11 minute read
Doe maar digitaal
WAAROM ER GEEN WEG MEER TERUG IS VOOR ALLE BEDRIJVEN
DOE MAAR DIGITAAL
Hoe digitaal zijn onze bedrijven nu echt? Hoe trekken we élk bedrijf mee in het digitaliseringsbad? Hebben onze kmo’s nog koudwatervrees voor artificiële intelligentie? Waar staan we in vergelijking met onze buurlanden? En hoe maken we onze werknemers digital proof? Wouter Haerick (imec/UGent) en Mark Andries (Vlaio) zoomen in op onze vragen.
Tekst: Sam De Kegel
Waar staan onze Vlaamse bedrijven vandaag op vlak van digitalisering? Wouter Haerick: “Uit mijn contacten met bedrijven is het duidelijk dat artificiële intelligentie (AI) in de dagelijkse bedrijfsvoering nog maar heel beperkt toegepast wordt. Bij de grote jongens wordt er wel volop mee geëxperimenteerd. Denk aan Barco dat een slimme scanner op de markt brengt om huidvlekjes op te volgen en waarin AI-technologie zit, of aan het Gentse Robovision dat AI-technologie in bedrijven injecteert. Ik zie een digitalisering met twee snelheden in Vlaanderen. Je hebt een aantal toppers die al op wereldvlak hun mannetje staan, maar de grote uitdaging is hoe we al die kleine bedrijven met vaak goede ideeën mee aanzuigen. En dat geldt ook voor andere domeinen, zoals cloud software. Die kent een opmars, maar de voordelen ervan zijn nog te weinig gekend. Steeds meer bedrijven, zeker die met een IT-afdeling, beginnen wel een data scientist aan te trekken, maar de kleine bedrijfjes zonder een echte IT-afdeling worstelen nog met een plan to execute.”
Mark Andries: “Ik focus liever niet te zwaar op het onderscheid tussen grote en kleine ondernemingen. We hebben al heel wat digitale start- en scale-ups die doorbraken realiseren terwijl er evenzeer nog heel grote bedrijven zwaar gesensibiliseerd moeten worden. Ik zou van drie snelheden durven spreken. Een eerste
ONZE DIGITALE EXPERTS:
Wouter Haerick, directeur bij imec en docent aan UGent Wouter Haerick is actief bij de Leuvense innovatiehub imec als directeur valorisatie van het IDLab (=Internet Technology en Data Science Lab). Hij overlegt vaak met bedrijfsleiders van grote, middelgrote en kleine bedrijven rond innovatie en de rol van nieuwe technologieën. “Samen met Voka willen we nu digital experience labs uitbouwen voor kmo’s”, zegt hij. Daarnaast is Haerick medeoprichter van het AI-lab aan Ugent (ai.ugent. be). Ten slotte doceert hij ook aan UGent het vak ‘Durf starten’, om laatstejaarsstudenten aan te moedigen om te ondernemen. Zelf heeft hij ook ervaring met het oprichten van bedrijven (o.a. Harmoney).
Wouter Haerick, imec/UGent: “Wij hebben samen met AI4Growth en Voka een AI Discovery-programma opgezet om bedrijven voor een budget van 5.000 euro laagdrempelig te laten exploreren met AI.”
groep bedrijven, groot en klein, staan aan de top. Dat zien we ook aan de innovatiesteundossiers die we binnenkrijgen. Eén op zes dossiers is AI-gerelateerd, dat is veel meer dan drie jaar geleden. Dat gaat over bedrijven die aan het ontwikkelen zijn, wat betekent dat er veel in de pijplijn zit. Een tweede groep weet dat ze meer moeten digitaliseren en zijn al gesensibiliseerd, maar de eigen businesscase is nog niet concreet uitgewerkt. Ten slotte is er een derde groep die nog moet inzien dat de digitalisering van vandaag iets anders is dan de digitalisering van gisteren. Ik hoor nog steeds bedrijven die claimen dat ze heel digitaal bezig zijn omdat ze allemaal een laptop, smartphone en website hebben. Tja … Vandaag grijpt digitalisering in op je businessmodel en er doemen concurrenten op waar je het niet verwacht. Wij willen met Vlaio op die drie groepen werken, zowel aan aanbod- als vraagzijde. De eerste willen we sneller doen groeien via financiering, samen met ander risicokapitaal natuurlijk. De tweede willen we begeleiden om tot een concreet plan te komen. De derde groep willen we vooral laten proeven van nieuwe technologieën.”
