V&D 2009 by VietDoc Na Uy

ID책e . Sam 2009 -

Vi~t&09c O~c San 2009

Viet & D9c www.vietdoc.no

Thi.rc hi~n Oinh Ng9c Can, Dlfdng Kim, O~ng Ban, Thanh Hi~p , Nguyen Van ThlJc

G6p bai Hoai My, Tårn Tbanb, Khå.nh Ha, C6 Ngu, Dang Trlnh , Cung Vinh Vien , Duong Kim, M~ch Nha, Doan Mai Tårn, Duong Ki~n, Le Nguyen, Ph~m Tfn An Ninh, Pb~m Dong Ng~c, Nguyen Van Tha, Thi H~nh, Båe H(k, Le Phuang Cbåu, Lan Anb, Nguyen TiSn Thånh, foln Th\ly Minh.

Bla: Trau Vii Thi Huang

li@n l\lC post@vietdoc.no bankkonto: 0539.50.49463

ho~c Dinh Ng9c Can Utholtvn 46E 1053 Oslo, Norway O~c San Viet & 09c khong

phai la tieng n6i cua doan th~ hay bat ky t6 chU'c nao. M9i chi phf an loå.t do Slf d6ng g6p cua cå.c thån hifu va b~n d9c.

mue lue • • Ngo Ban Th!JC Hi~n Trau ai, ta båo trau nåy.. . Hoåi My Giao thira C6 Ngu Nhu tiSu thuySt thi h~nh Tha: Mua tu6ng tiSc, Huang ng9c lan, Bong va toi Cung Vinh Vien Huang dem Doån Mai Tårn Tha: Nhin l~i nhfrng con duemg, Khånh Hå Rirng thu Ti€n di~n? Båe H(k Khoånh khåc Le Phuang Chåu A Pho Ph~m Dong Ng~c Nguai b6- Faderen Duang Kim Nh6 KhanhHå Truy~n CIJC ngån c6 Ngu Khuynh hu6ng fun th!Jc mai a Phap M~ch Nha Åm thfun tu6ng nh6 Diing Trinh NTV Chqt Duang Ki€n Hoa nhip xuån, Nua khoång theo nhau Le Phuang Chåu ph~tinanninh G6i qua dåu nam Tha: Hai dua ben dm hai coi dau, Be doi huy€n tho~i thi h~nh Cuai Lan Anh suu tårn Angkormon NguySn Van Thå Tårn Thanh D9c Ph~ Tin An Ninh Nguyen TiSn Thånh Chinh phv ca Då l~t trm mua ph~tinanninh Dån chim nom Tråa Thvy Minh La thu Na-uy Le Nguyen

3 4 li 12 14 16 18 19

20 21 22 23 24

26 28

29 29 30

35 36 38

47 48 54 56

NgO B~ thånm€n! Bao xuan tl.r låu da tra thanh m6n T€t cua nguai Vi~t minh, nhu thjt rna, dua hånh, eau d6i d6, nhu neu cao, trang phao, bånh chung xanh. ViSt & D9c tl.r han chl,lc nam nay eling tra thanh ta bao xuan cho nhfmg nguai khong th~ quen TSt, nguai d9c, eiing nhu nguai vi€t. Cung VInh ViSn nhiSu thuang nhiSu nh6:

Bao nhieu thuong nh& xu6i con nu&c Ta biit lam sao ai ngu(lc dong? Thuang nh6 la chuy~n muon thua cua con nguai, va eling lå cua van chuang v6n lå m<)t phån cua con nguai. D~c bi~t nam nay lå nam Ky Sliu, Hoåi My n6i cho ta vS con trau, v6i nhung chi tiSt thu vi, nhung eau ca dao vS trau, lc;ti m<)t trai que hmmg ngheo kh6 hi~n vs. 0 trong que huang åy con ai nua, con gi nua. Con, con nh6, con thuang ... Trong s6 nåy, Vi€t & D9c mai b~ d9c d€n v6i nhfrng thuang nh6 råt gån må eling råt xa, chung va eiing råt rieng cua nhung nguai låm tha: c6 Ngu, Cung VInh ViSn, Duang KiSn, Diing Trinh, Khanh Hå, Le Phuang Chau, N guySn TiSn Thånh, Ph<;tm Dong N gc;tc, Thi H<;tnh; nhfrng nguai viSt van: Tårn Thanh, Hoåi My, Phc;tm Tin An Ninh, Doån Mai Tårn, NguySn Van Thå. Rieng Ph<;tm Tin An Ninh, anh b6ng tra thånh m<)t hi~n tuc;mg van h9c Vi~t Nam håi ngoc;ti, Vi€t & D9c hanh di~n vS anh, va c6 bai nh~n xet qua ngoi but Tårn Thanh. C6 cå nhc;tc cua Trån Thl,ly Minh, m<)t nguai vi€t nhc;tc tl.r Bergen dfun mua, må eling dåm tinh, nen lån di~u, lai ca ban Dån Chim Non riu riu rit rit mua xuån xanh cua m9i nguai, cho m9i nguai . Va tranh Trau cua Huang v6i nhfrng mang måu måu ru<)ng dåt, nhfrng nhat CQ dan giån må l<)t tå ra duqc hSt tårn h6n, cånh tri m<)t d6ng que ngheo kh6 må hiSn hoa xu Vi~t; lc;ti nh6, lc;ti thuang ... Cu6i eting Vi€t & f)9c xin IDUQ'Il lai cua nhå tha Le Phuang Chåu:

Tay run runnet ml!C nhoa Va i eau tha y chan hoa nhjp xudn. Chuc nguai w;m phuc duyen trung. Chuc ta m<}t doa h6ng nhung mim cuai.

Ban Thv·c

Hi~n

Vi6t&D9c f)~c San 2009

Trau oi, ta biio trau ntly... Hoai

TBng Ti: TU- Han-Vi ~t "t6ng" c6 nghTa lå tiSn dua, nghe em tai , cht'.r khong nlrn tiSng N om, "t6ng" lå du6 i di , nghe " l;;inh tung suO'ng gi6" qua. Lå m()t dan t()c v6n tr9ng nhan nghTa, nguai Vi~t minh m6i lån "t6 ng" con Giap cG dSu c6 nhG·ng nghi thl'.rc linh dinh vai c6 ban, c(mg bai cho du nam vU-a r6i khong " ngon lånh" nlrn da khån vai tlr dåu tan nien. Nam M?u Ti Ylra qua, con chu()t gay nhiSu tai hQa cho duO'ng gian hO'n lå mang l;;ii h;;inh phuc. Trong nuac, dan Vi~t vån phåi s6ng duai ach th6ng tri cua chs d9 d9c tai såt mau. Nhifog ho;;it d()ng tranh dåu dan chu, nhli"ng cu <'.) c biSu tinh phån d6i dång Vi~t c<'.)ng diing dåt, hiSn biSn Vi~t Nam cho Trung qu6c, nhli"ng bu6i "thllp nSn cåu nguy~n " doi nhå nu·ac trå l;;ii tai sån cho Giao H9i, nhli"ng v1,1 khiSu ki~n cua dan oan ... tiSp t1,1c di Sn ra quySt li~t nlrnng vån khong du·qc Iling nghe, trai l;;ii con bi chinh quySn thång tay dån ap da man hO'n nG'a. Tren thS gia i, chiSn tranh vån "m~t khong nghi", nåo t;;ii Iraq, Afghanistan, nåo & Trung Dong, Phi Chau ... Trong khi d6, con chau Mohammed lien t~1c "vo tu" må "om bom w såt" & nhG·ng ch6 dong nguai , t;;io nen m6i de dQa khung b6 tlrncrng xuyen. Them våo d6, thien tai nhu· duve chu9t h6 trq må "thli'a thång xong len", hSt giong bao l;;ii IG l1,1t, hSt tuySt I& l;;ii d()ng dåt... Gån cu6i nam Ti, nhan lo;;ii con " ngåt ngu· con tau di " trong co·n kht'.mg khoång tai chanh bi dat chua tli'ng thåy trong lich su kS tli' sau v1,1 suy s1,1p cht'.rng khoan nam 1939. Chu9t ra di må con ds l;;ii bao h?u qua dåy huySt I~ cho con Giap mai thU-a kS. Åy v?y khi tiSn dua chu9t vS di vang, theo phong t~1c c6 truySn, nguai Vi ~t vån c6 nhfrng ct'.r chi dyp, nåo hoa trai tuO'i r6i , nåo tht'.rc an n6ng h6 i vli'a th 6 i vli'a cung. ThS nhung, khong hiSu c6 phå i vi båt man vai t6i cai quån trån gian xiu xiu 4

Vi St&B9c f)~c San 2009

~n ~n cua chu()t khong må cGng våo thai diSm nam tan , tro·i xui dåt khiSn cho chu9t g~p " sao quå t;;i" chiSu m~nh, xui tan canh . s6 lå våo ngåy 19 thang 10 duO'ng lich, nhiim 21 thang 9 M?u Ti, giao si H6i Giao Muhammad al-Munajid d;;ii di~n hoång gia Saudi Arabia da tuyen dQc tren cac h~ th6ng truysn thanh, truysn hinh quyst dinh ks t an "fatwa" , tfrc ru· hinh chu chu9t Mickey Mouse. Toån thS tin d6 dao H6i duO'c chi thi "thanh chiSn" v6·i loåi ch UQt n6i cl~ung, vai . Mickey Mouse n6i rieng. Nguyen nhån? Theo lai giåi thich cua giao si kiem hQc giå al-Munajid, chiSu theo lu?t H6i giao, chu9t, båt phan " chung t9c", dSu lå " quan si cua qui Satan" (soldiers of Satan). B6·i v?y, tien tri Mohammed d;;iy giSt chu9t lå chinh nghia, an y vai dfrc Allah cao cå. Ke nåo khi chiSn dåu vai chu()t må bi chu()t cån chSt ho~c Iay cho b~nh dich h;;ich, duO'ng nhien tr& thånh "thanh ru d;;io" . Nghinh Siru: "Nghinh" cGng lå m9t tUHan-Vi~t, nghTa lå d6n , mac chfr khong phå i "nghinh" hay "nghenh" tiSng Nom chi thai d9 nhin ngang, ngt'.ra va chång kieng n~ ai cå. Di nhien don, mo·c con quan tr9ng hO'n tisn dua, b&i thS nguo·i Vi~t c6 t1,1c I~ " nghinh tan" vai nhG'ng eau d6i , phao d6, vai "thit rna, dua hånh , banh clrnng xanh" d6ng thai t6 chl'.rc dinh dam , h()i he, an chO'i trong 3 ngåy liSn, vi quan ni ~m nhG·ng gi minh låm trong thai gian dåu nam mai se mang l;;ii diSu may, v?n d6 trong su6t nam. B6·i thS giå tre lan be dSu t;;im dyp tåt cå sv· dai den b;;ic dS " vui nhu TSt". Nam nay Ky St'.ru, nguo·i Vi~t d6n m a c con 0

TRÅU. Trau con du9·c quen gQi lå " nguu", tuy nhien dung ra, nguu chi con bo; trau phåi lå "thuy nguu" . Dan gian c6 eau " nguu dåu rna di~n" hay

"dåu trau m~t nglla" dS n6i vS quy su duai am phU ho~c phucmg hung tqn, bc.m tay sai cua nhå giåu gian ac tren trån ths. Con cua trau mang ten khac: Nghe - tuy~t nhien chång ai gQi lå "trau con". Nghe chua giup duqc vi~c gl, hoån toån I~ thu(k våo dån vå phåi c6 nguai chan: - Xåy dån, tan ghe. - Cong anh chan nghe da lau, Bay gia nghe da thånh trau ai cåy! - Trau anh con cuai con dong L?i them con nghe, CllC long thång chan! Binh thuang bån tfnh trau hiSn, tru· khi bi khieu khich qua d9, trau tro· nen hung dfr, dung dåu hue, su·ng chem tu tung, khung khisp låm "s9· trai, sq dåt, khOng bång sq trau dien". ThS nhung khong hiSu sao, thien h? l?i hay dung ten trau dS chfri mång hay mia mai: "D6 trau", "dc;zi nhu trau", "aanh nhu aanh trau ", "khoe nhu trau", "tl<'m khdy !6 tai trau", "hung h1,1c nhu trau" ... L?i nfra, trau lå loåi gia suc, lan con, chi c6 m9t ham rang, hai sung to, dåi, hai d~p vå cong dSu; lang thi "la tha ta liSu buong månh", m6ng che. Trau thu9c gi6ng nhai l?i, thfch nuac, khoai dåm nai åm u6t nen bi che lå "låm nlm trau vlii" hay "bån nhu trau dåm". Trong s6 gia cåm, trau khoe nhåt. Ngay cå bo, d6i thu duqc xem lå tuang duo·ng vS v6c dang, nlmng theo nong gia chåm diSm, bo vån thua xa trau vS suc h,rc: - Trau gåy cGng bång bo gi6ng. - YSu trau cGng bång bo khoe. Bai to xac nen ten trau thuo·ng duve d~t kem vai V~t hay Sil gi lan khac thuo·ng, chång h?n: Ca chim trau, hanh trau, rau cdn trau, s6ng trau (ch6 g6 ghS tren duo·ng di), chua trau (mang thai qua kY h?n må eima de) ... Ngoåi ra cGng vi than hinh vi d?i må trau con mang ng1,1 y chi "long tham lam" nhu eau chuy~n c6 tich sau dåy: "Xua d6n c6 m9t quan huy~n råt thanh liem, khong bao gia nh~n cua dut lot bao gia. Ba huy~n biSt tfnh ch6ng nen cGng tu ch6i m9i quå cap. M9t lang nQ mu6n nha quan huy~n benh cho thång ki~n, nhung khong dam mang IS v~t dSn nhå, SQ' quan g?t di. H9 ben nån ni i oi bå huy~n khiSn bå xieu long. NS tlnh, bå båy cach: "Quan huy~n nhå tai tu6i Tf. Dån lang da co y nhu v~y thl cu vS due m9t con chu9t... bing vang, mang dSn dåy, r6i toi se c6 noi gium cho, h9a may duqc chång!" Dan lang nghe lai, vS gom gop tiSn cua, due mQt con chu9t c6ng to, toån bång vang, dem dSn len lut dua cho ba huy~n. M9t hom, quan huy~n chQt thåy con chu9t vang tren tu tha, mai hoi o· dau ra. Ba huy~n liSn

thu~t l?i dåu duoi eau chuy~n. Nghe xong, quan huy~n mllng: "Sao må ng6c qua v~y! L?i di båo tu6i Ti! Cu båo tu6i SU'u c6 du9·c khOng?" M?n phep nhåc qui ong co VQ' hay nguai yeu tu6i SU'u, nåm nay cha t~ng nång m6n qua nåo mang hinh dang ... "stl'u" nhe, e se bi nghi nga lå co ngåm y che nång thu d6 "to nlm trau" hay "beo nhu con trau tmang". Ho~c nSu nång ngo y mu6n c6 mon trang suc bing kim cuang hay ng9c tlwch gi6ng ... con trau thl phåi kheo leo g?t phåt di, keo g~p "khung khoång tai chanh" dS nlm chai dåy! I>~ nhj Giap: Trong 12 con Giap, chu9t dung dåu. Dang ly to 16n nhu trau phåi gifr chuc thu quån chu, dång nåy chi dung h?ng nhl. Åy cGng boi trau qua chåt phac dSn d9 ngcJ ngh~ch nen bi chu9t be xiu qua m~t må khong hay. s6 lå khi mu6n ch9n 12 con v~t dS thay phien nhau cai quån trån gian, Ng9c Hoång da cho mo m9t CUQC thi bai qua dong Thien Giang. Tåt cå d<';mg v~t, båt ks ac thu hay gia suc ho~c sau bQ ... dsu duqc ung thi. 12 con nåo vS tai dfch tmac, se trung tuySn. BiSt mlnh nho be l?i yeu 6t, clrn9t ranh manh da 19·i d1,1ng lue trai con nha nhem t6i, nhåy len nåp sau tai cua trau. v6n khoe phi thuang, trau bai nhanh nhåt. Khi trau våo gån ba ben kia sang, chu9t phong mlnh len tmac, ch?y ba chan b6n dng dSn trlnh di~n tr9ng tai Thien Loi. R6i lån lu9t mai tai trau, c9p, meo, r6ng ... Nhu·ng r6i manh mung cua chu9t cGng bi l~t tåy, tuy nhien trau cGng chång khiSu n?i, ki~n cao. Vi thS trau bi cac con Giap khac ch9c que: "Dc;zi nhu trau". Lai che bai åy bay cå xu6ng duung gian, truySn t1,1ng cho tai t~n thS CGng nhan noi vS "to", "nho" gifra chu()t va trau cGng nhu· "khan" va "d?i" tren day, thiSt tu6ng khong vo fch khi nhåc l?i m9t eau hoi cua phån dong du lu~n, thS t?i sao trau "bil", nguai "be" må trau vån thuån ph1,1c nguai, phåi chang trau "d?i"? Cau trå lai da nåm sån trong eau chuy~n ng1,1 ngon nåy: "Ngåy xua, m9t nguai di cåy, thuo·ng quat thao, danh d~p con trau dSn thS nåo di nfra, trau cGng phåi chiu. M9t con h6 lue do ng6i tren ba, thåy I?, llla lue ngueri nghi tay, mai morn men dSn gån trau, hoi: "Nåy trau, måy to Jan thS nåy, trong khi nguai chi bång båp chan cua måy, sao måy l?i ds nguai d6i xfr tan nhån nhu v~y?" Trau nhSch moi nU-a nhtr mu6n cuai, nua chS giSu, dap : "Nguo·i be, nlmng tri khan nguo·i Jan". H6 ng?c nhien, xua nay eima tung nghe noi tri khan, h6i l?i thl trau eiing chång biSt cåt nghia thS nåo. H6 ben tra vån nguo·i:

Vi~t&f>9c f)~c San 2009

"Nguai kia! Tri khon cua nguai dau, dua ta xem! N gm:Yi thong thå trå lcJi: "Tri khon ta dS a nhå". H6 hach d!ch: "VS låy ra day, ta mu6n xem thu!" "Ta vS r6i day måy an trau cua tao thi sao? Hay lå ... NSu måy d6ng y dS tao tr6i måy l?i thi tao mai an tam vS nhå låy tri khon cho må xem". H6 qua to mo, thu~n dS nguai tåy thtrng tr6i l?i. Tr6i xong, nguai låy båp dy vll'a phang våo lung h6 vt.ra n6i: "Tri khon cua tao day ! N åy, tri khon cua tao day!" Sau d6, nguai cham lua d6t h6. N6ng qua, h6 liin 19n dS thoat than, nhung eling tll' d6 n6 mang nhu·ng vSt rån ri lå do day thung chay xem, dS l?i nhiing dåu tich tren long h6. Tren duang tir ru9ng vS lang, c(r nghT dSn SIJ d?i d9t cua h6, trau l?i cuai ngåt, chång may våp phåi 1,1 dåt, nga lån xu6ng ru9ng, gåy måt m9t ham riing. Vå eling tll' d6 loåi trau chi con m9t håm riing må thoi". Xuåt xrr cua trau?: D9c su· sach, nguai ta duve biSt a tren trai eling c6 trau, dtrai gian trån nåy dT nhien eling c6, nhung khong thåy viSt dau lå nai xuåt xt'.r dåu tien cua trau. Må nSu trau lå "nguai nhå tro·i" nhu phån dong con thu khac thi khong hiSu vi nguyen nhan hay plwm 16i tårn nåo må trau bi dåy xu6ng duang thS? Ngu9·c l?i, nSu trau sinh quan c6i do·i 0 tr9c nåy thi nha dau må vuqt bien len duge thien dinh dS d!nh cu? c6 nhan ta chi ks l?i m9t ysu t6 da c6 sån tren trai, åy lå nghS chiin trau qua hai SIJ tich Nguu LangChfrc Nii vå Thång Cu9i. Theo d6, Nguu Lang, con nhå ngheo låm nghS chiin trau; Chu·c Nu·, con gai Ng9c Hoång. Doi trai tai gai såc say me nhau dSn d9 chång thl bo be cå vi~c h9c hånh va chiin trau, nång quen cå vi~c quay ta. Ng9c Hoång gi~n låm, ben "re thuy chia uyen" bång cach båt m6i ngu·ai o· m9t ben bo· song Ngau vå chi cho g~p nhau m9t nam m9t lån må thoi, våo m6ng 7 thang 7 am ljch. Våo ngåy nåy dån chim o thuac thuang tinh, xay thånh cay du båe ngang song cho Nguu Lang vå Chu·c Nii duge g~p nhau nhanh ch6ng cht'.r khong phåi ch~y vang vang tim do chuyen cha. G~p nhau, chång va nång kh6c su&t mu6t; rmac måt ng~p xu6ng cå du6·i trån thS. Dan gian mai g9i d6 lå Mua Ngau. Con vS Thång Cu9i, ca dao c6 eau: "Thång Cu9i ng6i g6c cay da, Bo trau an lua, g9i cha ai ai! Cha con cåt co tren trai, M~ con cuoi nglJa di mai quan vien". Cu9i v6n nguo·i trån gian chinh c6ng, nhung lå m9t ke di n6i d6i cha, vS n6i d6i chu,

Yi~t&D9c D~c San 2009

su6t do·i chi nhiing n6i d6i va danh lua nguai. Sau cung, Cu9i lua duge m9t lao tmgng hiSn lånh dS låy m9t cay da thån. Vi VQ' Cu9i da ph?m diSu t6i 1cy ta dai vao g6c cay tinh thieng åy khiSn cay b~t g6c bay len trai. Cu9i vua tu ru9ng vS, sån tay c6 cai cu6c, tiSn m6c vao cay, mong giu cay l?i du9·c. Nåo nga, cay da c(r bay cao mai, keo ca Cu9i theo, len tai cung Quång (m~t trang) thi dung l?i. Nai day da c6 sån trau dS Cu9i chan håu c6 kS sinh nhai, nlmng d~c biSt nhåt lå c6 ca Hång Nga xinh d~p tuy~t vai. Trau DÅ bi~t n6i: Truy~n c6 tich cua båt c(r rmac nåo eling xac quySt lå " ngåy xua ngåy xua, tåt cå loåi v~t dSu biSt n6i tiSng nguai" . Sau vi cac "sl! c6" xåy ra khåc nhau må tU-ng loåi da måt di khå nang phat ngon åy. Nhu tmcmg hgp cua trau sau day: "Thua tmac, trau may mån duge våo trong nha m9t ong chu t6t b1,1ng. 6ng thucmg khuyen ran d(ra phåi chan cho trau an th~t no. Meli chiSu trau tlr d6ng vS, ong l?i dich than hoi trau an no hay khong. M9t ngay kia, dfra a qua me chai, dS trau d6i dSn d9 hai cai hong hom våo th~t sau. Dt'.ra sg chu la, ben tåy hai mo eau 16t hai ben hong trau r6i ben ngoåi tåy bun dåp len, trong khong ths biSt; ai eling tuang trau vui bt:rn nen tårn ca minh måy d6 thoi. Nhtr tlmang I~, ong chu thåy trau vS, an dn hoi trau no hay khong. Dfra o· v9i cu6-p lai: "Tima ong, trau no tårn r6i ?!" Khong nga trau cai l?i: "No gi må no! Trong mo ngoåi dåt. Kh6ng tin, l~t co i! " ChU khåm , qua thåy lai mo vai dåt ra. Ong liSn danh d(ra a m9t tr~n th~t dau. N6 ch?y ra ngoåi d6ng ng6i kh6c thåm thuang. Chqt lue d6 c6 m9t ong thån di ngang, thåy v~y dll'ng l?i hoi n~uyen do. f)(ra o· kS hSt SIJ th~t. Ong thån båo n6 rang: "Måy vS tåy m9t nen htrang, d6t lua må cham duai ham trau lå ti! khåc n6 khong n6i duge niia". Du·a a låm y nhu· lai thån d?y. Ttr båy gia, qua th~t trau khong nhiing chång con biSt n6i niia må duai ham trau con n6i len mQt Cl,IC thjt dtr to bång h?t nhan". Khong hiSu SIJ ki~n loåi v~t khong n6i duge tiSng nguai nu·a lå diSu dång tiSc hay diSu may mån. Thu mang tU'gng ta mang m9t con ch6 hay con meo chång h?n ... tu Vi~t Nam qua My hay ngu9·c l?i, chåc hån ta eling phåi lo sao cho n6 h9c ngo?i ngu ds n6 c6 ths hQi nh~p moi trno·ng mai hay it ra khi dån di dau , eling phåi lam th6ng d!ch vien cho n6. Thu th~t, chst con suang han! L!ch loåi v~t chi ghi l?i vi~c cht'.rng

khong n6i du·9·c tiSng ngueri nifa, nlmng chung vån duy tri duge ngon ngfr cua chung - må ngon ngfi· loåi v~t thu(k lo~i qu6c tS dåy nhe, nghla lå du khac "chung t(k" hay dia phuang, chung hiSu nhau hSt tran. "No problem!". Cåu chuy~n "tri khon" tren dåy lå m9t minh chung hung h6n. TiSc rång thai nay khong con c1,1 Hf> Sinh trong thi phåm Trinh Thu nua, ngueri duy nhåt tren deri th6ng th~o tiSng loåi v~t . Trau v6i cac loai v~t khac: Loåi v~t c6 tam ly khong? C6 chu! Chung cCing mang du tinh cåm "hi, n9, ai, 6". ". Rieng v&i trau, nhfrng d~c tinh n6i b~t han ca la "an pMn'', "ttii than" va "ghen ti"; båi thS m&i c6 thanh ngu·: "Trau cåy ghet bO bu9c" hay ca dao: "Trau bu9c thi ghet trau an. Quan vo thi ghet quan van dai quån". * D~c tfnh "an ph~n " cua trau phån ånh ro r~t nhåt la trong CUQC "h<)i ng<)" gifra trau nha va trau n:rng: "M9t hom, ngueri cåy ru9ng thå trau len nui cho an co. B6ng co m9t dån trau rung dSn d6 dånh trau nhå rång: "ChUng toi thåy anh cung ngon lånh, to 16n, khoe m~nh, oai dung v&i doi su·ng venh ngugc len thS kia. ThS rna chllng hiSu t~i sao anh l~i ds thång be con con no xo day vao mui, båt di cåy, bua du mua l~nh hay nilng gåt cung phåi chiu, l~i låm khi d6i khåt cung khong dam keu than!. .. Hay xem chung toi dåy, an å v&i nhau tfrng dan, rung lU tren rung xanh, nui r~m , mu6n an thi an, chai thi chai, chllng bi ai quån thuc rna eling chllng s9· ke nåo... Låy tinh d6ng lo~i, chUng toi m&i bay to le phåi cho anh nghe. Hay theo chUng toi vS rung cho c6 bau, c6 b~n. Anh ~. theo chilng toi thi khon; khong nghe thi chSt dåy" . Trau nhå dåp l~i: "Thank you! Cac anh n6i v~y eling phåi, nhung toi l~i nghl khac: Toi å du&i nåy, khi an, lue u6ng thi c6 m9t thång chan; lue ngu, lue nåm l~i c6 m9t nhå rieng. KS ra nhu v~y eling phong luu chu. Con ngåy nSu phåi cåy, btra thi au eling lå cong båo an nghla ngueri da nuoi minh, chan minh, c6 chi lå kh6 så ... Con cac anh å tren rirng xanh, nui biSc tuy t~r do th~t dåy nhung phåi dåm suang, dai gi6, an khong chilc bu·a, u6ng chllng chiic hai, thåt thuerng låm. Åy lå toi khong n6i khi g~p c9p, beo, cåc anh suc måy duge an toån, d~ <lang bi chung sai tai . . . Thoi thi cåm an cac anh , x in dS m~c toi; duo·ng cåc anh, cac anh cu di; duerng toi, toi theo! " Trau nha n6i do~n, m6i ben di vS m9t hu6·ng, khong chuy~n tro v&i nhau nfra, nlmng duo·ng nhu ben nåo eling khong kh6i c6 diSu .. . suy ngh'i''. * "Tui thån" v6n lå tinh cåm ct'.1a nhfrng ke mang nhiSu m~c cåm t1,1· ti, ySu du6i. Trau tuy to xac nlmng l~i tlmo·ng nghl minh bi thua thi~t,

khong duge d6i Xlr cong bång. Tårn s~ nåy chinh trau da giai båy v6'i voi: "M9t hom, trau dang tren duerng len rung dS keo g6 thi g~p m9t con voi lfrng thfrng di t6'i . Trau ben keo voi dung l~i , tm6·c phån nan, sau than thå: "Trai da cho anh m9t thån hinh vi d~i , l~i con ban cho anh cåi s6 thong dong yen 611, ngay ngay chi vui cha i ch6n rfrng xanh, mu6n an chi thi an, di dau thi di. Anh tu bao kiSp må duge sung su&ng thS! ... Con toi, dåy anh xem, cai tfnh toi da nhut nhåt l~i thån ph~n våt vå. Ngueri ta båt toi hSt cåy l~i bua, hSt keo xe l~i cho· g6 cå ngåy." Uac gi toi eling duve l~c luO'ng nhu anh, m~11h b~o nhu anh dS låm b~n v6'i anh cho vui .. . " Voi nghe xong, cuo·i vang cå nrng nui, båo rang: "Anh phåt biSu I~ !ung! Treri cho ai kiSp nåo, duge kiSp d6, cho to thi duge to, cho sung su&ng thi duge sung su&ng, chfr ai dam n6i du rna duge" . Cau n6i cua voi kh6ng nger l~i cång låm trau tUi than them khiSn trau bufin mai mgi; nu6'c milt chåy dåm dia. Tu nåy, ngueri chu thåy trau dung n6i chuy~n v&i voi , trn6'c con sg s~t nåp å phfa xa, sau danh b~o leo len m9t canh cay gån d6, n6i to xu6ng c6 y gi~u con voi: "Dåu con voi nhu dit con chu9t! " Ch9t hiSu ra, voi xåu h6, bo ch~y våo rung. Sau d6 nguo·i chu l~i gån trau, xoa tay våo minh n6 må rång: "May gan låm! Can chi må bu6n! C6 voi thi voi nh6'n, khong voi thi trau nh&n, kem c6c gi con nåo må suy ti! " Trau nghe d6 danh, cåm thåy vui trong b1,1ng. Va eling tu· ngay d6, trau l~i cång gia cong giup cho chU . .. * Tinh cåm "tui thån" d~ dua t&i "ghen ti" . NSu trau ghen v&i trau hay v&i bo nhu cac eau thånh ngfr, ca dao tren day da chfrng minh, au cCing lå "chuy~n nho", nhung ghen ti v&i nhfrng con v~t khac nhåt la v6'i cåc con v~t nho han thi quå th~t " hSt y", nhu da xåy ra v1,1 trau ghen ti v6'i ch6 må lich Slr loåi v~t con luu truySn: "M9t hom trau båo v6'i ch6 rång: "Måy duge chu nuoi nång an cån, cho an wm v6'i ca, thit, nlmng tao thåy måy ngåy dem chllng lam nen vi~c gi ra h6n cå. Trong khi tao day, cåy bua kh6 nh9c biSt bao må chi duge nåm co kho, chut nu6'c d1,1c. Trach thay cai con nguo·i an åt~ b~c, båt cong qua chtmg!" Ch6 n6i l~i , "anh trau ai, anh thåy v~y chu kh6ng phåi v~y dau; th~t tinh toi nåo sung su6'ng gi; emn thi eling emn thua, eanh eling eanh e~n va ehi vai miSng XU'O'ng må h9 da g~m hSt thit m6'i qullng xu6ng dåt. Con cong vi~c, toi v6n b6n chan mSm ySu, kh6ng cåy cåy duge nhu anh. Vi~t&D9c D~c San 2009

Nlmng toi a nha eling khong phåi v6 fch dau. Bao nhieu gia tai cua gia dinh nay dsu pho thac cho mlnh toi gifr cå. Anh trau bi8t kh6ng, day chfnh la hinh ånh th?t SIJ cua toi: "Dem nam canh, con mitt tråo tmng; Dl'.ra d~o ki8p thåy oai eling sg. Ngay sau khåc, nåm ng6i gi fra ct.i'a; Ke gian tham vao thåy eling kinh!" Thoi, toi xin anh dLmg "v~ch la tim sau, bai 16ng ki8m v8t" lam gi cho m~t them cai dåu; than ph?n ta cung la toi doi con nguai cå". c6 nhan k€ eau chuy~n tren khong cho bi8t phån t'.mg ra sao cua con trau tmac "triSt ly v1,m" cua cho, nlmng cho to·i nay nguai ta vån thåy doi mitt trau thu·o·ng ... uO"n uot. Trau O' vo·i ngrroi: Chå.ng dn giai thi~u, nguo·i nao eling biSt, trau a vai ai r6i. Do la nhfrng nong dan. Nai &, dut khoat phåi la ch6n d6ng que. Kh6ng th€ khac! Chå.ng th8 rna trau da tro· thanh tieu chuån d€ xac dinh gia tri va vi thS cua m()t nguai trong lang. Ke nao co "ru()ng sau, trau nåi" hay "chfn d1,m , muai trau" åt hån la nguai giåu co va vi v?y nhiSu thS lt,rc. D6i v&i cu()c do·i nha nong, 3 vi~c duge danh gia la kho khan nhåt; kho vs t6n kem da danh rna nhåt la chQn h,ra: " Mua trau , cu&i vg, lam nhå Cå ba vi~c åy dSu la kho thay!" Rieng trong vi~c mua trau, nSu sa xuåt, nghTa la khong ch9n duge con trau dung tieu chuån, k€ nhu· måt tieu con trau nay: "L()n con toan, ban con trau" . Nguai xua da vi vi~c mua trau quan trQng ngang vai vi~c CU'cJi vg. Khi CU'cJi vg, nguo·i ta phåi chQn con nha hiSn du·c th8 nao thi mua trau eling v?y, phåi h..ra gi6ng t6t, to con d€ keo dy gioi hay thit nhiSu. Song song v&i ba vi~c kho khan k€ tren, c6 nhan con neu ba tht'.r tai hQa, trong s6 do lo~i trau ch?m ch~p, "xiu xiu €n €n" eling la m()t tht.i ph~m, khå dT gay cho cu()c s6ng ct.ia nguai dan que "ngåt ngu con tau di": "Thl'.r nhåt vg d~i trong nha, Thl'.r hai trau ch?m, tht'.r ba rt,ra cun". Noi vs mau sile cua trau; tuy~t d~i da s6 trau måu den, h9a hiSm mo·i co con tritng. Nong dan Vi~t Nam chå.ng phåi vi k}' thi den, trång rna khong u·a b~ch nguu, nhung chi bo·i "trau tritng dSn dau, måt mua dSn dåy". Ngoai ra khi mua trau, phåi biSt xem tuang trau. Nguai binh dan eling che thl'.r trau co d6m duoi chå.ng nhfrng ySu rna con luai, nen khuyen la "lang duoi thi ban, lang tran thi dy" . Noi tom l~i , nguo·i ta ken trau qua duoi, dui , chan va cac kho·p chan: Duoi tron, dui dai , chan ngitn, kh6'p deo dai. Them nua, ham trau phåi thu()c lo~i " ham nghien", nghTa la den nhu nghien mµ·c . Tµc ngfr dinh nghTa m()t con trau ly tu&ng phåi la "cao vay, sa u·c, kin suo·n,

Vi~t&D9c D(lc San 2009

bµng cheo". Thong thuang, dan que " thang tu thi t?u trau bO, d€ ta slim st.i'a lam mua thang nam" . Trong nhiing ngay thang lam mua nay, d6ng ru()ng nh()n nhip lien tµc tu su6t canh sang to·i chiSu ta, nhåt la m6i lien h~ gifra nguai v&i trau th?t keo sO'n: "Lao xao ga gay r~ng ngay, Vai våe cai dy, tay ditt con trau. Buac chan xu6ng cånh d6ng sau, Mitt nhiim mitt rna du6i trau ra cåy. Ai ai , bung bat cam dåy, Deo thO"m m()t h~t diing cay muon phfrn". Va trong quang cånh "chung vai sat canh" lao d()ng åy, v?t nhu da duge d6ng hoa v6:i nguai: " ... Tren d6ng c~n, duo·i d6ng sau, Ch6ng dy, vg cåy, con trau di bua" . Co le hiSu tam ly cua trau v6n hay " tui than", "ghen ti" va ua han mat nen nong phu thuang dung nhfrng lai ngon ngQt, chieu dµ va dcS danh khi chuy~n tro vai trau, d~c bi~t trong nhfrng lue dy bua: "Trau ai, ta båo trau nay, Trau ra ngoai ru()ng, trau dy vai ta. Cåy dy v6n vi~c nong gia, Ta day, trau dåy, ai rna quån cong. Khi nao cay lua co b6ng, Thi con ng9n co ngoai d6ng trau an" . Ngoai vi~c d6ng ang, trau eling duge tham dt,r vao chuy~n cu&i xin ct.ia nguo·i binh dan. D€ nhitc nh& nhfrng chang trai nao nuoi m()ng "!mang ng9ai", nghTa la co y dinh kiSm vg o· dia phuang khac, c6 nhan kheo vf von: "Trau d6ng nao an co d6ng nåy" va khuyen ch& quen rång: "Trau ta an co d6ng ta, Tuy rång co cµt, nhung rna co thorn". Trong khi do, nguai con gai eling biSt ra "gia" vs ca nhån minh: "Åu a". Anh vS ban dåt cay da, Ban c~p trau gia mai cu&i d~ng em" . NSu nguai con trai da d~m cu&i, nlmng vi båt Clr ly do gi rna rut lui du CO "tr?t tl,f" hay khong, phong t~1c lang xa xua eling ph~t n~ng, dSn danh d~r cho nha gai: "Vao m()t ga, ra phåi ba trau" . Tom l~i , theo quan di€m vs hon nhan cua nguai nha que xua, " v6 ngu·u båt thanh phu phµ ", nghTa la khong co trau , du·ng mong thanh v9· ch6ng: "Tram nam con co gi dau, MiSng tråu liSn v&i con trau m()t vån". Sau nfra, theo t6 chl'.rc xa h()i xua, l?p gia dinh r6i nlmng con cåi v&i dau, r€ vån s6ng chung m()t nha cung cha m~. Bai thS co måu d6i tho~i ng() nghTnh sau day - trau eling duge 16i vao

cu(k:

