13 minute read
Het enorme economische potentieel van 5G voor Vlaanderen
Naast het maatschappelijke potentieel is ook het economische potentieel van 5G voor Vlaanderen significant. Als ondersteunende technologie kan het leiden tot beter beveiligde processen, hogere efficiëntie, kostenbesparingen, betere klantenervaringen en verhoogde arbeidsproductiviteit. In dit hoofdstuk worden de meest relevante toepassingsdomeinen voor Vlaanderen behandeld. We verwijzen ook naar buitenlandse trials die al plaatsvinden in landen waar 5G is uitgerold. De geschatte economische return komt ook aan bod.
1. Relevante toepassingsdomeinen voor Vlaanderen
We focussen hier op de belangrijkste domeinen voor Vlaanderen die volgens experten op korte of middellange termijn ook implementeerbaar zijn. De voordelen zijn breed verspreid onder de belangrijkste stakeholders in Vlaanderen: de netwerkleveranciers, de telecomoperatoren, overheidsdiensten, bedrijven en particulieren. In elk van de domeinen hebben we één of meerdere kennisinstellingen die zich mee kunnen opwerpen als katalysator voor de ontplooiing van 5G in de sector.
Toepassingen in de gezondheidszorg
We beweren vaak dat onze gezondheidszorg tot de beste van de wereld behoort. Willen we dit zo behouden en onze positie zelfs versterken, dan is het noodzakelijk om hier ook op de 5G-kar te springen. 5G zal in de gezondheidszorg een ware revolutie betekenen. De hoeveelheid data en het aantal geconnecteerde actoren stijgen immers zienderogen, waardoor er een grotere nood ontstaat aan meer bandbreedte, snellere dataoverdracht en minder vertragingen. We geven hier enkele belangrijke toepassingen mee.
Het adequaat monitoren van patiënten vanop afstand: met behulp van sensoren op of onder de huid kunnen frequent controles uitgevoerd worden van vitale waarden, zoals hartslag, bloeddruk, glucoseniveau en zuurstofverzadiging. De resultaten kunnen via een 5G-verbinding in realtime ter evaluatie worden verzonden naar computersystemen of dokters. De systemen kunnen zowel pati ënten als zorgverleners meteen signaleren als er preventieve maatregelen nodig zijn, die vervolgens ook snel genomen kunnen worden. Op die manier kunnen ziekenhuisverblijven verkort of zelfs voorkomen worden, en kunnen de terugnamepercentages verlagen. Dat heeft vele voordelen voor patiënten met chronische ziekten zoals diabetes, chronische obstructieve luchtwegaandoeningen, hartfalen en hypertensie. Bovendien zullen zowel de ziekenhuisfactuur als de uitgaven voor de gezondheidszorg drastisch verkleinen. Op basis van de enorme toevloed van gemeten data kan men ook beter voorspellende analyses doen en in de toekomst intelligente zorg aanbieden.