Is deze coronacrisis nu de ultieme katalysator? Wouter: “Zeker. Een bedrijf dat nog geen webshop had, heeft er nu een opgestart. Een bedrijf dat nog nooit virtuele vergaderingen had opgezet, doet dat nu wel. De voorbije jaren werden ook al heel veel individuele bedrijfsprocessen geautomatiseerd, waarbij software mensen ondersteunt in bepaalde beslissingen. Maar de bedrijven die nu snel vooruitgaan, slagen erin om hun hele bedrijf te digitaliseren, door linken te leggen tussen alle bedrijfsprocessen, van sales en marketing, over productie en logistiek tot HR. Ze gaan echt data capteren en interpreteren. Een mooie speler aan aanbodzijde is Oqton, dat onlangs 40 miljoen dollar in haar serie A ophaalde. Zij willen in concurrentie gaan met Siemens, door een compleet factory operating system (fabrieksbesturingssysteem, red.) aan te bieden dat alle departementen met elkaar verbindt via AI, zoals design met productie.”
Data zijn al langer de nieuwe olie. Naarmate ze belangrijker worden, groeit de nood om al die data met elkaar te koppelen en ze finaal op de juiste manier te analyseren? Mark: “We moeten inderdaad digitaliseren in alle processen. Dat levert zoveel meer data op waarbij je je processen opnieuw kan verbeteren. Maar ook: hoe sta je als onderneming in relatie met je klanten? Ook op dat vlak zijn belangrijke veranderingen op til. Kijk hoezeer banken nu met klanten digitaal omgaan. Je moet kijken hoe je nieuwe business kan creëren met die data en tegelijkertijd beseffen dat je kan aangevallen worden door anderen die op een slimmere manier digitaliseren, waardoor je businessmodel, dat altijd winstgevend was, opeens gedisrupteerd wordt door nieuwe spelers. Geen enkel bedrijf mag denken dat het hen niet kan overkomen. Je kan je dus maar beter wapenen of zelf in het offensief gaan met nieuwe, originele businessmodellen.”
Je ziet ook steeds meer bedrijfjes die AI combineren met sensortechnologie. Die sensoren volgen de levensduur van machines op, detecteren en sorteren afval, of meten de social distancing. Ook hier is Covid-19 een brandversneller … Mark: “Er is geen weg meer terug. Corona heeft de digitalisering op zoveel manieren versneld. Naast het – noodgedwongen– ontdekken van al die tools om vanop afstand te werken, zie je op de consumentenmarkt dat iedereen nu de mogelijkheden ontdekt om online te shoppen. Als winkelier moet je mee, simpel. Maar ook in robotisering en automatisering, o.a. via sensoren, zijn we nu een kwantumsprong aan het maken. Als gevolg van social distancing en de
Mark Andries, topman van Vlaio Mark Andries leidt Vlaio, het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen. Dit overheidsagentschap staat dagelijks klaar voor alle ondernemingen met groeiambities. Het beschikt over een waaier aan instrumenten om bedrijven te helpen en te informeren, in samenwerking met een aantal partners. “We proberen zo veel mogelijk partners te mobiliseren en met elkaar in verbinding te brengen via ons Vlaio-netwerk.” Bedrijven komen o.a. in aanmerking voor innovatiesteun via subsidies. In coronatijd staat Vlaio ook in voor het verlenen van steun aan de meest getroffen ondernemingen.
Mark Andries, Vlaio: “Vandaag heb je in Vlaanderen een netwerk dat bijna gratis of aan een lage kost beschikbaar is. Maak dus gebruik van de mogelijkheden die dit digitaal ecosysteem biedt.”
mogelijke risico’s op vlak van besmetting, investeren bedrijven in nieuwe, slimme robots die zelf data genereren of in co-bots. En niet enkel in de klassieke sectoren, maar ook in de zorg of in de backoffice van bedrijven, waar software robots ingezet worden via RPA, robot processing automation. Ik merk ook dat investeerders bereid zijn om hiervoor geld ter beschikking te stellen. Er is geen geldschaarste momenteel bij de investeerders.”
