De Brusselse toren van Babel

BRUSSELSE TOREN VAN BABEL

Sinds lang ben ik gefascineerd door de tweetalige straatnaamborden in Brussel, omdat zij vaak een hilarisch resultaat zijn van taalkundig-historische miskleunen.

Neem nou de Bruidstraat. In het Frans: Rue des Fiancées. Tijdens de beginnende verfransing in de 18e eeuw heette de straat nog Bruytstraet, dat wil zeggen: straat met de put, waar bewoners hun afval deponeerden. Het begrip in die oude betekenis kennen we nog in ‘er de brui aan geven’. In de foutieve Franse vertaling was de straat met die strontput omgevormd tot een idyllisch plekje voor minnekozende stelletjes.

Ook de naam van het natuurreservaat Les Enfants Noyés (De Verdronken Kinderen) in Bosvoorde berust op een misvatting. Volgens een oude kaart woonden in dit gebied de ‘kinderen van molenaar Verdonck’. De vertaler kon die familienaam niet plaatsen en dacht er één r te veel bij, waardoor het reservaat nu ook in het Nederlands zit opgescheept met die mythe van de verdronken kinderen.

Een apart geval is de Avenue du Paepedelle/ Paepedellelaan. Wie weet wat een ‘paepedelle’ is, mag het zeggen. Ook de vertaler uit de 18e eeuw wist er geen raad mee en liet het woord staan. Als mijn verbeelding op hol slaat, denk ik aan een losbandig vrouwspersoon (del) die het houdt met een geestelijke (paap). Maar waarschijnlijker is dat ‘delle’ het dal aanduidt waar ooit een klooster stond. In de Bijbel strafte God de bouwers van de Toren van Babel: zij die voorheen allemaal dezelfde taal spraken, konden elkaar ineens niet meer verstaan. Ik denk soms dat die Toren van Babel in Brussel heeft gestaan.

Toch vergisten de vertalers uit de 18e eeuw zich niet altijd. Zo vertaalden zij de Broekstraat correct in Rue du Marais in plaats van het Rue du Pantalon dat als quasi-grappige parafrase ook bestaat. Ook is Rue de la Chaufferette correct als vertaling van Lollepotstraat. Een lollepot was een vuurpot die, onder de rok geplaatst, voor verwarming van de vrouwelijke onderdanen zorgde. Later werd lollepot een aanduiding voor lesbienne, waaruit ten slotte simpelweg ‘pot’ voortvloeide.

Soms is de Franse straatnaam langer dan de Nederlandse: Rue de la Montagne de la Cour tegenover Hofberg; de Rue Montagne aux Herbes Potagères tegenover de Warmoesberg. De Rue da la Roche Fatale in Woluwe herinnert aan het ongeval van Koning Albert I die in 1934 van de rots viel in Marche-les-Dames. Met als Nederlandse vertaling: De Noodlottige Rotsstraat (met dubbele s)! Aan iedere bewoner van deze straat: veel plezier toegewenst!