Betere eerstehulpzorgen door het realtime connecteren van welzijns- en zorgprofessionals: met behulp van 5G kan men bijvoorbeeld een betrouwbare verbinding leggen tussen paramedici in een ambulance en artsen in het ziekenhuis. Via 5G kunnen de paramedici informatie over de patiënten doorsturen naar de artsen, die vervolgens meteen belangrijke en gerichte instructies kunnen geven (daarbij kunnen ook andere welzijnsen zorgprofessionals ingeschakeld worden). De informatie kan bovendien ook gekoppeld worden aan het elektronische medische dossier van de patiënt. Het spreekt voor zich dat de dienstverlening naar de patiënt daardoor spectaculair kan verbeteren. In een interes sant proefproject in de universitaire ziekenhuizen van Birmingham vinden al sinds het najaar van 2019 testen plaats (zie kader). Operaties via robotchirurgie vanop afstand: 5G maakt het opereren vanop afstand veel
veiliger en betrouwbaarder. Vandaag zijn robotica in Vlaanderen met draden verbonden met de console, het controletoestel van de chirurg. Een draadloze koppeling (via 4G of wifi) is met de huidige communicatienetwerken niet mogelijk, omdat die te veel te lijden hebben onder vertraging of ruis. Bij 5G verdwijnen beide problemen. Dat maakt het mogelijk om vanop afstand te opereren. Artsen van grote en gespecialiseerde ziekenhuizen zijn op die manier ook inzetbaar in kleinere instellingen. Begin 2019 slaagde een chirurg in de Chinese provincie Fujian er al in om via 5G een robotarm te besturen op 50 kilometer afstand en zo een proefdier succesvol te opereren. 5G als digitale ruggengraat in het ziekenhuis: ziekenhuizen kunnen via het opzetten van een gigantisch sensornetwerk alle patiënten tegelijk monitoren en opvolgen. In een centrale database kan men ook alle medische gegevens met elkaar vergelijken om tot diagnoses te komen of het ziekteverloop bij te stellen. 5G maakt het ook mogelijk om bliksemsnel grote bestanden door te sturen die gegenereerd worden door medische apparatuur, denk maar aan een MRI-scan, die al snel enkele gigabytes ruimte in beslag neemt.
Proefproject in universitaire ziekenhuizen Birmingham
In een proefproject in de universitaire ziekenhuizen van Birmingham worden paramedici en artsen met behulp van 5G-technologie naadloos met elkaar ge connecteerd. Via een speciaal uitgeruste VR-headset is de arts in staat om precies te visualiseren wat de paramedicus in de ambulance ziet. Hij kan de paramedicus in realtime op afstand sturen om de nodige scans uit te voeren en de verwondingen van een patiënt van dichtbij in beeld te brengen. De arts kan over het live 5Gnetwerk ook signalen sturen naar een robot of ‘haptische’ handschoen die door de paramedicus wordt gedragen. Op die manier kan die laatste specifieke handelingen uitvoeren die door de arts worden aangestuurd. Er is in de ambulance ook een camera die een high definition-beeld geeft van de binnenkant van de ambulance, de paramedicus en de patiënt. De arts is bovendien in staat om op basis van gegevens uit medische dossiers al voorbereidende acties te ondernemen voor wanneer de patiënt arriveert in het ziekenhuis.
Toepassingen in de maakindustrie
Binnen het kader van Industrie 4.0 staat onze Vlaamse maakindustrie voor een ware transi tie. Steeds meer objecten en machines worden met elkaar verbonden en communiceren met elkaar. Op basis daarvan worden intelligente beslissingen genomen. 5G zal een cruciale aandrijvende rol spelen in dit alles. Enkele toepassingen die via 5G mogelijk worden:
Predictive maintenance: 5G zal de mogelijkheden voor preventief onderhoud verbeteren, omdat het de realtime gegevensverzameling van ontelbare machines mogelijk maakt. 5G maakt ook onderhoud op afstand mogelijk dankzij de zeer korte responstijd en hoge betrouwbaarheid. Automatisch geleide voertuigen (AGV’s) kunnen beter worden aangestuurd: in Vlaamse ondernemingen werken dergelijke voertuigen nu voornamelijk via vaste paden of ze hebben slechts enkele basismogelijkheden voor het optimaliseren van routes. De voertuigen zijn typisch ook uitgerust met sensoren om te helpen bij de navigatie en om botsingen te voorkomen. De introductie van 5G maakt het mogelijk om meer geavanceerde navigatie- en coördinatiebeslissingen te nemen, gebaseerd op de realtime gegevens van de directe omgeving en van andere aangesloten machines en AGV’s. Door de beperkte latentie worden botsingen ook beter vermeden. Met testlicenties wordt er nu al geëxperimenteerd met dergelijke systemen, bijvoorbeeld in de fabriek van Atlas Copco. Grootschaligere en veiligere introductie van collaboratieve robots: collaboratieve robots zijn robots die perfect kunnen samenwerken met mensen. Voor een grootschalige introductie van dergelijke robots zal een goed 5G-netwerk onontbeerlijk zijn. Ook robots kunnen veiliger opereren wanneer zij afgeschermd worden met 5Gtechnologie.