Chi: -"Cua chua ai thåy cung them , Em cho chi mugn ch6ng em vai ngåy". Em: - "Ch6ng em nåo phåi trau dy, Må cho chi mm;m cå ngåy lån dem". Ngoåi ra, thiSt tucmg cung cån neu them hinh ånh cuai trau cua cåc danh nhån v6n c6 tf nh khi ngc:io deri. Ben Trung qu6c c6 triSt gia Ufo Tlr, o Vi~t Nam rninh c6 thi sT NguySn Cong Tru; cå hai ang sau khi da thoat khoi vong danh lgi, nsm du tht'.r thang tråm, thea d6 len voi thi it må xu6ng ch6 thi va s6 kS må nguyen nhån gåy nen nhfrng h~u quå "den nhu morn ch6" åy håu hSt boi nhfrng lai thi phi ganh ghet cua nguai dai ; thånh ra hai ngåi cay cu, ben låy chiSc mo eau c()t sau b() mang kh6ng 16 cua con trau må cåc ngåi ngåt nguo·ng cuai ben tren d~ rong chai khåp nai v&i y vi sµ xåu xa cua mi~ng lu6'i thien hc:i khong khåc gi... h~u mon cua trau. Trau va h(H he, dinh dam: - "Li Thdn Nong ": Thån Nong tue lå vi hoång dS Trung Hoa dåu tien da dc:iy dån nghS låm ru()ng, chS ra cåy bi'ra. LS Thån Nong lå tS IS vua Thån Nong d~ cåu mang duge mua va nghS nong phåt dc:it. T1,1c I~ nåy da duge truySn qua nu&c ta ti'r tho·i Båe thu()c. Tren cåc quy~n lich hang nam cua ngu·o·i Hoa cung nlm cua ta tlmang c6 ve rn()t rn1,1c d6ng v&i y chi vua Thån Nong dåt rn()t con trau tugng tnrng nghs nong. LS Thån Nong hang nam duge Clr hånh våo ngåy L~p Xuån, tc:ii gån cua Dong Ba. Quan Khåm Thien Giårn (tien doan thai tiSt, mua mang nam d6 t6t hay xåu) da cho l~p o dåy rn()t cåi dåi hu&ng Dong. Trau va tugng Thån Nong cung duge dua t&i v&i S\.f hi~n di~n cua cåc quan rn(lc IS ph1,1c, c6 lf nh våe guam dåo, tan l9ng, ca quc:it di thea. M()t nghi IS dan giån duge cu hånh nhu c6 y dS trinh v&i thån linh tugng va tråu. TiSp thea lå dåm ru&c. Khi dåm ru&c di ngang cung vua, rn()t quan Thåi Giåm våo tau vua biSt. Sau d6, dåm ru6·c tiSp t1,1c diSn hånh va khi di ngang b() LS, m<)t vien chl'.rc dånh våo mang trau 3 roi, c6 y thOi thUc trau phåi rån st'.rc lao d<)ng. Cu<)c ru&c kSt thuc o· IS dåi sau khi cåc quan d6ng tS Thån Nong. Tc:ii cåc tinh, trang ngåy L~p Xuån cung t6 cht'.rc tS Thån Nong va do cåc quan tinh hånh IS. Trau va tugng Thån Nong cung duge dem chOn sau bu6i IS nhu tc:ii kinh do. - "CO- /au tqp trqn ": Vua Dinh Tien Hoång m6 co cha ti'r thuo nho, s6ng v&i rn~ o que nhå, hang ngay chan trau cho ch(1. Ong thuang ru cac tre chan trau låy bong lau låm ca, t~p tr~n dånh nhau. Cåu hat quen thu<)c thai hi~n dc:ii: "Ai båo chan trau lå kh6, chån trau su&ng lim ch(r; ng6i minh trau phåt ng9n ca lau va rni~ng hat ngheu ngao" nhåm nhåc lc:ii sinh hoc:it thuå thiSu thO·i cua c~u be hQ Dinh. Khi thång, ang båt

chUng bc:in khoanh tay låm ki~u cho ang ng6i. L&n len, Dinh Tien Hoång da duge sl'.r quån Trån Minh Cong tin cån må giao tr9n binh quySn . Sau khi sfr quån Trån Minh Cong qua deri , Dinh Tien Hoång da binh d jnh duge dåt nu&c, d~p hSt " loc:in 12 Slr quan". Nam 968, ang len ngoi , xung lå Dinh Tien Hoång DS, d(lt qu6c hi~u lå Dc:ii cf; Vi~t, d6ng do o Hoa Lu. DS nh& lc:ii cong dt'.rc nhå vua, hang nam dan lang vån mo h<)i tlr 15 dSn 20 thång Hai åm lich tc:ii lang Truang Yen, huy~n Gia ViSn, tinh Ninh Binh. Nai dåy xua chfnh lå Hoa Lu, dS do nhå Dinh. Ngoåi cåc cu<)c tS IS, ru&c xåch, trang thO·i gian h()i, dån lang con t6 chl'.rc nhiSu tro vui: Thi tha, ru&c cheo, ch9i gå, bai thuySn, mua Muang, u6ng rugu cån". Va sau hSt lå diSn tich "Ca lau t~p tr~n". Cu<)c diSn nåy do cåc tre em trang lang va hång t6ng thµc hi~n . Cåc em chia låm hai phe; m<)t ben d6ng vai vua Dinh Tien Hoång va bc:in be, con m<)t ben d6ng tre chan trau cåc lang lån c~n. Cung cuo·i trau, cung cårn ca lau trang tiSng reo hO, tiSng ken tr6ng inh oi. ChiSn CUQC thång !gi, c~u Dinh Tien Hoång duge chung bc:in cong kenh giG'a nhfrng co· quc:it s(lc sa bång lå cåy ho(lc tSt bång ram rc:i" . - "H9i Ch9i Trau": Ca dao nhåc nho: " Du ai buon dau, ban dau, M6ng I 0, thång 8, cl19i trau thi vS". Ch9i trau duge t6 chl'.rc o rn<)t khoång dåt r()ng, tru&c ngoi dSn chung cua 3 xa D6 San, D6 Håi va Ng9c Xuyen, tQa lc:ic tren dia ph~n xa D6 Håi. D~ dµ cu()c ch9i trau nåy, rn6i xa trang t6ng phåi c6 trau ch9i; cå thåy 14 con. DT nhien trau d1,1· ch9i phåi du9·c ken ch9n kY luo·ng, nlmng chi c6 trau dµc rn&i duge ch9n dS... ch9i thOi. Loc:ii trau ch9i tlmang o· trang Ifra 8 dSn 10 tu6i . Ngay thång Ba dåu nam, dån lang da bi~t phåi cåc tay chuyen mon vS trau di Iling trau o khåp Båe Vi~t. Khi rn6i thon da ch9n duge trau, dån hang t6ng låm IS trinh trau v&i dt'.rc ton thå~ cung v&i IS v~t nhu huang dang, trå quå, rugu trau. Trong thai gian cha dgi ngåy h<)i Ch9i Trau, thOn nåo thon nåy phåi tuySn cu nguai cham s6c trau sao cho khoe mc:inh va nhåt lå tinh khiSt. Nguai du9·c trao nhi~rn v1,1 thuang lå rn()t thanh nien d<)c than, rånh vi~c. Trang khi nuoi trau, chång trai nåy cung phåi chiu rn9i sv kieng khern, nhu chång nhfrng kh6ng duge giåi quySt sinh ly må con phåi gifr "tårn va tå'', khong duge tinh vi~c h6n nhån, phåi trånh cac hånh d()ng månh rnung nhu tr()rn dp, ca gian bc:ic l~n cung nhu kh6ng duQ'c lui t6'i nhfrng nai "du dåy", chång hc:in tham dan ba de, dµ dåm tang". d6ng thai khong duge d1,1ng t6'i cåc mon an bi coi lå 6 uS : Thit ch6, giå cåy, hånh toi s6ng, thit trau

Vi€t&89c D?c San 2009

b~nh .

Co rom cha trau an phai ri'ra s~ch se, doi khi phåi cho tråu b6i duang bång thoc, nhåt lå thoc nSp con. Quan tr9ng nhåt lå phåi gin gili· khong dS " t'.mg vien" trau ch9i nåy "quan h~ tinh d1,1c" v6-i tråu cai. T1,1c d6n rång nSu tråu ph~m diSu nåy se bi ton thån v~t chSt ngay. Tm6-c ngåy h(li, da co nhG·ng cu(lc dåu vang lo~i trang nhli'ng ngåy 8 va 9 thang 6 r6i l~i tiSp t1,1c våo ngåy 30 thang 7 åm lich, chi luu l~i 6 con tråu xfrng dang nhåt. Tnr6-c va sau m6i tr~n dåu , dån cac thon phai låm IS bao cao v6-i thån linh. Ngåy 10 thång 8, tåt cå 14 con tråu da d~r dåu vang Jo~i dSu phåi "trinh di~n" dS tham d1,1· IS cao thån linh tru6-c gia khai m~c cac tr~n chinh thfrc. Sau do lå cu(lc rn6-c råt tr9ng thS nhli'ng c~p trau tranh giai; co nguai che J9ng cho trau, v6-i du qu~t, l~i them tiSng tr6ng d6 IS b(l bat bu·u va lien h6i. Gio· dåu båt dåu. Vai che måt trau duqc låy di , doi tråu di~n d6i di~n. Co tråu trn6-c do da du9·c dån xa cho u6ng nrqu. C~p måt do ngåu ; cht'.mg dua c~p su·ng nh9n hoåc len, xong våo hue nhau, chem nhau nlm co m(lt manh J1,1·c thieng li eng thuc dåy. Cu(lc chiSn dåu hSt sfrc tan b~o, dli' d(li khiSn khan gia nhiSu nguo·i phai rqn minh, len kinh hoång ... Hai con tråu ch9i nhau cho t6-i khi m(lt con tima ch~y ho~c bi d6i thu hue chSt t~i "v6 trnang". Trang lue do, tiSng tr6ng vån vang len. Dån chung hO het dS c6 v6 cho trau nhå. Xong c~p nåy t6-i c~p khåc. Ban kSt r6i chung kSt. Con tråu thång duqc dån lang " cua minh" mang co· J9ng ra rn6-c trinh tr9ng. Nlmng kSt thuc ngåy h(li, ca tråu duqc lån thua cung v6-i nhU-ng con s6ng cac vang lo~i dsu bi m6 thit tS thån. Thit tråu chia cho hang t6ng, nhli'ng nguai co cong nuoi tråu eling nhu da tham gia vi~c t6 chfrc h(li Ch9i Trau - nghTa lå tåt ai da dinh mau trau dSu duqc an phån. Tranh T~t: Trang nhli'ng nam gån dåy, håu hSt tranh TSt c6 truySn da duqc in l~i nhån dip nam hSt TSt dSn. NhiSu gia dinh Vi~t Nam trang nu6-c lån hai ngo~i vån såm nhu·ng tranh nåy dS trea trang nhå, ben qnh nhli·ng cåy mai, cånh dåo hay cåu d6i. ThiSt tuang dåy cung lå m()t sinh ho~t van hoa dån t(lc minh . Thea niSm tin binh dan, tranh TSt khOng chi dS tranh hoång nhå ci'ra trang nhli'ng ngåy vui Xuån må con dS xua du6i tå ma. Tranh TSt nam Si'ru ph6 thong nhåt g6m co nhli'ng bfrc: - Tranh "nong phu": Ve hinh m(lt nong dan ng6i duo-i g6c cay va-i chiSc cåy ben c~nh va con trau nåm trn6-c m~t. - Tranh "Vua Dinh Tien Hoång" : Ve vua (h6i con nh o) cuai trau cåm co )au nhung l~i m~c giap tr1,1 (thay vi co·i trån mo-i th~c tS), tu·c la hinh

sota

Vi St&E>9c E>~c San 2009

anh nhå vua sau khi da d~p lo~n "th~p nhi sfr quan". Ngoåi ra tranh TSt vS vua Dinh Tien Hoång con hai bfrc nli'a nhung khong ve tråu , thånh ra khong dn duqc nhåc dSn dåy. - Tranh "Nguu Lang - Chfrc NU-" : Ve chång Ngu·u Lang ng6i du6-i g6c cåy, co con tråu nåm tnr6-c m~t tren ba song Ngån; dån qu~ dang båe cåu 6 thu6-c; con nång Chuc NUben kia sang ng6i d~t vai, tay dua thai. Boi nam Sfru: Dåy cung lå m1,1c khong thS thiSu nhån dip xuån vS. Åy cfr nlm khoa boi toan båt m~ch thi Ky Si'ru nien cung chå.ng kha låm so v6-i M~u Ti, vån khong thiSu nhli'ng v1,1 "trau bO hUc nhau ru6i mu6 i chSt" tren tnrang qu6c tS. Can khung khoang kinh tS, d~c bi~t thi tmong dia 6c tuy ngoi len duqc chut dinh , nhung thea cac chuyen gia nMn dinh , vån " dai nhu tråu dai" . Rieng nhli'ng nguai tu6 i Si'ru, nhåt lå phåi nam, cån tMn trQng vS m~t tinh cam, keo låm våo canh: "Ba vq, båy nång håu; dem nåm chu6ng trau, g6i dåu bång ch6i" . Vi~c cuo·i hoi t6t dåy! Ai da d1,1· dinh , nen tiSn hånh han nhån trong nam nay di, bai vi: "Trau kia an co ba ao, anh kia khong v9-, dai nåo co con! ". NU- l~i cång nen ky luang v6 cung trang vi~c tuySn J1,1·a nguai ph6 i ngåu tuang lai, keo sau h6 i h~n thi van da dong thuySn: "TiSc con gai khan låy thång ch6ng d~i tiBc bong hoa nhåi cåm bai clrt tråu! " . Ngoåi ra, vq ch6ng m6-i cu6-i må sinh con gai thi s6-m mu(l n cung giåu co " chin d1,1n , muo·i tråu", nhåt lå sau nåy duqc nho, bo·i vi " ru(lng såu, trau nai khong bång con gai dåu lang" . Nhli'ng cu(lc tinh duyen tan va, nam Si'ru co CO' hån gån v6-i diSu ki~n phai låm theo lai mach nuo·c sau dåy cua c6 nhån: "L~c duo·ng, nåm duoi cho. L~c ng6, nåm duoi trau". Nhli'ng gia suc nåy v6n n6 i tiSng trung thånh v6-i chu, åt se dån duo·ng cho må tra vS t6 åm. Trang gia d~o, vq ch6ng cån h6 trq nhau, nhu thS "trau beo keo trau gåy", khong nen ich ky "than trau, trau lo; than bO, bO li~u " ho~c "trau chBt m~c trau, bo chSt m~c bo, cu tai giåt !ung", trai l~i phai nh6- lå " b1,1ng trau låm sao, b1,1ng bo låm v~y''; va l~i "tråu chSt, bo cung l(lt da". Tinh cam cua doi ben dn tranh canh "d~t cai cåy trn6-c con trau", nhung phåi duqc håm nong, låm m6-i luon, bång khong eling gi6ng " låu ngåy cut tråu hoa bun". Nhli'ng ai trang canh låm dåu, låm rS nam Si'ru dS bi x ui xeo: "Di song, di biSn khong chSt; chSt vi 16 chån trau", bai thS cån kh on ngoan, hQc hoi: "Låm rS ch6- xåo thit trau" (nSu khong kheo xåo, thit trau se dai nhach nhu banh xe v~y) - " Låm dau chO- d6 xoi l~i " (xoi chi duve m(lt li'ra thoi , håp l~i thi nhao, måt ngon). V S m~t cong an vi~c låm, nguoi tu6 i Sfru nam nay nSu biSt " nhin thu6c mua tråu; nhin tråu mua ru(lng" åt co d6ng an , d6ng dS. G~p ca h(l i

låm ån, hay tom låy li€n, dung SQ' "trau leo cay mu6m" (di€m ga) r6i chån chu, cu6i el.ing chiu s6 ph~n "trau ch~m u6ng mråc dl,lc", trai l~i phåi hiSu lå "trau tim c9c chå c9c khong tim trau", han nfra "c6 ån c6 ch9i m6·i gQi lå trau" cht'.r. Cu(k dai bao gio· eling lim cånh "xum xft nhu dam xe thit trau toi"; vå l~i "trau lånh khong ai m~c cå, trau nga lim ke dm dao". Ban v€ s6 giåu, ngheo thi c6 nhan da dµa våo trau må phån, quå khon g "tr~t duang råy" chut nåo. Nåy nhe: "S6 gi åu, tay trång eling giåu, s6 ngheo, chfn dl,ln , muai trau van ngheo!". Hay: "S6 em giåu, låy kh6 vån giåu, s6 em ngheo, d~u chf n dl,ln, mua i trau eling ngheo! " N6i xa n6i gån chång qua n6i th~t th€ nåy: Tu ngåy ra ngo~i qu6c duang nhu nguai Vi ~t minh n6i chung du sinh nåm nåo, dm tinh con

Giap nåo, cu6i el.ing eling mang ki€p trau cå våi nhau. Bai hang ngåy ai eling phåi tåt b~t "d y" ch€t b6, "ru ch€t d€n bi thuang" . Gi6ng trau! B~n be mai nhau ly ruqu , tbuo·ng kbong duc;rc dåp t'.rng: "HfJng dam dau, mai phåi d~y såm di "dy! " . G~p l~i b~n cli, cbua kip boi tbåm, da nghe than du sau eau: "D~o nåy st'.rc kh6e xu6ng d6c "can khOng nfJ i" ! L~i g~p lue " rach" nhu t6 dia. Phåi "cåy" hai "job" thai! T6i nåo len giuang, ml,! vc;r eling båt ca bån " nguai dy c6 rw)ng". Chiu dai sao th åu! " Han nila, dem dem VQ' ch6ng khOng con htrn g tht'.J cam d6 nhau danh "ci:f nguai", sc;r hom sau bi suy giåm khå nång "cay", v.v .. ThOi thi dåu nåm Ky SU-u, thånh tam chuc nhau thi€t tuang khong gi "ep-phe" biing mugn lai cua nguo·i xua dS nhic nhcYnhau v~y: "Trau

chit d~ da; nguai ta chh d~ tii ng!".

Hoai

Yi et&D9c D~c San 2009

giao thira Tren chuySn tau tr~ muai lam phut Nghe giao thua vS di~m nhip treng dllu, Gi fra nhfrng mi[lt nguai dau dau nhan nh6 Co mi[lt ai vån v~n nSp au lo. Giao thua! Giao thua! Nhilm milt l(;li: dau do tiSng noi cuai, banh chung, trang phao ... Ma milt ra: nhfrng mi[lt nguai nhång nhåo cu6i chiSu, v(>i va den kit sile dem. Nh6 dSn em Va 1i1 con ra vao trang b6 Khi anh, vang tu nhung khung ctra. s6 khu ph6 nao vim \f\lt bo l(;li sau lung, Chqt: thay mua xuån tung bim.g hien 19 N ai bSn ga sau 0 cu6i duang tau.

cA NgU'

Nhrr Tieu Thuyet thih~nh

Hai ngLI'<Ji ng6i d6i di~n nhau trong m9t quan mrac binh dan. Mua thu, mua vån thm'rng hay tf tach tU-ng h?t nghe dSn nao lang. Nang u6ng m9t hai gån C?n ly nu6·c chanh. DS chiSc ly xu6ng m~t ban, nang h6i: - Anh c6 mu6n låy vg kh6ng? T6i nga ngac, n6i dung ra la hai nga ngang vai eau hoi båt chgt d6 et.Ja nang. Th~t tinh thi toi chua mu6n låy VQ", nhåt la vao thai diSm nay va t?i day. Thanh ph6 Sai Gon vai nhfrng doan xe d~p d6n tir khuya tai sang, t.:r sang tai chiSu, tir chiSu tai t6i ... T6i dån do: - Anh chua nghT tai chuy~n d6, nhåt la vao lue nay, con tuang lai thi chåc hån phåi låy chi'.r, ai c6 ths a v~y hoai dau em. Cau trå lo·i rna toi cho la dung hOa gifra hai chfr c6 va kh6ng, l?i la m9t luch dao råt ben v6 tinh dam xuyen qua qua tim be nho et.Ja nång. T6i vån h6n nhien, nham nhi ly cå phe nlm vån thuang nham nhi m6i ngay, t?i day. Quan nho nåy da tr& nen quen thu9c tu· khi hai chung t6i quen nhau. M9t cu()c tinh dSn råt nhanh, nhanh dSn n6i chinh chUng t6i eling kh6ng biSt 1'.rng ph6 låm sao. Nhu nhfrng ngm'Ji con trai khac khi yeu, t6i eling cl'.r tai dau hay tai d6. Nång thi cuang quySt han, va lå m9t nguai con gai tlf tin, c6 ban ITnh tlf quySt cho cu()c dai et.Ja minh. Nång nhin sau våo d6i måt et.Ja t6i , va d6 eling lå lån cu6i nång nhin t6i nlm thS. I2

Vi~t&B9c f)~c San 2009

ChUng t6i xa nhau, chång hiSu vi ly do gi må kh6ng con g~p nhau nfra. T6i vån binh thtrong qua l?i tren con ph6 tåp n~p nguai va xe. C6 d6i lue toi eling tlf hoi toi vs nang. Khong biSt hi~n gia nång a dau, låm gi. 6 th~t xa hay chi quanh quån quanh day, nhung An hi~n m9t nai nao do th~t sau trong lang thånh ph6 må t6i kh6ng con nhin thåy ho~c nh~n ra.

DS r6i vai thang sau bu6i chiSu mua åy, gifra nhU·ng doån nguai qua l?i, t6i båt g~p m9t khu6n m~t quen thu()c, nhung v6c dang thi c6 hai d6i khac. T6i hai chung hU'ng khi nhin cai b1,111g nång nh6 nh6 nhung dang bao b9c m9t måm s6ng con con. Nhin thåy SIJ ng5' ngång trong anh måt et.Ja m9t nguo·i con trai mai d6 da ra dang dån 6ng, nång nho nh(i:: - Em Jåy ch6ng r6i anh ?Chi m9t eau n6i d6 th6i eling da giåi toa bao nhieu thåc måc trong dåu t6i. T6i nhu· hiSu duge t?i sao nång kh6ng con mu6n g~p t6i, må con c6 tinh tranh ne. Toi khong mu6n do h6i them, nhåt lå h6i dSn nhfrng chuy~n da qua. Th6i thi cl'.r coi nhu cu9c tinh åy lå m9t can m()ng thoang qua, m9t can m()ng kh6ng dS l?i dåu vSt. Toi pha tan s1,r thinh l~ng gi fra hai ngu·O-i: - HQ ... c6 t6t vai em kh6ng? - Anh mu6n n6i ch6ng em? T6i g~t dåu, nång bang qua: - HQ lå gia dinh danh gia anh å, va h9 ...

Nång ng?p ngimg: -... lo cha em råt dåy du. - V?y thi anh mirng cha em da låy du9c nguo·i ch6ng t6t. T6i nghe nhtr c6 cai gi nghen ngh(fn trang tim, kh6ng phåi dau, kh6ng phåi gi?n, nlmng hinh nhu· c6 m9t diSu gi d6 kh6ng minh b~ch, kh6 n6i. Trang måt nång dtrcmg nhtr eling c6 nhli·ng ngån l~ lang lanh. Tuy nång c6 tinh che giåu, nhtrng t6i vån nh?n ra diSu d6 khi v6 tinh båt g~p anh måt than quen. - Th6i em phåi di , vi kh6ng thS dfrng nhtr thS nåy mai. T6i chQ't nh?n ra SIJ hi~n di~n v6 duyen cua hai chUng t6i gii:i"a lang thånh ph6 nåy. Tuy chång ai nhin ho~c quan tam dSn chung t6i, nhung t6i vån thåy nhtr bao c~p måt dang d6 d6n vS phfa chung t6i, soi m6i. T6i h6t hoång hoi nhanh: - Låm thS nåa dS anh c6 thS g~p l~i em? - T6t hun lå kh6ng g~p nli·a. Nång di nhanh, vS m9t no-i quen thu<)c hay vS m9t plmung tro·i nåa d6, v6 djnh . Nhi:i"ng tam tu, nhli·ng dån v~t trang cu9c s6ng cua nång r6i eling chi m9t minh nång hiSu, vå chåp nh?n.

oOo Bfra be dtrc;rc sinh ra trang n6i oan nghi~t, chua cay, va gii:i"a dong do·i tåt b?t, kh6ng c6 ai doai hoåi, quan tam, chi c6 nång, m9t nguai m(f tre, t6c chtra nhu6m b1,1i trån må da bi cu6n sau våa lang do·i den b~c. Ch6ng nång eling nh?n ra SIJ th?t nåy, khi con be chåo do·i chi tamthang sau ngåy w6"i. Anh båt dåu gay gitt vå n6i nhi:i"ng lai chua cay, hån h9c. Nhli·ng ngåy sau d6 anh kh6ng vS nhå, dS m~c con be con do hon trang vang tay nguai my kh6ng c6 sfrc cham nom. Nång cån rang chju d1,1·ng, kh6ng oan trach ai, må eling kh6ng c6 quySn oan trach khi dinh m~nh nay la do chinh nång gay ra, mang våo. Cling kh6ng trach du9·c nång, vi chinh nång eling kh6ng biSt minh da c6 thai tm6·c ngåy ctr6"i. NSu nlm, nSu nlm m9i chuy~n ro rang h011 thi chic nång da khong nh?n lai cåu h6n cua dång trai. T6i tin lå v?y, vi trang m9i tinh hu6ng, nghjch cånh, nång vån lu6n luon lå m9t nguai bån ITnh, dåy nghi l1,1·c, biSt ti! lo cha minh, va lo cho m9t mfun s6ng nho nhoi mai t1Ju thånh trang b1,1ng. Nång kh6ng bao gia cån dSn lang thuung h~i cua ai .

Con be råt xinh, gi6ng m(f. T6i g~p be m9t lån, trang benh vi~n. f)6 lå lån dåu va eling lå lån cu6i cung. Boi måt be lang lanh, ban tay thon nho vai nhi:i"ng ng6n be x iu be xf u. Nång nhin toi, chua x6t: -Em tu·ng hfra vai long minh lå s6ng dS b1,1ng chSt mang thea, chfr khong bao gia cho anh biSt n6 lå con anh. Nång tiSp: - Nhung hom qua, bac sl da quå quySt rång con be se khong s6ng n6i .. . Toi cuap lai: - Nen em m6·i cho anh biSt phåi khong? Nång g?t dåu, dau kh6. Du nång vån c6 tinh ngan ch?n dong 1~ nhu cfr ch!Jc cha dS duve l~nh tu6n mi, thi nhU·ng gi9t 1mac måt kia eling da tran ra kh6e måt Nång v9i vang g~t di, nlm dS che giåu, kh6ng cho t6i biSt coi lang tan nat åy. T6i mu6n gåo th?t to, tråch moe th~t nhiSu dS vai di m~ch n6ng dang birng birng trang CO" thS. Nhung trach ai, han ai, gi?n ai? .. . Nång u? ... Kh6ng phåi nång con dau kh6 han t6i gåp b9i hay sao? ... Gia nlm thai gian ch?m l~i vai thang, gia nlm nång biSt tmac du9c s1,1· kSt tinh cua tinh yeu hai dfra ... Tram ngån cai gia nhu eling kh6ng låm sao thay d6i duc;rc thS

ca.

toi chling thd hi du ngu&i ... eiing chling hidu chinh toi nhu con nu&c ngu(lc xuoi kh6ng bin aJ qudn quanh qudn quanh giua bidn d&i giong t6 khong tim GUQ'C m(Jt chJ ad dung than (mJi ldn g(lp em ... ... toi lc;r,i eir phdn van gia nhu minh aUQ'C m(Jt /Jn /am fq,i) .. . em va toi. .. chung ta ... c6 ngdn ngc;r,i... cha nhau chuJi a(li ch& ad a&i miii nhu thCJ?... va dinhien ... a&i khong phai la mCJ va th&i gian aa di kh6ng bao gi& tr6" lc;zi ad em va toi ... ... chung ta xa cach miii tram vc;zn vong tay v&i vd'n hoa i xa ...

T6i d~t m9t vong hoa trång, nho nho, xinh xinh tren ngoi mQ COn COn Ytra dåp, kem vai dong chi:i" viSt tay: "Cho Thien Thån be nho cua ba" .

Vi~t&D9c D~c San 2009

ThO' Cung vinh Vi~n

mua tU'O'ng tiec C6 mot mua xanh måt luy€n thucmg dem ~anh huy~n ho~c m(mg hoang ducmg t6c em xanh mai måu tha ?c;ti nhfrng ang may trai trOi van vucmg. C6 m9t thai ta s6ng thi€t tha yeu may yeu gi6, co cay va yeu em me mån trang tinh ai tha vi€t thorn n6ng tren giåy hoa. C6 mQt lån hai dua ngåt ngay khi moi ta chc;tm d6a moi say em run giåu m~t sau ta båo ta giå la nhin may trång bay. C6 mot chi~u mua gi6 phu phang lå vat rninh dau n6i hqp tan em di bu&c v9i nhu di tr6n hay mu6n di tim lc;ti chinh em? 0

C6 m9t dem di gifra ph~ khuya bong dåi nghieng ngå do tre,n he them nghe nhip bu&c am tham cu chung cå duang di lån 16i v~. C6 m9t rninh ta dilng cu6i sang dåu sang ai gi6ng di~u thu khong bao nhieu thucmg nh6 xuoi con nu&c ta bi€t låm sao d~ nguc;rc dong?

ViSt&D9c D~c San 2009

hU'O'ng ngpc fan Nhfrng ngay con tha dc;ti nha a ch6n que xa cu6i con duang dåt nho ån hi~n mai chua xua. Nhfrng trua he oi å måy chi em tr6n nha vao san chua dua nghjch ngu du&i g6c cay gia. Cay ng9c lan cao vtit tan lå rong thenh thang nhfrng bup hoa trång non toa hucmg thorn nhy nhang. Huang ng9c lan diu dju trong giåc ngu tre tha rna mang trang c6 tich n6ng nan bao m9ng ma.

Nhfrng ngay råm, mbng m9t vi su gia hiSn tu chia cho phån xoi oån bi~t bao nhieu d~m da. Th~ rbi theo chinh chi~n bo lang que di xa nai thi thanh huyen nao khuftt bong mai chua xua.

Miet mai theo cam ao ba~ nhieu n&i e chS ma chi la rna hao long vån long u me. Troi theo dong dai cu6n m&i ngay m9t di xa con nu&c v6 tinh låm nh& gi b~n song xua. Doi khi dung chån l~i tm&c nhfrng chua nguy nga trang vang son 19ng låy thfty bong minh ngu nga.

bong va toi Bai toi båt bong thå mbi cho nen bong vån a dai v&i toi xua em thå toe ben trai gia toi ngåm bong may troi l~i bu6n a trang nhfrng d6ng tro than u hoai mot dom cui tån xot xa a trang hiu qu~ tubi gia soi lung ly mgu nh~t nhoa bong ai Tfun tårn mua db mai ngoai mQt toi mQt bong S\lt sui vai nhau.

Cung Vinh Vi~n

ChiSu hom nay bu6n låm di tim m9t b~n song gifra dåt trai åm d~m ti~ng chuong chua thu khong. Ti~ng chuong xa viing qua

d9i gifra long menh mong nhu nhung trua he dl huang ng9c lan diu dang. Menh mang dong luu thuy chåy vS b~n song Hång cufii CUQC dai me moi dua ta vS b~n tam. Mai chua xua reu phu khuåt sau nhfrng cay gia huang ng9c lan ngay cu toa ngåt trang h6n ta .

Vi~t&D9c D~c San 2009

Hrrong dem Doan Mai Tam

'J_._ - 'L

Chån cå~h kyt xe, vS que lån nay, toi ch9n m9i s1,r di chuyen vao ban dem. Tu· m9t chuySn bay dåp xu6ng ban dem, toi da phåi xSp hang cho· ch~rc låm thU t1,1c nh~p cånh, eling b6t cånh dånh khach thO b<;to cua cac bac tai taxi, cho dSn cac chuySn xe ra ngo<;ti o vång va mat me. VtrQt hO'n tram cåy s6, toi dung tnr6c ngoi nhå ong nQi. Dem mai qua qua m9t nu·a. Toi go chUm chia kh6a vao thanh c6ng, con ch6 xo ra sua len in~ oi. Nlmng khi ba n9i toi ra mo c6ng, con ch6 thå7 chu mung ro', n6 eling ch6m len mung theo cuong quit. Ba n9i vån coi toi, thång chau m6 coi len ba nhu ngay nao, tuy båy gib' toi da ngoai ba muO'i tu6i. Ba xoa dåu b6p rna toi, c6 nhu6n doi måt kem nhem nhin toi cho th~t ro. Toi ng6i ben n9i tnrac måm CO'ln da d9n sån nghe n9i kS chuy~n gi~ dinh n&åy toi con be; nhung khi n9i thåy toi chång an uong gi thi l<;ti gi1,1c toi di ngu. Toi ngå )ung tren chiSc giuo·ng cung cai g6i may, må cfr theo nhu lai ba toi kS thi d6 la giuo·ng va g6i CLla ong n9i toi lue sinh tho'i. Toi c6 gång chgp måt Iåy vai tiSng d6ng hil tnrac khi trb'i sang, nhung nhli'ng måu chuy~n ba n9i kS c(r ch~p chb'n mai trong giåc ngu . Nao chuy~n b6 toi chet tr~n dem tnrac ngåy giåi ph6ng, chuy~n my toi, gai m9t con truac nhli'ng con måt hau hau cua cac ong chu mai cua dåt nuac låm chu·c nhiSu quysn va chuy~n ong ba n9i don toi vs nuoi , r6i 16

Yi~t&D9c D~c San 2009

·-

ch? toi thS vao ch6 va mang ten m9t dua con da chet trong CUQC VU'Qt bien tnrac d6 CUa ITTQt gia diph b<;tn linh chung dO'n vi vai b6 toi ngay tnrac de , du9·c cung v6i vg con hQ sang doan t1,1 v6i chong Na-uy.

