Tiểu Thư hay Cọp Dữ? Frank Stockton (1834 – 1902) Nguyễn Văn Thực dịch
Cọp, từ bích chương triển lãm của các họa sỹ ở Frysja, Na Uy.
Từ thời xa xưa lắm có một ông vua bán man rợ. Những ý tưởng của ông ta, mặc dù đã được làm cho thuần nhã và sắc bén bởi sự tiến bộ của các lân bang xa chịu ảnh hưởng văn minh La Mã, vẫn còn huyênh hoang, màu mè, và buông tuồng, ứng với cái nửa phần man rợ của ông. Nhà vua là một người có đầu óc tưởng tượng phong phú, và, phong phú cũng không kém, quyền lực không ai có thể chống lại đến nỗi, nếu muốn, ông ta xoay những sự tưởng tượng đủ loại của ông thành hiện thực. Nhà vua được Trời ban cho cái tài mìnhnói-với-mình, và khi vua và chính vua đồng ý bất cứ điều gì, thì điều ấy ắt thành sự. Khi mọi bầy tôi trong triều cũng như trong tôn thất đều vào khuôn vào phép, nhà vua xuề xòa, vui vẻ; nhưng khi có sự can ngăn, và khi một vài bầy tôi trệch ra ngoài thánh ý, vua còn xuề xòa và vui vẻ hơn, vì không có gì làm vui lòng nhà vua cho bằng chuyện chín bỏ làm mười. Trong những ý niệm vay mượn mà nhờ đó cái man rợ của vua được vơi đi phân nửa đó là ý niệm về đấu trường công cộng, trong đó, sự dũng cảm được phơi bày, lòng thần dân được thuần nhã và có văn hóa. Nhưng cũng chính nơi đây người ta mới thấy rõ sự tưởng tượng phong phú và sự man rợ của vua. Đấu trường của vua được xây dựng, không phải để mang đến cho người dân một cơ hội nghe những khúc hùng ca của những tay giác đấu sắp mất mạng, cũng không phải làm ra để dân có thể thấy cái chung cục không thể nào tránh khỏi trong một cuộc tranh chấp giữa những niềm tin tôn giáo và những hàm mãnh thú đói mồi, nhưng vì những mục tiêu thích ứng hơn nhiều, đó là mở rộng và phát triển những năng lực tinh thần của dân. Cái 14
Viết&Đọc Đặc San 2010
hí trường lộ thiên vĩ đại, với những hành lang bao quanh, những vòm bí ẩn, và những lối đi kín ẩn, là tác nhân của một nền công lý đẹp như thi ca, trong đó tội ác bị trừng phạt, đức hạnh được ban thưởng, bởi một sự tuyên án dựa trên cái cơ hội chí công, vô tư. Khi một thần dân bị tố cáo về một tội nghiêm trọng đủ để cho đức vua lưu tâm tới, thời nhà vua ra chiếu chỉ cho biết ngày số phận của kẻ bị tố cáo sẽ được quyết định trong đấu trường, một cơ cấu kiến trúc thật xứng đáng với danh xưng của nó, vì, mặc dù hình thể và chương trình mượn từ phương xa, mục tiêu của đấu trường xuất phát từ chính óc não của người đàn ông này, kẻ, từ ngoài da cho đến tận xương tủy, không thần phục truyền thống nào hơn là làm óc tưởng tượng của ông ta được thỏa mãn, và ghép vào mỗi hình thức tư tưởng và mỗi phương thức hành động của nhân loại được du nhập vào vương quốc mình, sự phát triển phong phú của chủ nghĩa lý tưởng man rợ của mình. Khi mọi người dân đã tập họp trong những hành lang, và nhà vua, bao quanh bởi triều đình, ngự trên ngai cao tại một phía của hí trường, bèn ra hiệu, một cửa phía dưới chỗ vua ngự được mở ra, và bị cáo bước ra, đi vào hí trường. Ngay trước mặt nhà vua, phía bên kia, đoạn bao kín hí trường, có hai cái cửa, hoàn toàn giống nhau và cạnh nhau. Bị cáo có nhiệm vụ đồng thời hưởng ân huệ đi thẳng tới hai cửa này và mở một trong hai. Anh ta có thể mở cửa nào anh thích; không lệ thuộc vào sự hướng dẫn hay ảnh hưởng nào, ngoại trừ vào cơ hội chí công, vô tư như kể trên. Nếu anh ta mở một cửa, mà từ đó một con cọp đói bước ra, con cọp hung ác và dữ tợn nhất mà người ta có thể kiếm được, ngay lập tức chồm