Controle op afstand van de productielijn: de gegarandeerde kwaliteit van het 5G-netwerk in combinatie met de be trouwbaarheid en korte responstijd kan de tijdskritische operaties in afgelegen installaties vanuit een centraal commandocentrum ondersteunen. Daarnaast kan er gebruik gemaakt worden van geavanceerde monitoring- en waarschuwingssystemen die bijvoorbeeld een realtime nooduitschakeling van systemen op af stand mogelijk maakt. Grootschalige introductie van augmented reality (AR) op de werkvloer: in toenemende mate wordt er in Vlaanderen gebruik gemaakt van AR-brillen, bijvoorbeeld om kwaliteitsinspecties in fabrieken te begeleiden. Om zo’n goed mogelijke ondersteuning aan te kunnen bieden, is het essentieel dat gegevens in realtime kunnen worden verwerkt en geprojecteerd. Enkel 5G kan dat mogelijk maken.
Samenwerking Ericsson, Audi en Sick in Duitsland
In Duitsland werken Ericsson, Sick (een producent van sensoren) en Audi samen om 5G-applicaties te testen voor automatisaties binnen de productiefaciliteiten van Audi. Zo loopt er bijvoorbeeld een pilootproject waarbij een industriële robot een airbagmodule in het stuur van een Audi installeert. De ruimte waarin de robot opereert wordt bewaakt door vei ligheidssensoren. Zodra een menselijke hand door het lichtscherm breekt, stopt de robot bliksemsnel, met een vertraging van slechts een milliseconde. In een ander testproject worden AGV’s uitgerust met 5G-technologie om zich veilig op de werkvloer te begeven en samen te werken met menselijke operatoren.
Toepassingen in de energiesector
De energiesector is een belangrijke sector voor Vlaanderen. Daar is een duidelijke trend naar duurzamere energie en smart grids. Een smart grid is een slim elektriciteitssysteem waarbij de elektriciteitstoevoer wordt geoptimaliseerd op basis van het beschikbare aanbod aan stroom en de vraag op elk moment. Het systeem wordt steeds complexer vanwege de grote variabiliteit aan energieproductie, de toevoer van groene stroom in het elektriciteitsnet en de grote toename aan aangesloten punten. Zodoende is er realtime besturing nodig om overbelasting te voorkomen en de betrouwbaarheid van het systeem te waarborgen. 5G is een ideale technologie voor het realtime beheer van een dergelijk slim elektriciteitsnet, omdat het snelheid, betrouwbaarheid en beperkte communicatielatentie combineert. 5G kan de nodige ondersteuning bieden voor de optimalisatie van het net en een snelle detectie van fouten.