Sang hom sau, toi bi danh thu·c boi cai n6ng cua vung nhi~t dai va tiSng 6n cua dua em cung my khac cha d~n d6n toi vS nha b6 ghe dv ti~c. Da hai dem thieu ngu, toi l<;ti an m~c xuSnh xoang cho nen khi vua dSn nO'i , toi chua kip nh~n ra ai vao v~i ai, ~a nghe c6 ,tiSng:" Vi~t kiSu dåy hå, sao chang giong Vi~t kieu gi v~y!". Trong bli·a ti~c, toi nghe ngub'i ta n6i qua n6i l<;ti v6·i nhau du m9i th(r chuy~n , nhung chung qui clin~ lå chuy~n ~åu kSt låm an gili· ngub'i c6 quyen va k~ c6 tie~ . C6 php nil' c6 le chi bång ca tuoi toi, the må bO ghe toi nhå nh6t nhu v6i ke d6ng vai d6ng vS, khiSn toi ngugng chång biSt phåi xung ho thS nao vai hQ nli·a. Båt ngb', c6 nguo·i hoi toi: " 6 ben Na-uy, c~u lam gi?". Toi båo: "Chåu gi up nguo·i gia va ngub'i tan t~t t<;ti nha cua h9" . Ca ban ti~c im l~ng. M9t lue sau, c6 nguo·i hoi gån: "V~y h6a ra, c~u sang ben dåy di o· dg cho ngub'i ta a?". Toi khong biSt phåi trå lai Iå;n sao. Con b6 ghe toi thi cui gåm m~t, mai cho den khi ong ghe sat vao tai toi båo: " Gili' thS dien cho b6 my, khong c6 bång cåp thi phåi nghT cho ra ten m9t cai bång, khong c6 dia vi phåi nghT cho ra ten m9t cai chfrc tuac ds gån vao ten minh". Nha dSn tho·i gian h9c tiSng Na-uy våt va låm

mai co ths duqc nh~n vao h9c, con phai di th1,rc t~p, r6i phåi xin vi~c mai mai duqc cong vi~c n11U' hi~n nay, toi åm t'.rc mu6n het våo m~t ong: "Låm vi~c gi khong quan tr9ng, må quan tr9ng lå låm nhu thS nåo". Bfra ti~c keo dåi 6n åo må kSt thuc l~i nhanh. Nguo·i thi duqc dån em hay nguai nhå dem xe dSn d6n vS, ke thi tim ch6 nåm ngu. Lue con l~i rieng toi vai my, my om toi kh6c. Cai ban tay msm m~i, diu <lang cua m()t nguai my con tre ngåy xua toi them thu6ng biSt bao, nay tro· nen nhan nheo gåy go. Toi khong biSt my kh6c vi lau ngåy g~p toi khong ngiin n6i xuc d()ng hay vi cu()c s6ng hi~n t~i my khong c6 h~nh phuc. Tu6i tha ngåy xua, vi hoån cånh da khong cho toi o· vai ffiy duqc lau, con båy gia vi cong vi~c tåt b~t ch~y dua låm giåu cu6n my theo, toi ding chång du9·c han gi. Ngoi nhå cua n()i vån lå nui d6n toi vS, va dam con trung trong vuan nhu m()t IU b~n trung thånh ban dem ti te chuy~n cli . M()t tr~n mua giang xu6ng båt nga, dån kiSn v()i va om trt'.rng lli luqt leo len tuo·ng nhå tranh mrac va ttrng dån m6i cånh nau bay våo hien nhå vay kin ng9n den. Vai chU Snh uung nhoai len ru· mep b~c thSm , ng6i cha co h()i ngo~m nhfrng con m6i bi r~mg canh r6t xu6ng thSm nhå. Trong khi dang ng6i theo doi sinh ho~t ct'.1a cai ths giai con trung, toi nghe thåy tiSng xe ct'.r m6i lue m()t gån. Khi chiSc xe dSn duai anh di~n , toi nMn ra nguai åy la b6 ghe toi. s~ xuåt hi~n ClJa ong låm toi hf>t hoång, vi ong luon b~n cht'.rc, b~n quysn, b~n vai nhung ke barn vao quysn cht'.rc cua ong må låm giåu, chång bao gia ong c6 gia cho toi. ThS rna hom nay dfch than ong dSn ch6 toi gifra lue trai mua l~i cång låm toi them lo sg. Nhfrng lo sg trong long nhu hi~n ra et.I chi toi lue åy nen bi b6 ghe toi ch~n dt'.rng ngay khi vua mai g~p m~t. Rili ong ch~m rai båo: "Hom nay b6 mu6n n6i vai con diSu låm lu·ung tam b6 dm rt.'.it mai, vi b6 da khong låm duqc cai diSu åy cho con lue con con be. Bay gia b6 phåi lam cho con, khong thi tr@ måt" . Toi khong biSt diSu ong mu6n lam cho toi la diSu gi må toi eling khong hoi them. M()t lue sau ong tiSp: "My con con phåi du9·c s6ng gån nhau". Toi hiSu duqc m()t cach la mo· va cho du ong da råo truac d6n sau toi vån cåm thåy dau x6t trong long: ngåy tha be toi dn my, ong chång ban cho toi cai an hu~ nay, dSn tue to i da trai hSt nhung ngay be d~i coi cut da co ths s6ng t1,r l~p, toi chång dn nfra, ong l~i låm cai diSu åy cho toi. Toi thåy ong giå nhan giå nghTa, nhung long khao khat tinh måu tt.'.r tu tårn be da

phåt ra mi~ng toi cach vo tht'.rc. Toi hoi ong: "V~y b6 låm bftng cach nåo?" . " B6 nghT cåch t6t nhåt lå con låm giåy båo lanh cho my sang Na-uy s6ng chung vai con". "Tima b6, vi~c nåy kh6ng thS duge, vi hi~n nay tren giåy å Na-uy my cua con la m()t ngu·ai khac". B6 ghe toi giåi thich:" Minh c6 lam diSu gi rna am, giå d6i dau må! Minh my con ru()t thi bay gia thiSu gi cach xac minh. Con ct'.r lo giåy cua con å Na-uy, phån cua b6 å Vi~t Nam thi W do th6i".

VS l~i Na-uy, toi xuc tiSn vi~c xin båo lanh cho my. Cong vi~c tråi qua nhiSu giai do~n, dn nhiSu thai gian dS tim cht'.rng ca xac minh. Ngay cåi giai do~n dåu lå n~p hil sa con chua b6 rue xong, toi da nMn duqc giåy cua my do b6 ghe toi låm å Vi~t Nam gåi sang. Nåo lå giåy cht'.rng nMn d()c than, nåo lå giåy khong c6 nguo·i nuoi dtrO'ng, nåo lå chi c6 m()t dt'.ra con trai duy nhåt å Na-uy ... Bay gia toi mo·i hiSu hSt cåi ham y cua hai chfr "t~ do" b6 ghe toi n6i hom tmac.

M~c du toi va b6 my nuoi å Na-uy måt råt nhiSu thi gia, qua nhiSu cu()c phong vån v~n VyO Ctla så ngo~i ki Su va chllng toi phåi tmng dån cht'.rng ca xac minh, cu6i cung toi eling nh~n du9·c giåy båo lanh cho my. Ngay my toi nh~n duve giåy bao tanh, b6 ghe cho my toi vs & nha ong ba n()i toi vi~n ly do lå dS chuån bi giåy to· xuåt ngo~t.

Khi hil sa xuåt cånh cua my xong, toi vS Vi~t Nam d6n ba. M()t bu6i trua, trong lue hai my con dang ngili an cam ngoåi bien nhå ong n()i, trai n6ng, toi phanh ao vo tinh ds phai ra tmac ng~c tårn the bai cua b6 toi khi ong con trong quan d()i. My toi keo tårn t he ttr sgi day tren c6 toi l~t len xem. Ba xem, xem th~t ky nhu nguai ta xem kim CU'O'ng, vang dS phan bi~t th~t giå. Rili ba båo toi: "Cho my". Toi nghieng ngu·o·i m6c vf å tui quån sau moi ra m()t tårn the khac va båo: " Cho my cai the nåy con gia tri han" . D6 lå cai the can CU'ac quan nhftn cua b6, toi nh~n duge cung lue vai cai the bai tfr nguai b~n lf nh cua b6 ngay toi theo vg con ong dSn Na-uy doan tµ gia dinh vai ong. Tren tårn the c6 hinh b6, c6 s6 quan vai dåy du ly lich trong d6 c6 cå ten cua my. Toi d~t cai the våo long ban tay ba. Va duang nlm n6 keo m~ vS s6ng vai n6, vai nhli·ng kY ni~m trong dai ffiy han cå nhfrng cai va li dang cha dS xSp våo dåy nhfrng tht'.r dn thiSt cho m()t cu()c hånh trinh dåi , dSn s6ng å m()t nai xa I~. My con toi ct'.r ngili mai v&i nhau ben nhli·ng suy nghT cli m&i chilng chåt dan xen våo nhau. Thinh linh m()t can 16c xoay tu san sau quet våo hien nhå håt d6 chem canh my nåu toi chua kip ViSt&B9c f)~c San 2009

an. Toi VQi vang nang chen len hup hSt chut canh con sot l~i trong chen. Rieu cua dbng vai rau day tuoi hc;rp thånh m<'.)t vi kho tå tan våo dåu lu·o'i. Toi noi vai mv må nhu la len: "Canh cua mv ngon qua, con eima bao gio· duc;rc an Na-uy". Mv toi dm cai chen toi vua d~t xu6ng mam di våo bSp, mi~ng båo toi: "Con an them nfra di , mv mue cho, trong nbi con" .

Thcr Khanh

Da gån dSn ngåy di , må toi chång thåy nw toi chu§.n bi db d~c gi cå. Khi toi lpc l9i dS såp xSp db våo va li cho ba, ba ngan tay to i l~i , båo: "Mv chång di dau cå, dS ffiy a nhå vai ba n<'.)i". St,r d6i y d<'.)t ng<'.)t cua nw låm toi chun tay. Toi nan ni :"Thi mv ct'.r qua do, chång thich nil'a thi vS, c6 sao dau! " . Mv toi im l~ng. St,r im l~ng cua mv con låm cho toi hiSu va thuo·ng mv hon båt ct'.r lai nåo. Trnac ngåy di , toi tim dSn nhå b6 ghe dS bao cho ong w d6i y båt nga cua my toi. Nhung ong b~n khach lien mien, toi cha mai chång duc;rc g~p. Trang lue a do, toi nh~n ra ring cai ch6 cua mv toi trong cai cu ngoi ba da cung ong kiSn t~o hång måy ch~1c nam , nay da co nguai dån ba khac choan ch6 . Lang thang tren duang vS l~i nhå ong n<'.)i , toi gi~n b6 ghe, gi~n cai con nguo·i trao tra, phi d~o ly. Nlmng lån 1911 trong do, toi l~i thåy toi vui, vui nhiSu nfra lå vi tlr nay mv thu<'.)c hån vS toi. Ngoi nhå ong ba n<'.)i , ngoi nhå ngåy xua mv da tli·ng (J vån lå noi don mv, bao bQc, che cha cho my. Vuan cå phe ong toi trbng chång biSt ru bao gio· thån cay khång khiu tuang nhu giå c6i, nhung chi qua vai tr~n mua, hom nay tr6 bong trång x6a. Dam con trung be nh6, t<'.)i nghi~p trong tr~n mua d<'.)t ng<'.)t hom nåo tuang bi nh~n chim chSt hSt, dem nay chUng l~i vang len bån d~i hoa tåu cung vai huong hoa ca phe thorn ngat.

Doan Mai Tam

Yi~t&D9c f)~c San 2009

nhin lai • nhirng con iluilng Nhfrng ky ni~m tuang chim våo quen lang Sao con day ngan ngat nhfrng bang khuang TiSng cu keu viing viing m(>t goc rung Nång bu6i sang rung rung ben thSm viing Bu6i sang nåy a nai nåo xa låm Trai bay gia dang nång hay dang mua BiSt lå bao mua nång cua thai xua Trong giay phut b6ng lia vS v()i va Lå tu6i tha, lå am vang tåt cå TiSng mua rai tren tau chu6i tau eau Bu6i nguai vS leng chqt thåy nao nao Giua leng ph6 nghe tiSng ga gay sang Nghe tiSng ai quet la ben hang xom Mlii co hoa, can gi6 mat dfun huang Nam muai nam nhin li;ti nhfrng con duc'Yng Chån cåt bu&c må tam hbn nång n~g Qua khu ng6n ngang neo vS xa låm Hai quang dai, dau lå th~t, dau rna Quang dai xua chua dånh måt bao gia Ai di.'.rng d6, tram nam con di.'.rng d6

rung thu Vo ri.mg hai nåm eling con Bu&c di tren nhfrng 16i mon reu xanh La thu xao xac lia cånh Trai cao vai vqi long lanh nång vang Reu xanh tråi thåm min mang Nåm xum xit di.'.rng xSp hang dqi ai Ri.mg thu xoåi bu&c chan dåi å day m9t g6c thien thai gifra dai N guai di;to ri.mg vai n\l cuai Chåo nhau nhu th~ lå nguai quen thån Theo con tim li;ti dåu chan Thai con tlm åu nhfrng lån qua day M9t mai gifra cånh ri.mg nåy G9i nhau chi thåy co cay dåp lai

Tien Dien? •

Ai da tt'.mg vS Vi~t Nam qua phi cång SO'n Tan Nhåt, nSu cac ang cong an phi cång gi;tn hoi " Lån dftu tien vS Vi~t Nam? Chu y tu ngu " dåu tien" dU'Q'C tang giQng nhån mi;inh. NSu gå rna, khong hiSu y r6i trå lai "Di;i phåi thua ong! " lå kh6ng di;it yeu cåu .. Cåu hoi se du9·c l?p li;ii vai giQng gat gong hO'n va ttr " dåu tien" se mi;inh hO'n gåp nhiSu lån. NSu ngao QP qua va tai diSn eau trå lai cli doi lån nfra, lå se co co m6i nhåo to·i, bo nho våo tai: Sao ngu thS? "Dåu tien" lå "TiSn dau" do b6 O'i ... . Båe H()c v6n khong thich chinh tri , chi muqn phån dån nh?p tren dS noi vS dS tåi ngQt hO'n, do lå tii n .. .. N_hfrng nguai dan~ sinh s6ng a ca~ qu6c tan ti,sn deu kham pha ra rang cång ngåy, tien cång it dån . Th?m chi co råt nhiSu nguai di chQ', trong bop khong co xu ten nåo! Nhun~ vån duang duan~ chinh chinh våe hång h6a ve nhå må dung. De hiSu, vi ai nåy dSu co the tin dvng: Visa, Master card, Diners hay Maetro va nhiSu loi;ii the khac. L ich si'.r loåi nguai co le co hai cu()c cåch mi;ing må toi cho lå ngoi;in mvc nhåt. M()t mai va m(>t "cu cu mai". Cai mai nhåt lå cai may di~n toan con gQi lå vi tinh, con cåi ' cli cli mai ' lå tii n. May vi tinh, co dip minh se ban tai. Hom nay, minh noi chuy~n tii n. Tii n lå truac må li . Th1Jc v?y tiSn da co tu lau lau låm. Khai ni~m vS tiSn thay d6 i theo SIJ phat triSn kinh tS cua tung thai ky . Nlmng tv·u trung tii n du9·c tieu chuån hoa va co kich tlmac v?t ly - Ca tr9ng luqng lån thS tich nh6 dån, th?m chi " biSn måt" .

Tlr dO'n vi tii n lå m9t con gia suc nhu ngv·a, de, v. v. dån dån tiSn sang tiSn cåc (coin). Tiin cåc co le x uåt phåt dåu tien tlr Lydia, gån Ismir Th6 NhT

Ky våo khoång 560 TCN (Tmac Cong Nguyen) Tfrc hO'n 2500 nam tinh dSn nay. TiSn cåc duqc luu truySn r(>ng rai trong vilng Dia Trung Håi nhat lå a Hy Li;ip. TiSn cåc co gQn hO'n con ngv·a, con de, nhung m~nh gia khong lan nen khi giao ,thuO'ng hang Ma nhiSu thi "tr9ng luQ'11g" cua tien qua ni;tng. TiSn giåy vai m ~nh gia cao xuåt hi~n trong b6i cånh do. Va dS gQn hO'n nua Ngan phiSu hay Chi phiSu (TiSng Na Uy gQi lå Sjekk. Ång Le gQi lå Cheque ra do'i. Chi phiSu (Cheque) vån con ph6 biSn o· Hoa Ky va m9t s6 nuac khac, nlmng cac mrac Båe Åu, nguai ta da tu bo no cå hO'n 15 nam r6i . Hi~n nay hinh nhu kh6ng ci'.ra hang nåo nh?n chi phiSu nua dS thanh toan buon ban. M9t loi;ii hinh TiSn mai ra dai - The tin dvng (Visa, Master Card .. .). TiSn loi;ii nåy xåi tuO'ng d6i " måt tay" nen dS " mi;inh tay". Vi chi " keo" hay " ca" the len may r6i båm PIN (m?t rna 4 s6) lå hoa dO'n thanh toan. Th?m chi mu6n rut tiSn mi;'tt eling dS dång th1Jc hi~n qua may ATM (May r(1t tiSn). May nåy giang dåy tren cac ngo duo·ng ph6.

DSn dåy cfr tuang nhfrng loi;ii hinh tii n nhu åa trinh båy lå 6n r6 i, phåi khong bi;in? V?y lå khong cån phåi cåch mi;ing them gi nua. Nhung gån day xuåt hi~n m9t loi;ii hinh tiin mai nua. D6 lå "Tii n Di?n" e-money (electronic money) -Toi ti;im dich bua nlm v?y vi no hoån toån mai va chtra co ten. Loi;ii hinh Tii n Di?n do m()t cong ty Na Uy ten Contopronto th~rc ti€n hoa cach nay 5 nam. ThuO'ng hi~u cua cong ty nåy mang ten LUUP (www.luup.com) va Tii n Di?n tren can ban khong khac gi The tin dvng. Nhung thay vi dling Vi~t&D9c f)~c San 2009

The, nguoi ta dung di~n tho~i di d9ng (DTDD) lam plmung ti~n thanh toån.

"Ti~n Di~n" d(}c dao hO'n The & chå la, b~n co th~ trå ti~n til' ngmri nay sang ngll'O'i khac ...

Tidn Di?n d9c dåo hun The ch6 la b~n c6 th~ trå tiSn tu ngucYi nay sang nguoi khac. Tt'.rc P2P (person to person). Trong khi vai The nguoi ta chi trå du9·c cho cåc ti~m buon hay CO' thuung mai c6 måy dQc the -Tt'.rc P2B (Person to Branch)! Nhu v~y nSu con cua b~n dang a ngoai duong n6 v~n xin duge tiSn cua b~n nSu 116 c6 DTDD! B~n chi cån båm m~nh l~nh SMS "pay <s6 dtdd> <s6 tiSn>" r6i gai dSn s6 ngan hang må minh c6 giao dich, thi trong tie tåc sau la may ben kia nh~n duge tisn va co th~ vao cac cll'a hi~u shopping hay an u6ng.

M9t khi h~ th6ng nay ph6 biSn thi Western Union (Cong ty chuy~n tiSn nhanh xuyen qu6c gia) se g~p d6i tht'.1 tht'.r dfr n~ng nghin can. Hay tucmg tm;mg, b~n c6 th~ ng6i sofa trong nha Na Uy gai tiSn vS cho than nhan a Vi~t Nam, miSn nguoi nay c6 DTDD! Th~m chf trong tuung lai khong xa, "Tidn Di?n" co th~ rut tiSn tu måy ATM!

Du mu6n du khong, Tidn Di?n se xam nh~p vao do·i s6ng chung ta khOng s&m thi mu9n . Hi~n h~ th6ng nay da ho~t d9ng gi&i Iwn t~i m9t vai lanh VIJC f)t'.rc va Anh qu6c. M9t ngan hang qu6c gia Å R~p Th6ng Nhåt, National Bank Abu Dabi (Xt'.r c6 khåch s~n "thuySn buom" 7 sao DUBAI) se dua h~ th6ng nay vao sli' dµng cho khach hång.

"Tidn Di?n" chåc chån se giup mQi nguoi xai tiSn m~nh

tay hun The!

Nay gio chung ta chi n6i dSn tien ti~n , cht'.r chua n6i dSn ki~m ti~n. Phån m9t Båe H9c gåi gioi nhåt, nhung phån con l~i thi ca Båe H9c trai va gåi dSu bu ch&t, nen xin duuc miSn ban! Ngoai san, co xanh dang v~n minh len qua tuySt. M~t troi dang nhå nhem phuung Nam. Nhi~t d('> tang dån, Båe H9c ra san 1116 thung thu, thåy giåy doi ti~n di~n suo·i åm mua dong da tang 4, gån len 5 chfr s6, Båe H9c ch6ng m~t, b6ng dau d6 vang len am thanh ... "Dåu tien", "Dåu tien", " Dåu tien" th~t la dien dåu ! ! ! !

Båe H(>c 20

Vi~t&D9c D~c San 2009

khoiinh khac nang rni vang ngc;m co

keo ta vS xa xam gi9t ngån thu con d6 mitt bu6n thuong tram nam ai qua du thoang thå ai dua tå åo lay lao xao dong nu6c chåy bong chiSu nga vS tay

te doi chan kh~p khSnh mai nh6 minh hom nay nguai cha ben kh6m true hoa f\lllg b€n xuan nåy

Le Phuo·ng Chau

APho

Trong dQt danh tu sån nam 1978, gioi nha giau Ch9· Lon chc;ty tan loc;tn, ngueri thi v€ mi€n Tay nu·ang nau, nguo·i thi tim cach chc;ty v€ Tau, ngueri thi mua nhå. (J nhfrng kim ngheo dS it bi dS y; x6m nh6 cua t6i eling c6 vai gia dinh xi thåu dSn CU' ng~1.Trong s6 d6 c6 gia dinh bå A Pho. Trnoc d6, 6ng chu cua ba c6 ti~m bu6n ph1,1 tung xe dc;tp lon nhåt nhi Chg Lon ten Nhåt Thång Hung. Ong c6 2 vg, bå lon ct'.r dau ySu lu6n nen 6ng cuoi them ba hai, ba nåy c6 nhan sile lc;ti gioi quan xuySn giao thi~p, ngoai khå nang di€u khiSn måy ch1,1c ngueri lam c6ng trong nha, c6 khi nhfrng ti~m duoi tinh cån hang gåp, ba thucmg lai xe m(>t minh di giao, c6ng vi~c lam an phat dc;tt nen chång bao lau lc;ti m& them m(>t ti~m nfra ten Nhi Thång Hung Bi danh ttr sån ngay dgt: dåu, 6ng bi gifr h(> khåu , phåi cam kSt di Kinh TS Moi thi m6·i duge trå lc;ti. Tung thS, 6ng dån ba lon ra dåu duo·ng Thånh Thai cang 1€u a t<;im , con ba nho thi dåt båy con cung voi A Pho dSn x6m t6i. Tuy gia dinh chi'.t bi sa ca, A Pho vån m(>t ml,l'c ther kh6ng thay d6i: M6i bu6i sang, ba chi'.t nho va båy con ng6i xSp hang ben ban an , A Pho nåu nuong, d9n len cho gia dinh chu xong moi quay xu6ng bSp ng6i an tren chiSc ghS dåu thåp, an xong bo tht'.rc an vao gio, mang ra t?n du·erng Thanh Thai cho 6ng chi'.t va bå. lon . Tren duo·ng v€, ba ghe chg mua tht'.rc an lam emn chi€u. T6i dSn , ba thåp nhang dung tmoc cua vai tt'.r plmong råt ml,l'C thånh kf nh . C6 lån da gån nua dem , 2 dt'.ra nho el.ing dau m(>t lu9t, ba låy chan quån kfn ngueri 2 dt'.ra r6i d~t chung våo hai cai thung ganh di båe sl, du6·i anh

den duerng vang nhc;tt, bong cua bå. va hai cai thllng tråi dåi tren m~t dåt nhu m(>t tårn vai rach. Dong do·i ct'.r tr6i ma CUQC s6ng cua A Pho quanh nam kh6ng d6i thay. Khi nhå nuoc cho phep bu6n ban o· chg tro·i Trån Qu6c Toån, ba chi'.t nho di ban lc;ti, nhi€u khi t6i mit moi v€, A Pho ng6i tmoc bien nhå nhu m(>t pho tugng cha· chu v€, d9n cam xong m6·i di ngu.

tra

C6 lån hay tin m(>t nguai thg cG cua gia dinh ba måt, toi c6 dSn tham thi A PM daa do. Dgi m(>t chllt thi dSn nghi tht'.rc du sieu cho nguai måt, m6i ngtreri duge phat m(>t quySn kinh u·oc d(> ngån chfr, A Pho chi cåm må khong mo· ra, nlmng dSn khi dQc thi ba dQc thu(>c lang lam ai nåy d€u kinh ngac. T6i tro· v€ Vi~t Nam nam 2001 thi A PhO da gia ySu låm, di khong duge phåi nåm tren giuong, nhung net m~t råt thanh thån , t6i cåm ban tay nhan nheo da ngå måu d6i m6i, mu6n n6i m(>t lai gi d6 nhung cåm thåy thua thai, b6ng dung ba n6i: chll a, chåc ng(> såp chSt, nlmng ng(> kh6ng sg, ng(> dau c6 låm gi sai phåi kh6ng? Moi day toi duge cho hay A Pho da måt. Lue thieu xong, ngueri ta h6t tro ci'.ta ba thi phåt hi~n c6 nhCh1g månh v1,1n trong su6t chiSu låp lånh, khong biSt do co phai la kst tinh cua m<'.'>t tåm lang su6t deri t?n t1,1y voi trung nghTa hay kh6ng?

Ph~m

Bong Ng~c

Vi~t&fl9c fl(l.c San 2009

NgrrOi BO Bjørnstjerne Bjørnson Ban Vi~t ngfr: Duang Kim I

... "

Bjørnstjerne Bjørnson Martinius, sanh ngay 8-12-1832 t<;1i Kvikne, Na Uy. Mdt ngay 26-4-1910. 6ng lam thO' va ho<;1t il(mg chinh trj. Cha 6ng, ml,lc su Peder Bjørnson va nu; la Inger Elise å' tinh Kvikne (nO"i sanh quan cita 6ng). Nam 183 7 gia ilinh 6ng chuydn vd vimg Nesset t<;1i Romsdal. Ngay tie thili thO" du va nien thidu, Bjørnson thuång xuc il<)ng m<;1nh trur'!c thien nhien, thich hoa minh vao ilili s6ng cua dam il6ng. Nam 1850, å' Christiania, 6ng ili h<)c cung vr'!i Vinje, Ibsen va Lie (nhung nguvi nay sau eiing trå' thanh cac nha van m5i tiing) t<;li truilng Heltberg CO' xu'å'ng th1,fC t(lp cua sinh vien ". Sau ady, 6ng vidt van, SO<;ln kjch, ilang tåi tren nhidu bizo. Thili il6, kjch la m(jt vdn ad ilur7c chu tr<1ng å' Na Uy, il;;ic bi?t, cu(jc tranh adu ad d1,mg m(jt Nha Kjch, va Bjørnson la nguili lanh il<;10 cho cu(jc adu tranh nay. D6ng thili 6ng eiing dem l<;1i cho Na Uy m(jt giong thO' m6'i. Mua thu nam 1856, 6ng trang coi vd ngh? thu(lt 6' NM Hat tMnh ph6 Bergen. Sau il6, 6ng ili m(jt vong du ljch qua Dan m<;1ch, Due va Phizp, r6i t<;1m tru t<;1i La-Ma. Nam nam sau, 6ng tr6' thanh m(jt thi si b(lc they, n6i tiing cita Na Uy. Tie 1865 ain 1867, Bjørnson lam giam a6c kich vien Christiania. Bjørn~on vtit rdt nhidu tidu thuyit, truy?n ngiin va kjch n6i tiing. Nhflng nam cu6i ilili, 6ng thuilng bi bjnh. T;uo·c khi tie trcln, Bjørnson, win con tranh adu cho Sl! c6ng biing gifta cac qu6c ~ia. Nhidu bai bizo ang viet, ila ilur7c Sl! chu y cua the gir'!i. Nam 1909, Bjørnson nh(ln giåi thu6'ng Nobel ve van chuO"ng. Cac ilieu khiic gia Stephan Singing, Vigeland va Hjalmar Hansen ila t<;1c tu<)ng 6ng, il;;it tru-6'c Nha Kjch Qu6c Gia, NM hat QuJc Gia å' Bergen va Molde. 1

Thord Øverås la ten ngu·o·i dan ang duqc kS trong truy~n nay, ang ta råt c6 thS h,rc trong giao Xlr. M(>t hom ang dSn van phong Cha Xlr, len tiSng nghiem trang, dong d~c: "Tai m&i c6 m(>t thång cu", ang tiSp, "tai mu6n lam IS n'.ra t(>i cho n6." "Anh mu6n d~t ten con anh la gi?" - "Cha hay tim m(>t cai ten theo giong b6 tai." - "C6 nhG·ng ai lam cht'.rng trong bubi IS?" HQ ban t&i nhiSu ten, cu6i cung hQ ch9n dU'Q'C ten nhfrng ang, ba kha giå nhåt trong lang, eling la h9 hang cua Thord . 22

Yi~t&f)9c f)~c San 2009

Cha ngu&c dåu len hoi: "Con gi nfra khong?". Thord dt'.mg im m(>t lue: "Tai mu6n hom d6 chi c6 m(>t minh con tai rlt'a t(>i thai." -"V~y la nhåm vao ngay thuo·ng?" - "Xin cho tOi tht'.r båy t&i nay, lue 12 gia trua." Cha hoi: "Ngoai ra con gi nfra khong?" Thord dua tay len mu, to y mu6n vS: "Ngoai ra khong con gi nfra". Cha dt'.rng len: "Nhung con chuy~n nay", Cha dSn ben c~nh Thord, båt tay, nhin Thord: "Xin Chua dS con anh mang phuc lanh dSn cho

anh!" Muai sau nam sau, Thord li;ii dSn van phong Cha x(r. Cha n6i: "Anh vån khoe dåy chu, Thord?" Net m~t Thord chång phån (mg gi: "Toi chång c6 chuy~n gi bubn cå." Cha im l~ng, m9t hbi låu: "Cun gi6 quy h6a nåa da dua anh dSn dåy?" "Dem nay toi dSn dåy lå vi toi mu6n ngåy mai con tOi se duqc chiu phep them suc." -"Con anh ngoan låm." - "Toi khong trå tiSn Cha truac khi duqc nghe con toi lå nguo·i s6 måy truac thanh du·o·ng." - "Con anh se du'Q'c xSp våa s6 m9t." "V~y duqc rbi , va dåy, xin Cha nh~n cha muo·i dale 1". Cha nhin Thord hOi: "Ngoåi ra con gi nfra khong?" - "Khong con gi." Thord dap va di ra. Tam nam sau d6, m9t hom, truac van phong Cha xu c6 tiSng 6n åo; muai nguai dån ong buac våa, nguo·i di dåu lå Thord. Cha nh~n ra Thord: "Dem nay anh dån thea nhiSu nguai thS?" - "Toi mu6n xin m9t vi~c cha con toi; N6 se Iåy co Karen Storlien, con gai cua ong Gudmund, dang dung dåy." - "A, con gai nhå giåu nhåt lang." Thord tiSp lai: "Cha ci:ing biSt sao?", rbi dua m9t tay len vu6t t6c. Cha ngbi yen, tråm ngåm suy nghT, chång n6i gl, nhung Cha vån ghi ten våa s6, dam dån ong eling ky thea. Thord d~t ba dale len ban. Cha n6i: "M9t thoi du rbi." - "Toi biSt, nhu·ng n6 lå con m9t cua toi, nen toi mai chi nhu v~y." Cha nh~n tiSn: "Dåy lå lån thu ba, anh da dSn dåy vi con anh." Thord dap: "Nhung båy gia toi hSt trach nhi~m vai n6 rbi." Thord d6ng cu6n s6 li;ii, chao va di vs, nhung nguai dan ong kia chåm ch~m thea sau. Nl'.ra thang sau, våo m9t ngåy dtfp trai, Thord cung vai con cheo thuySn tren hb Storlien, dS ban vS vi~c cuai . Ngucri con loay hoay, vll'a sl'.ra ghS ngbi vt'ra n6i: "DS con su·a li;ii cha ngay." Båt ch9t anh ta tm9t phåi m9t månh g6, vung tay het lan len, rbi rot xu6ng nuac. Ong b6 vung dung d~y, dua mai cheo ra, keu: "Nåm Iåy! ". Nhung nguai con quu tay len duqc måy cai, rbi bi li;inh cung nguai ti;ii. 6ng b6 het: "D9·i m9t chut! ", ong cheo tai. Nlmng nguai con cu troi ra me sau, måt nhln b6, rbi chlm. Thord khong tu&ng tuqng n6i, ong ta ngbi yen, nhin ch6 con mlnh vll'a chim, cha· dqi. Nhu·ng o· nui d6 chi c6 bong bong n6i len, rbi li;ii bong b6ng, r6i m9t bong bong Jan, cu6i cung lå m9t m~t nuac phång. Su6t ba ngåy ba dem, nguo·i ta thåy ong b6 cheo thuySn vang vang ch6 nguai con chim. Ong khOng an, khOng ngu. Ong cu mo måm tim con. Tai sang ngåy thu ba, Thord tim thåy con, ong vu9t d6c, vu9t deo bbng con vS nhå. Khoång m9t nam sau. Våa m9t t6i mua tim, Cha xu nghe thåy tiSng lich kich tm&c phong khach, c6 ai dang mu6n våa. Cha ra rna cl'.ra, m9t nguai cao, gåy ga, toe bi;ic, dang cui nguai vS dång

truac, bu6·c våa. Cha phåi nhln låu tårn mai nMn ra; "Thord". Cha keu len: "Thord, anh tai khuya qua v~y?" rbi dung yen . Thord ngbi xu6ng: "Vang, con tai hui khuya." Cha eling ngbi xu6ng. H9 ngbi yen tMt låu . Thord len tiSng: "Thua Cha, con mu6n b6 thi cha nguai ngheo; xin Cha hay ghi ten cha con cua con våa s6 vang." Ong dung len, dS tiSn tren m~t ban, rbi li;ii ngbi xu6ng. Cha dSm tiSn: "NhiSu tiSn qua." -"Vang, d6 lå m9t nl'.ra gia sån dåt dai cua con, sang nay con m&i ban thl'.ra ru9ng dåy." Cha ngbi l(lng yen hbi låu; cu6i cung Cha nhtf nhång hoi: "Gia anh con mu6n chi khong?" -"M9t diSu gl d6 t6t lånh hun." H9 ngbi yen l~ng m9t hbi . Thord nhin xu6ng dåt, con Cha xu nhin Thord. Cha ch~m rai noi: "Toi nghT chic con anh da mang phuac due dSn cha anh rbi dåy." Thord trå lai: "Vang, con eling nghT nhu v~y. " Xong ong nguac m~t len, hai dong I~ n~ng trTu lan tren ga må. (1861)

Dan

vi tiSn XU'a cua Na Uy tru&c nam

1875.

nh& Khanh

Gai bC;U1 mua xuan hang cay la non Con duemg minh di cånh cu vån con Chi€c gh€ tr6ng tran, nh6 ai ng6i d6 Bi€t chling nao g~p l~i, b~n hiSn ai (03108 - qua c6ng vien tren Avenue d'fvry)

Vi~t&E>9c E>~c San 2009

Truy~n

Cvc N gan Cå Ngll'

Canh dBng tim Hai muai nam sau cai dem hom iiy, anh ra di vTnh vi€n. Ra di thanh thån . Tlrncmg, sau khi m~t nhoåi da thit ho~c chay suong nhfrng eau chuy~n v~t, hai quy8n sach d9c rieng hay m9t phim truySn hinh xem chung, khi den tåt, h9 rai nhau . Hai than th8 tach rai tren m9t nSn n~m iim. Co nåm thång, yen ång, hai tha dSu, tay xuoi. Anh xoay ben nåy ben nQ, tim m9t thS ngu t6i uu khong bao gia c6.

tra

E>em iiy, bi vay bua bång nhfrng con s6, dong chfr nhåy mua hein lo~n , anh lån tim r6i nåm liiy ban tay n6ng mSm cua co. Being hi~n ra m9t canh d6ng oåi huang menh mong, tim ngat. Anh c(r thS re lu6ng våo, bang bang di mai. Chua bao gia anh g~p co tren canh d6ng tim iiy. Con co chång khi nåo k8 cho anh nghe vS nhfrng bi m~t cua dem. Duy c6 m9t lån, co båo : nåm liiy tay anh khi ngu , em khong con sg bi l~c trang nhfrng giil.c ma.

Yi~t&D9c D~c San 2009

Bfra tBi Nhå hång Tau.

Nh~c

My. E>am cu6i Låo.

Ti-vi Nh~t ai d6 vua chuySn dåi. Ph6ng sµ· Tay quay cånh tre con Phi chau den dang hiip h6i vi thiSu an. Da b9c xuang. Måt trång da. Ru6i bau dåy mep. T6c miiy l9n xac xa. Nguo·i dån ba ng6i ben c~nh dåy chen emn Duang Chau, nhan m~t che: rna qua! Thång be ng6i ben trai vut chisc canh ga chien nuac måm dang g~m da xu6ng dia, ch~y v9i våo dam mua lam-th6n, quen cå chili tay chUi mep. Låm båm chtri d6ng. CUt! Ån miit cå ngon!

Sinh

nh~t

sa.

Tren dtrcmg d€n M9t b~c rau s6i tran ben IS. - ChU c6 tiSn khong, cho giå xin. Con m& b~c le n~ng tui, m6c ra s6t lai mot nua dS u6ng cå-phe, cho m9t nua. ' . . Hai hom sau, tren dm'mg di an trua. - Chåo x€p, c6 d6ng nåo khong, cho giå v6'i. - ChUt nfra båe ai, chau khong c6 tiSn le. Ba Mm sau, gier tan s6'. - Ngåi giam d6c ai, c6 b~c giåy khong, chia cho giå nåo. - Båe l~i dua r6i , chåu c6 hai d6ng day! Nghi vai ngåy vS, thåy m9t toe xu rau r~m 6' ch6 quen. - Ne anh, ong giå ng6i day dau r6i? - ChSt r6i! - Sao v~y? - Bfra h6m sinh nh~t, 6ng tom g6p, mua chai whisky, d6c c~n r6i lui dåu vo xe tåi. Cånh såt t&i cha di måt xac. Må, c6 m9t d6ng khong, cho xin di!

khoång khong, menh mong, khoång

d~t.

Khi chia tay, em n6i: vS giå, em se dSn s6ng 6' Paris, thånh ph6 nåy luon c6 ch6 dånh cho nhfrng tinh nhån.

Venise Cåu Rialto cho ngueri di b9 va gondole cho ai thich lenh denh. 0 sole mio! ThUy tinh dåo Murano va ct'.Jt chim b6 eau quång tmo·ng thanh 1:1arc. Em mua m~t n~ vu h9i hoa trang treo tung lang tm&c ct'.ra hang ban d6 lll'u niem. Toi mac . chiSc quån jeans tua chi o· gån dåu g6i . Me måi nghe anh lai do Casanova håt "Kh6i tinh Tman~ C~i" nhung em khong quen hoi : "0 day, l<l;i th6i tien, sao bao gier ngm:ri ta cung thiSu vai dong b~c le v~y anh?" C6 phåi vi thS ma. Chua båt thånh ph6 nåy ngåy m9t lun sau våo bien?

London

Gifra phB 16'n

Bruxelles Em Mi b~ng m9t, ngon ngfr quen. Toi khong hiSu ro va trå lai em bang m9t ngon ngfr khac. gån ch6 chu be d6ng den (hom åy m~c kimono thån nhien khoe vai tru6·c thien h~, toi t~ng em m9t cånh hoa (hoa gi, toi quen måt), em dåp l~,i v&i n1,1 hon d~m son (son måu gi, toi ding quen not).

Nh~t)

Bu&c våo trong lau dåi, toi tuang tlf911g minh se bi,Sn thånh chång hi~p sT kiSm d6ng giåp såt tim den gi~i ct'.ru nång cong nuang bi giam dm trong ngl,IC toi . Bu&c ra, khoi lau, dåi, toi thåy ' minh la nga 0aifra day ghe cua chiec xe bus hai tang måu do. Tång du~i bit bung khong con ch6 dt'.rng. Tång tren thieu ,mui, thoang dang va du ch6 ng6i. Hom åy treri rat d~p , xanh mu6t va l~nh du&i 0 d9 C. Ng6i cach toi m9t hang ghS, måt em do bån ct6 tim duo·n~ dSn di~n Buckingham. Toi nhin quanh, khong thåy suang mu, nhung nghT thåm: nguai Anh, hQ l~nh )ung, cung phåi !

