-

vragen van studenten. Dat

in opdracht van...Je bent

gekeurd wordt, helpt de

terproef). Daarbij speelt de

maakt dat de promotor zich

er dus zeker van dat men-

Wetenschapswinkel bij de

bemiddelaar een actieve

volledig kan focussen op het

sen je thesis gaan lezen én

formulering van de onder-

rol door te waken over

inhoudelijke aspect van het

zelfs actief gebruiken: het

zoeksvraag, gaat actief op

de goede communicatie

onderzoek.

is 'wetenschap' ten dien-

zoek naar (student-)onder-

tussen student en orga-

zoekers, bemiddelt bij het

nisatie en draagt zo bij tot

De taak van de bemiddelaar

schap om de wetenschap.

onderzoeksproces en zorgt

het goede verloop van het

is in principe te herleiden

Tenslotte steek je uren tijd

op die manier mee voor een

onderzoek.

tot vier basisfuncties: het

in dat eindwerk, en nu is dat

optreedt als filter voor inkomende vragen.

creëren van een brug tus-

toch niet voor niks geweest.

bouwd antwoord op de

Ellen Peeters, studente: “De

sen academische kennis

Mijn thesis is geen zuivere

vraag van de organisatie.

Wetenschapswinkel heeft

en maatschappij, het voe-

bladvulling die zal belanden

mij vooral in de beginfase

ren van promotie rond de

in een muffe bibliotheek,

Heel belangrijk voor de non-

goed op weg geholpen met

vragen, het bemiddelen

waar alleen studenten die

profitorganisaties is dat zij

mijn onderzoek. Vooral de

(waken over communi-

ongeveer hetzelfde onder-

bij de Wetenschapswinkel

regelmatige afspraken

catie/afspraken, beleg-

werp behandelen nog eens

kunnen aankloppen omdat

en de opvolging

gen van vergaderingen,

naar je bibliografie komen

zij zelf noch de expertise

zijn waardevol. De

logistieke steun bieden…)

kijken. Een betere motivatie

noch de financiële middelen

Wetenschapswinkel laat ook

en als laatste het valori-

om een thesis te schrijven,

hebben.

duidelijk voelen dat je onder-

seren van de resultaten

kon ik me niet inbeelden.”

zoek belangrijk is en dat er

van het onderzoek dat via

interesse is voor en nood

de Wetenschapswinkel

Studenten kunnen het aan-

aan dergelijk onderzoek.

gebeurt.

bod van vragen terugvin-

wetenschappelijk onder-

20.

ste van, en geen weten-

Dat is heel motiverend om je

den in de databank van de

thesis met voldoening

Wetenschapswinkel.

tot een goed einde te bren-

Per universiteit en per oplei-

gen.”

ding kunnen zij zoeken naar

Non-profit

De cel Wetenschapscommunicatie concentreert zich op twee niches: de non-profit en de jongeren.

niceerd te worden met de

Wetenschapswinkel is part-

Kortom: de Wetenschaps-

Wetenschapswinkel.

ner binnen het Europese

winkel van de Vrije

project TRAMS (Training and

Universiteit Brussel does it

Valorisatie

Mentoring Science Shops)

all: regionaal, nationaal en

Telkens wanneer een

dat loopt tot 2008.

internationaal!

onderzoek tot een goed einde wordt gebracht, kijkt de Wetenschapswinkel wat hij verder nog kan een interessant onder-

doen. Heeft het onderzoek

EEN VOORBEELD:

zoeksonderwerp.

perswaarde? Lenen de

Sensoa: Onderzoek naar seksualiteitsbeleving

Studenten die een

resultaten zich voor een

bij hetero jong-volwassenen

onderzoek via de

wetenschappelijk artikel? Is

Wetenschapswinkel aan-

een studienamiddag aange-

Student-onderzoeker: Tanja Molenberghs, studente klini-

vatten, staan meteen voor

wezen om de resultaten toe

sche psychologie

een uitdaging: “Wat wil de

te lichten?

Promotor: Prof. Dr. Telidja Klaï

organisatie weten en hoe

Samen met de organisa-

Organisatie: Sensoa, Ilse Van de Velde

kan ik daar een antwoord

tie en de promotor wordt

Sensoa is het Vlaams expertisecentrum voor seksu-

op vinden?”.

bekeken wat het meest

ele gezondheid en HIV. De vragen van Sensoa voor de

Door samen te werken

opportuun is.