Toepassingen in de mobiliteitssector
De mobiliteitssector is voor Vlaanderen als logistieke hub in West-Europa uiterst belangrijk. Dat geldt niet enkel voor de aanwezige bedrijven, maar speelt zeker ook mee voor onze internatio nale aantrekkelijkheid voor buitenlandse investeringen. Binnen de sector is er een duidelijke transitie naar slimme mobiliteit, waarbij voertuigen in toenemende mate worden verbonden met elkaar, maar ook met de verkeersinfrastructuur, personen en de directe omgeving. 5G is essentieel voor het verzekeren van de snelheid en betrouwbaarheid van deze kritische processen. Enkele toepassingen die mogelijk worden:
Versnelling van de introductie van autonome voertuigen: de introductie van autonome voertuigen op onze Vlaamse snelwegen laat nog even op zich wachten, maar de technologieën en sensoren waarmee de voertuigen communiceren en interageren met elkaar en de directe omgeving (e.g. verkeersborden, verkeerslichten, obstakels, prioritaire voertuigen, fietsers en voetgangers) evolueren pijlsnel. Voor een optimale ontplooiing van die activiteiten is 5G broodnodig, aangezien de huidige technologieën niet dezelfde betrouwbaarheid en korte responstijd kunnen bieden. In dat kader richtte de auto-industrie de 5G-associatie op 2 . Binnen de associatie wil men een nauwe samenwerking verwezenlijken tussen de telecomindustrie en de auto-industrie, met als gezamenlijke doelstelling het realiseren van autonome voertuigen. In Vlaanderen zijn er al enkele proefprojecten met autonome voertuigen (geweest of lopende), zoals o.a. in Mechelen, Brussel en op de luchthaven van Zaventem, maar telkens in een sterk gecontroleerde setting. Binnen Europa hebben 29 landen zich geëngageerd om op grote schaal grensoverschrijdende proefprojecten te lanceren waarbinnen 5G-applicaties worden toegepast binnen autonome voertuigen. Zo zal er bijvoorbeeld een proefproject gelanceerd worden over de as Antwerpen - Eindhoven - Rotterdam. Dat moet nog worden opgestart, terwijl bijvoorbeeld het proefproject over de corridor Vigo (Spanje) en Porto (Portugal) al een tijd is opgestart en mooie toepassingen uittest (zie kader). Introductie van platooning op onze snelwegen: bij platooning rijden met elkaar verbonden vrachtwagens vlak achter elkaar. De eerste vrachtwagen bepaalt de snelheid en richting en de andere volgen automatisch. Het platooning-systeem verbetert de doorstroming op de snelweg en vermindert tegelijkertijd het brandstofverbruik. Maar om dat te verwezenlijken, heb je natuurlijk nood aan sensoren en een goede communicatieverbinding. De benodigde lage onderlinge responstijd kan enkel 5G bieden.
5G-MOBIX project in Spanje - Portugal
Dit project werd opgestart als onderdeel van het door de Europese Commissie ondersteunde 5G Publiek-Private Partnerschap (5G PPP). Het project werd al gelanceerd in november 2018 en test autonome voertuigen uit op de verbindingscorridor Vigo - Porto. De hele waardeketen wordt betrokken, gaande van automobielfabrikanten tot telecomoperatoren, publieke administraties en onderzoeksinstellingen. Andere use cases die worden uitgetest zijn o.a. het in realtime aanpassen van rij- en voorsorteerstroken, truck platooning en slimme parkeersystemen.
2. https://5gaa.org/
Toepassingen voor de overheid
De toepassingsmogelijkheden van 5G voor de overheid zijn ook bijzonder uitgebreid. Zo zal 5G een boost geven aan slimme video surveillancesystemen die in realtime videobeelden kunnen
streamen, maar ook meteen kunnen analyseren en verdachte bewegingen kunnen opsporen en daar vervolgens naar kunnen handelen. In tegenstelling tot 4G kan men met 5G ook steeds een netwerkschijf vrijstellen voor prioritaire diensten, met behulp van netwerk slicing. Zo kunnen hulpdiensten bijvoorbeeld communiceren over een vrijgestelde schijf als het netwerk toch overbelast dreigt te raken. Dat bewijst zijn nut bij zware incidenten, wanneer er een piek is in het smartphonegebruik en de werking van hulpverleners (die over hetzelfde netwerk communiceren) bemoeilijkt wordt. Denk maar aan de terreuraanslagen in Brussel en Zaventem in 2016. Stadsbesturen kunnen 5G ook aanwenden in
Uhet kader van Smart Cities, waarbij de technologie gebruikt kan worden als onderliggende communicatietool om het stadsverkeer slimmer te beheren. 5G kan ook een nieuwe digitale impuls geven aan het onderwijs, daar het bijvoorbeeld gemakkelijk wordt om gebruik te maken van digitale tools zoals augmented of virtual reality-technologie in de klas.