Em ngu qua dem ben toi, nhll'ng toi vån chua hiSu ro han diSu em mu6n hoi.

Paris Paris d~p! Toi da nghe nhiSu ngueri n6i thS, nai mi~ng dan s6,ng nj?;ay t~i thånh ph6 nåy hay du khach ru xa den vieng tham. Em khong thich Paris. Em chi thich nhfrng n'.mg phong nhåp nho nhi€u slie la nui d6i Båe My hay måu s6ng ng9c cua biSn biSc Nam Åu. Em thich Vi€t&D9c D~c San 2009

KHUYNH HU0NG ÅM THUC MOI •

0 PHÅP M~ch

Nam nay, a Phap c6 m('>t chuang trinh truySn hinh thu hllt råt nhiSu fans . Chuang trinh thu(k kenh M6, c6 ten lå Un Dinner Presque Parfait MC)t Bfra An T6i Gån Nhu Hoån Håo, chiSu tu th(r hai dsn tht'.r sau hang tuån , tu· sau gia chisu dSn gån båy gia t6 i. Th1,1·c ra, day lå m()t tro chai . Chai tro nåy cån nam nguai. Nam nguai nåy khong quen biSt nhau , chi s6ng chung m()t thånh ph6 va c6 cung dam me nåu nu6'ng. HQ dang ky thi va duqc M6 qui l~i tung nh6m nam nguai m()t. M6i nguo·i tr6 tai nåu m9t bu·a an t6i , mai b6n nguai kia dSn dv. Bfra an phåi dåy du b6n m6n, g6m : m6n an chai, m6n khai vi, m6n chinh va m6n trang mi~ng. Cu6i bfra, b6n vi khach lån luqt bi m~t cho di Sm chU nhån bfra ti~c tren ba tieu chuån, g6m : di Sm mon an , dis m trang tri ban an va dism khong khi bua an. C9ng tåt ca cac diSm åy l~i , chia trung binh. DSn ngåy cu6i eting, tt'.rc tht'.r sau thi cong khai diSm tU-ng ngu·ai va nguai cao di Sm nhåt giånh duve phån thm'rng lå m()t ngån a-ro . DS y thi thåy hinh nhu eima c6 nguai thång cu()c nåo vui mu·ng vi s6 tiSn tlm<'rng cå. Bai vi thvc ra, 26

Vi~t&f)9c D?c San 2009

Nha

m()t ngån o· khong lå bao so v6·i s6 tiSn thu·ong dånh cho nguai thång cu()c cua nhiSu chu·ang trinh truySn hinh khac, len dSn tram ngån a lå thuang. Han nfra, m()t bfra an t6i dtJ thi nhu thS, låm khi, c6 nguo·i chiu chai bo tiSn ra mua toån nhU·ng sån phåm, nguyen v~t li~u dåt tiSn nhu rnqu vang giå tu6i , sam banh h~ng sang, ba te gan ng6ng cao cåp, tn'.m g ca caviar tht'.r thi~t, cac lo~i nåm quy, hoa thorn quå I~, cac m6n trang tri, bat Oia d~p ". "cåi v6n dåu tu " c6 thS len dSn gån b~c ngån. Cho nen, thång CUQC , låy vinh d1,1· låm vui lå chinh.

Cac diSn vien dai thu·ang råt th1,1·c nåy khong nhu·ng c6ng hiSn ngu·o·i xem nhiSu ro·-xet håp dån, nhiSu m~o v~t hu·u ich må con trinh diSn cai Savoir Faire - BiSt Låm Ytra tram hay vu·a tay quen tMt thao luqc va cai Savoir Vivre - BiSt S6ng dåy van h6a. HQ cho nguai xem kham pha th6i quen an u6ng, t~p t1,1c tung vung mis n, co khi lan tran ra khoi bien gi6·i mr6·c Phap, mon men qua nhu·ng qu6c gia lån c~n, va cå nhfrng thu()c dia khåc. Cai thll vi n6 nåm a ch6 d6. Vi d1,1 , nh6m dtJ thi thu()c cac thånh ph6 Lille, Bergues nåm a Cl,!'C båe mr6'c Phap, nai tiSp giap v6'i bien gi6'i nu6·c Bi thi thåy

bia xuåt hi~n nhiSu trang cac bua an, nhåt la cac lo~i bia n6i tiSng cua Bi rtlnr Chimay, 1664, Leffe, Mort Su bite, Kriek . . . d~c bi~t lå bia trai cay (dau, dåa, buåi, anh dåa, nho, tao .. . ) thuang du·qc mai u6ng khai vi. NhiSu nguai dt'.rng bSp eling sfr d1,111g bia dS håm, nåu cac lo~i thit nhu thO, gå, bO .. . May ep bia du9·c trang bi trang nhå bsp eling gi6ng nhung may moe kim khi di~n may ca ban thuang thåy khac nhu lo vi ba, lo nu&ng, may xay . .. v~y th6i. Cilng å phia båe, nhung lå cac thånh ph6 nghieng vS miSn tay, thw) c vung Normandie, cac m6n an thuang thåy c6 tao trang bånh t~c, tao trang ruqu, tao trang xå lach, tao trang thit håm . .. va nhiSu ph6 mat, kem tu·ai , ba, sii'a vi nhung d6ng co tru phil a dåy v6n lå «thånh dia» cua bo va tao. Phia d6ng båe, thånh ph6 Strasbourg n6i tiSng, thu phu cua Chåu Åu thi l~i lå nai chuyen tri cåc m6n «n~ng kf» nhu xuc xfch, choucraute (bllp cåi mu6i chua håp chfn, an vai CaC (o~i XllC xfch, thit nguoi va khoai tay), ~c Flambee (mot lo~i banh t~c m~n , hai gi6ng pizza nhung bot banh duqc can råt mong, nhan banh da d~ng), va eling dung nhiSu bia do giap bien v6'i anh lang giSng Dt'.rc. Ngoåi ra, vang trllng Alsace xuåt hi~n nlm kh6ng thS thiSu dU'C;rc vi n6 chinh lå d~c sån cua nhung ruong nho miSn d6ng båe. NSu nh6m dl! thi thuoc cac thånh ph6 miSn nam nhu Cannes, Nice, Marseille, Montpellier, . .. thS nåa eling thåy nhiSu sån phåm tieu biSu cua nllng va biSn . Rau qua phåi kS ca tim, qua 6 liu, 6"t chu6ng, mu6·p, ca chua cac lo~i ... Ca tom da d~ng e hS, danh v&t len tU- nu6'c m~n Dia Trung Hai. Va, eling kh6ng tranh dU'C;rc hi~n tuqng cac nai tiSp giap Y, Tåy Ban Nha, B6 Dåa Nha chiu ånh lmång åm tlwc cac nu&c lån bang. D6 lå chua kS, ngåy nay, v&i khuynh hu&ng toån d.u h6a, l~i å mot xt'.r da chung toe nhu nu&c Phåp thi SIJ chung ch~ cua cac nSn van h6a trang d6, d~ thåy nhåt lå van hoa åm th1Jc tr& thånh mot diSu kh6ng nhung kh6ng thS tranh khoi må ngåy cång trå nen thåm thiSt va th~p thånh. Cha nen, chång c6 gi dang ng~c nhien nSu cåc 6ng tåy ba dåm kh6ng them nåu cac m6n Phap truySn th6ng nhu pot-au-feu, bourguignon, bO nåu daube, ratatouille, bouillabaisse, ... nua må thay våa d6 lå ph6', goi cu6n, cha gio cua nguai Vi~t Nam, hoånh thånh, vit quay cua nguai Trung Qu6c, couscous, tajine cua nguai H6i giao, sushi cua nguai Nh~t, cå ri cua nguo·i Ån, colombo cua nguai Phi, pudding cua nguai Anh, pizza, spaghetti cua nguai Y, th~m chf hamburger cua nguai My - v6n lå mot th1,rc phåm må xua nay dan Tay vin khinh khinh che bai lå tht'.r d6 an xi cut.

Nhung SIJ pha tron åy chua phåi lå khuynh lm6'ng åm th1Jc m&i Phap vi th1Jc ra, n6 kh6ng phåi lå mot khuynh hu&ng må lå mot hi~n tuqng xa hoi tåt ySu. Cai m&i nåm å hai ghi nh~n sau dåy :

1. Åm thl!C Verrine

Råt gån v&i åm th1Jc cung dinh Hus, bua an håp din å ch6 c6 nhiSu m6n, m6i m6n an duge chuån bi v6'i s6 luc;rng it nhung sti d1,111g nhiSu phv li~u va hst st'.rc chu tr9ng phån trinh bay. å cac sieu thi va ctia hi~u ban chen d'ia d~o hai nam trå l~i dåy, nguai ta thåy cac lo~i ly, chen, bat, d'ia, thla ti han - g9i chung lå verrine - hån cµ·c ch~y. Ben c~nh d6, cac nhå sån xuåt thi nhau tung ra thi tmang sach bao, bang d'ia d~y gia chanh ve-rin. Thien h~ mai cam nhau ht'.rng ha khoe tai ve-rin. Cac 6ng ba noi trq slim them mot dµng cv låm bSp m&i : can tiSu li, Ytra dåe dµng cha cac ra-xet ve-rin (ra-xet nåa eling chi phån h.rc;rng vai muai ga-ram), vU-a cån thiSt cha nhung ai c6 nhu d.u an kieng vi ly do st'.rc khoe hay thåm my. Thång con trai len båy cua chung t6i råt say sua ve-rin. N6 båo låm bSp kiSu nåy «dui», gi6ng nhll' lå nåu cha båy chu lun an v~y d6, m6n nåa eling c6 chllt xiu å. N6 l~i båo ve-rin hay, vi an kiSu åy, khong bi m~ ep an nhiSu nhåt la g~p phai mon nåa kh6ng thich thi eling chi d.n nhllm måt, bit mlii, a-Ie-håp, IJC mot miSng lå xong. Han nfra, truySn th6ng ra rå c6 vli dan chung mu6n khoe m~nh, m6i ngåy nen an nam lo~i rau qua khåc nhau thi ve-~in la mot plmang cach huu hi~u ds thµ·c hi~n dieu nåy. Thåy con thfch nen m~ eling xån tay ao len ve-rin thlt' coi sao. KSt qua, våa ban an , kh6ng khf tuai vui hån len, nlmng tan bua an , chuyen gia ru·a chen keu trai vl s6 luqng chen bat lich kich chåt ch6ng, rtia hoåi con hoåi! Ngoåi ra, cu6i thang kiSm l~i ngån quy gia dinh thi thåy b&t hang hai v6'i cai khuynh hu&ng phu quy sinh I~ nghTa nåy.

2. Thåo thl!c Mot lån, t6i nghe nguai b~n than rång: «Ngåy ba bfra, an th6i da m~t r6i , tm&c khi an phåi di chc;r, nåu bSp, sau kh i an phåi rtia d9n, cång m~t han . Da thS, l~i con phåi ch9n m6n må an, kh6ng thi beo phi nay, tis u ctuang nay, huyst ap nay, tim m~ch nåy va l~i con phåi li~u emn gllp måm sao cha chq bua Ytra phåi v&i tui tiSn a cåi thai bu6 i kh6 khan nåy ... KiSp sau, t6i mu6n låm con bo, d6i thi chi vi~c cui xu6ng ngo~m co, khoe re.» B~n t6i thv·c ra kh6ng phåi cho· dSn «KiSp sau xin

ch6' låm nguai », bai

hi~n

nay,

vi~c

an co dang tra

Vi ~t&D9c D~c San 2009

thanh mot cåi m6t. Hinh ånh mot ngtr(Ji hai hoa la dua thång våo mi~ng nhai ngon lånh nhu m{)t chu huau cao c6 chiSu tren ti vi tMt lang m~m va ngo nghTnh. Co nhfrng lo<;ti cay la, hoa co råt d(fp må nSu khong chung kiSn, ta chång bao gicr nghT dSn chuy~n con ngucri co thS tieu th~1 chung mot cach s6ng sit t1,r nhien va h6n nhien nlm thS. Xin kS ra day mot vai lo<;ti hoa dan Tay thåo thl,l'C dang khoai khåu: pensee, cuc, h6ng, cåm chu&ng, hu&ng duang, uåt kim huang ... Theo doi mot phong Sl/ vS dS tai nåy thi thåy cåc hoi vien hQi an co thucmg lå nhfrng ngucri yeu thfch thien nhien, tin tuang thåo thl,fc dem l<;ti v~ sinh cao cho suc khoe, tin tuo·ng våo vi~c chifa tri båch b~nh bing thåo duge. HQ råt ky luang trong vi~c h,ra ch9n hoa la chu khong d1,mg dau nhai do vi hQ thU-a biSt co nhfrng lo<;ti hoa co co doc tinh cao, an våo se trau lånh thånh trau que, th~m chi di dcri nhå ma ngay tue khllc, vi d1,1 nhu· true dåo, hoa lys, dien vT (iris), hu~ chuong (muguet), thuy tien ... HQ ci:ing chu y vi~c hai hoa våo gicr nåo trong ngåy dS huo·ng tr9n tinh huy cua trai dåt, vå tuy~t d6i khong d1,1ng dSn hoa ban a ngoåi ti~m, v6n lå thU· hoa da bi hoa chåt, phan bon tuo·i i xeo ds nåy na t6t tuai, tru- sau vå gicr duge Iau nhung an våo thi nguy to. Hoa la duge hai tu n'mg ho~c vucrn nhå vS, rua s<;tch, tron dåu dåm dan giån ho~c chS biSn tinh tS bing nhiSu rcr-xet cho ra cac mon sup, nh6i (hoa bi nh6i, mot d~c sån thu·ang thåy a miSn nam nu&c Phap), banh, mut l<;t mi~ng, l<;t måt. Th1,rc ra, chuy~n an u6ng hoa la khong l<;t låm gi v&i ngucri phuang Dong chung ta. Duge tinh cua th1,1·c phåm nhien cung khong phåi lå mot diSu xa l<;t hay thiSu thuySt pl11,1c. Nhung a phuang Tay, nai ng1,1· tri cua anh chång khfJng 16 cong ngh~ th1,1·c phåm thi vi~c an u6ng tiSt chs va khuynh lm&ng tim vS thien nhien, chU trQng rau quå mQc ti,!" nhien (khong phan bon, khong cå thu6c tru- sau) lå mot diSu dang duge khuysn khich vå ngåy cång nhiSu ngucri nghe theo. T<;ti sao l<;ti khong nSu nhu·ng sån phåm nåy dem l<;ti ich lgi cho suc khoe vå tu6i th9 gifra th(Ji bubi con ngm:Yi dang tay giSt h<;ti nhau bing nhfrng tht'.r hoa chåt kich truang tiern xit vo toi v<;t våo hoa måu. Han thS nu·a, nSu co diSu ki~n s6ng gån rtrng nui, thi ct'.r vi~c doi an rau, dau u6ng thu6c ... chua. Suo·ng biSt bao!

M~ch

am tham tirung nhu My bay gia chi con lå h6i uc, TiSng illy va dau d6 tiSng nam mo ... My bay gia con am thfun tu6ng nh& Rung rung nghyn ngåo nhfrng giQt l~ kho !

* My bay gia nhu vång trang chSch bong, ChiSu xuf>ng quanh dai vo vo nång mua. My bay gia nhu lån sucmg bu6i s&m, Nhfrng h~t long lanh ro xu6ng dåu cånh ..

My bay gia nhu ri rao s6ng v6, Nghin trung xa trong måy neo hu vo . My bay gia nhu ngån nam may trång, Vi vut sao diSu nhjp vong diu hiu.

My bay gia nhu tung can gi6 thoång, La thu vang bay rqp coi nhån gian. My båy gia nhu bao la trai dåt, TiSng v~c thinh khong tiSng xe dau long.

* My bay gia nhu lå giong suf>i biSc, Soi nui rung bu6n ba tiSng chim qua. My bay gia nhu giong song l~ng le, Cha åm thfun nhfrng b\li eat phu sa.

My bay gia b6n phucmg trai bat ngat, C6 my dau trong v~t nång thu nhoå ... My bay gia con åm thåm tu6ng nh&, Rung rung nghyn ngåo nhfrng giQt l~ kho !

Nha Dang Trinh NTV

Yi~t&D9c DiJ.c San 2009

hoa nhjp xuiin

chot • Nhu gi9t mua dem, Vu&ng tren cånh mSm, Chc;rt thånh sucmg kh6i, Chc;rt nh& chc;rt quen. Chc;rt quen chc;rt nh&, Chc;rt quen m(>t dai, Chc;rt nh6 giåc m(>ng, Lang lang nv cuai. Chc;rt quen niSm dau, Chgt nh6 nhi~m måu, A DI DÅ PHA T, Khong tru&c khong sau. Chc;rt d6a Quynh Hoa, Na truac hien nhå, B6ng ccm gi6 thoång, Hucmg trfun quanh ta. Xin Em chgt vui, Ni~m A DI DÅ.

DrrO'ng Ki~n

d~m duang giåu m~t mua mi tir ta 15' bu&c n6i troi phucmg nåy ki€p tårn ta, nq trå vay cong lung gånh n~g chua cay l~g thfun cu(>c dai nghia tr9ng tinh thåm nghi~p duyen bu(>c ch~t chu tam ben minh bao lån bao s6ng Ienh denh thuySn nan chao dåo g~p ghSnh n6i troi chc;rt rång eiing ki€p luan h6i gia day bong nga x€ chiSu vai ta tay run run net m\fC nhoa vai eau tha y chan hoa nhip xuan chuc nguai vc;m phuc duyen trimg chuc ta m(>t d6a h6ng nhung mim cuai.

Le Ph rro·ng Cha u

nii'a khoång theo nhau ta di cui m~t nghieng vånh n6n gi6 hvi phong trån vu&ng g6t chan ba eat lao xao chiSu g9i nång tinh bu6n gl:ri chut l~i ben song

tra giåc canh tån ben g6i m(>ng

nua dai t6c b~c triing nhu voi con day nam ng6n tay que qu~t la dang nhin dai hoang ph€ thoi dai vui chi! nua vång trang khuy€t nua dai m(>ng åo n~g ba vai chen mqu tan thu tren b€n viing nu&c lung la dong giua tinh say tiSn nhau khuc nh~c bi~t ly såu nguai ra di tru&c ta vS sau b6 vui nhan th€ tån canh m(>ng rung viing hoang lieu c6 ua måu

Le PhrrO'ng Chau ViSt&D9c f)~c San 2009

G6I QUÅ DÅU NÅM ph{lmtinanninh T?i phai ng6i l~i tren cåc b~c då nghi chan dSn ba liin trnac khi buac våo c6ng chua. Ngoi chlla nho nåm tren m9t triSn nui, duqc phu mat bai nhfrng,tång ,cay. Ngoi nhå khåch bing g8, khå xinh xan, nam trang m(>t khu vucm toån hoa van thQ. P,hfa, trnac lå m(>t tuq!1g Ph~t ng6i duui g6c cay bO de, cånh lå du·9·c eat tia cong phu. Chung quanh lå ca m(>t vung nui trai tTnh mjch.Toi khong ~hå.i lå ph~t tu·, nhung ng6i nghe tiSng mo va foi eau ~inh trang chua v9ng ra, eting thåy long nhy han di trnac bao nhieu diSu phiSn nao. Hon;i nay lå m6ng m(>t tSt, nhung canh chua khå im ang, bai chua nåm , khå xa khu dan chung. Ngå~ hom qua toi, c6 d~n day, nhung thfry tn,1 tri di van~. Toi da de l~i tam danh thiSp cua ch6ng toi, viet vai dong phia sau xin hyn thåy hom nay tro· I~i. Chu tiSu con råt tre, mang trå ra mai va xin toi chO· them m~·ui_phut nfra, vi thfry tn,1 tri dang khai kinh cho buoi le tan nien . Toi non nao mu6n sam du9·c nhin m~t vi an nhan cua minh, nhung eting d~n long phå.i kien nhån va dn tr9ng y tfr trnac m(>t nhå su. Hun ba muui nam trnac. Lue åy toi con lå co be h~c tro cua trnang huy~n An Tue, nåm giti·a thi tran An Khe, ben QL 19 n6i liSn Qui Nhun vai Pleiku. ChiSn tranh dang tho·i ky ac li~t. Tu6i con nh,6, nlmng ngåy nåo toi eting nghe cha my va cac thåy co ban chuy~n chiSn tmo·ng: danh 16·n a Pleime, Da~o, Tan Canh. Måy nam nay, An Khe tuung doi binh yen, nha Su Doan 101 Khong KY. Hoa ~y c6 can cfr 6· day, va d9c theo deo An Khe c6 don b6t cua cac dun vi thuoc Su Doån Manh H~ D~i Hån. Gifra lu~ chiSn tr~nh ngåy kh6c li~t, bat nga 11,.rc luvng dong minh rut quan vS mrac, låm dan cht'.Jng a day hoang mang, lo lfmg. Xfr hQ d~o ct'.1a toi eting du9·c cha chånh xfr t6 chfrc nhfrng toan tµ v~, ph6i hqp vai huy~n, lo canh gac khu V\fC CUa minh. ChiSu ba muui TSt, du·qc thong bao cua tinh, cac CO" quan tren huy~n ph6i hup vai cac thåy co giao va cå H(>i D6ng giao xfr di m9i nhå keu g9i d6ng g6p nhfrn~ g6i qua tuqng trnng dånh ~ng ch? anh em chien sT cua m(>t dun vi tir xa tai , thay the h,rc luqng d6ng minh, d6n tru 6· day. T(>i nghi~p, nghe n6i anh em da phai rai can cfr tir sang s6m 30 dS chiSu m6ng m(>t TSt c6 m~t 6· 30

Vi~t&D9c f)~c San 2009

day. HQ c6 biSt tSt nhåt gi dau! Ong cha x(r n6i vai chung toi nhu ths. Ca huy~n vui mtrng, no nfrc tnrac tin vui. Rieng toi co~ vui hun k~i tu6·ng tm;mg se c6 nhiSu anh lf!1h 1en ,cai thi tran nh6 xfu bu6n tenh nåy, nen råt sot sang trang vi~c g6i qua. Toi tt,r tay thµc hi~1~ duqc hai g6i qua, g6m m(>t s6 banh mfrc, chiec khan tay do toi theu låy, kem theo la thu chllc mung nam m&i tai hai anh chiSn sT vo danh nåo d6. Toi nån n6t viSt th~t dyp r6i dS ten, lap va tnrang h9c phfa du6'i. Vi "sao y ban chanh" tir m(>t bai lu~n van thang trnac, nen hai lå thu gi6ng nhau nhu due. Nhin hai g6i qua toi mim cuai, khi nghT se c6 hai " nguai tinh khong chiin dung" nåo d6 nh~n duqc la thu ~6ng nån ~ua m(>t co "em gai Mu phuang" . Ban dau, cåc thay co cho biSt, dam h9c tro chllng toi du9·c hu&ng dån våo can cfr dS t~n tay t~ng qua cho cåc anh chiSn sT. Bon toi d(ra nao c~ng han ha, )ang xang gi~t ui l~i· chisc ao dåi trang ung y nhat. Nhung sau d6 du&i tinh cho biSt lå tm&c khi våo An Khe, cac dan vi nåy con phåi hånh quan rna duang, giai toa m(>t s6 d6n b6t cua h,rc lu9·ng D~i Hån nåm d9c theo deo An Khe, bJ dich qua~ bao vay da ba Mm nay. Cu6i cung tat ca qua deu duqc n(>p cho trnang, va thåy hi~u trnang ~ung cåc thåy co giao se mang våo cho dan vi de trao l~i cho anh em chiSn sT khi tinh hinh an ninh ~ho phep. B9n h9c tro chung toi tiSc hlli ht,.1i VI mat m(>t dip dU'Q"C våo xem can Clr va uy l~o cac anh chiSn sT. - Nam Mo A Di Da Phqt. Xin chao ba. Xin tJi, chiic la ba da cha tai /au !lim phai kh6ng? Cau Mi ct'.1a thåy tr1,.1 tri cåt dut dong h6i tu·o·ng cua toi. Toi dfrng len, v1,.1ng vS chåp hai tay tmac ng1,.1·c chåo ,l~i thåy. Toi, mu6n nhin th~t ky khuon m~t cua thay, nhung thay ai ng~i , nen chi cui dåu im l~ng. Cai c6ng tam quan, ngoi nhå khåch nåy, va nhfrng b~c da tren con duang må ba wa di len lå do tiSn cung duang cua ong ba. Chllng toi xin tan thån cong ofre va du xin eim Ph~t gia h9 cho ong ba cung gia dinh. - Ba c6 mu6n di m(>t vong xem canh chua khong? Xin mai ba. Thfry vua n6i vira chi tay vS phfa c6ng tam quan. - D~, cong an cua thåy d6i v&i gia dinh toi lan lao qua. BiSt låm sao dSn dåp. Xin thåy dung nhåc tai cong dfrc, lam toi them xåu h6. Toi wa bu6·c theo phia sau thåy, vira n6i .

- Mo Ph~t ! Giup nguai, d6 lå nhi~m Vl,I cua ke tu hånh, du lå ton giao nåo. Sao bå l~i goi lå cong an . Thåy na m(H n1,.1 wai d9 luo·ng. Di phia sau, nhin dang di khoan thai cua thåy, tai ban khoan suy nghT: Khuon mi[lt thi c6 nhiSu net gi6ng, nhung v&i cai dang di thi l~i khåc hån. C6 thS ngåy xua lå lfnh nen cån phåi nhanh nh~n . Tai nghT thåm nhu thS. Khi dSn cua tam quan, thåy dung t~i va chi tay vS hu&ng ba biSn, nai c6 måy tang da a triSn n(ii, phia du&i lå m9t kim rung r~m: - Chinh 6' nO'i i16, tai ali. tim g(lp ch6ng cua ba. Nam åy, khi ch6ng tai vua m&i tr6n vS tlr tr~i tU cåi t~o Gia Trung (anh chi la thdy giao, dcy m()t truang trang khu nguO-i Thuong, bi b&t nam 1979 vi bj kit t()i h<;Jp tac v&i l'l:''C luong Fu/ro ch6ng lc;zi chinh quy~n C()ng sån) , duqc m9t nguai b~n than cho di theo m9t chuySn vuqt biSn do gia dinh anh ta t6 chfrc. Lue åy ai ci:ing nghT ra di lå khong bao gia gi[lp l~i vq con, må c6 l~i cung s6ng khong yen , chi låm kh6 cho gia dinh. Han ni:i'a lue åy tai vua m6·i sanh dt'.ra con dåu long, nen khong thS di cung. Chung tai dånh g~t I~ chia tay må khong dam nghT se c6 ngåy tai ng9. Tau vtra ra khai han m9t ngåy thi bi hong may, trong lue gi6 mua tårn ta. Tåt cå moi nguai phåi dem sinh m~ng ch6ng choi v&i phong ba. Cu6i cung, sau gån ba ngåy bSnh b6ng tren biSn, nha nhi:i'ng can gi6 nhi~m måu da dåy chiSc tau v&i han m9t nua s6 nguo·i s6ng sot, gi::it våo m9t ghSnh da lue trai nha nhem t6i . Tuang da thoat chSt, nåo nga khi vua leo len ba thi bi m9t toan cong an bien phOng vay båt. M9t s6 nguai ySu SlrC thi dånh dua tay cho ho tr6i . Ch6ng tai cung m()t vai thanh nien khåc dung hSt tan ll!c ch~y tr6n trong cac h6c da ben triSn nui. Måy lån thoat chSt du&i nhi:i'ng trang d~n . Nha trai t6i anh ch~y thoat VaO khu rung tnr<Jc khi ki~t SlrC. Khi tinh l~i , anh thåy minh nåm trong ngoi chua nho nåm ben triSn nui. Anh duqc vi tr1,.1 tri san s6c vå che dåu chu dao, mi[lc du biSt anh lå nguo·i cong giao, bo·i tren c6 c6 deo thånh gia. Sau han m9t tuån, nha thåy giup c~o dåu, cho åo quån dS cåi d~ng m9t thåy tu, vå gai theo m9t chiSc xe do cua m9t pMt ti'.r than quen, ch6ng tai m&i tr6n duqc våo nhå bå co ru9t a Cam Ranh. Sau d6 nha chfnh bå co nåy tim duang dS vuot biSn tiSp. Vå lån nåy anh da duac tau Phap v6t, nen duqc sang dinh cu ben Phap. Ba nam sau, tai va dfra con duqc anh båo lanh v&i di~n doån t1,1 gia dinh. - Mo Ph~t! T{)i nghi~p, ang åy da vS tim thåm tai hai lån, va giup cho tai kha nhiSu tiSn dS l~p l~i ngoi chua nåy va m9t nhå ttr thi~n nuoi cac em be t~t nguySn du6i x6m. Cong dfrc cua ong ba th~t l&n låm. Tai nh& l~i tårn ånh må ch6ng tai ch1,1p chung

vai thåy trong lån tht'.r nhi vS tham thåy. Bao nhieu lån tai aa nhin kY tårn ånh, l~i nghe ch6ng tai båo, ngåy xua thåy cung lå lf nh, nen tai da ng6i hång gio· hinh dung, nh6· l~i m{)t nguai quen lue tru&c. - Th!Jc ra anh åy ng~i khong mu6n vS, nhung vi nh& an thåy må anh åy m&i vS gi[lp thåy. Lån nay chinh tai dS nghi duqc thay anh vS tham thåy, nhan dip tham m ~ cua tai dang 6m ni[lng. - Mo PMt ! Ta i hiSu n6i kh6 tam cua ang åy . Tai nghe tiSng tha dåi cua vi tr1,1 tri, vå thåy thåy dua milt nhin vS m{)t nai xa xam nåo d6 . Ttr lue m&i gi[lp nhau trong ngoi nhå khach, toi nghT lå thåy da nh~n ra tai. Tai cha thåy hoi, nhung c6 ths thåy da quen hay bay gia tå ke tu hanh, nen thåy kl1ong mu6n nhiic l~i chuy~n thS t1,1c ngåy xua. Khong dS le» måt co· h{)i, toi len tiSng : - Tai vS day, gi[lp thåy cung dS mu6n xin duqc h6i thåy m9t diSu, må båy lau nay cu ban kl1oan mai trong long, nhung ng~i thåy lå b~c tu hånh, nen tOi khong dåm. Thåy nhin tai, im li[lng giay lat r6i len tiSng : - Mo Ph~t! Ke tu hånh lue nåo cung mu6n dem anh sang cho chUng sinh håu giåi toa nhi:i'ng lo au phiSn nao. Xin ba cu· t1,.1· nhien. - Xin thåy tha 16i, nSu c6 diSu gi khong phåi . C6 phåi thS danh cua thåy lå QuS, Le Plmang Qu€? Thåy ng~c nhien nhin tai, r6i nhin len khoång khong, nhiu måy. - Mo Ph~t! Låm sao må bå biSt duqc ten cua tai - Thåy con nh6· anh Lån, trung sT D6 Lån, Su Doån 23 BB, c6 d6ng quan An Khe våo nhi:i'ng ngåy tSt nam 1972? - Bå con biSt cå b~n tai? Anh Lån da ru tr~n Konturn tu· mua he 72. Bå c6 biSt khong? Tai c6 m{)t thoang gi~n thåy, vi nghT lå dSn bay gia ang vin chua nh~n ra minh. Chång le thåy vo tinh dSn thS. Nlmng ngay sau d6 tai h6i h~n vS y nghT cua minh. Sao l~i dem chuy~n do·i dS må trach m{)t vi chan tu , m{)t nguai da xa lanh chuy~n h6ng trån, thS SlJ. Thåy da cho minh h6i vå sån sang tam s1,.1· da lå m{)t diSu hi xå r6i. - D~, tai c6 biSt, vå tai cung c6 dSn Konturn tham m{) anh måy lån . Sau nåy tai vS tim dS xåy l~i ngoi m9 cho anh , thi nghTa trang khong con ni:i'a, vå khong ai biSt m9 anh da chuySn di dau . Boi måt cua vi tr1,1 tri sang hån len . Thåy rna doi måt th~t to nh1n toi, dua tay len dinh nåm vai tai, nhung r6i kip klwng l~i. - V~y lå Xuån ? Bå lå co Xuan ngåy xua? Mo Ph~t! Sao l~i c6 chuy~n ky ng{) I~ !ung nåy. - Vang, tai chinh lå Xuan, co be hoc tro truo·ng trung hoc An Tl1c ngåy xua. Nguai da g6i hai g6i qua Xuan uy l~o cho nhi:i'ng chiSn sT dSn gifr an ninh cho que tai våo dung chiSu ngåy m6ng m{)t

Vi ~t&D9c D~c San 2009

tSt. Hai g6i qua duge n9p cho tmang dS chuySn tai cho cåc anh, vi lue åy do·n vi dang hånh quan mo· ducmg ds dsn nai tru d6ng. Sau m9t cåi tSt an binh, cå thi trån nh6 cua toi nh9n nhip hån len bo·i S\f co m~t cua m9t trung doan lf nh chiSn, ngay m6ng tam tSt, dåm h9c tro chllng toi tr6' l~i tmang, nhung cåc thåy co biSt la trong lang dåm h9c tro ai ding con du åm ngay tst, nen cho chung toi t~p h<:>p l~i hat ho va ks chuy~n vui . Trong lue thåy huang dån d~m dan cho cå dåm h9c tro ca båt, thåy giåm thi dSn tim toi , båo toi len van phong co nguai nha mu6n g~p. Buac theo thåy giam thi må lang toi lo lång khong biSt 6' nhå c6 chuy~n gi, thi ong dua tay chi hai anh lf nh dang ng6i cha· tren chiSc ghS då trong sån tmang. Hai anh linh th~t tre dt'.rng len chåo toi, nhoen mi~ng wai : - Hai dt'.ra toi dSn dS cåm an Xuån va chuc mung Xuån nam mai. Toi thoang m9t chut ng~c nhien va ben len : - Em co låm gi dau må hai anh cåm o·n ? Må sao hai anh biSt duge ten em? Hai anh cung rna tui åo låy ra bt'.rc thu. Ytra kip nh~n ra do lå hai bt'.rc thu må toi da "sao y bån cbånh" b6 trong hai goi qua uy l~o , thi m9t anh len tiSng: - Toi la D6 Lån, va nguai b~n thån cua toi dåy lå Le Phuang QuS. Trang anh hiSn nlm con gåi, nhung Xuån dung nhåm vai nfr ca sl Plmang H6ng QuS nghe, m~c du anh QuS b~n toi cung c6 gi9ng hat råt hay, khong thua gi Phuang H6ng QuS . Hai dt'.ra toi nh~n hai g6i qua cua Xuån. Qua cap nlm nhau va lai le trong cå hai bt'.rc tha c[lng gi6ng nhau nhu due. Co Xuån th~t cong binh. Cåm an nghe! Toi hai que, nlmng c6 lam ra ve t1,r nhien: - Hai anh tai tmang tim Xuan, khong sg thåy giåm thi la Xuån hå? Anh linh tht'.r nhi, ten QuS, len tiSng : - B911 toi båo lå anh em ba con vai Xuån, di lfnh xa nha bay gia mo·i g~p. Thåy giåm thi coi b9 cung tlmang lfnh låm , nen chåc khong n6' la råy nguo·i yeu, a xin 16i, nguo·i em cua lfnh dau! M~c du thåy hai anh chang co ve thu sinh, vui ti nh , nlmng nha lai ba chi thuang båo måy ong linh b~o d~n va tan gåi hay låm . Phåi coi chung. Toi nhu thåm nhu thS. Va dS xem hai anh chång nay co th1,rc s1,r b~o d~n hay khong toi khoanh tay: - Nghe noi anh QuS hat hay khong tima gi Phuang H6ng QuS, em xin mai hai anh vao lap em chai. B9n em cung dang ca hat trong do, cht'.r khong c6 h9c hånh gi dau. Dåm b~n em se mung låm do. Hai anh nhin nhau wai , r6i g~t dåu , theo toi vao lap . Cå dåm b~n h9c tro im b~t, to mo nhin ra khi 32

Vi ~t&D9c D~c San 2009

thåy toi dåt theo hai anh lfnh tre. Toi noi vai vi giåo su huang dån: - Tima thåy, c6 hai anh lfnh nh?n duge qua tSt cua lap minh, dSn cam an va xin hat cho ca lap minh nghe. Thåy lmang dån lap g~t dåu, dSn båt tay hai anh , tua i cuai: - H6i nay tai gia måy co chi hat nhfrng bai tinh yeu linh chiSn, båy gia dfch thån lfnh chiSn hat t~ng måy co thi con gi hay bång, phåi kh6ng? Cå lap v6 tay. Anh lf nh ten Lån bu·ac len b1,1c giång, hai tay man me chisc non be-re: - Kfnh tima thåy, thua cåc b~n . Toi khong biSt båt, nen xin danh phån n6i tmac. Chung toi xin cåm an nhfrng g6i qua TSt cua nha tmang, cua cåc b~n. Trong khong khf TSt, vi nhi~m v1,1 phåi xa nha, duge nhfrng mon qua cua cåc b~n cht'.mg toi thåy åm ap nhiSu låm . D~c bi~t hai dt'.ra toi dåy da nh~n duge qua cua co Xuån. Chi cån cåi ten cua co la hai dt'.ra cht'.mg toi cung da c6 cå m9t mua xuan r6i . Xin cåm an va kfnh chuc thåy, chllc cac b~n m9t nam mai v~n diSu nlm y. Cå lo·p l~i r9n len tiSng cu·o·i va nhfrng trang v6 tay khong dut. M9t con b~n c6 tiSng nghich nhåt lap quay vS hu&ng toi ng6i: - Xuån ai , may chi duve ch9n m9t trong hai thoi . Con dS danh cho dt'.ra khac nua cht'.r! Dung lå nhåt qui nhi rna, con tht'.r ba la b911 nay. Toi doån hai anh chång lf nh sfra dang nghl nhu thS. Anh lfnh ten Lfm ben len, ngtrng l~i doi phut r6i dua tay vS hu&ng nguo·i b~n, tiSp t1,1c: - Bay gia, xin gi&i thi~u anh b~n thån nhåt cua toi, Le Plmang QuS, må chung toi thuang g9i la Phuang H6ng QuS, tiSng hat hang dåu cua tmo·ng ThiSu Sinh Quån Vung Tau, se len båt m9t vai bai t~ng thåy va cåc b~n. Toi cung ph1,1c tåi an n6i khå "tam ly chiSn" cua anh chang Lan nay. Cåi gi9ng Hus nghe cung em ai, ct'.r nhu rot m~t vao tai nguo·i ta. Bay gia nhin ky thåy anh ta cung d~p trai, n1,1 cuai cung c6 duyen ghe låm. Lfnh ca nåy chåc se låm kh6 vai co em gåi h~u phuang dåy. Toi mim wai vai y nghl vua thoång trong dåu . Anh QuS buac l~i ch6 thåy huo·ng dån dS xin nha thåy d~m dan. Anh båt bai Xuan Nay Con Kh6ng VS cua nlwc sl Trinh Låm Ngån. Trang anh c6 dång dåp tim sinh va khuon m~t hiSn lånh nhu m9t thåy tu. TiSng hat dt len lam cå lap im b~t. Dung la gi9ng hat cua anh råt hay, dieu luy~n , lue reo råt lue tråm bu6n khong thua m9t ca sl chuyen nghi~p . Duang nhu co cung tam tr~ng vo·i n9i dung bai hat, nen anh da båt vai tåt cå cåm xuc, låm dao d9ng tråi tim m9i nguai . Bai båt chåm dt'.rt, må cå lap duang nlm con thån tha, yen l~ng .