Wetenschapswinkel zijn heel brede onderzoeksvragen

met een organisatie, neemt

De Wetenschapswinkel

die de student de ruimte laten zelf verder af te bakenen.

de student de positie van

hanteert zelf ook enkele

De student kan zijn interesses volgen en zelf zijn onder-

consultant in en verwerft

publicatiemogelijkheden;

zoek richting aangeven, op voorwaarde dat het onder-

daardoor een aantal interes-

bijna alle onderzoeksrappor-

zoek nog niet uitgevoerd werd uiteraard.

sante vaardigheden voor de

ten worden integraal op de

Zo meldde Tanja Molenberghs, studente Klinische

toekomst: problemen ana-

website geplaatst en kun-

Psychologie, zich vorig academiejaar geïnteresseerd

lyseren, synthese maken,

nen gratis gedownload wor-

in de vraag “Onderzoek naar seksualiteitsbeleving van

oplossingen zoeken, in

den. Een nieuwsbrief brengt

hetero mannen en vrouwen tussen 18 en 45 jaar”. Prof.

team werken, in het kader

de laatste stand van zaken.

Klaï was bereid Tanja in haar onderzoek te begeleiden en zodoende kon het onderzoek van start gaan.

van een project werken, communicatievaardigheden

Wetenschapswinkels

Tijdens een eerste vergadering met alle partijen werd het

en een planning opmaken

do it international

onderwerp afgebakend, werd de onderzoeksmethode

en naleven. Een meer-

Wetenschapswinkels gaan

bepaald en andere afspraken vastgelegd.

waarde dus voor de student

ook Europees!

aan het einde van de rit.

De Europese Commissie

Prof. Dr. Telidja Klaï: “Het ‘wetenschapswinkel-systeem’

Maar het betekent even-

moedigt de oprichting van

heeft mijn inziens voordelen voor alle betrokken partijen.

eens een extra moeilijkheid.

Wetenschapswinkels aan

De student krijgt een ruim aanbod van onderwerpen

De student werkt immers

alle Europese universiteiten

in overleg met de verschil-

ter zeerste aan. De Vlaamse

lende partijen en moet dus

Wetenschapswinkels

rekening houden met de

zijn tijdens het 6de

vragen van de organisatie,

Kaderprogramma mee

de facultaire eisen, de kwa-

in het Europese netwerk

liteitseisen van de promotor

van Wetenschapswinkels

en er dient vlot gecommu-

gestapt. De Brusselse

21.

De cel Wetenschapscommunicatie concentreert zich op twee niches: de non-profit en de jongeren.

Non-profit

waarbinnen zij of hij zelf nog de nodige ruimte krijgt om

Wetenschapswinkel een grote rol aangezien zij erbij zijn

naar eigen interesse accenten te leggen. Daarenboven

wanneer planningen en dergelijke opgesteld worden en ze

kan de student voor heel wat praktische en andere onder-

er mee over waken dat de doelstellingen haalbaar zijn voor

steuning bij de Wetenschapswinkel terecht. De non-profit

de student. Daarnaast kan je bij hen ook altijd terecht voor

organisatie, in mijn geval Sensoa, selecteert de onderwer-

raad.”

pen op deze wijze dat ze bijdragen tot het dichten van

Niet onbelangrijk is de positie van de student die op

leemten die er volgens Sensoa in het terrein van de sek-

vraag van een organisatie een onderzoek voert maar

suologie in Vlaanderen aanwezig zijn. Voor mij persoonlijk,

voor zichzelf vooral een thesis maakt met als doel te sla-

als promotor heeft het werken met de Wetenschapswinkel

gen en een diploma in handen te hebben. Het is aan de

het voordeel dat heel wat praktische en logistieke onder-

Wetenschapswinkel om een evenwicht te zoeken tussen

steuning geboden wordt waardoor mijn begeleidings-

het belang van de student en de vraag naar onderzoeks-

aspect zich kan concentreren op het inhoudelijke. Het

resultaten van de organisatie. Indien beide belangen geen

‘Wetenschapswinkel-systeem’ heeft als gevolg dat de

symbiose kunnen vormen, zal de Wetenschapswinkel zoe-

maatschappelijke relevantie van de eindwerken beduidend

ken naar oplossingen voor beide partijen.

vergroot wordt en dat er een nauw samenwerkingsverband gecreëerd wordt tussen het concrete veldwerk ener-

Het eindresultaat van Tanja’s thesis mag er zijn! Uit het

zijds en de academische wereld anderzijds.”

onderzoek bleek dat jongvolwassenen veel communiceren over seksualiteit en dat dat bijdraagt tot hun seksuele

Aan de hand van diepte-interviews trachtte Tanja te ach-

tevredenheid en hun wederzijds begrip. Opvallend is dat

terhalen hoe hetero jong-volwassenen tussen 18 en 30

vrouwen het vaak moeilijker vinden om over seksualiteit te

jaar communiceren over seks. Omdat Sensoa kwaliteits-

praten dan mannen. Bovendien wordt er weinig gesproken

zorg wil meegeven aan de studenten, werd Tanja door

over vroegere seksuele contacten en eventuele SOA’s. De

middel van een proefinterview goed voorbereid om een

respondenten bleken niet altijd stil te staan bij het al dan

moeilijk onderwerp toch bespreekbaar te maken in een

niet hebben van een soa. De communicatie rond seksuele

interview.

