Atelier Van Lieshout’s De Kannibaal Handleiding voor leerkrachten Groep 4 t/m 8 Aansluiting kerndoelen: taal, rekenen, wereldoriëntatie, kunstzinnige vorming Het doeboek De Kannibaal gaat over eten en drinken, gamen, lezen, fietsen en autorijden. Over het dagelijks leven dus en alles wat wij als mensen doen en consumeren. De Kannibaal gaat ook over fabrieken en vrachtwagens, olie, ijzer, graan en allerlei grondstoffen, de supermarkt, de slager en bakker om de hoek. Over de invloed van alles wat wij doen in het dagelijks leven op de wereld, over produceren. Maar in De Kannibaal draait het vooral om kunst. De kunstwerken van Atelier Van Lieshout zijn uitgangspunt van dit boek en zetten iedereen aan het denken. Hoe gaan wij om met de wereld? Zorgen wij er goed voor? Als we op onze manier doorgaan, wat gebeurt er dan met de wereld? De kunstwerken geven geen antwoord, maar brengen kinderen op ideeën. Ideeën waarvan je soms schrikt of moet lachen en die je uitnodigen je een mening te vormen. In het boek spelen Boris en Uil een belangrijke rol. Boris verwondert zich en stelt vragen over de kunstwerken. Uil probeert uitleg te geven en zet kinderen aan tot tekenen en schrijven in de vorm van opdrachten.
Deze handleiding geeft suggesties om het boek te gebruiken in de klas. Het boek bestaat uit een inleiding en drie hoofdstukken: – Inleiding met kunstwerken die prikkelen na te denken over leven en dood en kennismaking met kunstenaar Joep van Lieshout: pagina 2 t/m 10 – Hoofdstuk consumptie: pagina 11 t/m 21 – Hoofdstuk productie: pagina 22 t/m 33 – Hoofdstuk hergebruik/recycling: pagina 34 t/m 46 – Slot Onderaan de pagina’s staat een spel. Hierin wordt de lezer steeds voor een keuze gesteld. Keuzes uit het dagelijks leven. Al spelend ontdek je dat iedere keuze consequenties heeft, soms onverwachte. Het is de vraag welke keuzes beter zijn dan anderen en het is ook de vraag wanneer je het spel gewonnen hebt. Als je zo snel mogelijk thuis komt of juist niet? De meeste opdrachten in het boek zijn door kinderen ook op losse vellen papier of zelfs in een ruimtelijk kunstwerk uit te werken. Verzamel de uitwerkingen van de kinderen. Stel ze tentoon of maak er een boekwerk van voor ieder kind. Er zijn veel kunstwerken van Atelier Van Lieshout opgenomen in het boek. Interessant is om kinderen deze kunstwerken al vragenderwijs te laten ontdekken en hierover van gedachte te wisselen. De vragen die bij de kunstwerken in de tentoonstelling gesteld worden kunnen een inspiratiebron zijn. Het boekje met vragen is te vinden op http://issuu.com/villazebra.
Tips bij de Inleiding Kies bij beschrijving levensloop (pagina 4/5 en 6/7) een andere vorm voor het verhaal: Bijvoorbeeld een stripverhaal of een dagboek. Kinderen kunnen ook een beeldverhaal maken. Dit kan ook aanleiding zijn om zich te verdiepen in de levensloop van hun (groot)ouders. – Voer een filosofisch gesprek: Welke keuzes maak je iedere dag en hoe kies je? Voor welke keuzes worden je ouders gesteld?
Tips bij Consumptie Op allerlei manieren kunnen kinderen een beeld creëren van wat zij dagelijks/wekelijks/jaarlijks/tijdens hun leven eten, drinken, gebruiken. Ook de uren die ze televisie kijken en hoeveel stroom je hiermee bijvoorbeeld verbruikt is interessant. Het is indrukwekkend om je gedrag een of meerdere dagen vast te leggen. Dit kunnen lijsten plaatjes of tekeningen worden, tekst of grafieken. Ook de berg afval, alles wat je dagelijks weggooit, is indrukwekkend. – Rekenen met hoeveelheden eten en drinken, bijvoorbeeld hoeveel pindakaas per dag, week, jaar enz. – Met de hoeveelheden in recepten rekenen, bijvoorbeeld hoeveel je van producten nodig hebt per week, maand, jaar, je leven tot nu toe of iemand van bijvoorbeeld 70 jaar. – Een reclame bedenken voor een (zelfverzonnen) product. Begin bijvoorbeeld met het verzamelen van reclame van 1 product, bijv. broodbeleg (zie ook pagina 29). – Afval verzamelen (bijv. alleen plastic).
Tips bij Productie Met kinderen productielijnen onderzoeken van klein (bijvoorbeeld de groenten die je eet met jonge kinderen) naar groot (wat komt er kijken bij het maken van een smartphone met oudere kinderen) brengen een belangrijk bewustwordingsproces op gang. Probeer ook zelf iets met de kinderen te produceren, bijvoorbeeld groente kweken, jam maken, je eigen kleding maken of speelgoed. Interessant om spullen te gebruiken die ze eigenlijk wilden weggooien. Al dat produceren heeft gevolgen voor je directe omgeving en de aarde. Kijk maar hoe een plein waar een markt gehouden is er uit ziet nadat alle kramen weg zijn. Al eens een vuilverwerkingsbedrijf van binnen bekeken? Of een waterzuiveringsinstallatie? En welke grondstoffen raken uitgeput? Laat kinderen van alles uitzoeken en aan elkaar presenteren. – Op een wereldkaart aangeven waar bijvoorbeeld alle groenten die deze week in de supermarkt verkocht worden vandaan komen. – Ieder kind probeert te achterhalen waar alles vandaan komt wat hij/zij op een dag eet.
Tips bij Hergebruik/Recycling Bekijk met kinderen hun directe omgeving. Kies een gebruiksvoorwerp uit, zet het centraal in de groep en bedenk met elkaar waarvoor je het nog meer kunt gebruiken (zo nodig met kleine aanpassingen). Kinderen kunnen zelf ook een voorwerp kiezen en omvormen tot iets anders. Verzamel met de kinderen een week lang al het plastic verpakkingsmateriaal en maak hier bijvoorbeeld een lamp van. – Organiseer met de kinderen een ruilbeurs van speelgoed. – Hergebruik het afval dat verzameld is (zie ‘consumptie’).
‘Je krijgt van kinderen de meest pure reflexen terug.’ Joep van Lieshout over kunst en kinderen
Achtergrondinformatie over productie, consumptie en hergebruik Op internet is veel achtergrondinformatie te vinden en kunnen filmpjes bekeken worden. Een uitgebreide lijst met interessante links is te vinden op de website van Villa Zebra www.villazebra.nl/infosite/?page_id=425. Zij verwijzen naar sites als: – www.hetklokhuis.nl – www.willemwever.nl – www.schooltv.nl – www.jeugdjournaal.nl