Sau d6 bung va bai nhfrng trang v6 tay va nhiSu tiSng la: bis, bis ... Anh cui xu6ng m(>t lue, hinh nhu dS dåu s~r cåm xuc, r6i ngu6·c len n6i nho hai tiSng cam an va xin båt tiSp bai ChiSu Tren Pha Tam Giang, tha cua To Thuy Yen ph6 nlwc. Lån nåy, chinh tai khong cåm duge nu6'c mit. Khong chi vi anh båt hay, nhung tai thåy xuc d(>ng, thåm thia han cu(>c deri cua nhu·ng ngu·ai linh chiSn. - Thua thåy. Bay gia da di tu r6i , thåy c6 con båt nhfrng bån nh~c tinh linh ngåy xua? Tai vån con nh6' cai cåm xuc khi thåy hat cho cå 16'p tai nghe, sau cai tSt nam nåo truang An Tue. Thåy hat th~t hay va truySn cåm. Hom åy lå lån dåu tien tai duge g~p thåy va anh Lån. - Mo Ph~t ! Bay gia tai chi con biSt t\Jng kinh go mo, cåu cho thS gi6'i hoa binh, chllng sinh an li:ic. Nhung nhfrng gi ba vua nhlic l~i, eling lå con nguo·i, låm sao tai c6 thS quen. - Xin thåy tht'.r 16i, nSu tai da nhllc thåy nh6' li:ii chuy~n dai dS låm b~n long m(>t b~c chån tu. - Mo PMt! Di:io trang Dai, eling nhu hai ke d6ng hånh. Hånh d~o lå dS giup dai. Ke tu hånh nlm chung tai eling chi lå "cu trån l~c d~o" må thai, thua ba. - Cu trån li:ic di:io lå sao, tima thåy? - C6 nghTa lå hi~n di~n nai trån thS må hånh di:io, vui di:io. Cht'.r khong phåi xa lanh trån thS dåy kh6 nh\lc dS tim SIJ thanh thån rieng cho bån thån rninh. - Cam an thåy. Thåy giång hay qua. Ngåy dåu tien g~p thåy, va nhåt lå lue nhin thåy dfrng hat tren b\lc 16'p, tai da thåy thåy gi6ng m(>t nhå tu. tru6'c, phåi khong C6 le thåy da c6 can duyen thåy? - Mo Ph~t! Ai eling c6 thS tu hånh, va båt Clr ai eling c6 thS thånh Ph~t du·gc, tima bå.

Khong ngo· lån g~p ga dåu tien nam åy li:ii mang dSn cho tai m6i tlnh dåu. Sau vai lån g~p nhau, tai biSt Lån va QuS lå hai nguai bi:in thån thiSt tu lue con hQc trang truang ThiSu Sinh Quån Yling Tau. Ra tmang vS cung dan vi, nen s6ng v6'i nhau nhu anh em, m~c du ton giao khac nhau. QuS di:io Ph~t con Lån lå tin d6 Cong giao. Nhli·ng ngåy chU nh~t khong b~n hånh quån, Lån dSu di IS nhå tha, nen chung tai thuang g~p nhau han. Va lån nåo tai eling mai Lån vS nhå. Cha my tai eling råt thuang qui Lån, nhåt lå sau khi biSt cha mv Lån da chSt trang biSn c6 tSt M~u Thån . Tinh tinh Lån li:ii hiSn lånh chån chåt va hiSu hQC. Du b~n hånh quån lien mien, nhung anh vån c6 gllng ti! hQc d€ thi tu tai våo mua he nåy. Cling c6 doi lån QuS theo Lån dSn nhå tai choi Cång lue chung tai cång thån nhau han. Tai biSt lå Lån eling thich tai. Trang tui ao cua

anh lue nåo eling c6 chiSc khan tay tai da ~ng anh trang g6i qua Xuån. M6i lån chia tay, anh bin rin luu luySn khong mu6n ro·i tai . Con tai, eling thåy nh6' anh da diSt va mang cha anh rung ngåy trang cac lån anh di hånh quan. T6i nåo tai eling d9c kinh cåu nguyen cho anh duve binh yen trer ve. Bay gia tai m6'i biSt tinh yeu lå gi. Tai båt dåu biSt tuang tu, ma m(>ng, nh6' nhung va man mac bu6n khi thiSu ving anh. Nhfrng bån nh~c tinh linh, nguai yeu cua linh, duo·ng nhu cång lue tai cång thåy hay ho·n, va tai hat nhiSu han. Sau m6i lån hånh quån, Lån dSu mang vS t~ng tai nhfrng canh hoa lan rung. Tai nghe n6i vung nui rimg An Khe nåy c6 nhiSu hoa lan. C6 nhfrng loi:ii hoa Ii:i, th~t dvp må tai eima bao gia nhin thåy ho~c biSt ten. Chi sau hai thang, trang phong tai trea dåy hoa Jan rung. Tai thich nhåt lå nhfrng canh hoa måu tim. C6 le tai nh6' t6'i måu tim hoa sim trang m(>t bån nhi:ic må tai tlmang hay hat.. ChiSn tranh li:ii ngåy cång ac li~t. Ng6i trang 16'p hQc, bQn tai vån thuang nghe tiSng sung, tiSng may bay vån vli tren båu trai. Ban dem, nhin qua cll'a s6, nhu·ng trai hoa chåu la liing gi fra trai , soi sang cå m(>t vung nui non nåo d6. R6i tai nghe tin Dak:to måt, Tan Canh thåt thu, thånh ph6 Konturn bi phao kich ..M(>t s6 nguai da phåi bo nhå chi:iy xu6ng Pleiku, s6ng trang cåc truo·ng hQc, duge chinh quySn dung låm tri:ii tiSp cu. Han m(>t tuån, tai chua g~p Lån bai dan vi anh c6 l~nh eim tri:ii, t'.rng chiSn. Båt nga g~p li:ii anh nhå tha. Khi tai dang trang IS sang chu nh~t quy g6i cåu kinh , Lån dSn sau, quy xu6ng ben ci:inh. Tan IS, vira bu6'c ra khoi nhå tha thi chllng tai g~p anh QuS dfrng d9i lue nåo. Tai mai hai anh vS nhå. Tren duang di , cå hai anh im l~ng, khong n6i m(>t lai gi. Nhin net m~t th~t bu6n, tai nghT lå hQ dang tru tu diSu gi. Tai Mi, nhung hai anh chi nhin nhau r6i Ille dåu, khOng n6i . Su6t ngåy ham åy hai anh a li:ii nhå tai. Mv tai dai hai anh m(>t con gå ta. Trang lue Lån va QuS m9t båt gå trang vuan, tai tim båi måy trai ca, trai mu6'p va rau tham. Cå ba chung tai eling låm bSp, dua gian, ca hat liu lo, khong con chllt uu tu nåo tren khuon m~t cua mQi nguai . An cøm xong, chllng tai ru nhau ra ng6i du6'i nhfrng cåy dU-a r9p bong, nghe QuS hat, r6i chung tai eling båt theo nhu·ng bai tinh ca quen thu(>c. Bu6i chiSu, QuS cao tfr tai, chåo ba mv tai xin vS tm6'c. Trang phOng tai chi con c6 tai va Lån. Lån dåu tien tai nghe Lån r1,1t re to tinh. Anh båo, dai chiSn binh råy dåy mai d6, r6i c6 m(>t ngåy, anh se phåi di xa, nhung lue nåo eling mang theo bong hinh cua tai våo nhfrng nai gi6 eat. Nhu·ng lai anh n6i låm toi nh6' t6'i nhfrng eau tha Chinh Ph1,1 Ngåm th~t hay cua ba Doån thi DiSm djch må tai da hQc. Nhfrng eau tha th~t bu6n båy gia

Yi ~t&D9c D~c San 2009

li;ii cång bu6n han. Tai kh6c. Lån dåu tien tai kh6c, khong bist tå vi hi;inh phuc dsn båt ch9t cua m6i tinh dåu hay lå vi nghT t6·i n6i co dan cua ngtrc>'i Chinh Ph1,1 . Tai gi~t minh, khi Lan om tai våo long. Tai du·ng im, båt d9ng, d6n nh~n n1,1 Mn tinh yeu dåu dai trong hai hang nuac måt. Tai ti~n Lån ra dåu lang, hai dt'.ra om tåy nhau khi b6ng chiSu vt'.rn tåt Sang Mm sau, ng6i trong tap hQc, khi thåy tung doån xe nhå binh cha dåy lf nh chi;iy vS hu6·ng Pleiku, long tai thån tha khi nghT lå Lån da di xa .. Toi v9i len xin phep co giao ra ngoåi. Nhung khi tai vli'a chi;iy den hang thong phia tmac, thi doån xe cu6i cung da chi;iy qua ben kia cåu .

Xuan O'i, Anh dang a phi truang Pleiku ad chutjn bi au(Jc kh6ng vtjn len Kantum. Chiin truang dang eie li?t. Can cu Tan Canh vica thdt thu, vi Tu L?nh SD22B da hy sinh, cimg v<li baa nhieu nguai mdt tich. Dich quan dang tran xu6ng uy hdp thanh ph6 Kantum. Thanh ph6 dang bi co /tjp nOi nhfmg cai ch6t cua dich quan tren dinh nui ChuPaa, dt aut quoc l(J 14 n6i !i€n v<li Pleiku. S9' len Kantum r6i, anh kh6ng lien lgc au(Jc v<li em, nen vidt v(Ji it dong tin em va eiing xin lJi em vi h6m qua, khi chia tay a nha em , anh khong n6i chuy?n anh di. Mang em th6ng cam bai d6 la bi mtjt quan Sl:f, anh kh6ng au:(Jc phep tidt /(J, m(jc du anh rdt yeu em va tin em .. Khong bdt din baa gi<Y minh m<li g(jp /gi, nhung du bdt cu haan canh naa, anh vdn luon mang thea trang tim minh hinh bong cua em. Em nh<l cdu nguy?n cha anh nghe. Xin cha anh kinh lai hoi tham hai heie cung gia dinh. Cdu xin ChUa va Due M? Maria luon che cha em cung tdt ca m9i ngu:ai. Hon em D6Lan Khong nga la tim nåy lå lå thu cu6i cung tai nh~n du'Q'c cua Lån. Chi ba tuån sau, Lån hy sinh. Nguo·i bao tin bu6n nåy chinh lå Le Plmang QuS, ngu·ai bi;in chi thån cua Lån va sau nåy ci:ing lå bi;in cua tai. La thu c6 kem theo vai di v~t, QuS da nha m9t anh phi cong gai cho tai tt'.r Pleiku , sau m9t chuySn d6 quån cho dan vi cua QuS 6' Kontum. Lan da bi thuang råt n~ng khi cung vai vi tiSu doån tm6'ng chui qua hang råo phOng thU, mo· dm'mg våo giåi cuu B~nh Vi~n 2 Da ChiSn, dang bi dich quån xua xe tang danh chiSm, v6·i y d6 IQ'i d1,1ng nhii'ng thuang binh nåm trong b~nh vi~n, låm ban di;ip tån cong våo kim phi tmang nåm såt thi xa Konturn. Lan chSt lue cha måy bay tan thuang. Chinh QuS lå nguai da vu6t måt cho Lan va nghe nhfrng lai tran tr6i cu6i cung. Anh nhO· QuS gifr dS trao li;ii cho tai cai dåy chuySn c6 34

ViSt&D9c f)~c San 2009

mang thånh gia cung måy tårn ånh c6 hinh cua cha m~ anh vå cua anh m~c 1€ ph1,1c trllng d9i be re do khi con la thiSu sinh quån. Nhil'ng tårn ånh åy bay gia vån con trong nhå tha An Tue, vå s9·i day chuySn tai vån con cåt gifr dSn hom nay. Anh QuS con cho biSt them , tmac khi trut hai th6' cu6i cung, Lån con thi thåo gQi ten tai , vå khi 11,1c trong rui ao, anh Qus con thåy cai khan tay va la thu cua tai t~ng Lån trong g6i quå tSt hom nåo. - Tima thåy, cu6i nam 1973 tai c6 nh~n duQ'c thu cua thåy. Lue åy thåy bi thuan~ n~ng, nåm 6' quan y vi~n Pleiku. Tai c6 tim den tham, nhung nguai ta båo lå thåy da dtrQ'c chuySn vS quan y vi~n Nguy€n Hu~ o· Nha Trang, dS duQ'c gån nhå. Lue åy doi;in deo An Khe li;ii bi dich chiSm , nen xe do khong chi;iy duQ'c. Måy thang sau, khi di duQ'c xu6ng NhaTrang tim tham thåy, thi thåy da xuåt vi~n. Tai c6 hoi nlmng b~nh vi~n khOng biSt thåy dau. - Mo Ph~t! Dung nhu ba n6i. Tai duqc H9i D6ng Giam Dinh Y Khoa cho xuåt ngu, vi thuang tich. Tai vS s6ng vai m~ giå. Lue åy bå cung dang tu ti;ii gia, an chay tmang. Su6t m9t dai ba da lo Iling cåu nguy~n cho cha tai, r6i dSn tai. Cha tai cung da tr~n nam 1965, trong tr~n D6ng Xoåi, khi åy tai chi vua 11 tu6i. - Nha v~y må thåy da di tu . - Ly do d6 chi m9t phån. Cåi chinh lå do tai da s6ng trong chiSn tranh, cht'.rng kiSn bao nhieu cai chSt qua dau long, nhu cai chSt cua nhfrng nguai con qua tre nlm Lån . H9 dau c6 t9i tinh gi. Tai nghT tai cu9c chiSn phi nghTa, khi må anh em cung m9t nhå li;ii chem giSt thu h~n lån nhau. Nhåt lå nhfrng nguai lfnh miSn båe, chi vi mQt s6 nguai dm quySn nhån danh cac tht'.r chu nghTa nåy nQ, dS xua hQ vao miSn nam chem giSt chinh d6ng båo minh. Tmac khi nhllm måt, c6 le hQ chång bist hQ chst trong nui rung, trong d6i kh6, dS cho ai va duqc diSu gi ? Gia dinh, cha m~ hay VQ' con h9 ra sao? Tai nghT tai cåi Va Tlmang, Vo Minh må f)(rc Ph~t da di;iy, nen tai da tim tai Clra ThiSn dS mong trut bo m9i am ånh, oan khien. Nhu vtra nha ra m9t diSu gi, thåy chi tay vS hu6·ng sau chua: - Mai ba di thea tai. Mang ba se tim thdy m(Jt

ai€u kj; di?u. Tai theo thåy di dQC theo triSn d6i , dSn mot nai tuang d6i bång phång. Li;ii m<?t khu vuan nho toån hoa sim. Tuyet di~u han , ben tren cac khung cåy duqc treo dåy nhu·ng canh tan rung. Tai nh6· tai nhfrng cånh lan må Lån thuang mang vS t~ng tai sau cac cu9c hånh quan. Ngåy xuan, tåt ca dang n6' r9 m9t mua hoa. DiSu låm tai ngi;ic nhien han lå gifra khu vuan lå m9t ngoi m9, tren tårn bia li;ii c6 cåy thanh gia. Tai thåc mile hoi thåy. Thåy im l~ng, khong trå lai, ra dåu båo tai cung

thåy dSn gån ngoi m9. Toi bang hoång khi d9c måy dong chfr tren mo bia :

GiuseDB Lan Sillh ngay JO. 7. 1954 t(l.i Hui Tir ngay 11. 5. 1972 t(l.i Kontum Toi quy truck ngoi m9, dua tay len ng1,rc låm dåu thanh gia r6i kh6c s1,1t sui. M9t can gi6 xåo x~c låm chao d()ng ca rung cay. Duang nhu toi da ng6i a day lau låm . Khi lau nu&c måt dung len toi khong con thåy thåy tr1,1 tri. C6 le thåy mu6n dS toi ng6i kh6c m()t minh må th6n thuc v6·i nguai xua, hay lå mu6n tranh xa chuy~n vui bu6n cua thS t1,1c. Khi tra l~i chua, toi c6 cåm giac nlm chan minh dang bu6c våo khoång kh6ng, hl,lt hång. Chu tiSu cha toi trong can nhå khach, chuy€n l~i lai xin 16i cua thåy tr1,1 tri va trao l~i cho toi m9t ta giåy h9c tro duqc xSp låm doi. Thåy tr1,1 tri dang cung ng9. Toi mo· to· giåy ra d9c, trong lue tiSng chuong chua ngan nga nlm mu6n låm diu di phån nåo nhfrng can s6ng dang bSnh b6ng trong long toi. Tren ta giåy chi c6 måy dong chfr : Xin chåo ba va cam O'n ba. Chfnh toi da mang håi c6t cua anh Lån vS cåi tang trong vuan chua, khi du·qc tin nghTa trang trong thånh ph6 Konturn bi giåi toa. Anh Lan m6 coi, khong con ai than thich.Tu nay, xin ba hay cåu nguy~n cho anh Lån, theo nghi thuc ton giao cua ba. Nam Mo A Di Ba Ph~t.

Ph<Jmtinanninh Tåc giå vi6t l~i phång theo lai kS cua m(H nfr d()c giå. fl9c giå nåy sau khi d9c bai Tren Chi6n Truang Xua (Konturn) cua tåc giå, duge ph6 bi6n tren nhi~u s6 båo nhan ngåy 30.4.2007, da tim cåch lien l~c vai tåc giå dS tim hiSu v6 cåi ch6t cua nguai tinh cu. Anh da tu thuang trong tr~n tai chi6m B~nh Vi~n 2 Da Chi6n, Konturn ngåy 11.5.1972)

Tho- Thi H~nh

Hai Dua Ben Diti Hai CoiDau m9t chut måu xanh trong måt ng9c da nhOa theo nhfrng canh thO' dau tim dau dau nii'a vån nam cu tu· bu6i trang tan l~c dåu nhau ... thO' xua chua vist lai rut~ chua, dåu m9t lån ta ch6i nhau ch9t nay men dång rna cay måt hai dua ben dai hai coi dau em vS l~t nguqc trang thO' cu ch6n giåu vån yeu bu6i ht;n ho chon cå tinh anh våo quen lang (chon do·i nhisu ho·n oan, so do) ... måu nång nay tan theo tiSng tho· gQi thu len len bu6c qua thSm ngu6n nu&c tim mua r6i se c~n sao niSm nhung nh& cu dåi them?".

' Be Boi Huyen Tho{li c6 phåi lå anh - nguo·i tir coi nh6 vua l~c vS g6c ph6 nho reu xanh anh måt d6 (oi) m()t lån bo· nga må theo nhau tren khåp bu6c d9c hånh ta khong n6i (con gi daud€ n6i!) chu6i ngåy xua bi gi6 cu6n di r6i måt ch~m måt, ta nhin nhau xa 1~ ch9t thåy dai b~c trång tt,J'a nhu voi

CO phåi lå anh m6·i Ylra xe nat m9t månh h6n tan tac gi fra dem thau? (may vai gio cung be doi huysn tho~i gi6ng nhu ta dau tha thi~t bu6i dåu) . . . nguo·i vS nfra låm chi them dau nh6i eau thO' bu6n gian d6i cua hom nao em da d6t, an tinh tan theo kh6i dS hai ta khong ai nfra cåu cåo ...

Vi6t&fl9c f)~c San 2009

• Xe

om va bia om

Hai v9· ch6ng giå ng6i n6i chuy~n: - Lue ng6i xe om, om cai thång lai xe, bå c6 thåy thich khOng? - Thich thU cai gi, chång qua dS an toån khoi nga thi phåi om v~y thoi! - D6 bå thåy chua? Bå ct'.r n6i toi di bia om nåy nQ, nhung bia om eting nhtr xe om thoi. Våo quan u6ng bia nhi~u phåi say, say thi phåi om m()t cai gi d6 cho khoi nga! Hoån cånh n6 bu()c phåi v~y cht'.r nåo ai muon ...

NhoTo M9t anh chång My t6t nghi~p khoa kinh tS, låm vi~c cho m()t cong ty tl;li Vi~tNam. Sau m<'.)t thai gian anh trå ll;li My qu6c dS tham gia dinh. Trong m()t bubi ti~c v&i bl;ln be, anh cho biSt cåm tuång vS dåt nu&c Vi~t Nam nhu sau: "Nu&c Vi~t Nam! m()t dåt nu&c nho,trong dåt nu&c råt nho d6 c6 m()t cai thu do råt to. Trong cai thu do råt to nåy c6 nhfrng con duang råt nho. Ben nhfrng con ducmg råt nho ll;li c6 nhfrng ngoi bi~t thl! råt to. Trong nhfrng ngoi bi~t th1,r råt to c6 nhfrng co vg nho. Nhfrng co vg nho dånh cho cac ong quan to. Nhil'ng ong quan to deo nhfrng cai c~p råt nho, trong nhfrng cai c~p råt nho thuang c6 nhfrng dl! an råt to. Nhfrng dt,r an råt to nhung hi~u quå ll;li råt nho. Hi~u quå råt nho nhung thåt thoat thi råt to, nhil'ng thåt thoat d6 tlmang duge coi lå nhfrng 16i råt" .nho."

Bill Gates danh ghen

Cac thiSt bi trong nhå Bill Gates dSu hol;lt d()ng theo chuøng trinh l~p s~n vå duge diSu khiSn tu· xa båi m()t may tinh trung tam. MC)t hom, Bill vS nhå mu()n, vu·a må ct'.ra phong ngu thi thåy co vg vå tinh nhan dang hu hi tren giuo·ng. Bill binh tTnh khep ct'.ra ll;li mo· may tinh xach tay, kSt n6i v&i server. ChQn duang d~n dSn dia chi phong ngu r6i khåi d()ng file c6 ten: Di~t_ virus_ phong_ ngu.exe.

Gi§u H~nh Phuc

6 Dau

N~åy xua, c6 m<'.)t båy Y:eu tinh ~P hgp nhau ll;li dS len kS hol;lch låm hl;li con nguai. MC)t con yeu tinh len tieng: "Chung tanen giau cai gi quy gia cua con nguai. Nhung må cai d6 lå cai gi?" M9t con yeu tinh khac len tiSng: "Chung ta nen giåu hl;lnh phuc cua con nguai. Khong c6 n6, ngåy dem con nguo·i se phåi kh6 så. Nhung vån dS lå chllng ta se giåu hl;lnh phuc nøi nåo må con nguo·i khong thS tim thåy duge."

M9t con yeu tinh cho y kiSn: "Chung ta se quång hl;lnh phuc len dinh nui cao nhåt thS gi&i." Con yeu tinh khac phån d6i: "Con nguai råt khoe ml;lnh, chuy~n treo len dinh nui d6i v&i hQ khong c6 gi lå kh6 khan." "V~y thi chllng ta se dem hl;lnh phuc nem xu6ng day biSn sau." 36

Vi~t&D9c D~c San 2009

"Khong dm;rc, con nguai råt to mo. He;> se chS t~o ra nhu·ng con tau hi~n d~ i dS di xu6ng t~n day biSn . RfJi tåt ca m9i ngu·ai se biSt." M(>t con yeu tinh

tre c6 y kiSn: "Hay la chung ta dem giåu h~nh phuc a m9t hanh tinh khac."

Con yeu tinh giå phån d6i: "Khong dm;rc, con nguai råt thong minh . Cång ngåy he;> cång tham hiSm nhiSu hånh tinh khac dåy thoi." Suy nghT hfJi lau, c6 m9t con yeu tinh giå 11,1 kh1,1 len tiSng: "Toi biSt phåi giåu h~nh phuc ct'.1a con nguai o· dau r6i. Hay giåu n6 a chfnh ben trong con nguai. Da s6 con nguai di tim h~nh phuc o· khåp ch6n, khåp nO'i, va bao gia hQ cung thåy nguai khac h~nh phuc hO'n minh; con hån than hQ thi hQ chång bao gio· quan tårn. Giåu n6 a do thi con nguai kh6ng bao gia tim thåy h~nh phuc cå! ! !"

Thfr con M9t anh chfJng ban vai vg, d~t len hån ba thu dS xem con minh se låy thu gi. NSu n6 låy to· I 00 USD, ttrO'ng lai 116 se lå nhå tai chinh. NSu låy cay viSt, n6 se lå nhå van, con nSu dm quySn kinh thi n6 se låm linh m1,1c. Lat sau, c~u con våo phOng v& cå ba thu r6i ch~y ra ngoåi. Trong khi vg con dån m~t tru&c tinh hu6ng båt ngc'J, chfJng låm båm: - PhtrO"ng an thi'.r tu". Vg s6t ru9t hoi: - La sao ha anh? - La an cu&p chu con sao nfra!

Thå IQ Co vg dang håp h6i tren giuang b~nh, anh chfJng ng6i kS ben, nu6·c måt dåm dia, nåm tay vg. Co vg thSu thåo: - Anh yeu" . Anh chfJng ngitt lai: - Em dung n6i , rang gifr SlrC. Co vg gång gugng: - Anh dS cho em n6i. Em c6 chuy~n nåy mu6n th6 19 cung anh". - Em dau c6 chuy~n gi må phåi th6 19. M<;>i chuy~n dSu 6n cå må. - Kh6ng! Kh6ng 6n chut nåo hk Em phåi cho anh biSt chuy~n nåy, nSu kh6ng, em chSt kh6ng an long: - Em da dm sung len dåu anh! - Dung lo em yeu, chuy~n d6 anh biSt. NSu kh6ng anh dau c6 dåu d9c em.

Made in VN! Very fast! Xe dang tren duo·ng ra san bay, nguai khach Nh~t Bån nhin thåy mQt chiSc xe v<;>t qua, 6ng ta thfch thu th6t len: - Ooh ... .TOYOTA! made in Japan! very fast! M9t lue sau l~i c6 m9t chiSc xe khac ph6ng qua, 6ng khach l~i reo to: - Ooh". Nissan! made in Japan! very fast! Anh tai xS taxi båt dåu cåm thåy bl,l'c minh, chua kip c6 y kiSn gi thi l~i nghe thåy 6ng khach Nh~t hanh di~n reo: - Ooh". Mitsubishi! made in Japan! very fast! "" . DSn san bay, nguai khach xu6ng xe trå tiSn taxi. Anh tai xS taxi n6i: -200 USD - Ooh".very expensive!! ! This is a short distance! Nguai lai xe thån nhien chi våo dfJng hfJ n6i: Made in VN! Very fast!

Qua diri Bi cao Jim dang bi tra hoi a toa an. Lu~t su: - T~i sao anh låy tr9m chiSc xe d6? Jim : - Thua ... chiSc xe dunga nghTa dia nen tai nghT chu xe da qua do·i ! Lu~t su: - ?

Lan Anh srru tAm ViSt&fl9c f)~c San 2009

ANGKOR-M6N Nguy~n Van Tha

Xe ch~y xuoi nam vS hU"ang BiSn H6 (Tonle Sap). Th_i~n , khong c6 Thåm di theo, nguo·i nhy nh6m th ~y ro. L~i con gi6 vå nång vå cay co. Gi6 mong, niing trong, cay CO xanh non , han ben XU mlnh. Nhfrng mai nhå nau ån nhån, buong xuoi. Thinh thoång hi~n ra nhfrng ngoi chua, chua nåo eling m6·i, vang huy hoång, måu såc tinh tS di Sm xuy€t ky cang, mai vtit len tro·i, nhu kieu h;a kieu nhC'rng nll'o·ng apsara tt'.r treri vU-a d~u ~u6ng. Chi c6 mai chUa lå vui. Trau g?m co, nhin ngu nga ven dU"erng, guanh n,hfrn~ phS tich. Nhfrng dua tre chiin trau quan ao xoc xech, d9i n6n tai la. Khi xe xu6ng bSn ghe, dam tre bau lai xin tiSn , nhfrng lån da nau, nhU·ng con måt chao. chao n6i bu6n. Thi~n kiSm tiSn le dS cho. C6 nguo·i n6i: "Anh cu cho tiSn nhll' thS ' tui . n6 da lueri dam luo·i han . Cha my chung eling v~y, doi khi con c6 b91~ t6 chu·c iin xin . Låm cån dU"o·ng, cån J6i!" NSu T~iim cung di , g?p cånh nåy, chåc nång eling se dong tlnh vai nhfrng 10-i le khon ngoan d6. Thåm xem ra khon ngoan, cai gi eling khOn. Må Thi~n li;ii khong thich khon. Khon eling m~t. KhOn kiSu ngueri , minh l~i, cång m~t. Thi~n khong thich m~t moi de duve tieng khon ngoan. ~åu c~i;iy ~Qc kinh dån ra khu Lang N6i Vi~t gan Bien Ho. Hang hang lap Iap dU-a mr6c vuan Vll'an suc xanh mai mai. Menh mong nhii'ng du6·c lå dU"6·c xum våy, an 6n. Chi c6 duac vå du·a nuac t1,r chu·a lånh vSt thu-ang chiSn tranh , kh6 dau mau nhåt. Nhfrng day nhå n6i xanh xanh hai ben song nuac d1,1c. Nhu·ng ch~u bong giåy håo hoa, bong tho vang uam trong Ion thiSc han ri, nhifog ban ther thien so-n måu do chao chao. Tre em n6i CU'o·i, c6 dua dang 19i du6i song ngueri den 38

Vi St&fl9c f)~c San 2009

b6~g, nhiin riing CU'Cri trång nhan , c6 dua dang ngoi cho h6 dut emn cho em , c6 cå nhfrng dua da~g e a ~anh vån, c6 dua nåm ch6ng mong t~p viet, t~p do tren si;ip ghe. C6 cå tmerng hoc n6 i, a ba a ba, e ber e be, cong cha nhu nui Thai San, nghla my nhu nuac trong ngu6n chåy ra, trong treo, tin tmrng våo minh, våo gia dinh, våo thS gioi dang quanh minh, se dSn vai minh nhu t.:r båt cu tmo·ng måu giao nåo tren trai då.i' nåy. C6 cå ngoi nhå ther dang gång khång dinh minh tren song nu6c chong chenh, ghe qua xu6ng li;ii . "N?frng ngueri dån bå, nhli·ng dån ong kho heo b~p benh trong im l?ng dong d?c du6i vånh n6n la bung vånh. Nhfrng nguo·i giå thån mong thåp thoang nhll' c6 nhu khong. Tau chi;iy tai khuc kinh c6 quan n6i thl ngung cho du kh:ich len xem dan tlnh vå xem nhfrng nai quanh qu~n nuoi ca såu, nuoi rån cho cac cao ,iau, yie;ig ran con ban c~o cac cong ty duge pham de lay n9c d9c låm thuoc. Tau vua tro· dSn; nhfrng dua tre ngueri Vi~t ng6i trong nhii'ng chiec thau nhom, nhl,l'a dt'.1 måu cheo åo åo lai xin tiSn: " Cho con m9t d6ng (do la) di chU." ." Cho con vai d6ng iin emn." Thien cho m6i dua vai ngån tiSn Mien. C6 dua cåm .an c6 dua ra ve tue t6i . Thi~n thåy , c6 con nho ao ~anh cheo xu6ng tai, må chua thay xin . Con nho khoång mueri lam muai sau tu6i, m?t dyp, moi do, da trång h6n~ khong thua gi nhfrng du·a con gai Vi~t kiSu båt chuac Lara ~roft du rS cay da, bån sung giå, CU'Cri dua trong den Angkor Thom sang nay. Con nho ao, xanh cu cheo x6 r6, xem ra khong tranh Ii;ii v6i may dtra con trai xong xao, to m6m . Thien keu n6 li;ii, nhin chiim n6 m9t lue, r6i loay hoay ;n6c b6p,

cui nguai vS phfa xu6ng va ttr t6n dua cho con nh6 nguyen 100 do. C6 thång nh6 q1t tay, cheo x6c t6'i, tn;m to doi måt slie quet qua do la con nh6 dang luynh quynh d.m trong tay, het 16'n: "Ong Vi~t kiSu de con Hai Ngan, 6ng cho n6 100 do l~n , tl,li bay ai ." M9i ngucJi xon xao, dam an xin, nhfrng nguai ban quan , nhfrng nguai ng6i quan va cå nhfrng du khach nguai Vi~t.