gezondheid verloopt blijkbaar moeilijker dan de communi-

Ilse Van de Velde: “Wanneer een student een onderzoek

catie over seksueel welzijn.

uitvoert in naam van Sensoa staan we er op dat de student

De bevindingen worden opgenomen in het beleidsplan van

expliciet vermeldt dat we de verkregen informatie in alle

Sensoa.

vertrouwelijkheid behandelen. Dat is een van de basisprin-

Voor het academiejaar 2006-2007 lopen er al weer 10

cipes van wetenschappelijk onderzoek, maar wij drukken

onderzoeken voor Sensoa. Hoe dat komt?

er steeds extra op. Ook na het interview of het invullen van een vragenlijst willen we de respondenten niet in de kou laten staan. We geven aan de studenten daarom voldoende informatie zodat ze kunnen doorverwijzen naar de juiste persoon of instantie, mocht de respondent nog met

Ilse Van de Velde, Sensoa: “Het thema waarrond wij

vragen zitten.”

werken spreekt heel wat studenten aan, “sex sells” ook bij studenten. In België is er bovendien weinig tot geen

Tijdens het onderzoek polste de Wetenschapswinkel

onderzoek op dat terrein verricht. We kunnen studenten

zowel bij de student als bij de organisatie op verschillende

dan ook heel vrij laten bij de formulering van hun onder-

momenten naar de stand van zaken en werd opnieuw ver-

zoeksvraag en keuze voor een methodologie. Dankzij het

gaderd om bij te sturen of te helpen waar nodig.

vak “seksuologie” van Prof. Klaï kunnen studenten zich een

Tanja Molenberghs: “Ik ben blij dat ik er voor gekozen

goed beeld vormen van alle aspecten van de menselijke

heb om een thesis te maken voor Sensoa en ik had het

seksualiteit. Dat zet hen er misschien ook toe aan om die-

geluk dat ik met fijne mensen heb kunnen samenwerken.

per te graven en er een eindwerk rond te maken. Wij zijn

Ik vond het werken voor een organisatie heel boeiend

alleszins heel blij met deze belangstelling van studenten.”

en leerrijk, maar niet altijd even gemakkelijk. Vaak was

22.

het moeilijk om naast de veeleisende stage ook nog aan

De thesis kan u bekijken op onze site: www.vub.ac.be/

de eisen van de organisatie te voldoen. Daar speelde de

wetenschapswinkel

Jongeren

De cel Wetenschapscommunicatie concentreert zich op twee niches: de non-profit en de jongeren.

Jongerenprojecten ICT-platform, Vir tueel Museum, Stimulus, Comix Jongeren en wetenschap, het kan, illustreert het verhaal van Wim Van Broeck. Een gulden regel: zoek aansluiting bij de leefwereld van jongeren en communiceer via hún kanalen. ICT bijvoorbeeld, in diverse vormen.

Waar vinden de jonge-

vol zit met wetenschap en

ces. We hebben toen alle

renprojecten hun oor-

techniek. Jongeren ermee

computerlokalen van de

sprong?

in contact brengen zodat

VUB moeten reserveren.

Ik ben begonnen in de jaren

ze er op een eigen manier

’90 voor de organisatie van

naar kunnen kijken, gebrui-

Wat kenmerkt de

de Wetenschapsweek.

ken, er vragen over stel-

jongerenprojecten?

Van 1995 af ben ik me echt

len, zien hoe wetenschap

Waarin verschillen ze

gaan toeleggen op jonge-

wordt gemaakt, wat zij er

van andere instellin-

renprojecten en de link naar

mee kunnen doen, waar het

gen?

nieuwe media. Sindsdien

geld ervoor vandaan komt...

Wij gaan uit van het stand-

hebben wij onze activiteiten

Wie weet is wetenschap

punt van de gebruiker. Wij

gaandeweg uitgebouwd.

en techniek iets wat hen

werken vraaggericht. Wat

Een constante in de werking

aanspreekt om verder in te

zou een jongere kunnen

is de link naar het onderwijs.

gaan.

interesseren? Welke technologie gebruikt een jon-

Onze doelgroep zijn jongeren van 12 tot 18 jaar en hun

Wanneer was jullie eer-

gere? Wat doet hij ermee?

leerkrachten; het secundair

ste ICT-project?

Idem voor de leerkracht. Wij

onderwijs dus.