Wouter: “Mag ik ook even verwijzen naar het onderwijs? Mijn twee tienerdochters gebruiken alle digitale tools die ik zelf ook gebruik. Ze spelen er mee. Er staat een nieuwe generatie klaar om digitaal samen te werken.”
Niet elke school of docent lijkt me even gedigitaliseerd … Wouter: “Ik ben misschien vooringenomen, want mijn echtgenote geeft les in het zesde middelbaar. Alles kan steeds beter en elke school heeft ook zijn eigen financieringskanalen, maar ik zie toch een grote sprong voorwaarts. Maar ook in bedrijven zie je nog koudwatervrees.
Kijk hoe je nieuwe business kan creëren met data en besef tegelijkertijd dat je kan aangevallen worden door anderen die op een slimmere manier digitaliseren, waardoor je businessmodel opeens gedisrupteerd wordt door nieuwe spelers.
- Mark Andries, Vlaio Ik stelde recent voor om in een training een extra filmpje op te nemen van een case, maar het bedrijf aarzelde.”
Hoe krijg je werknemers mee, zeker nu onze jobs voortdurend onderhevig zijn aan digital change? Mark: “Via opleiding en training. Je moet niet enkel in hardware en software investeren, maar evengoed in de skills van m/v. We hoeven niet allemaal IT’ers te worden, maar als gebruiker van al die digitale tools moeten we eruit halen wat erin zit, al doende leren. Betrek mensen in het traject en stel digitalisering voor als iets heel vanzelfsprekends, niet als een ‘zoveelste verandering die lastig is’, maar als iets dat ons werk alleen maar plezieriger en comfortabeler zal maken.”
Wouter: “Je moet hen op voorhand betrekken in een visie om te veranderen en om hen te ontzorgen. Niemand wil nu nog terug naar de typemachine, toch? Op die manier kan je ook maximaal domeinexpertise gaan inbedden in de digitale processen.”
Waar staan we in Vlaanderen eigenlijk ten opzichte van Europa? Mark: “Volgens de DESI-index (Digital Economy and Society Index, een samengestelde index die de digitale prestaties in Europa meet en die de ontwikkeling van het digitale concurrentievermogen van de EU-lidstaten volgt, red.) doen Vlaanderen en België het niet slecht. Laat ons niet te pessimistisch doen, maar er zijn wel aandachtspunten. We moeten nog veel meer iedereen in het bedrijf meekrijgen en bedrijven moeten alle data nog beter benutten door een hele data-infrastructuur op te zetten.”
Wouter: “Los van allerlei indexen vind ik het een mooie evolutie dat digital born bedrijven in Vlaanderen er steeds vaker in slagen om grotere sommen geld aan te trekken en meteen mee te spelen op wereldvlak. Een paar jaar terug was dat ondenkbaar.”
Moeten ook onze overheden geen digitale voortrekkersrol innemen? Het coronabeleid bewijst eens te meer dat er nog werk aan de winkel is … Mark: “Ook daar zie je grote verschillen, net als bij bedrijven. Sommige overheden sprongen snel op de trein, andere hebben te weinig geïnvesteerd. Met Vlaio zijn we, zodra we in lockdown moesten, geen enkel uur niet-operationeel geweest. We hadden ook wat geluk, want net voor corona hadden we geïnvesteerd in een telefooncentrale die oproepen kan dispatchen naar waar de medewerker zich ook bevindt. Mits goed inzicht in de technologie en in de klantbehoefte kan je als overheid heel snel tot digitale dienstverlening komen, dat hebben we ook bewezen met de hinderpremies.”