*** ChiSc tau cha khach du lich, sau khi ra gi fra BiSn H6, quay vS va båt thucmg ghe l~i bSn Ca Såu lån nfra, dS cho Thi~n len bSn m9t minh theo yeu d.u cua Thi~n. Lue nay, khi tau ra t6'i gii:i'a BiSn H6, Thi~n nlm bi me ho~c bai cai menh mang chån trai g6c bs trång 16a; cai menh mang trång åy c6 ths x6a tan, du trong ch6c lat, bao nhieu h~ Ivy nhan sinh va khoac vao con ngu·ai chiSc ao m6'i va s~ch ; khi tinh ra nguai ta thåy minh chua th6a. Cu6i eling trong khi nhfrng nguai khac lao xao chvp ånh , Thi~n n6i nh6 v6'i anh hu6'ng dån nguai Hoa, nguai må Thi~n da n6i chuy~n nhiSu lån trong chuySn di, di t6'i chb tucrng dåe, vi qua chuy~n tro, cho thåy anh lå nguai c6 van h6a cao: "Nåy anh, ra t6'i day, tt,r dung tai khong mu6n vS ngay Xiem Ri~p v6'i doån va di tiSp qua Phnom Penh. Nha anh n6i v6'i b~n gai tai , co Thåm , lå tai se nan l~i day m9t thai gian. Anh dua gium cho co åy s6 tiSn nåy vå båo nhu v~y. " "Xin phep cho em Mi: Sao v~y anh?" "Hai giac thien nhai nhåt phiSn h6ng. (q hån trai g6c bisn chim h6ng vut.)" Anh hu6'ng dån vtra cuai vtra nåm tay Thi~n: "Em hiSu tien sinh r6i . Em se tim xSp 6n hSt." Khi Thi~n bu6'c xu6ng bSn, måy nguo·i låm trong quan, nh~n ra ngay ang Vi~t kiSu lue nay, c6 ke ng~c nhien: "Sao chU khong theo tau vS Xiem Ri~p?" "Ghe l~i day chcri them m9t chut." Va Thi~n cuai wai: "Må eling c6 thS l~i day luon." "Thi~t hay gic.l"n v~y ch(1. 6 day bu6n thiu c6 gi må 6-." C6 tiSng cua thång nh6 e1,1t m9t tay dang cheo thau tl.r du6'i kinh vang len: "Ong dam a l~i d6 chi Hai ai. Ong tf nh de con Ngan d6 . H6i nay 6ng cho n6 100 do l~n, con tui tan t~t, 6ng chi cho m9t do hå! " Co chU quan d6 rt,rng m~t, eling co quat ngang: "Dung n6i b~y nghe Tu q1t! " Thi~n khong n6i nang gi. Anh di loanh quanh xem ca såu, nhin rån, r6i ng6i nhin sang nu6'c, thuySn be xuoi ngugc, du khåch len xu6ng, cu6i cung anh di ra phfa sau quan, ncri c6 måy

chiSc ghe c6 ban tha thien dång mlii dang d~u. Rieng chiSc ghe gån quan nhåt c6 ve s~ch se, phån dåu ghe c6 hai day cay truang sinh hoa d6, hoa vang, hoa trång, la to, la nh6, la xanh, la d6, la nau, tr6ng trong nhli·ng ch~u sånh van xanh, va dåu mlii ghe, thay vl ban tho· thien nlm nhfrng thuySn chung quanh , lå m9t tugng nfr thån den gåy, kho ki~t, dau kh6 t~n cung, vU ve teo x~, rån cu9n tren dåu , thong tren nguai, cu6n du6·i chan cån, ht1t da thit ba, da thS, ba con deo nguyen vong SQ nguai quanh c6, du6'i chan con nhiSu SQ nguai khac, tren tay con d.m hai tay hai SQ nfra. Thi~n ngåm chiSc thuySn I~ m9t lue liiu. Chu ghe lå m9t nguai dån ba. Ba dang ng6i trong khoang t6i gifra nhin ra, thåy nguai dån ang sang tr9ng, ba nhin ang dam dam , nhu ths nhin må khong biSt minh dang nhin, r6i ba gi~t minh, våo lai trong mang ra chiSc khan rån Mien den trum len dåu, r6i ng6i thu suy nghT, cu6i cung m6'i hång gi9ng, va len tiSng: "Mai anh xu6ng ghe em chcri m9t chut cho bi St." Cung lue d6 chi chu quan thåm th9t: "Ghe nhå ba Ng9c, m~ con nh6 chu cho ti€n d6! " L~i tiSng thång Tu evt: "H6i nay tui n6i dau c6 sai, må chi l~i la tui!" Con Thi~n, Thi~n heri c6 ve b6i r6i , låm båm : "Thi~t bt,rc mlnh! Chuy~n khong dau, thfch phieu luu m9t chut må rum lum chuy~n " Va Thi~n heri ch9t d~, nlmng eling dåp liSu: "Viing, cåm an." Thi~n bu6'c len tåm van chenh venh båe tu quan sang ghe. Vån eima thåy nguai dån ba ra d6n , chi thåy doi måt sang ttr trong khoang t6i, va tiSng ba ta l~i v9ng ra: "Mai anh våo diiy." L~i thång evt: "Ong Vi~t kiSu de luon ba Ng9c tvi biiy ai! "

*** Theo huySn tho~i, cac vucrng triSu c6 Khcr Me båt dåu ttr vi~c ph6i ngåu giil"a m9t vi hoång tt'.r Ån vi vua cha båt di dåy kh6i kinh do DS Ly, v6'i m9t nguai dån ba rån con gai cua Vua Rån H6 Mang Khcr Me. Co nång 19ng Iåy hi~n ra tm6'c m~t chång, u6n eo tren bai eat ncri chång dang d6ng tr~i qua dem. Chång ta låy nång låm vg, va Mang Xå Vucrng d6 hut khO nu6·c t~o nen dåt dai, va ban cho pho rna ttr Xlr Ån vung dåt m6'i d6, g9i lå Cambuda va xiiy cå thu do cho chång. Nlmng theo bi ky a My S011, Vi~t Nam, ViSt&D9c D~c San 2009

ch6ng cua nguai dån ba rån d6 l~i lå m9t nguai Ba la mon ten Kaundinya, dong doi Suryavamsa: dong doi M~t Trai . Chång ta da nem cai lao thån, va lao da cåm xu6ng kinh ky (y d6 dong doi Somavamsa: dong doi M~t Trang, dang tri vi. M9t huySn tho~i khac: Ong hoång Kambu, dong doi M~t Trai , da Iåy tien nil' Mera, dong doi M~t Trang, tt'.r d6 c6 ten Kambuja - con trai cua Kambu thånh ten nu&c cua nguo·i Kha Me. Rieng quån thS dSn tha Angkor må thOi r9ng 300 cåy s6 vuong, nhung toån vt'.mg van h6a c6 nå~ r9n~ t&i 5000 csv - t:ong s6 d6 I~ 100 csv, tt'.r Bien Ho cho t&i day doi Kuken von lå m9t vilng ph6 xa - låm thånh m9t thånh ph6 r9ng nhåt tru&c thai d~i ky ngh~ cua nhån lo~i. Thånh ph6 l&n duge thiSt l~p Angkor, khOng vi mµc dich van hoa, ton giao, nhung vi tism nang nong nghi~p, bai Angkor nåm tren vung dåt trung l&n v&i BiSn H6 vå day d6i Kulen våy quanh, vå n6 duve tu&i, tieu bai nhil'ng phµ luu cua song Xiem Ri~p. Nguai Kha Meda xåy dµ·ng m9t lo~t nhu·ng bS chi'.ra nu&c, de diSu l&n, h~ th6ng kinh r~ch, vå cung v&i BiSn H6, diSu hoa, cung cåp nu&c cho ru9ng vuan våo mua mua, cung nhu mua kho. Khu Angkor duge xåy dµ·ng tt'.r nam 879 1191 , vå vuang q u6c Kha Me da hi~n d i~n d6 ttr 802 -1431. ThO·i gian cac dSn tha duge xåy eling lå thO·i gian qrc thinh du·&i thai hai vua Suryavarman Il vå vua Jayavarman VII. Vuang qu6c tråi dåi tll" Nam Vi~t Nam t&i Van Nam, Trung Qu6c, va ttr bien gi&i phia tåy Vi~t Nam t&i vjnh Bengal. Vua Jayavarma VII, c6 le vi phung phi tåi sån qu6c gia t&i m(rc khanh ki~t dS xay cåt dsn tho" da låm cho dan båt man, va eling vi d6 M th6ng dån thuy nh~p diSn khong dm;Yc tu sU-a. C6 thuySt con cho rång vi d9ng dåt pha va h~ th6ng de disu, vå t~o nen tµt tran ng~p khu Angkor, do d6 tån pha moi truo·ng s6ng vå b~nh djch b9c phat. Ngoåi ra, cu6i thS ky th(r 13 t&i dåu thS ky th(r 14 dån Kha Me tu· Ån giao chuySn sang Ph~t giao tiSu thll"a; nhu thS, nguai cai tri phåi tim ra nhil'ng bi~n phap m&i dS th6ng nhåt lang dan vå cai tri hQ, vå dT nhien phåi c6 d6i khang. Trang khi c6 nhil'ng thay d6i nhu thS, cac lån bang eling m~nh len vå hQ båt dåu tån cong Angkor. Cu6i cung nam 1431 , vua Thai Ayuttaya bao vay vå chiSm du9·c Angkor sau sau thang bao vay. Nam 1432 nguai Kha Me dai thu do vS phia nam, nhung dS qu6c Kha Me khOng bao gia c6 duve cai vinh quang thua tru&c. Rieng dSn Angkor Wat c6 hinh chil' nh~t kich thtr&c J500m X 1300m, vai vang håo rc)ng l 90m, chiSm t&i 200 hecta. Dåy lå dSn l&n nhåt trang nh6m dSn Angkor vå nåm phia Nam cua khu dSn chinh Angkor Thom . Ngoåi ra con c6 m9t h~ th6ng cung cåp ntr&c cho thånh ph6 Ang-

tra

Vi~t&D9c D~c San 2009

kor phån nhånh ra ngoåi thånh ph6, dåi ru 20 t&i 25 km. Vå m&i dåy, m9t nh6m nghien ci'.ru qu6c tS da chµp khong ånh bång rada vå kham phå them duge it nhåt phS tich 74 dSn tha vå h~ th6ng kinh r~ch duge qui ho~ch cong phu, bi chon vui trang khu rll"ng chung quanh khu Angkor hi~n t~i ; toån thånh ph6 Angkor xua chiSm m9t di~n tich t&i 1000 csv, r9ng ca thånh ph6 Los Angeles ... Thi~n ng6i tru&c mlii ghe dQC nhil'ng thong tin nhtr thS vS Angkor, sau khi tro chuy~n v&i Ng9c m9t lue låu du m9i thi'.r chuy~n 6· BiSn H6: vS nhil'ng nguai Vi~t må cu9c s6ng kh6 qrc, cång ngåy cång kh6 chftng nhil'ng vi cu{)c s6ng lenh denh v6n kh6 må con vi ca it dån, vi chinh sach cua chinh phu trung U'ang lån dia phuang gåy them kh6 khan cho hQ. Nhung c6 diSu I~, da s6 nguai quay tr& vS Vi~t Nam , l~i quay tro l~i dåy. H9 n6i nguai Vi~t trang nu&c v6n ac, nay con ac han. VS nhil'ng nguai giå dang cha chSt trang d6i khåt, biSt chåc minh se khong duge chon tren dåt liSn, må se bi b6 bao, c9t våo c9c d6ng trang bai du&c. VS nhil"ng di'.ra tre våt va v&i b6 m~ tren xu6ng, da s6 khong biSt chil', ngo~i trtr m9t s6 it gån bSn chinh, nhiSu d(ra s6ng bång xin tiSn du khach. Con Ngan, con chi, hom nay lå nguai may mån. Clma bao gia c6 ai cho nhiSu nhtr v~y a bSn Ca såu. Con Ngan nghe tin ong Vi~t kiSu xu6ng ghe nhå minh, n6 cheo xu6ng vS ngay, vå båy gia dang loay hoay pha trå, mua banh d~u xanh, chung ra dTa, vå khep nep bung l~i cho Thi~n . N6 vtra thay b9 d6 b9 m&i h6ng canh sen, tay deo cai vang d.m th~ch khong bist th~t hay giå, nhung xanh xanh nhtr m9t månh thien nhien binh yen tren cuam tay trång, l~i con doi bong h~t ng9c trai (chåc ta giå) hisn h~u, va ng6i khep nep tren g6c chiSu hoa m&i , con tham mui c6i du9·c nång. Ng6i m9t lue, Ng9c sai Ngån cheo xuong di mua d6 an nåu cho Thi~n an. Khi Ngån di r6i , hai nguo·i b6ng mi våo im l~ng. H9 nhin nhau va ng~i ngung. Thi~n c6 pha va cai båu khi thån m~t ch9t dSn : "Toi thåy chi hai I~. Nguai ta ai eling c6 ban tha thien, con chi tha bå thån nåo må ghe v~y? "

"f)6 lå thån Tlr Måu Chånandå: Bå da chiu nhil'ng kh6 dau rån d9c dS ct'.ru con minh, nhung nåo ci'.ru duge. Anh thåy d6 xuang s9 con bå . . . " Ng9c rung rung nu&c måt - "Ba lå nguai M~ Kh6 Dau cua dån t9c Ån, nhtrng eling gi6ng bå m~ kh6 dau cua båt Clr dån t{)c nåo: dån Kha Me, dan Vi~t minh. Xem ra nguai m~ dån Vi~t minh lå dau kh6 han cå, bao nhieu loåi rån da cån ba." Gi9ng Ng9c tr& nen gay gåt, vå du·a tay quy~t ntr&c måt: "Nhu·ng vua chua, nhil'ng lanh tµ , va cå nhfrng nguo·i dån ong . .. " "Toi hiSu . Chi n6i hay låm."

Ng9c l?i triSn mien: "Ånh bo mv con toi di tt'r lau r6i. H6i con Ngan con nhO. Toi bi thuang n~ng. May con Cll'U duqc båo thai vå sinh duqc con Ngan. De kho, phåi giåi phåu." "T9i nghi~p! Må ch6ng chi lå nguai Mien hay nguai Vi~t?" Ng9c ng~p ngt'rng: "Ngu·o·i Mien ... " "Ngoåi con Ngan ra, anh chi co dua nåo nii'a khong" "Kh6ng. Ngan lå con duy nhåt cua toi ." "Xin lfli , cho toi to mo m9t chut. Th€ chi o· dau må troi n6i d€n day?" Ng9c khong nhin våo m~t Thi~n må vira nhin mong lung ra song t6i vt'ra noi: "Toi ur ngoåi Trung, di thanh nien xung phong dong & Battambang, duqc måy nam , toi g~p vå yeu m9t anh b9 d{li . R6i 15' co thai v&i nhau. Se bi ky lu~t, nhung lue do chung toi nghi t&i minh thi it, nghi to·i tuang lai con thi nhiSu, nen liSu tim duang d€n Pallin dS VU'Q't bien qua Thai, nlmng min gåi chång chit d9c bien gi6'i . Ånh bi trling min, ch€t. Con toi bi thuang n~ng. Anh Th?ch Sang, lue åy la d6n trucmg d6n bien phOng Kampuchia, da ct'.ru toi, kho khan låm mo·i dua toi vS Xiem Ri~p s6ng vo·i nguai Mien v6'i anh." "Ngoai Trung rna tinh nao?" "Khanh Hoa." "Huy~ n nåo, xa nao?" Ng9c ng~p ngtmg: "Q U?n ~ Kh an ' I1". N am ". " "Thoi quen di . Toi hoi th€ bai vi thåy chi gi6ng m9t co b?n h9c thai tha åu cua toi, ten Thåo." Cå hai l?i im l~ng m9t lue lau. Thi~n l?i len , ti eng: "Må t?i sao chi suu ~P cåy s6ng dai , l?i du lo?i v~y?" "Anh Th?ch Sang ch6ng toi h6i dong quan o· Pallin suu tårn gi6ng, r6i dua vS day tr6ng, chllng vt'ra dvp, vt'ra dS tr6ng l?i tri b~nh duqc. Tri ba b~nh. " "Tri rån cån duqc khong? "Khong, khong, khong." Hai ngu·o·i l?i rai våo yen l~ng. Thi~n chau may nhin xu6ng S?P thuySn. Ng9c nhin ra ngoai khung cua s6 thuySn tron. Thi~n duo·ng nlm mu6n c6 gång xua di nhG'ng r6i ren trong long hai nguai: "Toi thåy & day dau cGng co tuqng rån h6 mang du lo?i, du kiSu. Chi bi€t khong khi tir cua khAu M9c Bai vua bu&c qua bien gi&i Cam B6t, tOi thåy ngay tuqng m~t thån rån hb mang, va dån da toi thåy nguo·i Kha Me sao gi6ng rån hb, nhåt la måt, doi måt hQ h6'p h6n toi ngay? Toi bi th6i

mien vao thien cb Cao Mien. Toi thåy dSn dai Angkor lå hinh tu9·ng cua nhG'ng con rån hb mang kh6ng 16 ngoc dåu, truang vi, truang våy. Trong doi måt cua nhG'ng nguai Mien må toi g~p hi~n len nhii'ng Angkor nhu th€. R6i hang tram 1,1 thap da m~t nguai & dSn Bayon, trong khu Angkor Thom, cGng chi lå nhG'ng chi€c dåu rån h6 khbng 16 mang m~t nguai, du do la m~t mang net m~t Ph~t Ba Quan Åm pha lån vo·i net m~t vua Jayavarman VII di nG'a. Cai khong khi dSn dai nång n~ng, tham u cua mau måt rån, va mau måt rån åy vån con ng1,1· tri quanh Dåt Nu&c nay. " M~t Ng9c bflng u am l?i, mi~ng mom hinh tam_giac, vå hai tho· kho khe nhu dang len wn suyen n~ng. Thi~n hoång h6t: "Chi sao v~y?" Ng9c thi thåo: "Toi tt'.rc ng1,1·c qua. Chi u6ng ly nu&c l?nh vå dåp la s6ng do·i". a khong". la &t". len ng1,1·c la toi da ngay". Må thoi, anh cho toi ly nu6'c l?11h cGng duqc r6i toi nåm nghi m9t xiu la khoe a." Thi~n ch?Y ra ngoåi lu mue ly nu6'c mua dua cho Ng9c : "Chi u6ng r6i nåm nghi. Toi qua quan ki€m ly cå phe." Ng9c du·a tay cåm tay Thi~n, run rAy: "Anh, anh dung di, em sq. Anh & l?i v6'i em." Va Ng9c nåm xu6ng tren chi€c chi€u hoa m6'i , ch6 Ngan ng6i lue nay. Ng9n den lay låt, khong du dS cho Thi~n thåy gi9t nu6'c måt dang lan tren rna vt'ra h6ng. Thi~n nan l?i, ng6i dång phia cua ra vao, xa nai Ng9c dang nåm, noi lå xa, nhung chång xa gi cho låm trong long thuySn ch~t hvp. Ti€ng mubi vo ve bay gio· m6'i nghe, cå ti€ng song lep chep ID?n ghe, va ti€ng ai do thuySn ben dang khån vai thåm thi. Khoång nua ti€ng sau, nghe con Ngan cheo xu6ng vS. Ng9c ng6i ngay d~y, vu6t toe l?i , va gQi v9ng ra: "Con do a Ngan?" "D~. "

"Sao Jau v~y?" "Toan ca nhO xiu khong ha. Cha mai, m&i co ca 16'n." - Ngan noi ti€ng Vi~t hai kho, va la I& gi9ng Mien. Ba nguai ng6i ben mam c01n nong, c01n trång ngo·i trong bong rna rna den con, n6i canh ca eima ca bong lau du mui vi canh chua miSn Nam. Thi~n an xi x1,1p. Con Ngan cGng v~y nhung vt'ra an vt'ra ngo cht'rng. Ng9c an cåm cht'rng, thinh thoång glip ca, chåm nu6'c miim bo vao chen Thi~n. Thi~n kS cho hai nguai nghe cånh s6ng cua anh ben Na Uy. NhG'ng chuy~n vui vui nhu & do nguai ta them nång; nång vt'ra len lå nguo·i ta Vi ~t&D9c D~c San 2009

vui, di dau eling thåy nhfrng khuon m~t mim cuai, du khach m6·i dSn cu· nghT lå hQ CUCJi cåm tinh vai mlnh, nhung khong phåi v~y, dung tuang ba. Chuy~n dån ang phåi xach d6 cho dån ba, dåy xe dua con di chai, cho du c6 vq ben qmh, nSu khong mu6n mang tiSng lå båt lich S\J'. Chuy~n dån ba dS nglJc trån phai nång trong cong vien, bai tårn. Chuy~n nguai ta eau ca r6i thå xu6ng li:ti . .. Ba ngu·ai cung Cll'Oi Ån xong, Ng9c li:ti n6i thåm vai Ngan, båo Ngan di dau do. Thi~n ng6i u6ng nuac trå, d~t ly xu6ng, ban khoan: "S6ng nhu thS nåy, Iau nay hai m~ con Jåy gi må s6ng?" Ng9c tha håt: "Cling phåi s6ng thai. H6i trnac c6 ba con giup da, va em cheo xu6ng ban che b~y bi:t, r6i eling qua duqc. Gio· thi kh6 khan han. Em chång ban buon gi duqc nfra, ngoi:ti tru nhfrng lue giup cho ca såu an , hay låm vi~c v~t cho con nh6 chu quan. Gia Ngan n6 16·n, n6 ngåy cfr cheo xu6ng xin tiSn du khach . Duqc cai n6 trång treo, nhiSu nguo·i thuang, nen eling kiSm chao duqc. Di xin cå måy nam nay, chi c6 hom nay c6 anh lå ngu·ai cho n6 nhiSu nhåt. N6 mung run nguai anh i:t." "Chång qua lue d6 tai hSt tiSn le, må thåy con nh6 t9i nghi~p qua, khong cho khong duqc ... Må t6i r6i , tai ra bSn xem c6 cai tie rang nåo khong, tai ra bSn dåu kinh kiSm nhå trQ ngu." Ng9c nhich nhfch li:ti phia Thi~n, ch1,1p Jåy tay Thi~n: "Em c6 cai nåy n6i vai anh. Må anh dung

Ngan con nh6 tu6i, chua duqc dau ." Ng9c cuo·i: "V~y lå anh ung n6 r6i phåi khong?" "" " .." Trai khS c6 chao len chao xu6ng. Thi~n CU'Oi cuo·i: "N6 con nh6 qua må, khong duqc dau." Ng9c xoa xoa vai Thi ~ n : "N6 v~y cha n6 muai tam tu6i r6i." "V~y sao! Nhung n6 thS nåo chång che tai . gia. "Anh må giå gi. Måy thång con trai a day du mai muai tam doi rmrai må den nhu trau thui , da de lui xui, xinh låy barn våo tu·ng 16 chan lang, t1,1i n6 sao bång anh duqc. Anh con bånh trai må." Thi~n gai dåu: "Må chi n6i v~y, chic gi n6 da ung tai." "Sao li:ti khong? Con em, em biSt. Anh khong thåy lå n6 vS thåy anh, n6 tlwn tlwn thilng thUng, thay ao mai, ti u tit nåu trå, mua banh cho anh hay sao? 6 day con nit låy ang giå hå råm , hu6ng gi anh, anh giå tu6i , cha ngu·o·i anh dau c6 giå." "U, chuy~n dau con d6. Nhung dem nay tai khong thS ngu li:ti day duqc." "Tuy anh. Mai anh qua som anh nhe." "U, tai se qua s&m." Va Ng9c dua Thi~n ra bSn Ca Såu d6n tåc rang vs bSn dåu kinh. Len tåc rang, Thi~n con n6i VQng xu6ng: "Mai mua cho tai con rån h6 mang, u6ng mqu chai." \

***

gi~n. "

d I.. "

"Thl c(r n6i di cai da." "Hay lå anh cfr a li:ti day v&i

con em

"Tai thi khong sao, nhu·ng con chi?" "K~ nguai ta, dan giang h6 t(r chiSng må! Quan tam gl cho m~t. Minh sao, c6 trai biSt." R6i Ng9c nåm Jåy tay Thi~n, nåm ch~t, va ap våo tran minh: "Hay lå... anh da thuang con em thi tlmang cho tr6t: em ga n6 cho anh, anh dua n6 qua bSn, m~ con em d9i an anh man kiSp." Yen l~ng m9t lue lau . Ng9c li:ti van vi: "Dai em thi nhu vlrt r6i. Con dai con em . Anh khong Iåy, thi n6 eling låy nhfrng dua khong ra gi 6· day, chua tfnh lå chuy~n n6 bi hiSp, n6 bi hiSp måy lån, may thoat than duqc. N6 c(r ng6i im l~ng nhin anh, anh khong thåy sao?" Thi~n nu6t nuac b9t: "DS tai xem sao da." "Xem gi nfra! Må anh chua c6 vq, hay c6 vq må ly di r6i phåi khong?" "Chuy~n d6 khOng quan tr9ng. Nhung con 42

ViSt&fl9c fli:ic San 2009

Cai lang nh6 nO'i Thåo va Thi~n s6ng lå m9t lang tuO'ng d6 i yen 6n trong su6t cu9c chiSn . Nhfrng nguai di CU' våo d6 nam dåu, nam sau nhå ai eling c6 bo, trong khi dan dia plmO'ng chi nuoi trau. Nuoi bO Si:tch hO'l1 nuoi trau, må li:ti c6 thS ban duqc, trong khi thit trau chång måy ai an . Cåy cua dan dia phuung lå cåy chia vai, cåy m9t, vac di vac vs ds dang, con nguo·i dia phuO'ng li:ti cåy trau, cåy doi n~ng nS, cåy xong phåi dS li:ti . Ganh che xoi nuac ba Nam Da lang ben Ci:tnh ganh thång våo x6m dia phuang, khong bao gia ngung li:ti xom di CU' låm chi cho måt cong. Chuy~n gan, ban lua non an hang la diSu quai ga d6i vai dan x6m di CU'. C6 le vi thS må nhfrng ngoi nha gi:tch quet vai Si:tCh se, cao rao thay dlln nhfrng nha vach dåt, mai tranh (J XOl11 di CU, trong khi x6m dia phuang nhfrng mai nhå dan t9c v~n dai dai nhu thS vai dan tQC. Dan di cu theo "ng1,1y", theo " dS qu6c" My, ch6ng c9ng, dan dia plmO'ng vao rung, ho~c len lut tiSp ts cho "tvi ph6ng giai". (Nguai di cu gQi måy ang Vi~t C<)ng nguyen van nhu thS.). Thåo, nguai con gai dan dia phuang d6,

hQC tai 16'p nhåt vai Thi~n. Thång DIJC nguai dia phuang dånh Thi~n, chi c6 con Hai Thåo lå can duqc. Dånh nhiSu lån va can nhiSu lån. Cåp doi cåp lt'.ra Thåo vai Thi~n lå chuy~n du011g nhien, m~c cho thång D1Jc bo bo: "Cåi thång Thi~n dåu to, c. nhu con trun dåt må låm duqc c. gi." C6 bua h9c xong, måy dt'.ra eling lap di hai tråi binh båt sau truang, Thi~n bi rån cån, måy dt'.ra con trai h6t hoång, nhung Thåo binh tTnh båo Thi~n nåm xu6ng, va dua mi~ng hut ngay vSt thuang, nh6 ra, r6i bt'.rt måy lå s6ng dai nhai, dåp len cho Thi~n. R6i biSu thång D~rc du·a tay giiJ lå s6ng dai kh6i rai kh6i vSt cån, n6 chl;ly nhanh vS nhå Iåy xi ranh c6 cht'.ra sån thu6c ch6ng rån må chi c6 lfnh My, Hnh O'.)ng hoa mai co, clwy nhanh dsn truang, dam nhe nhy våo Cl;lnh vSt cån, va barn thu6c khong nhanh, khong h6t hoång, nhung binh tTnh, VSt cån sau d6 chi sung len chut dinh , r6i lånh hÅn. Ba Thåo båy cho Thåo d6, Thåo n6i nhu thS, khi måy bua sau di h9c Thi~n hoi. My Thi~n mung. Hom sau anh cua Thi~n di lfnh thåm båo tren qu~n ghe tham nhå, my Thi~n kS cho anh cua Thi~n nghe. Anh ta danh m~t ll;li, khong n6i gi. My Thi~n båo: "Mi khong duqc låm chuy~n thåt dt'.rc, da khong båo dåp cong an cho ngu·ai ta duqc thi thai." Nlmng ngåy sau cånh såt chim ph1,1c kich va båt duqc ffiy Thåo dang gånh gl;lO, duang våo rung, c6 cå thu6c tåy, va båt ngay my Thåo. Ba Thåo dang dånh trau cha be trong tu·ng, biSt tin Chl;ly våo rung luon. Ths la båt dåu nhil"ng ngay khf> cho gia dinh Thåo, mot gia dinh tuang d6i khå giå vi c6 ruong nhiSu, trau nhiSu. MY Thåo duqc thå vS, nhung ba khong thS thay thS duqc ba. Ruong ban dån, trau eling v~y. Må nguai mua ruong, mua trau cua gia dinh Thåo khOng ai khåc han lå ba cua Thi~n. Thåo khOng con duqc di h9c. Thi~n ra tinh h9c. Thåo ngåy ngåy gånh d~u hu di ban. Gånh qua nhå Thi~n, khong bao gia rao. Thi~n vS nghi TSt, nghi he, nåm vang truac hien d9c såch, Thåo gånh d~u hu di qua, Thåo nhin våo, Thi~n khong dS y. Thi~n dang me d9c såch, vui vai CUOC s6ng dang CO, va vai buac duang hQC vfrn thenh thang dang rna ra truac måt minh. Thi~n khong con nha gi dSn Thåo. Va vo an, ch6ng quen an lå le thuang tinh cua tuf>i tre. Nhung Thåo khOng c6 duqc tu6i tre, n6 da lan lau, ngåy con h9c tiSu h9c vai Thi~n, va vS sau cång giå gi~n, khi gia dinh tan nat vi Thi~n, eima chic lå vi anh cua Thi~n t6, nhung khong phåi lå khong hqp ly. R6i cåch ml;lng thånh cong. R6i ba Thåo vs. Ong låm lan trong cong an huy~n. Thåo lam 16·n trong xa. Va t<)i ICm tåy tro·i con ra d6. Ba Thi~n bi di ru va chSt trong ru. Anh cua Thi~n di cåi tl;lO mut chi. Thi~n bi tr6i dån len trl;li giam huy~n. Hom d6 Thåo ra dt'.rng trong theo, måy

tutu.

tra

dt'.ra du kfch, måy dt'.ra cong an åo vang (nguai dia phuung) CU'ai cuo·i, d1,1 rna d1,1 ffiy cai dan di CU. Thåo eling m~c åo cong an. Thi~n nåm bi~t giam, tuy~t d6i khong ai du9·c nh~n tham nuoi theo chi thi cua giåm thi gian åc, thåm hiSm Quång, ngU'<'Ji Thanh H6a. Nhung båt nga ngåy 28 tSt, Thi~n ll;li nh~n duqc mot g6i qua tay cong an tre coi khu bi~t giam len dua våo, khi bu6ng chi c6 Thi~n: mot mot bich thit trau, m()t g6i trå, måy cåi banh d~u xanh, va cu6n truy~n ngån cua Maxim G6cki. Thi~n rna ng~y cu6n såch, nhung thåy tran~ då~ ghi t1,1·a dS cuon truy~n , bi xe di , va trang von lien vai trang bi xe, r6t ra. Chile nguo·i gai, viSt gi d6 nai trang dåu nen bi (nhiJng) ke trung gian xe. Tay cong an dua g6i qua rna håm håm, nlm thS phåi lam mot vi~c hån b6 buoc phåi låm. Thi~n a tu nam nam mai vS. VS, lang da (bi) vao hqp tac xa tram phån tram, tieu diSu va d6i han xua, d6i nhiSu. Cåch ml;lng thånh cong; vuQt bien truo·ng ky; giå hqp tac, di. C6 nguai vui 16n, vi nguai nhå da di l9t, c6 nguo·i bu6n vi ll;li, phåi våo ru. Kh6 chinh minh con vån phåi nguai trong, kh6 cho nguai ngoåi. Dan dia phuang vån ca dåu cho nhli·ng cong trinh thUy lqi ru6i bu. Dån di cu, bi båt, bi dånh, bi bån, vån Iu6n låch nhu chl;lch, tiSp t1,1c ba lflc vu9t bien. Thåo sau d6 nghe n6i di h9c tmang dång, r6i di thanh nien xung phong qua m~t tr~n Tay Nam (Kampuchia). Di mai khong vS, kS cå sau khi quån cong sån Vi~t Nam da rut hSt vS nuac. Thi~n VUQt bien tiSp, va lQt.

*** Thi~n å ll;li thuySn cua Ng9c - Ngån m()t tuån r6i tra ll;li Vi~t Nam dS vS Na Uy. Chi ba thång sau da båo lanh duqc Ngan sang. Thi~n Iåy Ngan vi Ngån xinh dyp, tre mang thi eling dung, hay vi con nh6 hiSn lånh, que mua eling khong sai, b6·i Thi~n qua ngån nhiJng nguai dån ba trf tht'.rc ta day, låm chuy~n , må thuang lå chuy~n ham hTnh . NSu n6i vS hl;lnh phuc lån n6i kh6 cua mot nguai dån ang nam muai låy co gåi muai tam xinh dyp nhu Ngån, thi phåi cån måy tram trang nila m6i kS du. Nlmng n6i chung chung thi nhu ang ba ta xua n6i vån dung: Ch6ng giå, vq tre lå tien tren dai; tien cho cå hai cht'.r khong phåi chi cho minh Thi~n, vi Thi~n lå dån thS thao, cao råo, l1,1·c luo·ng, da eima nhan, t6c con den, ll;li a m()t dåt nuac, 6· d6 nguai ta quan ni~m tu6i nam nmai mai lå tu6i dang s6ng. C6 nhfrng lue cu6ng nhi~t chuy~n vq ch6ng, nhung eling c6 nhli·ng lue Ngan nåm co l~ng yen, m~m ml;li, luai ITnh trong long Thi~n khi Thi~n d9c såch; nång Tri~u Van muai sau cua Bl;lch Cu Di eling mieu khå tu dSn thS lå cung. Nhung hang Yi€t&D9c D~c San 2009

ngåy co nång råt it chuy~n tro v&i ch6ng minh, co le vi co nång biSt råt it tiSng Vi~t. Tuy nhien nhfrng lue noi chuy~n di~n tho~i v&i m(;:, Ngan Jiu lo tiSng Mien v&i m(;:. Hai nguai noi v&i nhau råt lau. Ngan di h<;>c tiSng Na Uy, noi lom bom , r6i nha ong Johanson, nguai lang giSng råt t6t cua Nam, gi&i thi~u Ngan v&i con, chau ong, Ngan mo·i a mot nam må da noi tiSng Na Uy kha gioi. (Ong Johanson, tuy lå nguai Na Uy, nlmng da tinh nguy~n tham gia quan d9i My sang tham chiSn a Vi~t Nam, va sau do chuySn qua låm c6 vån cho chuang tri?h xay d1,mg nong thon. 611~ luon nh6· t&i Xlr sa ay cua n1,1 cuai. Nay ong da ve huu, con cai da l&n va ra rieng ca, ks ca co gai ut xinh d(;:p Anna vån hay ghe qua nhå Thi~n chai nhfrng khi dSn tham cha ITT(;: co va råt thich an cam Vi~t Nam Thi~n nåu.) R6i Ngan di låm trang sieu thi. Va båt dåu an m~c thea tu6i tre. Ngan da d(;:p l~i d(;:p han. Ngan vui v&i cånh s6ng m&i trang dåt nu&c m&i. B~n be mung cho Thi~n va båo Thi~n may mån låm, a Na Uy chi c6 nu&c låy måy bå s6n s6n 50; må låy dån ba Tay 50 thi låy ba n9i Vi~t Nam con han. Ngan djnh cu duqc ba nam, thi duqc phep djnh cu vTnh viSn. Ngan g<;>i di~n tho~i vS cho m(;: minh. Ng<;>c mung låm. Måy hom sau, Ng<;>c l~i keu Thi~n vS tham l~i Angkor, vi nguai ta m&i khai qu~t duqc nhiSu di trch m&i trang rung quanh khu Angkor hi~n t~i , khong thåy n6i nang gi dSn Ngan con minh. Lue åy eiing våo dip nghi Dong, ong ba Johanson, d1,1· tf nh qua nu&c Bang Dåo xem cånh va nhåt lå tårn su6i nu6·c n6ng 19 thien gifra mua dong tuySt trång, va ru Ngan, Thi~n di. C6 gia dinh måy nguai b~n cua ong ba Johanson eiing di . Ngan råt vui , xin phep Thi~n di Bang Dåo, khong co ve hao hue gi chuy~n vS thiim que, trang khi Thi~n l~i thich di Angkor han . Anna biSt Thi~n di, nhan ti~n eiing se di v&i Thi~n qua Cam B6t, dS xem xet tinh hinh thl,fc tS cua mot s6 tre em må clmang trinh Plan trq giup, dS trq giup cac em c6 hi~u qua han. Ngoai ra lån nåy, sau khi nghe Thi~n n6i vS tinh tr~ng cac em be thåt h9c a BiSn H6, co da quyen gop du9·c mot s6 tiSn ru nhfrng nguo·i quen biSt, dS dSn d6 dl,fng them mot ngoi truo·ng nho nhu gqi y cua Thi~n tu Iau. Anna dSn lå me ngay Angkor va BiSn H6 va vui vi co dip thl,l'c hi~n duqc dl! dinh tu thi ~n y nghTa. Anna va Thi~n eiing dSn tham Ng<;>c. Ng<;>c c6 ve dåy d~n, tu'O'i t6t ra, va Ng<;>c eiing m&i chuySn qua ghe m&i mua, l&n, khang trang han, co treo nhfrng den 16ng do, mung man doi trång tinh, låm ngu<'Ji ta c6 cåm tuang dang a trang thuySn hoa cua mot tima nåo Duang thi . Anna Clr tråm tr6 mai. Anna hay cåm tay Thi~n khi di v&i Thi~n nlm nhii·ng ngåy anh a gån nhå v&i ong ba 44

ViSt&D9c f)~c San 2009

Johanson, må co dSn thiim, hay ti~c tiing. R6i hai nguo·i l~i VQi tro· l~i Xiem Ri~p dS c6 du thai gio· xem ky Angkor theo sa d6 hu&ng dån trang cu6n La guide d'Angkor: les monuments du groupe d'Angkor cua Maurice Glaize. "Con Ngan khong vS eiing phåi, anh b~n biu nhu thS kia! " Ng<;>c c6 lue keo Thi~ n ra, hay Anna, va n6i rieng nhu v~y. Coi xong Angkor, va d1,1·ng xong ngoi truang n6i , Anna di qua Thai chai . Thi~n vån o· l~i khåch s~n a Xiem Ri~p, thinh thoång dSn tham Ng<;>c. Ng<;>c, can dau l~i tai phåt, c6 ve tråm tr<;>ng han lue tru6c: oån n~uo·i, ren nhu rit, sui b<;>t mep, tay cåo. Thi~n muon dua di b~nh vi~n , nhung Ng<;>c khong mu6n . Thi~n di thiim dån phS tich cac ngoi dSn nhO m6i phat hi~n , va sung su6ng, say me d<;>c van bia bång chfr sankrit v~ då ho~c chfr pali , phån thuo·ng sau nhfrng nam chuyen cån h<;>c. Nhung hom ham tam , thang Ch~p , Thi~n dSn thiim lån nfra, thi Ng<;>c da khoe va chuy~n tro binh thuo·ng. Thi~n båo lå Thi~n sau TSt setra l~i Na Uy, va tinh chiSu ba muai vao d9c bia a ngoi dSn Wat Phu tha thån huy di~t Siva må nguo·i ta hang nam th9c tist trau ts thån, va ray mau xu6ng dåt ds cåu cho trung mua, va luon ths anh d6ng tr~i dem a d6 d6n giao thua. Ng<;>c ngo y mu6n Thi~n a l~i d6n giao thua v6i Ng<;>c a BiSn H6, hay di vai Thi~n eiing duqc va hu6·ng dån Thi~n dSn d6 luon. Thi~n ngån ng~i , va kheo leo tu ch6i: anh thfch a mot minh dem giao thua mot th6i quen anh vån giii· tll' nhiSu nam nay. "Anh c6 d6n mot minh dau, anh don giao thua v6i nfr thån gi d6 kia må! Anh coi bue tuqng da ho·n Ng<;>c sao? 6 l~i v6i Ng<;>c di! " - Måt ng<;>c long lanh du6c dSn, va le l~i tru6c m~t Thi~n , Ng<;>c dua hai tay nåm tay anh, ap våo må minh, gi<;>ng lao khao, lao dao : "Em lå Thåo ngåy xua day anh. Anh da n6i dung: Em lå Thåo." Thåo-xua dua tiSp tay Thi~n d~t tren ng1,1·c minh : "Hay cho em mot chut tinh yeu . Em da dau kh6 nhiSu." Thi~n vån dS tay cho Ng<;>c nåm, Ng<;>c d~t. "Anh ai, gia må ngåy xua con rån nåo d6 dung cån anh." Thi~n loi tay ra: "M<;>i SlJ da muon mang r6i. Da c6 vay co trå, du c6 thS bi trå oan. Va gia må lue trn&c Ng<;>c nh~n Ng<;>c lå Thåo xua, thi chiSu hu·O-ng biSt dau da khac. Bay gia toi khong mu6n sa vao Sl! såp d~t nåo hSt cua Ng<;>c." "Toi låm sao såp d~t du9·c. s6 m~nh da såp d~t hSt." "Vi d1,1?" "Chuy~n con rån trang b1,1i binh båt nam xua. " "Toi khong tin våo s6 m~nh , nhung toi s9· SlJ såp d~t cua con nguo'i."