In 1995. Ons eerste internet-

vragen ons af wat een leer-

project meteen, Netsurfing,

kracht met ons aanbod kan

Jullie algemene doel-

samen met onder andere

doen. Wij houden dus reke-

stelling is dat ‘sensibi-

Studio Brussel, Humo en

ning met de eindtermen,

liseren voor de weten-

Ping, het latere Planet

de doelstellingen van het

schap’?

Internet. Een website met

secundair onderwijs.

Mmm, ik vind dat eigenlijk

eenvoudige applicaties,

Ander punt van verschil:

een vaag begrip. Laat ik het

je kon er bijvoorbeeld een

onze projecten moeten altijd

zo formuleren: jongeren

muziekje downloaden.

een digitaal spoor hebben.

leren leven in een wereld die

Björk, had nogal wat suc-

Ook de resultaten, in de

23.

vorm van (op zijn minst) een

In hoeverre wordt

foto, een video, een URL...

ICT in het onderwijs gebruikt?

Waarom ICT? Waarom

Wat onze projecten betreft,

hebben alle jongeren-

die worden niet enkel in de

projecten een ICT-

wetenschapsvakken toe-

aspect?

gepast, ook in de humane

In de jaren ’90 waren er

vakken. Wat leraars soms

weinig linken naar het

voor problemen stelt, is de

onderwijs. In enquêtes

beschikbaarheid van het

werd duidelijk dat leerlingen

computerlokaal.

wetenschap saai en moeilijk vonden. Het besef groeide

Wat met jongeren die

dat er leertools nodig waren

geen of moeilijk toe-

om het onderwijs zelf aan-

gang hebben tot inter-

trekkelijker te maken, voor

net? Worden zij dan

leerkracht en leerling. De

niet overgeslagen?

manier van lesgeven moet

Op basis van enquêtes blijkt

veranderen en de manier

dat 10% van de jongeren

van leren zal ook verande-

thuis niet kan surfen. Maar

ren.

daarom hoef je ICT niet

Jongerenp

achterwege te laten. Nee,

24.

Met ICT is veel mogelijk. ICT

je moet werken aan de toe-

wetenschappelijke luik... In

Een concreet voorbeeld.

kan het leren aangenamer

gang, bijvoorbeeld via de

die zin wordt niemand over-

Met de tweede editie van

en efficienter maken, voor

school, via de leerkracht. In

geslagen. Onze projecten

Comix bereikten we 3000

zowel de leerkracht als de

principe moet anno 2006

zijn trouwens nooit 100%

jongeren (doelgroep was de

leerlingen.

elke school over voldoende

ICT gedreven.

1ste graad). En dat is vanuit

Overigens, ICT is comple-

infrastructuur en expertise

mentair aan andere leermid-

beschikken om leerlingen

Zijn ICT-projecten de

delen: een boek, een work-

toegang te geven tot het

nieuwe trend?

shop... Het ene vervangt het

internet.

Eenvoudig antwoord. Wat

Blijft het bij pilootpro-

andere niet.

ICT staat bovendien voor

interesseert jongeren?

jecten?

ICT kan ook bijdragen tot

veel meer dan enkel inter-

Welke kanalen gebruiken

Wel, het Vlaamse beleid

betere communicatie,

net, ook video’s, multime-

ze? Internet, weblogs,

heeft in de oproep

bijvoorbeeld tussen jon-

dia, een reportage maken,

mp3’s, pc’s... Gebruik die

‘Wetenschap Maakt Knap’

geren en onderzoekers.

materiaal statistisch ver-

kanalen dan.

de eerste keer de mogelijk-

Zo ontstaat er meer twee-

werken... Wij definiëren dat

richtingsverkeer wat het

zeer breed. Met een laptop

Hebben jullie een idee

opgenomen. Wij hopen nu

vraaggerichte bevordert.

kan je offline werken, je hebt

van het aantal jongeren

succesvolle projecten struc-

Direct contact met weten-

niet altijd internet nodig. Bij

dat jullie bereiken?

tureel te kunnen financieren.

schappers werkt ook enorm

projecten van bijvoorbeeld

Het secundair onder-

Voorheen ontbrak die incen-

drempelverlagend.

het Virtueel Museum werkt

wijs telt alle richtingen

tive. Een herfinanciering hing

men in groepen, de ene

samen 430.000 jongeren.

er niet aan vast.

groep monteert een video,

Ongeveer 150.000 per

een andere verzorgt het

graad en 75.000 per jaar.

één universiteit, met één pilootproject.

heid voor vervolgtrajecten

De cel Wetenschapscommunicatie concentreert zich op twee niches: de non-profit en de jongeren.