Wouter: “De Vlaamse overheid geeft nu het signaal dat ze echt willen inzetten op data, o.a. via de oprichting van een nieuw, groot datanutsbedrijf, dat een sleutelrol moet krijgen in hergebruik van data door onze bedrijven maar ook in de veilige opslag van onze data. In deze digitale wereld zijn we immers de controle over onze data verloren. De Gentse professor Ruben Verborgh is daar ook fel mee bezig in nauwe samenwerking met de Tim Berners-Lee, grondlegger van het internet en professor aan MIT.”
Bedrijfsleiders hebben geen enkel excuus meer om niet te digitaliseren? Mark: “Er worden in ieder geval veel kansen geboden vanuit overheden, partnernetwerken en kenniscentra zoals imec en Sirris. Vandaag heb je in Vlaanderen een netwerk dat bijna gratis of aan een lage kost beschikbaar is. Maak dus gebruik van de mogelijkheden die dit digitaal ecosysteem biedt.”
Zou elk bedrijf ook een chief digital of data officer moeten aanwerven? Wouter: “Voor grote bedrijven is dat obvious, zeker om alle data over alle departementen heen te verzamelen en te interpreteren. Kleinere bedrijven moeten we warm maken om data mee te nemen in hun strategie. Hoe wordt digitale technologie ook een onderdeel van wat je mee verkoopt, hoe levert ze dus toegevoegde waarde op via een verdienmodel? Ik spreek graag over data trails opzetten, bijvoorbeeld van offerte naar factuur, of van idee tot product. In de bouwsector wordt nu sterk geïnvesteerd in digitalisering. Kijk naar warmtepompen, ventilatiesystemen, schakelaars: alle spelers zijn bezig met die slimmer te maken en de gebruikers er bij te betrekken.”
Mark: “We worstelen al lang met een tekort aan stielmannen in technische knelpuntberoepen. Door die digitalisering kunnen we hopelijk een aantal van die beroepen aantrekkelijker maken en de instroom vanuit het onderwijs vergroten.”
- Wouter Haerick, imec/UGent
Hoe kan ook het InternetofThings (IoT) onze bedrijven een extra productiviteitsboost geven? Wouter: “Iot is het verbinden van allerlei producten met het internet, via 5G en 6G. De vraag is hoe we machines en objecten vanop grotere afstand met minder energie gaan connecteren. Eén van de drivers is: om de hoeveel tijd moet je de batterij vervangen? Maar evengoed: wat is de maandelijkse abonnementskost om een toestel te connecteren? Auto’s, heel dure objecten, zijn al geconnecteerd, maar als je om het even welk product wil connecteren in een groter geheel, dan moet die kost naar beneden.”
Tot slot, welke factoren kunnen de digitalisering afremmen? Mark: “Eén: niemand wil dat zijn persoonsgegevens zomaar te grabbel worden gegooid, maar de GDPRwetgeving bevordert de zaken niet altijd. Twee: elke nieuwe technologie kan goed gebruikt worden, maar ook misbruikt worden door criminelen die bedrijven bijvoorbeeld afpersen of platleggen. Als onderneming moet je je ook bewust zijn van die risico’s.”
Wouter: “Vanuit een andere hoek: de angst voor verkeerde beslissingen. We moeten ervoor zorgen dat we een keuze die door een machine wordt aangereikt, kunnen en durven vertrouwen. Trustworthy AI-onderzoek moet helpen om elke burger en ondernemer vertrouwen te schenken dat AI-technologie onder elke conditie een betrouwbaar systeem is. Adoptie van AI hangt heel nauw samen met vertrouwen erin en met duidelijke regelgeving. We moeten het algoritme, dat in een gecontroleerde omgeving start met leren, dus ook duidelijk kunnen laten aangeven wanneer de betrouwbaarheid bijvoorbeeld slechts 80% is.”
HOE VER STAAT JOUW BEDRIJF OP VLAK VAN DIGITALISERING?
Meet het via de gratis digitale maturiteitsscan die Voka ontwikkelde samen met Deloitte. De scan geeft een beeld over waar je als bedrijf digitaal staat op vlak van strategie, klanten, organisatie en bedrijfsmodel. Op basis van enkele vragen krijg je een score die je kan vergelijken met sectorgenoten en andere relevante kmo’s. Je ontvangt ook tips ter verbetering en advies op maat via een persoonlijk opvolggesprek.