Ng9c om m~t kh6c lan: "Anh bao gib' eling vo tinh dSn d9 tan nhån vai toi nlnr v~y. Con toi chllc eling se kh6 vi anh." Thi~n chua kjp phån t'.mg, Ng9c da b~m moi, chui nuac måt, n6i, gi9ng gi6ng nlnr gi9ng N_g9c ra l~nh cho thång DtJc hom Thi~n bi rån

can: " Anh di di , keo trai t6i." *** Sau TSt c6 måy anh sinh vien ngucYi Phap dSn dSn thåy Thi~n chSt trån tru6ng, nåm såp, m~t g1,1c xu6ng trong ngoi dSn hoang kS tren, rna tren tuang c6 cac bt'.rc ch~m n6i 16·n ca nguai th~t cac nång apsara vU ve thånh thi~n , ar thoa, ngay tim, nham hiSm c6 du. Nguai Vi~t o· bSn Ca Såu ban tan xon xao vS cai chSt cua Thi~n. Phån nhiSu thuang cho ong Vi~t kiSu t6t b1,1ng. Nhung c6 ba giå, måt håp hay: "Tui;mg th& du t16 vdn thiengl Mdu th& bo viing vdn nguyen mdu th&." Ch6n ton nghiem ai dai l~i låm cai chuy~n t6i b~i nlur v~y, må l~i vai thån, v6i thanh." Hay nlm chi ban quan: "Ba Ng9c sau nåy c6 tiSn Vi~t kiSu, phan pha beo t6t, må m~t di dau eling dam dam nhu sg ai xin hSt cua." 6ng chu nuoi ca såu : "Khong phåi dau chi quan å. Chile chi ta c6 chuy~n bu6n. ChiSn tranh, dau kh6 chåt ch6ng." C6 ong giå c6 ve nha nho, dang ng6i nham nhi nu6c trå, tha dåi : "Can qua, thien dia con phåi l~ch , hu6ng gi pMn nu· nhi." Nhung thång Tu c1,1t vån n6i dinh n6i dam nhåt: "Cai lao Vi~t kiSu giå dich: Chai ba Ng9c, chai con Ngan, l~i con dua ba My vS nhang. ChSt la dang dai ." M9t tuån sau, c6 chång lu~t su tre, xuåt sile cua hang båo hiSm Na Uy må Thi~n mua båo hiSm, eling lå b6 m6i toanh cua Ngan, sang Xiem Ri~p diSu tra, cho biSt rång ngay hom phat hi~n ra xac Thi~n båe sl phap y xac dinh lå Thien Van Nguyen da bi hai con rån h6 cån. Va cånh sat eling cho biSt lå khong biSt bång cach nåo chllng da chui vao duge 1su chuyen di rung nhi~t d6i cua OU'O'ng SIJ va cån duang SIJ, du duang SIJ chåc chån phai keo kin man cua 1su va cua mung l~i ds ngu, bo·i (J d6 rån rit nhiSu va mu6i thi nhu tråu vai, va dU'O'ng SIJ da dn th~n xit thu6c XUa rlln rf t vai n6ng d9 cao quanh ISu. Ngoåi ra con thåy c6 nhiSu dåu chan quanh !Su, cht'.rng to duang s1,1· h6t hoång vung thoat ra ngoai, r6i ch~y vao dSn sat !Su. Va c6 diSu I~ lå duang SIJ chSt g1,1c å trong

dSn trån tru6ng, nåm såp, g1,1c m~t truac cåc apsara, trong tu thS cua nghi I~ t~ an theo kinh RigVeda - m9t giao su Ån d9 h9c å Phnom Penh n6i nlm thS. Trai l~i hai con rån h6 mang åy, mai t6i khi cånh sat dsn, vån con khoanh tron trong lSu, nt'.tc nfch, bong ILro·ng. Nguai ta con kiSm thåy duge cu6n s6 dåy CQm cua Thi~n ghi cåc van bia trong cac ngoi dSn khac nhau må anh da dSn xem, va cac trang anh dich nhCi'ng van bia d6, trong d6 c6 m9t eau såm , c6 ghi ro lå tlr tåm bia trong ngoi dSn vua kS duve anh dich thoåt bång eau ca dao nhu· sau, va duge g~ch do måy lån låm nhu dåe y låm: Dan ang nang m5i gdng khO"il Dan ba sau seie nhu CO'i tl~mg trdu.

Oslo, 16 XI 2008 Nguy~n Van Tha Chu thich: *ViSt xong truy~n, trong dåu nguai vist VQng len måy eau dåu bai T~ On cua Trinh Cong San, nhu vu9t thoåt khoi Angkor Mon: Du ai n rJ i tli tai cung x in t<;i on ngu&i, t<;i on D&i, t<;i on ai tla aua em vJ chim nay, tai xdy mai CUQC vui. Dit ai n rJi tli tai cung xin t<;i on ngu&i, t<;i on D&i, t<;i on ai tla cha tai dm thdy nhftng ngay ng6i mO' uåc citng ngu&i. **Nhli'ng thong tin vS Cam B6t va quån thS dSn Angkor duge Jåy til" cu6n: La guide d'Angkor: les monuments du groupe d'Angkor (Hu6·ng dån tham Angkor: nhCi'ng cong trinh thu9c nh6m Angkor) cua Maurice Glaize. Nhu·ng bt'.rc hinh eling tu· cu6n sach ks tren.

Apsara, ch~m n6i

Vi St&f>9c f>~c San 2009

Doc Pham Tin An Ninh • •

Truy~n cua Ph~m Tin An Ninh di thftng våo lang nguai, tht,rc ra khong dn muau dåu hay b~t duoi. NSu phåi co, thi nguai viSt, ngoåi thS gia van chuang, nen lå m<)t ngua·i phån nåo da tråi qua nhu anh tung xong pha tr~n m~c, tung di c<)ng sån, tung vui tu6i tha hoa m<)ng, tung m<)t thai dåo hoa bay bu6m, råt chiu chåt tinh b~n , va bay gia duge binh tam on chuy~n xua ... NgLrai nhu thS khong hiSm trong s6 cac b~n hfru dong dåo et.Ja anh. Nhung anh Ninh l~i thich dånh danh dt,r cho m<)t nguai hoån toån khong d~t du·9c m<)t tieu chuån nåo trong cac tieu chuån tren - m<)t d<)c giå thåm l~ng trong s6 hang v~n d<)c giå et.Ja anh.

D<)c giå nåy chi c6 m6i m<)t uu thS lå cu ng1,1 chung vai tac giå tren m<)t vuang qu6c nho be yen binh miSn Båe qrc. Vå vi lå d6ng cu et.Ja anh, trong thai gian gån day, håu nhu m6i tuån d<)c giå nåy l~i nh~n dtr<;>"c m<)t di~n thu hoi "B~n å Na-uy co biSt Ph~m Tin An Ninh khong, sao viSt cåm d<)ng thS?" Cau trå lai råt dan giån: Ph~m Tin An Ninh lå m<)t nguai s6ng thiSt tha, vå viSt chan thanh . Van anh trå thånh m<)t dang chåy h6n nhien båt ngu6n tir dai s6n~ v~ s~ng song vai dai s6ng. Anh kS vS dai cåi t~o å NghTa L<) v6"i cung m<)t gi9ng don h~u nhu khi ke ve tuoi tha å V~n Gia, Nha Trang.

Anh Ninh s6ng thS nåo viSt thS nåy. Nha do, m6i eau chuy~n , du råt I~ !ung, ån hi~n bong dang quen thu<)c et.Ja chinh nguai d9c. NhiSu hinh ånh dc;!p kh6 tim thåy tren dai (nhu quån giåo NguySn Van Thå trong truy~n ru<)t å Cu6i Hai Con :Duang), khong cån tac giå cam doan c6 th~t, ta vån mu6n tin lå co th~t, dS da·i dang s6ng han. D9c Ph~m Tin An Ninh ta co cåm tuång nhu nhfrng månh dai phieu b~t tha thiSt gQi nhau, xum hQp trong lang minh. Chuy~n vinh nh~1c dai lf nh , chuy~n dång cay cåi t~o, chuy~n HO å tu6 i tri thien m~nh ... t!'.r tren 30 nam nay da hang ngån nguai kS, dSn n6i såp thånh nhåm chån, b6ng Ph~m Tin An Ninh xuåt hi~n, khai qu~t nhfrng di tich mo"i.

Låm m6"i chuy~n cG, biSn chuy~n cG thånh gån nhu c6 tich thai d~i , la d6ng gop d~c sile nhåt cua anh trong van dån håi ngo~i. Khac v6"i c6 tich thån tien, truy~n et.Ja anh chua nhiSu nghich cånh, d9c dS chåy nu6"c måt, nhung chung ta c6 thS yen tam må d9c, vi trong m9i nghich cånh, kS cå thåm cånh thu Mn vå tinh yeu tan va·, Plwm Tin An Ninh khong bao gia d~p titt ngQn nSn cu6i cung - niSm tin. Tren con duang thånh cong qua båt nga, anh tlma·ng tam st,r minh khong phåi la nhå van. Nhung anh da cåm but nlm båt ell" nha van lo·n nho nåo - khai thac da·i s6ng. Anh tim ngu·a"i. Anh sam soi tim nguai , va anh may mån han Diogenes - khong dn thåp du6c lang thang, anh vån thdy bong nguai m9i ngå duang. Du doi khi dang nguai rna nh~t sau dang thu - nhu nai nhan v~t H6ng Huang trong truy~n Chiic Nhdn - anh vån phil chU ' båt' du-ang Sl,f cai bo 16t thu. Ho~c giå trong nhfrng tinh hu6ng hoån toån bS tite - nhtr trong truy~n Ba Dong Nu&c Meit, m<)t phien bån m6"i et.Ja Luu Binh Duo-ng Li - anh l~i khai thong, cho tåt cå chåy vS h6 thuy chung, cai chung thuy khong chi dn th iSt cho tinh v9 ch6ng. Thuy chung vai nhau va thUy chung vai can tinh con nguai hinh nhu la d~c tinh et.Ja cå van lån nguai Ph~m Tin An Ninh.

Nha· s6ng va nhin da·i bång phong thai åy må anh cho chUng ta thåy m<)t diSm h<)i t1,1 sang ngai nhan tinh .

a cu6i m9i ngå dua·ng luon hi~n ra

Tårn Thanh 46

Yi~t&D9c f)~c San 2009

Chinh ph{I ca

Ben du dong nu6c trong, ba va månh ta long , ".cuan trOi. v€ dau nai xa vång, run run lån trang l~ ... Thuy€n ai ben sang dua, tinh b€n nu6c nam xua ... dem dang dan åo cho thira u6c mong. Nguai di ai mong nh6, V ång rai" .thu menh mang". ! Xåo x1;1c trang man gi6, " .phong khang. Nguai v€ trong men say, lung linh trang giåi båy, thuy€n ai sang b€n cii, " .dem nay.

N guy~n Ti~n Thanh

Vi~t&fl9c f)~c San 2009

DÅLATTRffiMlfA •

ph~mtinanninh

Tai dSn E>å L~t dung våo m9t ngåy mua. Mua tåm ta. Ng6i trong nhå Thuy Ti;i, nhin nhfrng hi;it mua bay giang kin rU-ng thong, phu rna khu ph6 Hoa Binh, va rai lå tå xu6ng m~t h6 Xuan Huung, tai mu h6 nlm nhli·ng gi9t nu6c måt cua nguai g6a ph1,1 da tU-ng m9t thai nhan såc. Nguai con gai vU-a dSn g~p tai låm cho tai mim CU"ai v6i s1,1· so sanh li;i lung nåy. Bai co ta eling xinh d~p, va du c6 na n1,1 cuai tå ra mU-ng ra khi chåo tai , vin khong giåu duge net bu6n trong doi måt M9t n6i bu6n c6 cai gi x6t xa sau Iång låm . Tai da dSn thånh ph6 nåy nhiSu lån. Lån cu6i cung våo mua Giang Sinh nam 1970, khi dun vi tai may mån duve l~nh vS day ph6i h9p hånh quan gifr an ninh cho m9t kh6a Vo Bi låm I~ ra tmang. Bao nhieu nam trong rU-ng nui tay nguyen gi6 l~nh mu·a mua, r6i xu6ng ba bi8n Phan ThiSt v6i nhfrng d<'.)ng eat tru tr9i n6ng nhu lua d6t, båt nga duge vS E>å L~t, cho du chi sau m<'.)t ngåy a thånh ph6, dun vi tai l~i duge d6 xu6ng nhfrng r~ng thong xa tit, nhung dam linh trang b9n tai van c6 cåi cam giac nhu duge di nghi måt. Nguai ta n6i dung, Då L~t d~ timung nhu nhfrng co gai v6i ga rna trång h6ng va doi mai m<'.)ng do d8 ai m9t lån len xt'.r Hoa Dåo må lang khong vån v~·ung. Då Lft eling lå nai c6, nhiSu huySn tho~i ve nhli·ng mai tinh d~p va buon Ctla cåc CO sinh vien v6·i nhfrng chång trai mang alpha do theo nghi~p kiSm cung, må toi da d9c duge trong 48

Vi~t&D9c D~c San 2009

n~frng bai tha tMt bu6n cua L~ Khanh tU-ng vang heng m9t tho·i .. Nhung d6 lå E>å L~t cua ngåy xtra. Con Mm na~ toi dSn E>å L~t, v6i ng6n ngang nhfrng n6i buon n~ng trTu trong lang, va Då L~t bay gia chi lå m9t thånh ph6 chSt. TOi ra ru, trong thai gian con bi quån chS, tr;ong rui !<J1ong c6 båt c(r m<'.)t ta giåy nåo. Ngay tam " Giay Ra Tr~i " eling da bi cong an xa gifr. Nha thång em cung dun vi cli, c6 lo bånh mi a Thåp Chåm, gai toi theo m9t chiSc xe b9 d9i nh~n m6i cha banh mi v6i tiSn thu Iao kha, tai m6i c6 m~t a day. Anh tai xS sau khi giao måy thUng bånh mi, con go·i toi cho co " chu nhi~m " quån Thuy T~ (bay gia la cua nha mr6c ), båo lå ong anh hQ, d8 toi yen lang khong bi hoi giåy ta. Quån vång tanh. Toi ch9n cai ban nh6 xa phia tm6c va g9i hai tach trå n6ng. Toi eling chi du tiSn d8 trå hai tåch trå nåy. - Anh cha em c6 Iau khong? Tai gi~t minh khi nghe co gai hoi . - Khong sao, toi cha eling da khå !au, nhung duge g~p chi hom nay lå toi mU-ng låm r6i. , DiS~ må ai eling ai ng~i khi phåi mang tin buon den cho m9t nguo"i. D~c bi~t nguai d6 I~i l~i lå m9t co con gai d~p, nhtr co gai dang ng6i tm6c m~t toi day. Toi de d~t: - Chåc chi da biSt, nhu· trong la thu toi g6"i. Toi lå b~n tu cua Th6ng, va hom nay mu6n g~p chi lå d8 nhån l~i nhfrng diSu Th6ng da nha toi. - Em biSt lå anh Th6ng da chSt tU- nam 1978,

nlmng mai dSn nåm ngoai, em m6·i duqc phuang dua "Giåy Bao Tin''. Em khong biSt låm sao båo cha m~ anh åy biSt. Ba 6' ben My nhung em khong lien l:;ic du9·c. Tai båt nga, nhung cl19t thåy mot chut yen long khi nghl lå co se khong con dot ngot nh~n mot tin bu6n ttr chfnh mi~ng cua toi . - Chi da biSt tin bu6n v€ Th6ng. Nhu v~y ci:ing lå may, chu khOng phåi nguai tu nåa chSt må nguo·i nhå ding duqc bao tin. Hom nay, du hoån cånh kh6 khan, toi cfing phåi tim gi;'lp chi d€ n6i l:;ii cung chi nhii'ng lai tran tr6i cu6i cung, va trao cha chi nhCi'ng ky v~t må anh Th6ng nha toi trao l:;ii chi. - Ca tuån nay long em råt b6n ch6n, mang s6m duqc gi;'lp anh. Vi em khong biSt anh Th6ng chSt & dau va m6 må ra sao. NhiSu lån nåm rna, em thåy anh Th6ng, nlmng chua bao gia nghe anh åy båo lå anh da chSt. Tai låy trang tui ra dS tren ban mot sqi day deo mot tårn ånh nho duve 16ng våa trang cai khung c6 hinh trai tim deo bång g6 mun - lo:;ii g6 quy må chUng tai thuang tim du9·c 6' khu rung Vi~t Båe, mot chiSc vong nho låm bång nhom xinh xån, c6 khåc d~m sau chli· Le Minh Th6ng & Hå Nhåt Anh, va trinh tr9ng dung len dua cha co. Nhåt Anh chfnh lå co gai, va Minh Th6ng lå ten mot nguai b:;in tu cua toi. Anh da chSt sau gån hai nåm bi chuySn ra ngoåi båe. Toi gi;'lp Th6ng o· tr<;li Låo Cai, khi hai thång vtra trang nam mai chuySn ra. Sau han m<)t nåm ca hai cung chuySn v€ tr:;ii Hang Dai thu<)c tinh Hoång Lien San va may mån duve " bien chS" v€ eling mot t6. Th6ng t6t ngi~p ttr tmang Vo Bi Då L<;lt, duve chuySn sang khOng quan, lai phån h,rc. Trang thai gian hQc tmo·ng V5 Bi, Th6ng quen Nhåt Anh , khi åy dang lå sinh vien cua tmong Chinh tri Kinh Doanh . Th6ng chi con ba m~ giå vå co em gai & Såi Gon. Cuoc tinh cua co sinh vien Då L<;lt va chång c1,ru sinh vien sl quan alpha do keo dåi kha lau. Hai ngu·o·i da låm l~ hoi. NSu Th6ng khong sang My l19c phi hånh va nSu khong c6 ngåy 30 thang tu, thi hai nguai da låm dam cu6'i. Nhii'ng ngåy cu6i cung khi Såi Gon håp h6i, Th6ng du9·c b<;ln be thu xSp hai ch6 tren tn,rc thång dS bay ra h:;im d<)i My, nlmng Th6ng l<;li dånh cha m~ va co em gai . G&i m~ va em cha thång b:;in than, Th6ng n6i d6i v6·i m~ lå anh se di sau. Th6ng li€u llnh tim m9i cach ch<;ly v€ Då L<;lt. Chua kip d6n Nhåt Anh, thi Såi Gon mk Th6ng nåm nhå Nh~t Anh m9t tuån r6i ra trlnh di~n "uy ban quan quån'', nhung nguai ta chi cåp giåy chU·ng nh~n va ghi lå phåi v€ Såi Gon trlnh di~n chinh quy€n dia plmang ngay. Tr6' l<;li Såi Gon,

nhå bi tich thu, Th6ng phåi & ke nhå m<)t nguai ba con trn6'c khi våa tr<;li cåi t<;lo. Måy nåm trang tu, Th6ng c6 lien l:;ic duqc v6'i Nhåt Anh. Nlmng vai thang mai nh~n duqc m<)t la thu ngån, chi Mi thåm vai eau va khuyen "h9c t~p t6t dS s6'm duqc khoan h6ng vS v6'i nhan dan''. Bao nhieu nhung nh6' yeu tlmang d€u phåi dåu kf n o· trang long. Trang to· khai ly 1ich, Th6ng ghi Hå Nhåt Anh lå vq, eling lå nguai than duy nhåt, va dia chi cua Nhåt Anh eling lå nai anh xin cu tru sau nåy . Th6ng to con d~p trai, nhung duo·ng nhu tinh yeu d~ låm cha Th6ng ySu long. C6 nhli·ng ngåy di chi;'lt nua trang rung, Th6ng chi ng6i kh6c va thi thåm gQi ten nguai yeu. Måy lån khong mang v€ du nua, bi ph<;lt cåt b6t m<)t nua phån an v6n da it oi, nhung v~n khong ngån duqc nu·6c måt cua Th6ng. Duang nhu khi long dang thuang nha ai, thi cai dåu khOng con di€u khiSn doi tay duqc nii'a. Nhi€u hom toi phåi v~n d<)ng anh em nlmang b6't mot chut phån ån cha Th6ng, va chia nhau di låy them nua cha Th6ng c6 du chi tieu dS khong bi ph:;it. Th6ng con tre, nlmng eling nhu håu hSt sl quan xuåt than tU' Då L:;it, du & binh chung nåa eling kieu hung va thång tiSn råt nhanh. Th6ng nhO h0'11 toi sau tu6i, nen xem toi nhu nguo·i anh . C6 di€u gi vui bu6n, Th6ng tim toi chia se. Toi luon an ui va khuySn khfch dS anh c6 them nghi lt,rc. Th6ng c6 gi kh6 khan toi sån sang hSt long giup Th6ng. Sau nåy, doi tu cua toi duve phan cong di låy g6 v€ xay di,mg hoi truang. HQ båt chung toi phåi tim nhli'n~ cay g6 lan vå thång. C6 phli'ng than cay 16·n den hai vong tay om khong het. Trai mua dong v6'i nhii'ng con mua phun khong dt'.it, nen nhli'ng con du·ang mon tron nhu m5', chung toi chia tung nh6m hai muai nguai vu·a keo vua båy cha tung than cay lån theo nhli·ng con duo·ng mon åy tU' tren nui cao lao xu6ng su6i dS cho n6 troi v€ ben hong tr:;ii . Ån u6ng qua thiSu th6n , dam ru chung toi tri€n mien trang can d6i. Sfrc ngåy cång ySu må phåi lao dong qua ni;'lng nh9c, nen chi sau m<)t tuån låy cay, ngu·o·i nåa eling m~t lå. Mot hom dang låy sfrc b~t m<)t than cay xu6ng ba su6i, Tu6ng m~t qua nen låo dåa r6i nga såp tren than cay, dung lue cay nåy lån xu6ng su6i, b~t luon theo Th6ng. Chung toi chi con nghe tiSng het cua Th6ng tm6'c khi an11 bi vang xu6ng long su6i nåm sau duai Vl,fC. Trai nha nhem t6i , cå han b6n muai thång tu chia nhau trea xu6ng su6i di tim Th6ng. Gån nua gia sau chf nh t6 cua t6i tim du9·c Th6ng. Anh nåm båt dong ben bo· su6i. Råt may lå & mot nai khOng c6 da. Th6ng thai th6p th&, nhung khOng con CU d<)ng dUQ'C. Yi€t&D9c D~c San 2009

ChUng toi nhanh chong kSt mot cai be g6, r6i thea dong su6i, cung nhau dåy anh vS tr?i. Sau han mot tiSng d6ng h6 trang tr?m xa, Th6ng tinh l?i, må he måt nhin m9i nguai. Khi nh~n ra toi, Th6ng thl thåo: - NSu sau nåy anh con s6ng må vS duge, nha tim gium Hå Nhåt Anh va noi lå em xin J6i nång. Mang nång hay som Iåy ch6ng va quen em di. Toi nåm chi[tt doi vai i?nh lea cua Th6ng: - Th6ng yen chf, toi se låm båt cfr diSu gi må Th6ng di[tn do. Th6ng c6 gång må Jan måt nhln toi nhu cåu khån: - Nha anh giu i?i cai vong nhom trang balo va tårn ånh em dang mang trang cb nåy, trao l?i cha Nhåt Anh. Nha noi gium lå em xin I6i co ta .. xin 16i co ta. Ngåy hOm sau, mot bubi chiSu mua bu6n åm d?m, duai SIJ kiSm soat cua hai V~ binh, toi cung ba nguo·i b?n tu dåy xac Th6ng tren mot chiSc xe "cåi tiSn" ra chon <luai trisn nui, ben mot h6c da . Chung toi dåa huy~t dung våa lue can mua trut xu6ng. Huy~t dåa tai dau thi nuac ng~p thea tai åy. Toi nan ni xin hai v~ binh cha chung toi tim mot nai khac cao han, va cha can mua ~nh bot, nhung khong duge d6ng y, må con bi quåt thao, båo phåi "chon khån tmang len må vS ngay". Toi phåi ng6i de tren xac Th6ng, ISnh bSnh tren mrac, dS cha ba nguai b?n tu kia Iåp dåt. Chuy~n xåy ra da han sau nam r6i. Thai gian co biSt bao SIJ dbi thay. Toi eling da nghe va chfrng kiSn khong it nhung diSu phån tråe. Khong biSt bay gia Nhåt Anh da co ch6ng chua va trang cånh dbi dai keo thea bao cay diing, li~u trang long co co con luu luySn chut tlnh xua. Dån do giay lat r6i toi eling quySt dinh phåi noi hSt nhung gl toi biSt va nhåt lå nhung diSu må Th6ng, tmac khi trut hai thå cu6i cung, da nha toi nsu con co <lip trå vs, hay noi l?i cung nang. Nghe toi kS xong m9i diSu, Nhåt Anh vån ng6i yen båt dong. Im liiing mot lue toi nghe tiSng nang khoc. Hai tay nåm chi[tt cac ky v~t må toi vU-a trao l?i cha nang. Ngoai trai nhung can mua cang vån vil. TiSng mua nhu thåu hiSu duge n6i niSm, tt'.rng d9t trut xu6ng mai nha Tht'.1y T? lam at di tiSng S\lt sui, dS cha nang khoc. Toi eling da khong cåm duge 1mac måt. - Em cåm an anh, va xin I6i .. em da khong nen du·gc xuc dong. Toi eling kip Iåy l?i blnh tTnh va tim lai an ui nång: - Du sao m9i vi~c eling da qua r6i. Sau cai ngåy nuac måt nhå tan, biSt co bao cånh chia Ila tang toe. ThOi thl toi cåu mang Nhåt Anh sam nguoi duge n6i bu6n nay va co them nhisu nghi 11Jc dS må buac to·i, nhu lai tr6i tran cua Th6ng. 50

ViSt&D9c Di;lc San 2009

Nhåt Anh con tre må, con cå mot con duo·ng th~t dåi tmac mi[tt. Con toi, trang hoån cånh nåy, eling chång biSt r6i dai se ra sao. Thoi danh pho cha trai dåt dåy dua. Nhåt Anh vån ng6i båt dong, khong noi lai nåa. Nhin d6ng h6 trea tren vach, nha tai Io·i h~n cua anh tai xs, toi khe g9i nang: - Chi Nhåt Anh ! Chi con 15 phUt nua lå anh tai xS se quay i?i don toi. Sau nay nSu chi co cån gi (J toi, Clr lien l?C vai toi nghe! Toi noi c6t chi dS an ui thoi . Cht'.r toi thi con khå nang gi må giup nang. Han nua thai bubi nhiSu nhuang nåy, dS gi rna lien l?c duge vai nhau. Nhåt Anh Iåy tay lau nuac måt, nguac len nhin toi, ngån ngU- vai giay r6i len tiSng: - Nha anh ve l?i va huang dån cha em nai chOn cåt anh Th6ng. Sau nay biSt dau co dip may, em se tim ra thåm anh åy. Toi dt'.rng len dSn quay trå tiSn hai tach trå, va xin mot ta giåy trång. Toi ng6i ve khå cy my va huang dån cha Nhåt Anh con duang dSn tr?i ru, va mo cua Th6ng nåm ben h6c da tren triSn nui, phia sau tr?i ru chU-ng mot cay s6. Cilng may lå co cai h6c da Ian <luy nhåt, ds co ths dinh huang duge ngoi mo nåm å nai nao giua vung rU-ng nui bao la. Nhåt Anh dung d~y mi[tc i?i ao mua, xuc dong noi lai chia tay, r6i d?p xe di . Toi nhin thea bong <lang nhO nhån cua nang låo dåa xieu v~o duai can mua tårn ta rna ng~m ngui lo au cha s6 ph~n cua nang. Toi nghT co le khong bao gia toi con co dip gi[tp l?i Nhåt Anh. Mua he nam r6i, vg ch6ng toi sang Cali tham måy co con gåi, nhan ti~n chung toi dSn tham gia dinh ong anh h9 a thanh ph6 biSn San Diego. Giang Sinh nam 1970, nhan cuoc hånh quan båt nga a Da L?t, toi co ghe tham anh chi. Khi åy anh låm (y trung tam di~n 11..rc Da Nhim va vg anh lå giao su <l?Y tmang Bui thi Xuan Da L?t. Anh chi rai Vi~t Nam nhung ngåy Såi Gon håp h6i, nen eling da han ba muai nam r6i bay gio· anh em mai gi[tp l?i nhau. Anh Jan han toi gån muo·i tubi , Ytra ba con l?i vua la h9c tro cung cua ba toi lue anh con h9c truang Phap Vi~t, nen anh chj råt quy chUng toi, nhåt quySt båt vg ch6ng toi phåi a i?i nhå anh chi mot tuån ds cung di chai vai anh chi. Sau mot ngåy di khåp nai San Diego, chung toi di mot vong sang khu nghi måt Cancun ben Mexcico. DSn ngåy thfr båy cu6i tuån anh chi ru chung toi di tham dl! bubi h9p mi[tt cua Hoi D6ng Huang Då L?t, tb chfrc t?i Anaheim , gån kim Little Saigon, nhan Mn sau do anh chi dua toi vS l?i nhå co con gai å Fullerton, eling råt gån nai åy. Gia dinh anh duge giåy mai vai b6n ch6 ng6i . V g ch6ng dt'.ra con trai Jan khong di , nhuong ch6

cho chling toi. Bao la chU thim a t~n båe Åu, lau låm mai co dip g~p nhisu d6ng huung. Khong nga da rai khoi que huang kha lau, nJmng nhfrng nguai Då Li:tt con gifr cai tinh d6ng lmung d~m då nlm thS. H9i tmang khong con m()t ch6 ng6i. Nghe bå chi n6i lå h9 da dSn khåp nui tren nu6·c My vå Canada, m9t s6 Uc vå Åu chau. Chua tai gio· khai mi:tc, m9i nguai ng6i noi chuy~n lf u lo vai nhfrng ti<fng cuo·i nghe nlm du am cua m9t tho·i trai tre. Nhfrng co gai vai d6ng ph1,1c ao dåi trång trang ban t6 cht'.rc dang chuån bi cho bai qu6c ca, vån con <lang dåp cua Då Li:tt ngåy xua: moi do rna trång h6ng. Chung toi ng6i a day ban dåu dånh cho quan khach, eling vai gia dinh CUa hai vi Cl,l"U giao SU Blii Thi Xuan khac. Tren san khåu, m()t cai phong lon lå hinh anh cua khu chq Hoa Binh vå m9t mang cua h6 Xuan Huung trang su-ung mu. Toi thåm ph1,1c nguo·i hc;>a si Då Li:tt nåo da ve bt'.rc tranh tMt s6ng d()ng. Toi c6 cam giac nlm minh dang a m()t nui nåo d6 tren thånh ph6 thu m9ng m9t thai nåy. Ai d6 da n6i dung "nguo·i Vi~t nåo ra di eling mang theo que huong". Khi nghe co MC gi6i thi~u thånh phån ban t6 cht'.rc cu()c hc;>p m~t hom nay, toi hui ngi:tc nhien khi thåy toån lå phåi nu·. Toi chqt nh6 t6·i m9t bai viSt nåo d6 må tai da dc;>c duuc: Nguai Vi~t dSn My, nfr gi6i thånh c6ng hun lå nam gi6i, vå s6 lu·qng ph1,1 nfr tham gia våo nhfrng hoi:tt d()ng chinh tri , c()ng d6ng ngåy m9t nhiSu hon. Toi nghi tai Du·ung Nguy~t Ånh, Le Duy Loan, nhu·ng nguai ph1,1 nfr da mang dSn cho nguo·i Vi~t bao diSu hanh di~n. Nhung dSn khi chi truo·ng ban t6 cht'.rc c6 doi lai cung d6ng huung, toi mai hi€u them: Bu6i h9p m~t nåy lå do cac qru nfr sinh trnang Blii Thi Xuan dam trach.

Dang vui t6i b6ng ng~m nglii khi m9t chi trang Ban T6 Cht'.rc len trinh båy vS hoån canh timung tam cua nhå thu L~ Khånh. Bay gio· toi mai biSt L~ Khånh lå con gåi cua ph6 tru&ng ty canh såt Då Li:tt vå c6 cu()c han nhån th~t bu6n vai m9t nhå tim quan d()i, li:ti lå si quan cåp ta trang ngånh Tam Ly ChiSn. Bao nhieu diSu åy da dua nhå thu n6i danh m9t tho·i cua xt'.r suung mu våo bu6c duo·ng eling, phåi di ban hang rong, hån tung trai cå trai 6t trang wn b~nh hoi:tn, vå dt'.ra con trai duy nhåt phai di a mu6n cho nguai ta. Ban t6 cht'.rc keu gc;>i tinh thu"O"ng cua nhfrng c1,1·u Blii Thi Xuån, cua nhfrng nguai Då Li:tt cu. T6i thåm cam un tårn lang cua nhfrng nguo·i Då Li:tt vå nghi day lå m()t vi~c råt nen låm. DSn phån van ngh~, co MC gi6i thi~u "nhc;zc

phdm Ai Len Xu Hoa Daa v6"i m<)t gi9ng hat truydn cam cua m<)t Bili Thi Xuan ngay truvc, da tirng lam dieu difng bao trai tim h9c sinh, sinh vien Da Lc;zt ".

Lai gi6i thi~u d6 kh6ng c6 m9t chut cuang di~u nåo. Gi9ng hat cåt len cao vut låm ca h9i truang im l~ng trang khi lang tai liing xu6ng thån tha. Khong phai vi gi9ng hat truySn cåm, må vi nguai hat åy chfnh lå Hå Nhåt Anh, nguo·i con gai c6 m()t m6i tinh bu6n vai nguai bi:tn ru cua toi ngåy tru6c. Gån hai muui nam r6i , khuon m~t c6 doi chut d6i thay, nlmng t6i vån nh~n ra. Cung vai nhan slie åy, nhung vai n1,1 cuai ri:tng ro·, kh6ng con net bu6n nåo dc;>ng tren d6i måt. Thåy tai nhin dam dam len san khåu, bå chi d~p vai toi: - B9 c6 quen hay sao må nhin dfr v~y? Hay li:ti lå m()t nguo·i xua? Toi quay li:ti, dung våo lue båi hat wa chåm <lut. Cha cho nhu·ng trang phåo tay, eling nhfrng tiSng la het Iling xu6ng, toi om vai bå chi: - Dung lå c6 quen, nhung kh6ng phåi nguai XU'a cua em, må lå Mn the cua m9t thftng bi:tn ru cua em, da chSt ngoåi Båe! Chf nh em lå ngu·ai da trao li:ti cho co åy nhfrng ky v~t cua anh ta, khi em vtra mai ra ru. - Co åy lå hc;>c tro cu cua chi, d€ chi gc;>i co åy li:ti nghe. T6i chua kip trå lo·i, thi hå chi da våy tay gc;>i m()t co trang ban tiSp tan nha di mai "ca si Hå Anh" . Co dSn nhoen mi~ng cuai , cui dåu chåo anh chi tai vå cåc thåy co giao eling hån, r6i klwng li:ti khi nhin vq ch6ng toi , g~t dåu nlmng khong n6i lai nåo. Thåy toi ng6i gån bå chi, nen co nhin bå chi nlm mu6n hoi chung tai lå ai. Bå chi cuai chi våo toi: - Da g~p nhau r6i må khong con nh~n ra sao? Co nhin toi, r6i Iiic dåu: - Xin 16i, em khong nh6 ra. Toi c6 m9t chut kh6 chiu trang lang. Hoa ra nguai dån bå eling dS quen, ngay ca nhfrng ky ni~m dang ra phåi nh6 trang dai. Gifr lich SlJ, tai nhin co: - C6 phåi ch i lå Mn the cua anh Le Minh ThfJng? Tai lå nguai da trao cho chi nhfrng ky v~t cua anh åy o· nhå ThUy Ti:t, khi toi vua mai ra ru. Chi kh6ng con nh6 ? Co ta kh1,1·ng li:ti giay lat, nlmng r6i Iåc dåu: - Xin 16i, em kh6ng nh6. C6 le anh nhåm em vai . .. ai d6 ! Co chåo tåt ca m9i nguo·i r6i VQi va quay vS phia sau san khåu. Toi nhin sang ong anh bå chi n6i cho da nguqng: Chile bay gia chi ta dang hi:tnh phuc, nen khong mu6n nhåc li:ti chuy~n tinh xua. Tren sån khåu chuung trinh van ngh~ n6i tiSp bftng m()t hai kjch . Thien hi:t cuo·i åm i, trang lue lang toi diing dung vai m9t chut be bang. Bu6i h9p m~t chåm dut, toi theo ong anh ba Vi€t&D9c D~c San 2009

chi bu6'c ra khoi h<)i tmang. Trang lang khong con cai hao hue cua lue m6'i bu6'c vao dåy. Tr6ng ding va m<)t chut b~rc d9c. Toi dang dung cha ong anh ba chi di tåy xe, thi m<)t ban tay dåp tren vai toi . Quay l?i, toi ng?c nhien khi nhån ra Ha Nhåt Anh. Co dua cho tai månh giåy, r~i båo nho, tm6'c khi ch?y nhanh vS phia h<)i tmang: - Em xin J6i, nhung Anh nh6' phåi dSn nghe! Toi rna v<)i tårn giåy ra dc;>c. Chi c6 s6 di~n tho?i va dia chi, cung v6'i m<)t dong ngån ngui: "Su6t ngay mai, chU nh~t, em se cha anh a nha " Toi cåm giac c6 diSu gil? låm. Va duang nhu co ta mu6n giåu m9i nguai . NghT nhu v~y nen toi khong n6i l?i v6·i ang anh ba chi va ngay cå vg toi. Ong anh ba chi du·a vg ch6ng toi vS Fullerton, r6i h~n quay l?i sang thu båy t6'i dua chung toi di tham måy ngu(Ji d6ng huang va eling (a hQC tro cu cua cha toi ngay tm6'c. Toi nha co con gai 16'n gQi phon, h~n dSn g~p vao lue hai gio· chiSu chu nh~t. Co con gai cha vg ch6ng toi t6'i tm6'c c6ng nhå, sau khi xem dung dia chi, båm chuong, r6i lai xe di, båo khi nao cån gQi cellphone, se quay l?i d6n. M<)t ngoi nhå nho, khå xinh, c6 tr6ng nhiSu lo?i hoa Da L?t, nåm trang khu Fountain Valley yen tTnh. Nguai ra rna cBng la m<)t nguai dan ong tre, kha bånh trai v6'i hang ria mep. Anh g~t dåu chåo, na nt,1 cuai råt tuai båt tay chung toi , gi6'i thi~u ten, n6i nang I~ phep b~t thi~p: - Cam an anh chi dSn tham. Ba xa em mtrng låm, dgi mong ttr sang t6·i gia. Toi bu6'c vao sån nha, v6'i m<)t y nghT vtra thoang trang dåu: Duve m<)t nguo·i ch6ng nhu thS, hen gl co ta ch6ng quen m6i tlnh xua. Nhåt Anh mang nu6·c ra mai chung toi , vui ve, thån tinh, khac hån v6'i Nhåt Anh trang hQi tmo·ng ngay hom qua. Tai im l~ng, bo·i khong biSt phåi n6i diSu gl, ng6i cha co ta len tiSng tm6'c. M<)t lue im l~ng, toi båt nga nhln thåy co ta kh6c. Anh ch6ng du·a giåy cho co lau nu6'c måt. - Mong anh chi tha t6i cho em. Ngay Mm qua khi g~p anh, nghe anh nhåc t6·i anh Th6ng em xuc d<)ng tårn, l?i biSt chfnh anh la nguai da mang vS nhfrng ky v~t cua anh Th6ng nu·a. Nhung hom qua dong nguai qua, em khong ti~n n6i. Toi de» tai: - Toi hiSu. Låm sao må chi c6 thS quen duge m6i tinh dåu, vtra d~p l?i vtra bu6n, nhåt lå anh Th6ng da l?i va bi chSt oan tre cung vi qua yeu chi. Phåi khong? R6i quay sang anh ch6ng, toi len gi9ng nhu m<)t nha tårn ly hc;>c: - Ai l?i chång c6 m6i tlnh dåu. Va nguai ch6ng nao l?i khOng ton tr9ng cai ky ni~m d~p d6 cua v9· mlnh, phåi khong anh?