Jongeren

Is er samenwerking

schrijving geven als we op

evidente zaak. Overigens zijn

theorie voorop en pas op het

met het academisch

hen een beroep doen. Dat

wij geen onderzoeksgroep.

einde volgt de praktijk.

personeel?

de onderzoeker ziet dat

Zeker, wij proberen natuurlijk

kwaliteit is gegarandeerd

En de reacties?

luisteren en schrijven. Er zijn

zoveel mogelijk expertise

en het kader goed is onder-

Overwegend positief. Een

meer activerende werkvor-

te halen bij zoveel moge-

bouwd. Dat de projecten

illustratie: Pole-Position, een

men nodig. Precies daarom

lijk onderzoekers. Voor

didactisch in orde zijn en in

pilootproject, had meer dan

stemmen wij onze projecten

Pole-Position hebben we

een aantrekkelijke vorm zit-

70 teams en dit vrijwel zon-

af op maat van de leerkrach-

bijvoorbeeld alle Belgische

ten. Dat het niet zomaar een

der een mediacampagne te

ten. Met de nodige didacti-

poolonderzoekers aan-

speldeprik is maar iets van

voeren. Ander voorbeeld:

sche wenken.

geschreven. Tijdens de

lange(re) adem. Daar heb-

bij Stimulus, educatieve

Wetenschapsweek geven

ben we veel aandacht voor.

software, zien we dat de

Bepaalde plannen in

website druk wordt bezocht

het vooruitzicht?

een 100-tal onderzoekers

Het komt te veel neer op

demo’s aan jongeren. Voor

Waar halen jullie inspi-

tijdens de schooluren. Zulke

Games, daar willen we ons

de ontwikkeling van de edu-

ratie?

dingen kunnen wij dus wel

graag mee bezighouden.

catieve software Stimulus is

Overal eigenlijk. Uit het

meten. Ook bij de andere

Naast het bestendigen van

input van vorsers onontbeer-

hoofd, de krant, brainstorms,

projecten zijn de reacties

succesvolle projecten en de

lijk. Enzovoort.

de actualiteit, inpikken op

goed.

uitbouw van een Europees

trends, noem maar op. Het is

Er bestaat absoluut interesse luik uiteraard.

Zijn vorsers enthousi-

belangrijk open te staan voor

voor wetenschap en tech-

ast om mee te werken?

innovatieve ideeën en de

niek...alleen vindt een groot

Want die papers...

gepaste input te vinden om

deel van de jongeren leren

Dat varieert van project

van je idee een concept te

vrij saai en niet boeiend.

tot project. Ik weet het,

maken dat kan leiden tot een

bij de evaluatie van de

interessant project.

projecten

Dus is er een missing link? Dalende inschrijvin-

Wetenschapsweek komt dat altijd terug: Wat brengt dat

Zijn er soms mensen

gen (aan de universiteit)

op? Ik ben ervan overtuigd

die naar jullie komen

en toch veel interesse?

dat het opbrengt: je leert de

met een bepaalde

Het leren op zich ervaren

doelgroep jongeren beter

vraag?

veel gasten als saai. Ik denk

kennen, hun interesses... Het

Ja, dat is al gebeurd, bijvoor-

niet dat er een dalende inte-

heeft inderdaad weinig uit-

beeld bij Pole-Position. Toen

resse voor wetenschap is.

straling op het academisch

wilde het federaal weten-

Jongeren in het secundair

cv. Tja, het verhaal van die

schapsbeleid iets doen naar

onderwijs worden alleen niet

papers, ik heb er ook geen

aanleiding van een bouw-

direct gemotiveerd om een

pasklaar antwoord op, hoor.

plan voor een basis op de

wetenschapsrichting te vol-

Een mentaliteitswijziging,

Zuidpool.

gen. Ze snappen niet wat ze ermee kunnen doen, het is

gestimuleerd van hogerhand?

Kunnen jullie peilen

te abstract.

Hoe dan ook is het belangrijk

of jongeren door jullie

Leerkrachten stellen vaak de

dat de cel Wetenschaps-

wetenschappen zijn

communicatie professioneel

gaan studeren?

werkt. Dat we vertrouwen

Moeilijk. De studiekeuze

creëren bij de onderzoekers.

hangt af van zoveel factoren.

Hen een duidelijke taakom-

Meetbaarheid is dus geen

Wim Van Broeck is verantwoordelijke jongerenprojecten van de cel Wetenschapscommunicatie

25.

De externalist ‘Een poster van Einstein op mijn kamer? Nee nee, eerder James Dean en Trotski.‘ Een gevat antwoord dat professor emeritus Henri Eisendrath helemaal typeert.