De rol van 5G midden in de coronacrisis
Ook in tijden van coronacrisis, waarbij menselijk contact jammer genoeg zoveel mogelijk vermeden moet worden en social distancing stilaan het nieuwe normaal wordt, kan 5G een belangrijke rol spelen. Zoals we hierboven beschreven, maakt de technologie het immers mogelijk om vanop afstand perfect industriële processen te monitoren, controleren en bijsturen. 5G zal ook een sterke impuls geven aan nieuwe robots die naadloos kunnen samenwerken met menselijke operatoren, zodat onderlinge menselijke interactie vermeden kan worden. Daarnaast kunnen patiënten beter vanop afstand worden gediagnosticeerd of behandeld. In Chinese ziekenhuizen werden de afgelopen maanden al 5G-netwerken ingeschakeld voor geavanceerde onlineraadplegingen van artsen. In combinatie met andere technologieën, zoals artificiële intelligentie, kan 5G ook innovaties versnellen die het nieuwe coronavirus beter kunnen behandelen of bestrijden (ook vaccins). 5G levert immers de optimale digitale infrastructuur om massaal veel data door te sturen en te verwerken.
U
2. Economische impact in cijfers
Gereputeerde onderzoeksbureaus schatten de economische impact van 5G op de wereldeconomie bijzonder hoog in. Zo voorspelt het IHS Markit onderzoeksbureau 3 dat 5G tegen 2035 13.2 biljoen dollar aan wereldwijde productie en 22,3 miljoen banen zal genereren. Een andere belangrijke studie van McKinsey Global Institute 4 geeft aan dat 5G veelbelovende cases in de mobiliteit, gezondheidszorg, maakindustrie en retail zal helpen te realiseren en dat dit tegen 2030 voor een toename zal zorgen van het wereldwijde BBP van 1,2 biljoen tot 2 biljoen dollar. Uit een andere studie van Ericsson en Arthur D. Little 5 blijkt dat 5G als onderliggende technologie steeds belangrijker wordt voor de wereldwijde opbrengsten van de ICT-industrie. Er wordt gerapporteerd dat 5G tegen 2030 aanleiding zal geven tot maar liefst 39% van de wereldwijde ICT-opbrengsten.
Economische impact België
Eind oktober voerde Arthur D. Little in opdracht van Ericsson een onderzoek 6 uit naar de precieze economische impact van 5G op de Belgische economie. De studie maakt een schatting van de totale industriële inkomsten van ICT-spelers in België in de periode 2020-2030 en maakte een inschatting van het gedeelte dat door 5G wordt gerealiseerd. Cijfers voor Vlaanderen zijn helaas niet beschikbaar.
Er wordt geschat dat 5G in België tegen 2030 zal leiden tot maar liefst 8,2 miljard euro inkomsten in 10 belangrijke sectoren. De industrieën die het meest kunnen groeien, zijn de gezondheidszorg (1,71 miljard euro), de maakindustrie (1,49 miljard euro), energie en nutsvoorzieningen (1,16 miljard euro), en de automobielindustrie (0,97 miljard euro). Dat stemt overeen met de toepassingsdomeinen die algemeen worden aanzien als degene met het grootste potentieel voor de 5G-technologie. Figuur 2: 5G-aangestuurde ICT- inkomsten per
sector, in België in 2030 (in miljarden euro’s)
Gezondheidszorg (1,71) Maakindustrie (1,49) Energy en nutsvoorzieningen (1,16) Automobiel (0,97) Publieke veiligheid (0,85) Media en Entertainment (0,77) Financiële diensten (0,49) Publieke transport (0,31) Retail (0,29) Landbouw (0,14)
Bron: eigen verwerking, gebaseerd op cijfers Ericsson en Arthur D. Little (2019).
3.
4.
5.
6. IHS Markit (november 2019). The 5G Economy: How 5G will contribute to the global economy McKinsey Global Institute (februari 2020). Connected world: an evolution in connectivity beyond the 5G revolution Ericsson en Arthur D. Little (october 2019). 5G for business: a 2030 market compass Ericsson i.s.m. Arthur D.Little (oktober 2019). 5G for business: a 2030 market compass. Analysis Belgium Market