Hij heeft een visie en recht van spreken na meer dan 40 jaar ervaring in het onderwijs en daarbuiten.

houdt Vanwaar zijn gedrevenheid?

met de

& Taxis naar aanleiding

wetenschappen, zeker in de

van het Einsteinjaar

fysica. Nu, toegegeven, zo’n

2005. ‘Met de expo heb-

‘Ik heb les gegeven in

de wetenschappen, de

externalistische benadering

ben we trachten aan te

verschillende faculteiten en

context, de interacties en

ligt niet voor de hand. Wij

tonen wie en hoe Einstein

was betrokken bij de lera-

de conflicten. Isoleer je de

wetenschappers neigen wel

was, zijn wetenschappe-

renopleiding. Wat me steeds

wetenschappen hiervan,

eens naar arrogantie. En bui-

lijk belang, engagement,

opviel was de ‘internalisti-

dan verliezen ze hun kleur

tenstaanders vinden moeilijk

entourage, durf, de wereld

sche’ manier van werken.

en degenereren ze haast tot

de weg naar ons. Dat maakt

waarin hij leefde. En dan

Wetenschappers die zelf

dode materie.

de communicatie er niet

wordt kwantummechanica

geschiedenis van

bepalen wat belangrijk is in

makkelijker op. Al deze ele-

plezant. Want wat is er zo

de wetenschappen en hoe

Niet alleen feiten

menten brachten me ertoe

bijzonder? Het besef en aan-

dat wordt overgebracht op,

en kennis maar ook

acties op te zetten.’

voelen om de dingen anders

zeg maar, de maatschappij.

wetenschappelijke

Acties zoals bijvoorbeeld een

te gaan bekijken. Er bestaat

Dat heeft me doen naden-

vaardigheden en atti-

congres dat pleit voor meer

niet zoiets als één model

ken over precies dat span-

tudes moeten aan bod

multidisciplinariteit, de oprich-

of één concept, bewees

ningsveld tussen enerzijds

komen. Noem het voor

ting van de vereniging WOK

Einstein. De tentoonstel-

cultuur (in de brede zin van

mijn part ‘wetenschap

(Wetenschap, Onderwijs

ling heeft ook mij geleerd

het woord) en anderzijds

voor het volk’.

en Kennismaatschappij,

sommige dingen anders te

bedoeld om te lobbyen bij

gaan bekijken. Mocht ik nu

de exacte wetenschappen.

26.

(beroeps)mogelijkheden van

Waarom behoren die weten-

Verder stelden we vast

het beleid om steunpunten

opnieuw les moeten geven...

schappen niet tot de cultuur

dat de inschrijvingen in de

te creëren rond een andere

Tussen haakjes: Einstein

en pakweg geschiedenis,

natuurwetenschappen niet

aanpak van de wetenschap-

heeft interessante teksten

literatuur of sociologie wel?

zo geweldig liepen. De lera-

pen) en een onderzoek naar

over afstompend onderwijs

Waarom staat het publiek

renopleiding confronteerde

wetenschappelijke gelet-

geschreven.’ Tot slot nog

niet méér open voor die zo

me met uitspraken à la ‘Die

terdheid met de bedoeling

een duidelijke wenk naar de

aantrekkelijke wetenschap?

15% gemotiveerden, die zijn

indicatoren vast te leggen

onderwijswereld. ‘Face to

Deze vormt immers een

plezant om mee te werken,

voor een externalistische

face blijft cruciaal. ICT heeft

essentieel onderdeel van

maar die 85% anderen... ‘

methodiek.

zeker een toegevoegde

onze alsmaar meer techno-

Fout, die 85% zijn juist even

logisch wordende samenle-

belangrijk, misschien zelfs

Orgelpunt: Einstein

vrouw vooraan, die mag

ving en schraagt als dusda-

belangrijker. Vergis u niet:

anders bekeken, de

nooit weg.

nig mee onze democratie.

jongeren geven wel

tentoonstelling in Thurn

Hoe komt het dat die kloof

degelijk rekenschap

zo groot is en hoe kunnen

aan het belang en de

we daar iets aan doen?

status van wetenschap-

Ik evolueerde dus in de

pen in de samenleving.

richting van een meer

Maar, redeneren ze, ‘dat is

‘externalistische’ bena-

niets voor mij hè’. Ze hebben

dering waarbij je rekening

onvoldoende kennis van de

waarde maar die man of

Henri Eisendrath is professor emeritus in de Natuurkunde en initiatiefnemer van verschillende acties om de wetenschap te promoten.

Eén van deze acties was de tentoonstelling EINSTEIN, ANDERS BEKEKEN http://www.alberteinstein.be

Onze onderzoekers van vandaag trachten de wetenschappers van morgen te inspireren.

Elk op hun manier.

Einstein bekeken door de Dienst Cultuur

Faculteiten inspireren

Het elementaire deeltje

Is wetenschapscommunicatie ook een elementair deeltje? ‘En of’, zegt professor Catherine De Clercq, ‘hoewel

Van december 2005 tot mei 2006 liep in Thurn & Taxis de grote tentoonstelling "Einstein, anders bekeken".

De dienst Cultuur van de Vrije Universiteit Brussel wilde op één of andere manier ook bijdragen tot het

in de praktijk niet altijd makkelijk realiseerbaar voor een

onderzoeker, meestal wegens een gebrek aan middelen en tijd, de omkadering zeg maar.’ Aan haar inzet zal het alvast niet liggen. Een greep: didactische reizen organiseren met leerlingen en leerkrachten naar het vermaarde

niseren: Einstein bekeken. Er werden drie films vertoond.

CERN in Genève (‘The world’s largest particle physics

What the bleeb do we know?: een (cult)film die de moge-

laboratory’). Meesterklassen fysica voor leerlingen van het

lijkheden van kwantumfysica voor de mens schetst.

secundair onderwijs geven, evenals voordrachten in scho-

Vervolgens Einstein’s Big Idea: een documentaire van

len en aan verenigingen. Rondleidingen verzorgen in het

het Amerikaans wetenschappelijk productiehuis Nova.

Expérimentarium (doe-centrum van de Université Libre

Een onvermijdelijke keuze want de meeste films over

de Bruxelles). Deelnemen aan het WetenschapsFeest

Einstein zijn nu eenmaal documentaires. Ten slotte een

en –Week. De organisatie van een tentoonstelling in het

classic, een publieksfilm: Back to the Future. Eén absolute

Museum voor Natuurwetenschappen.

voorwaarde: elke film moest onmiskenbaar linken naar

Haar drijfveren? Persoonlijke interesse, de zin om initiatie-

Einstein of zijn ideeën. Naast de films stonden een aantal

ven te ontvouwen, de wil om naar buiten te komen met je

extra’s op het programma: sprekers bijvoorbeeld die de

vak en het een bepaalde uitstraling meegeven. Zeker het

films duidden. Professor Ben Craps, een jonge kosmo-

domein ‘elementaire deeltjes fysica’ minder bekend bij het

loog, gaf een boeiende uiteenzetting over het fenomeen

publiek. Ook al valt het directe resultaat van de promo-

‘tijdreizen’ (naar aanleiding van Back to the Future).

tieacties rond wetenschap amper te peilen. ‘Tja, waarom

Professor Lambert (vakgroep Fysica) wist heel wat over

kiest iemand voor wetenschappen. Ondanks theorieën en

de mens Einstein en zijn leven te vertellen, een passie

studies blijft dat moeilijk te achterhalen. Ik hoor vaak: wat

van hem, zo bleek.

brengt dat op? Veel jonge onderzoekers of doctorandi

De dienst Cultuur streefde uiteraard ook naar een cultu-

geven nochtans graag rondleidingen of voordrachten. Dit

rele invulling. Bij Back to the Future was de ‘De Lorean

vergt echter veel voorbereiding en die neemt een hele

Club Belgium’ van de partij. De Lorean? Van die legen-

hap uit de vrije tijd. Niet evident dus. ’ Maar de persoon-

darische sportwagens? Steven Standaert: Waar wij ons

lijke voldoening is groot. Je ontmoet veel gemotiveerde

als cultuurhuis op kunnen profileren, zeker in vergelijking

leerkrachten en leerlingen. Door onder meer die con-

met andere cultuurhuizen, is dat we hier over een groot

tacten weet professor De Clercq wat er in het

wetenschappelijk reservoir beschikken. Een troef, dat

onderwijs leeft. Leerkrachten zijn doorgaans vragende

spreekt. Einstein bekeken was in dat opzicht een belang-

partij voor informatie. ‘Leerkrachten fysica hebben onder-

Einstein

Einsteinjaar. Zo rijpte het idee om een filmcyclus te orga-

rijk experiment voor ons. En een interessante oefening om wetenschappers voor het voetlicht te brengen.’

steuning nodig, ze staan vaak in de kou. Ook bij hen proberen we ons domein beter bekend te maken.’ Want geregeld haken prille studenten ontgoocheld af, verblind door een rugzak vol Hawking en verwachtingen.

Professor Catherine De Clercq is hoofddocent aan de Vrije Universiteit Brussel en voorzitter van de onderzoeksgroep ‘Elementaire deeltjes fysica’.

27.

Onze onderzoekers van vandaag trachten de wetenschappers van morgen te inspireren.

Elk op hun manier.

Faculteiten inspireren

Lentekamp Wetenschappen Om jongeren een ‘wetenschapsbad’ te geven organiseert de Faculteit Wetenschappen een Lentekamp. Dit bad kunnen jongeren 3 dagen lang nemen tijdens de krokusvakantie. Eén van de drijvende krachten achter het Lentekamp is professor Walter van Rensbergen van de vakgroep Fysica.

“Met het Lentekamp willen we jongeren uit de derde graad

zegt van Rensbergen. “Er werd over gewaakt dat het pro-

secundair onderwijs laten ontdekken dat wetenschap meer

gramma niet té vol zat, hoewel er natuurlijk veel gebeurde

is dan enkel de lessen die ze kennen van op school”, aldus

op een dag. Ook werd er voldoende ontspanning voorzien.

Van Rensbergen. “Het is de bedoeling dat de leerlingen zien

‘s Avonds konden de deelnemers gebruik maken van de

dat wetenschap een grote invloed heeft op ons dagelijkse

sportfaciliteiten en werd er een ludieke kwis georganiseerd.

leven.”

De studenten van de Wetenschappelijke Kring hebben ook

Zo werd in het labo van Chemie uitgelegd hoe je de pH

een speciale cantus gehouden, zodat de deelnemers al

van cola, zeep, of ontstopper kan meten. Ook werd er

eens konden proeven van het studentenleven. We hebben

een les gegeven over hoe je wiskundig verantwoord een

de inschrijvingsprijs bewust laag gehouden. Op die manier

lottoformulier kunt invullen. In een andere workshop van

is het Lentekamp toegankelijk voor een zo groot mogelijk

Computerwetenschappen werd uitgelegd wat virtuele reali-

publiek en proberen we zo veel mogelijk mensen te laten

teit is en hoe die gebruikt wordt in computergames.

kennis maken met de schoonheid van wetenschap.”

Is drie dagen non-stop wetenschap niet wat zwaar? “Neen”,

De robots op tournee

28.

meer ingenieurs. Dus als we op deze manier jonge mensen

Nee, geen flitsend entertainment à la Robocop bij de

kunnen warm maken voor wetenschap.... ‘ Kinderen willen

onderzoeksgroep ‘Robotics & Multibody Mechanics’,

actief zijn, op knopjes duwen en het liefst dingen zien bewe-

maar hoogstaand onderzoek naar stappende tweebenige

gen. ‘Voor alle duidelijkheid: we zijn geen rondreizend circus,

robots en de interactie tussen mens en robot.

de wetenschap blijft centraal staan. We gaan niet zomaar

Deze twee topics geven aanleiding tot een hele reeks uit-

een of ander feest opluisteren met Lucy. Vergeet niet dat er

dagende projecten. Zo wordt er momenteel onder meer

zeer veel tijd kruipt in de voorbereiding, maar ook tijdens de

gewerkt aan een actieve voetprothese en een staprevali-

demo’s. Daarnaast moeten we het verwachtingspatroon

datierobot (om mensen opnieuw de correcte stapbewe-

van de jongeren bijstellen. Scholen of verenigingen die onze

ging aan te leren). Deze projecten verlopen in samenwer-

labo’s bezoeken, hebben soms een irrealistisch beeld. Een

king met de vakgroepen Kinesitherapie en Geneeskunde,

robot laten stappen is echt een grote uitdaging hoor. ’

een vruchtbaar gevolg van onze stand Muscles from

Hij vindt het jammer dat de universiteit en overheden bij

Brussels op het WetenschapsFeest in 2004. De publieks-

beoordelingen geen rekening houdt met die vrijwillige inzet.

trekker daar was onze stappende robot Lucy, die veel

‘Enkel publicaties voor de academische wereld tellen mee.

aandacht genoot van zowel volwassenen als kinderen.

Terwijl ik vind: wij werken met belastinggeld, wij hebben de

Kinderen zijn immers dol op robots omdat ze sterk tot de

verantwoordelijkheid mensen

verbeelding spreken. Een bewuste doelgroep, zegt vorser

helder te informeren. Zo kun-

Bram Vanderborght. ‘Wij nemen vaak deel aan initiatieven

nen we mensen ook over-

de ‘Mechanical Engineering’

voor kinderen. We willen hen de mogelijkheden en ple-

tuigen van het belang van

aan de Vrije Uiversiteit Brussel

zante kanten van wetenschap laten zien. Wetenschappen

wetenschappelijk onderzoek

worden dikwijls als saai ervaren. En op 16, 17 jaar ligt de stu-

en de impact ervan op ons

met een beurs van het Fonds

dierichting meestal al vast, vandaar dat het heel belangrijk

dagelijks leven. Elke weten-

voor Wetenschappelijk

is om op jonge leeftijd interesse voor wetenschappen op te

schapper zou dit moeten

wekken. De kenniseconomie vraagt immers ook alsmaar

doen'.

Bram Vanderborght studeer-

en werkt er als onderzoeker

Onderzoek (FWO).

COLOFON REDACTIE Evert Asselman Sofie Van Den Bossche Valérie Claes Ils De Bal Stefanie Goovaerts Dries Lauwers FOTO’S Vrije Universiteit Brussel Marc Goldchstein VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Prof. Dr. Benjamin Van Camp Rector Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan 2 B 1050 Brussel