ViSt&D9c D?c San 2009

Anh ta khong trå lai , chi cui xuong v6'i m<)t chllt b6i r6i. - Xin 16i anh. Em khong phåi la chi Nhåt Anh, va cung khong phåi la nguai yeu cua anh Th6ng! Toi båt ngo-, vua ngugng ngling vua h1,1t hång khi nghe eau n6i cua nguai con gai, rna toi da chåc nich la Ha Nhåt Anh. Bay gia nguo·i b6i r6i l?i chf nh la tOi. Co gai h? gi9ng: - Em lå em kS cua chi åy va cung la dua em duy nhåt. Ba rna em chi sinh c6 hai dtra con gai. Chi em gi6ng nhau låm, nen c6 nhiSu nguai cung låm. Toi nhin conga v~c: - Toi nh6' ngay hom qua khi MC gi6'i thi~u chi len hat, cung v6'i ten lå Hå Anh rna? Toi nghT Hå Nhåt Anh, nlmng khi qua My nguai ta thuang bO di chfr 16t. Dung ra ten em la Ha Nhi Anh , nhung bay gia trang giåy ta, em mang ten chi em: Ha Nhåt Anh , må Nhåt Anh hay Nhi Anh gl sang dåy, nhu anh n6i, eling dSu gQi Ha Anh nhu nhau rna anh. DSn lue nåy thl toi khong con hiSu gi nfra. Co ta dung len nhoen mi~ng cuai va mo·i vg ch6ng toi theo co len rung tren, co båo: - Anh chi cu theo em len tren nay thl hiSu nhiSu han. Ba tårn ånh dS tren ban tho· nho. Toi nMn ra Th6ng va Nhåt Anh , m~c du lue ch1,1p nhiing tårn ånh nay hai nguai con råt tre. Con tårn ånh thu ba, m<)t nguai con gai khac, toi khong nh~n ra ai. Toi chua kip hoi thi co gai l?i s1,1t sui: Chi Nhåt Anh da chSt kha tau r6i anh ?· Vao m<)t ngay mua dong mua tårn ta, chi åy d?p xe di dau khong biSt, cå nha cha cam t6'i t6i vån chua thåy vS. Tu tm6·c chi khong bao gia di dau m<)t minh vao bubi t6i. Cå nha em va måy nguai b?n hang x6m chia nhau di tim. Em d?p xe di khåp nai. Trai mua 16'n qua nen em l?nh c6ng. Duang xa viing tanh khong m<)t bong nguai. Cu6i cung thi chinh em tim ra chi åy. Chi nåm båt d<)ng ben bO· h6 Xuån Huang, khong xa nha Thuy T? bao xa. TOi gi~t mlnh hoång h6t: - 6 gån nha Thuy T?, ben bo· h6 Xuan Huang? R6i c6 tim duge chiSc xe d?p va cai gi nfra khong? - ChiSc xe d?p r6t xu6ng h6, ngay hom sau ngm:Yi ta m6'i tim thåy. - Va chi da chSt? Toi hoi - Khong, khi åy thl chi con s6ng, nhung båt tinh va mlnh måy thi l?nh c6ng. Vao b~nh vi~n, nfra gia sau chi tinh l?i , nhung råt ySu chua n6i duge. Khi thay ao cho chi, em thåy trang tui ao c6 m<)t sgi dåy deo c6 c6 tårn ånh cua chi va m<)t

chisc vong nhom c6 khåc ten chi va ten anh Th6ng. - Khong c6 bån d6 ve tr;:ti tu va nai m9 anh Tu6ng? - C6 chfr ! Chinh nha tåm bån d6 d6 må VCJ ch6ng em, cåch nay ba nam vS Vi~t Nam, ra t~n nai tim duCJc, r6i thue nguai låy hai c6t cua anh Th6ng mang vS chon tren Då L;:tt . Cam an anh da ve cai bån d6 kha chi tist va chinh xac. - Con chi Hå Nhåt Anh? - Hai tuån sau, chi khå han nhiSu, n6i nang tinh tao, b~nh vi~n cho xuåt vi~n båo vS nhå diSu tri, b6i duo·ng lå chi se khoe thoi . Nlmng khong nga vS nhå måy hom thi len can s6t n~ng r6i hon me tro l;:ti. Du·a våo b~nh vi~n thi chi måt. Nguo·i ta båo lå chi bi sung ph6i cåp tinh . Må tho·i åy c6 thu6c men gl dau må chli'a. Trong måy ngåy tinh tao, chi thuong nhåc tai anh Th6ng, nan ni ba må em tim mQi cach dem anh Th6ng vS Då L;:tt, va bao cho mv anh åy biSt. Lue tmac ba tlmang qui chi låm , nen chi eling råt thuang va lo lång cho ba, khi em gai anh Th6ng vu·a qua tre l;:ti vua ySu du6i. Khong ngo· d6 l;:ti lå nhli'ng lai tran tr6i et.Ja chj . Toi thåm nghT, chinh vi di g~p toi hom åy må Nhåt Anh chSt. Chåc co da xuc d9ng nhiSu låm. Long tOi chUng xu6ng. Toi c6 cåi cåm giac dau dan nhu vua c6 nhli'ng nhat chem vo hlnh nåo d6 trong long minh. Toi låy l;:ti binh tlnh: - Nhu- v~y lå bay gio· m9 et.Ja Th6ng nåm tren Då L;:tt. - D;:t. Anh nåm ben c;:tnh chi Nhåt Anh . V9· ch6ng em mua l;:ti månh dåt tu gån khu rung Ai Ån. Tu d6 anh Th6ng c6 th~ nhin thåy Tmang Vo Bi et.Ja anh lue xua va dinh nui Lam Vien må anh da tu·ng chinh ph1,1c. - D6i thong hai m9. T1J dung toi bu9t mi~ng. DSn lue nåy toi mai thåy co nhoen mi~ng cuo·i: - Sau ngåy 30 thång 4/75, o· Då l;:tt c6 kha nhiSu "d6i thong hai m9" . C6 d!p anh chi vS Då L;:tt, ghe l;:ti Ru·ng Ai Ån hoi tham, la nguo·i ta biSt hai ngoi m9 et.Ja anh chi Th6ng-Anh. - ThS r6i , co c6 lien l;:tc du9·c mv va em gai et.Ja anh Th6ng? Co khong trå lo·i, må l;:ti mai VCJ ch6ng toi bu6·c sang phong ben c;:tnh. Can phong r9ng, thoang mat, c6 cfra kinh lan nhin ra cong vien phia tmac. M9t ba c1,1 t6c b;:tc trång, nhung da de h6ng håo, doi måt sang, ng6i tren chiSc xe lån. Khi toi cui dåu chåo ba , co gai giai thi~u: - Anh nåy lå b;:tn ru et.Ja anh Th6ng o· ngoåi Båe. R6i quay sang toi: - Chåc anh ng;:tc nhien låm, day chinh lå mv cua anh Th6ng. Ba c1,1 om låy tai, nuac måt tråo ra tren doi go

ma. Ba h6i toi vS Th6ng trong nhli'ng ngåy tu va vi sao må Th6ng chSt. Nhung tOi chi k~ vai ky ni~m vS Th6ng trong nhli'ng lue vui ve, va khong dam n6i cho ba nghe vS cai chSt thåm thuang et.Ja Th6ng. Toi n6i d6i lå Th6ng chSt vi b~nh kist IY. n~ng må nhå tu khong c6 thu6c. Toi tu-o·ng n6i d6i nhu v~y cho c1,1 yen long, khong ngo· c1,1 da kh6c ngåt len. Toi chi con biSt om vai ba Cl,I må iml~ng .

M9t lue sau, ba Cl,I mai tinh tao vak~ l;:ti tai n;:tn xe hai da låm chSt co con gai , em Th6ng va låm te li~t doi chån ct'.1a ba. Nhln sang co gai, ba c1,1 th6 the: Cling nha VCJ ch6ng chau n6 day må båe con s6ng dSn bay gio·. Nhi Anh nåm tay ba c1,1: - Ma coi VCJ ch6ng em khong khåc gi con ru9t cua ma. Em sang day sau khi em gai anh Th6ng chSt. Tåm ånh tren ban tha lue nay lå et.Ja co åy. Co nh6 h011 em tai sau tu6i. Lue åy ma dang låm chu måy s;:tp may, da lo liing tiSn b;:tc cho em sang day va cho em tiSp t1,1c h9c xong d;:ti h9c nli'a. Ngoi nhå nåy lå cua må cho VCJ ch6ng em d6 chfr. V9· ch6ng toi chåo ba Cl,I, chuc ba SlrC khoe va hfra båt cfr lue nåo c6 dip sang Cali, se ghe l;:ti tham ba. Khi båt tay tu bi~t VCJ ch6ng Hå Nhi Anh, ch(Jt nh& t6·i m9t diSu, nen toi hoi co: - Khi nay toi c6 nghe chi n6i lå bay gia ten l;:ti lå ten tu6i chi Nhåt tu6i cua chi trong giåy Anh. Sao v~y? Co gai vån con nåm ch~t ban tay toi , keo toi ra xa, nhin quanh r6i h;:t gi9ng: - Chinh nha cai giåy et.Ja tr;:ti tu bao tin anh Th6ng chSt, trong d6 c6 ghi ten chi Nhåt Anh lå VCJ, nen em da thay chi åy må sang day thea di~n dånh cho VCJ tu nhån cåi t;:to bi chSt trong tu. Em thåy xåu h6 låm khi phåi låm diSu gian d6i åy, t9i 16·n låm d6i vai lu~t phap Hoa Ky, nhung d6 l;:ti lå uac mang cua mv anh Th6ng, va et.Ja cå chi Nhåt Anh tm6·c khi chSt nu·a. Em san s6c cho ma bao nhieu nam nay, nen ma tlmang em nhu con gai ma. BiSt dau day lå SIJ såp xSp nhi~m måu tu chi Nhåt Anh - anh Th6ng? Han nli'a nhin em eling gi6ng chi em låm , va ten em v6·i ten chi åy eling nhu nhau må. Nhung anh nh& phåi tuy~t d6i gili' h9 cho em diSu bi m~t nåy nghe.

Vang! Chinh vi toi da gili' cho co cai diSu bi m~t d6, nen hai cai ten Hå Nhåt Anh, Hå Nhi Anh må cåc b;:tn vtra dQc duge trong truy~n, dSu khong

phåi lå ten tMt cua hai chi em nång.

ph~mtinanninh

ViSt&D9c f)~c San 2009

Dan chim non Nh9c &. 101 : Trc1i1 Tht,JY Minh

Chiu ch1t

Chfu chit

chfu chir!

vd'I måy

d1iu chir!

c.Jy

- ~~=---.-~~-----l~~~-i~ ~·· -~-~~~-~~=l chung ern dan chim non

---·- I

. ·--·--:==r""

--- -----~-

nhjp sOng

m •

~!#~-- .•. ~_ J " ·-=-

~~->

- . .::::::=:=:·:~ "

Chfu chit

'=-:::

Yi Bt&D9c f)~c San 2009

•

j Bay kh.ip trdt

·=--

vui

chcfl

thoa

_ --...:..-_-".---".-.-.---=..=_--=..=_ Chiu chft

chfu chit!

sang.

·- ._.::::·:::-.=.-" - - - - -

--~---

say ".

~.;._~~-· -

llnh t,mg

d6n

-+'--

rfu

----·-

chfu chit!

ngån vang.

lu'Q'n

IA\y

~.ung

l:iay.

s6ng nul

ri.mg

blt n ve.ng quanh .

Chiu chit

Chiu Chft

!,'.\

cay xanh.

chfu chit!

ng.tn xa.

n.lng hoa .

chlu Wit!

-~=::· _·-::.:J~il:J~~~1~=§3:=.~~~~E~3IE=.:±~~E~~~~3 ..../ Long hån hoan mO'

h(>i

chao

d6n

xuan

d'6n

xu.\n

sang.

r.-..

Elån

chlm

non

t.Vng

<fon

Dan

c.him

non.

Dån

c111m

non.

/':'...

xuån

sang.

Bergen, Na Uy 06.02.2008

Vi€t&D9c D~c San 2009

Lå ThtrNa-uy Le Nguyen

Chi~n tranh, t{>i ac ciia nhiin loai! B?n mSn! Vang tuån ho~m thai ·gian i?i m9t lån nfra bao hi~u m9t nam mai 2009 i?i dSn vai nhan loai tren toån du . Trong lue du am thanh binh cua mua Giang sinh duang nhu chua tåt trong lang m9i nguai va nhfrng ta l!ch cu6i eling cua thång 12 chua boc hSt, thi d9t nhien ngåy 27 .12.08, quan d9i Jsrael da rna m9t cu9c chiSn dau thuang tren dåi Gaza nhåm våo lue luqng H6i Giao Hamas, hang tram ngån hoa tiSn doi xu6ng tren lanh th6 Palestine,gay thuang tich va thi~t m?ng cho hang tram ngån nguai dan lånh Palestin vo t9i. Cung vai 15 nuac thånh vien H9i B6ng Båo An Lien Hiep Qu6c, Bue Giåo Hoång Benidfcto dau bu6n keu gQi thS giai "Hay du nguy~n cho hoa binh va cho tinh hinh båt 6n t?i Trung Bong. Lai keu g9i ngung chiSn tir nhiau phia v~n khong co dåu hi~u khå quan khi la thu Na-uy dang con dang da. TiSng bom c9ng vai tiSng sung v~n n6 vang ran t?i dåi Gaza. Cho dSn hom nay thi cu9c chiSn kh6c li~t gifra Do Thai va lt,rc luqng Hamas dii buac sang ngåy thu 7. ChiSn dåu ca cua Do Thai tiSp tvc oanh kich nhfrng Clr diSm cua Hamas. Nhfrng nguai H6i Giåo Palestin ung h9 Hamas len tiSng cam kSt biing m9i giå se trå dua nhfrng cu9c oanh kich må quan d9i Do Thai dang thvc hi~n dåi Gaza, kS ca nhfrng Vl,l dånh bom quySt ttr se duqc thvc hi~n trong thai gian tai , båt cu nai nåo co sv hi~n di~n cua nguai Do Thai . Khong chi co Do Thai , må ngay phia Hamas eling khong chiu ngung bån. Nguai phat ngon cua !ve luqng dan quan Hamas lå ong Fawzi Barhu,m c!10 riing da nghi ngung bån må thS giai dang noi den dong nghia vai vi~c "xem ke ph?m t9i ngang hang vai cåc n?n nhan". Cung nen biSt t?i Gaza hi~n co dSn 1.5 tri~u nguai Palestin dang sinh s6ng.

ban tin nåy dSn vai b?n thi nhfrng CUQC biSu tinh phån d6i chiSn tranh nhåm våo chinh phu Do Thai lien tue di~n ra khåp nai, va tin mai nhåt cho thåy m9t s6 nu&c Trung Bong dang rna CUQC v~n d9ng ngo?i giao, keu gQi Ai qp rna cua bien giai vai Gaza dS don nhan nhfrng nguai tY. n?n Palestin . Quan d9i Israel ho.m 03.0 I dåu nam nay da chinh thuc tiSn hånh cuoc d6 bo v~o liinh th6 Palestina vai mvc tieu t~n di~t. h? tång eau true cua phiSn quan Hamas truac SU' båt binh cua ths giai. .

Andy David; phåt ngon vien cua chinh phu Do Thai , bi~n minh rang mvc tieu cu9c oanh kich duqc thv·c hi~n khong nhiim våo dan lånh Palestin, nhung nhiim ch~n dung nhfrng vv phåo kfch nhåm våo cåc c9ng d6ng nguai Do Thai må t6 chuc H6i Giåo qua khich Hamas lien tvc thvc hi~n trong thai gian qua. B6i ngu:qc i?i d?i di~n cua nguai Palestin Lien H i~p quoc lå ong Riyad ~ansour noi riing c9ng d6ng qu6c t~ va ngay ca !19i Bong Båo An phåi co thai d9 cfrng ran han nfra doi vai chinh phu Do Thai , bu9c Do Thai phåi ton ~rQng nhfrng diau khoån duqc ghi trong ban nghi quyet mai thong qua hom 29.12.08 . Trong lue

- Ngåy 15/9/2008 Ngan hang Båu tu Lehman Brothers lan thu tu t?i My, 158 tu6i, eling 25.000 nhan vien, da n9p dan xin phå sån vai mon nq va båt d9ng sån len tai 60 ty USD. Lehman Brothers lå nan nhan CUa CUQC khung hoång tin dl,lng nhå dåt trå m tr9ng nhåt My. Qua Vl,l Lehman Brothers phå sån lå nguyen nhan thvc sv khai dåu lam chao dåo thi truang tai chinh a Wall Street va tir do Jan ra ph?m vi toan

ViSt&B9c B~c San 2009

Mua Giång sinh don mung nam mai an binh dau khong thåy må chi thåy nhan lo?i, con nguai tim cåch såt h?i nhau biing sung d?n, h~n thu trian mien khong dlrt. ThS mai thåy riing "ChiSn tranh thvc S\f lå t9i åc cua nhan lo?i". Th~t dau bu6n qua b?n nhi? Khiing hoiing kinh t~ toan du 2008 tir hi~u frng virus Subprimes? Tom luqt nhfrng S\f ki~n quan tr9ng xåy ra trong nam 2008 må khong nhåc dSn biSn d9ng cua can khung hoång kinh tS toån du dang Jan r9ng båt ngu6n tir Hoa K~ , lå m9t th~Su sot Jan phåi khong b?n?. Trong lue vi~t bai nåy den b?n thi Le Nguyen tui nh~n thåy måy tuan nay con tim cu nam nap ph~p ph6ng, hflng biSt cai job cua minh dang cåy Jau nay , sang nam mai co duqc an toån khong? Hay phåi cu6n goi va vuan nuoi ga day? Sv vi~c suy thoåi, khung hoång kinh tS båt dåu tir Hoa Ky va !an ra toån du dii xåy ra nhu thS nåo, xin duqc tom luqc dSn b?n nhfrng ySu t6 chinh båt ngu6n nhu sau :

eau.

- Ti€p theo ngåy 26.9.2008, ngiin hang Washington M utual My bi ca quan chuc nang thu h6i do kh6ng con khå nang thanh khoån. C6ng ty WaMu c6 lich sti tren 119 nam, tai sån len tai 307 ty USD vå c6 2.300 chi nhånh t?i 15 tiSu bang, truac khi bi cåc nhå chuc tråch thu h6i , WaMu lå ngiin hång cho vay lan thu hai a My, sau Wachovia vå cfing lå ngiin hang ti€t ki~m lan nhåt nuac My duai st,r giåm såt cua OTS.

cu()c khung hoång v€ tin d1,1ng våo cu6i th~p ky 80. - Ngåy 4.12.1987, C6ng ty Dåu khi Texaco Inc n()p dan xin phå sån, vai t6ng giå tri tåi sån 35 ty USD do thåt b?i trong m()t V\l ki~n vai C6ng ty Dåu khi Pennzoi l. Theo phån quy€t cua toa, Texaco phåi b6i thuang cho Pennzoil I 0,5 ty USD. Gån m()t nam sau, Texaco h6i sinh vå nåm 2001, hi ~n nay såt nh~p våo T~p doån Chevron.

- Ngåy 31.07.2008, lndymac Bancorp, Ngiin hang cho vay th€ chåp 16n nhåt t?i My, tuyen b6 phå sån ngåy 31.7.2008, vai t6ng giå tri tåi sån 33 ty USD. IndyMac då kh6ng thS trv vfrng sau khi khåch hang 6 ?t rut tai han 1,3 ty USD ti€n m~t. B() Tåi chinh My ra l~nh trung thu ngiin hang nåy do kh6ng dåp ung du di€u ki~n ti€p tvc ho?t d(mg. dn n6i ro han, theo cåc nhå phiin tich kinh t€ cho thåy då c6 st,r tåc d()ng xåu trt,rc ti€p tu St,r phå sån hang IO?t cua cåc ngan hang dåu tu lan t?i My truac måy nam tro l?i diiy nhu sau: - Ngåy 17. I 0.2005 , c6ng ty Moi giai tåi chinh Refco Inc n()p dan xin phå sån vai t6ng giå tri tåi sån 33 ty USD . Refco bi phå sån do Chu tich kiem Giåm d6c di€u hånh Phillip Bennett ph?m t()i lua dåo vå che giåu cac khoån nq xåu tri giå 430 tri~u USD - Ngåy 28.01.2002 c6ng ty vi€n th6ng Global Crossing n()p dan xin pha sån vai t6ng gia tri tåi sån 30 ty USD, vai t6ng s6 nq len tai 12,3 ty USD. Nguyen nhiin d~n d€n st,r svp d6 lå Khoån 16 lan nhåt uac tinh hang ty USD må Global Crossing phåi gånh chiu xuåt phat tu k€ hO?Ch dåu tu ti€n våo xay dt,rng m?ng Cap quang n6i 200 thånh ph6 Jan t?i 27 nuac tren toån th€ gi ai. - Ngåy 22.07.2002 t6ng c6ng ty vi€n th6ng WorldCom n()p dan xin phå sån. f)ay lå V\J phå sån Jan thu hai trong lich sti nuac My. Truac khi phå sån, t6ng tåi sån cua WorldCom lå I 04 ty USD, nhung dang ganh chiu khoån nq kh6ng 16 30 ty USD. Khoång 17.000 nhiin vien bi sa thai sau vv pha sån nåy. Nhi€u quan chfrc cua WorldCom bi bu()c t()i gian l~n tåi chinh. Rieng Chu tich kiem Giam d6c di€u hånh Bernard Ebbers !Tnh ån tu 25 nam. Tuy nhien, nam 2004, Worldcom duqc h6i sinh duai ten T~p doån vi€n th6ng MCI. - T6ng c6ng ty båo hi Sm Conseco n()p dan xin pha sån ngåy 17/12/2002, vai t6ng ti gia tåi sån 61 ty USD vå khoån nq len tai 6,5 ty USD. Nam 2003, Conseco h6i sinh. - T6ng c6ng ty di~n lt,rc Pacific Gas & Electric n()p dan xin phå sån ngåy 6.4.200 l , vai t6ng tåi sån 36 ty USD. Pacific Gas & Electric chiu khoån nq len tai 9 ty USD. Sau khi h6i sinh våo nam 2004. - Ngåy 2.12.200 I , c6ng ty Nang luqng Enron n()p dan pha sån, vai t6ng gia tri tåi sån 66 ty USD, vå khoån nq len tai 31,8 ty USD do be b6i v€ tåi chinh. Chu tich Enron lå Kenneth Lay vå Giam d6c di€u hånh Jeffrey Skilling bi k€t t()i lua dåo vi c6 tinh giåu nh1tm nq nån cua c6ng ty. Tuy nhien , bån an cua Kenneth Lay khong thS tht,rc hi~n duqc do 6ng nåy qua dai vi b~nh tim. - Ngåy 9/9/ 1988, e6ng ty Financial Corp. of America n()p dan xin phå sån, vai t6ng giå tri tåi sån 34 ty USD. St,r phå sån cua Financial Corp. båt ngu6n tu

Cu()c khung hoång tin dvng dia 6c tråm tr9ng keo dåi nhi€u nam cho d€n nay . Theo IMF (Det internasjonale pengefondet) c6ng b6, s6 t6n thåt trt,rc ti€p (v€ nhå etia) cua eåc vv Subprime (tin dvng dia 6c c6 th€ chåp vai lai suåt) lå 425 cy USD, t6n thåt giån ti€p (dånh giå l?i tai sån cua cåc ngan hang) lå 980 cy USD, t6ng c()ng lå 1.405 tY USD, tfrc lå chi bång khoång 1/20 t6ng sån luqng qu6c gia Hoa Ky vå chiiu Åu g()p l?i (tinh them chiiu Åu vi m()t phån kh6ng nho nhfrng t6n thåt nåy då duqc "xuåt khåu" sang chiiu Åu). Th€ thi b?n vå t6i l?i tt,r hoi t?i sao må st,r thi~t h?i tuang d6i nho le ra chi tåc h?i trong ph?m vi nhfrng ngiin hang t?i My chuyen v€ dia 6c thai chfr sao l?i c6 thS Jan r()ng sang toån b() th€ giai tåi chinh, låm bi€n måt hang chvc nghin ty d6-la, vå hi~n dang de do? n€n kinh t€ toån du hi~n nay? Nguyen do eiing dS hiSu b?n å! Cu()c khung hoång xåy ra khi m()t s6 lan nhfrng con nq!nguai vay ti€n ngan hang dS mua nhå trå g6p va nq d6ng lo?t, nhung kh6ng phåi chi c6 v~y . Di€u dång n6i lå a My, eiing nhu m()t s6 cåc nuac chiiu Åu nhu b?n bi€t, h~ th6ng gån Ii€n giå tri båt d()ng sån vai khå nang vay nq, tue lå m6i gia dinh co quy€n vay them n€u giå tri ng6i nhå må h9 dem th€ chåp tang len . Noi cach khåc, ngan hang lu6n quång cåo khuy€n khieh, nhfrng nguai mu6n mua nhå cho du khåeh hang it c6 ca h()i hay khå nång chi trå, nhi€u khåch hang vay ti€n kh6ng chi dS mua nhå, må con dS ehi tieu våo nhfrng vi~c mua slim bu6ng thå khå. Tåt cå h~ th6ng vay ti€n d6 dn m()t ti€n d€ lå giå nhå dåt chi c6 thS ti€p tve tang mai. Vå cfr nhu th€, tu nam 2000-2006, mon nq båt d()ng sån cua cåc gia dinh My då len tai 1.300 cy USD; nam 2007, con s6 nåy tang len 11 .000 cy USD, trong d6 1.500 ty duqc cho vay them tren nhfrng th€ chåp då co. Tom l?i can b~nh dieh "virus Subprimes" då duqc t?O ra bång m()t chinh såch tin dvng muqn ti€n thå phanh, gån liSn tieu dung vai dåu ca dia 6c. Vå tåt nhien, thi truang båt d()ng sån chång th€ nao tang mai duqc ... B?n bi€t kh6ng chi trong nam 2007, c6 d€n 1,5 tri~u nhå ctia då bi niem phong a My, nam 2008 con s6 åy tang v9t len thåy eh6ng m~t. 0 Anh, eiing nguyen nhan d6 då gay ra h~u quå y h~t: 2 tri~u gia dinh dang bi lam våo hoån cånh kh6 khan tuang tt,r nhu Subprimes (tin d1,1ng dia 6c c6 th€ chåp vai lai suåt /ti€n lai thay d6i), vå nam nay, khoång 45.000 ng6i nhå se bi tjch bien. Ri~ng t?i Na-uy, h~ th6ng eåc ngiin hang cho vay nq

Vi€t&D9c f)~c San 2009

båt d('mg sån cung thea hinh thuc tuang ti,r nhu ben My va cac nuac t\li chiiu au, nhung co diSu hai khac la quy lu~t cho vay mugn t\li vuang qu6c nåy tuang d6i khå khåt khe so vai thu t1,1c cho vay, ds bao dam cho cac ngiin hang t\li diiy du "siSt c6" khu nhå dåt cua b\ln trang truang hgp b\ln va t6i kh6ng trå "bill" dung thai gian nhu da quy dinh . Tin tu Ngiin hang qu6c gia Nauy cho hay, ds d6i ph6 vai tinh tr\lng khung hoang kinh tS toan du dang giiy ånh huång dSn nSn kinh tS trang nu6c, chinh phu Nauy hom 13 .10.2008 da cho biSt se h6 trg 350 ty kroner cho cac ngan hang dS hQ c6 thS ti€p t1,1c cho con ng vay båo dåm vai m9t thai h\ln chi trå liiu dai. B\ln thåy dåy, n\ln kinh t€ suy tråm t\li My khong chi danh g1,1c cac dich v1,1 vS dia 6c, ngiin hang rna cac tin tt'.rc n6ng h6i trang thai gian gån diiy con cho thåy, t6ng th6ng Hoa Ky George W. Bush va toan dan dang lo ng\li cho nSn ky ngh~ xe hai t\li My c6 nguy ca dån dSn phå sån, khi 3 cong ty xe hai GM , Ford va Chrysler dang keu gQi si,r ct'.ru nguy tu chinh phu . T6ng Th6ng duang nhi~m Bush va cac vi dan Clr Thugng va H\I Yi~n Lien Bang mai day da d6ng y cho hai cong ty GM va Chrysler vay s6 tiSn 17 ty 400 tri~u do-la vai diSu ki~n doi hoi ca 3 cong ty GM , Ford va Chrysler dn dua ra nhfrng kS hO\\Ch Cl,I thS han nfra ve mt'.rc luang va quysn Igi cong nhiin dang huang, vi hi~n nay, luang cua 1 c6ng nhiin ky ngh~ xe hai My cao han luang cong nhiin lam vi~c cho cac nha may sån xuåt xe hai Nh~t cung ngay tren dåt My, vi mu6n gia sån phåm bat di thi duang nhien mt'.rc luang trå cho cong nhan phai giam xu6ng.

Xip !an cua 3

c6ng ty xe hai CM,

Ford

Chrysler

Ngoai ra chinh phu Hoa Ky bu9c cac cong ty xe hai phai chån chinh ho\lt d9ng, tt'.rc phai Iåy l\li thi phån da måt bång cach tung ra thi truang nhfrng san phåm thu hut duge nguai tieu th1,1, it u6ng xang dS C\lnh tranh tri,rc tiSp vai cåc cong ty xe hai ngo\li qu6c nhu xe cua Nh~t Ban, xe cua Han Qu6c. Nhung day chi la giai phap duge qu6c h9i My dua ra dS trån an t~p doan xe hai va diin chung rna thoi, vi tåt ca phai cha xem k€t qua vao dåu nam 2009 khi tan T6ng th6ng tiin cfr, Barack Obama len kS nhi~m ong Bush vao ngay 20.01.2009 dS tra thanh vi t6ng th6ng nguai da mau dåu tien thu 44 cua hi~p chung qu6c Hoa Ky.

Thai Ha, VI} ~n Cloi hoi con~ ly ! Cung nen nhac b\ln, c6 nhieu si,r ki~n dång chu y t\li Yi~t Nam trang nam qua, nhung c6 le n6i b~t nhåt la cang thång dåt dai gifra chinh quySn Ha N9i vai Toa 58

Yi€t&B9c f)~c San 2009

Kham St'.r va Giåo Xlr Thai Ha, dån dSn cåc CUQC du nguy~n t~p th6 lon chua tung thåy cua giao dan, va kst thuc bång cac CUQC dan ap VO li,rc cua chinh quySn, cung nhu nhfrng ban an danh cho 8 giåo dan Thåi Ha da gay bt'.rc xuc du lu~n .. Xin duge tom lugt cac diSm m6c håu b\ln nhu sau: nam 1996, Giao Xt'.r Thai Ha da d~ dan khiSu n\li dåt len cåc dp chinh quySn Ha n9i khi phat hi~n ra khu dåt cua nha dong bi Xi Nghi~p D~t Tham B6ng Ba ban cho c6ng ty C6 Phån May Chi€n Thång tren 12 nam qua, nhung h6 sa khong duge giåi quy€t. B€n cu6i nam 2007, nha dong phat hi~n khu dåt l\li bi chuySn nhugng ti€p cho m9t cong ty khåc, nha tha da ti€p t1,1c khi€u n\li va cung khong duge chinh quysn giåi quySt. Hang lo\lt cåc cui;>c du nguy~n hi~p thong di~n ra tu Båe chi Nam thS hi~n tinh thån doan kSt ch~t che cua giao diin khåp ca nu6c dS doi hoi cong ly.

Khu

adt

cua

Ciao xu Thai Ha bi chinh quy~n Ha n9i tich

thu

"Tt'.rc nu6c va ba" da xay ra b\ln ai! R\lng sang ngay 15 .08. 08 mi;>t s6 dong giao diin Giåo xu Thai Ha da dung bua va xa beng phå va bt'.rc tuang g\lch dai 1Om do c6ng ty May Chi€n Thång chiSm d6ng, sau d6 cac giåo diin da d~t bt'.rc tugng f)(rc my såu bi trang khu dåt cua minh bao !au nay bi chi€m d6ng. Linh m1,1c VG Khai Ph1,1ng, cha sa Giåo xt'.r Thai Ha da thång thån cho hay:" Månh dåt cua Giao xu Thai Ha la manh dåt cua ton giao va n6 kh6ng nåm trang di~n nhfrng manh dåt bi nha nu6c trung d1,1ng, manh dåt nay ngay xua da duge cac giao dan g6p tiSn g6p st'.rc dS mua, di,r dinh xay d1,1·ng m(>t ng6i nha tha, nhung vi chiSn tranh chua thi,rc hi~n duge".

BS d6i ph6 vai hang ngan giao dan t~p trung du nguy~n tren khu dåt dang con trang vang tranh chåp, ngay 22.09 chinh quySn Ha Ni;>i da ra tay dan ap giao dan va dung vu li,rc tich thu khu dåt 178 Nguy~n Luang Biing c6 di~n tich 60.000 met vuong, trang d6 c6 khu nha, dåt do Cong ty c6 phån may Chi€n Thång dang sfr d1,1ng dS xiiy di,rng c6ng vien "V uan Hoa 1-6". Bao chi trong nu·O-c du·a tin sai Sl}' th~t! Ngay 08.12, tam giåo dan Thai Hå g6m; Ba Ng6 Thi Dung, Ba Nguy~n Thi Nhi, ong Thai Thanh Hai, ong Nguy~n Båe Hung, Ba Le Thi Hgi , Ong Le Quang Ki~n, Ong Giuse Ph\lm Tri Nang, Ba Nguy~n Thi Yi~t da bi c6ng an phuang 6 Chg Dua, s6 55 ph6 Hoang Cåu dua ra toa xet xfr vS cac ti;>i danh bi gan; "gay r6i tr~t ti,r cong c(>ng" va " huy ho\li tai san nhiin diin". Lu~t su Le Trån Lu~t, nguai bao chfra cho cac bi can da khång khai tuyen b6 vai gi6i bao chi trang va ngoai

KSt qua cac giao dan nay bi toa an Hå n9i cho lanh an tu treo. Chua hSt dau b?n nhe, cong ly vån la c6ng ly, ngay 17. 12 tåt ca tam n?n nhan da d6ng lo?t khang cao len Toa Phuc thåm Toa an thånh ph6 Ha N9i vi xet thåy hanh vi cua h9 kh6ng vi phi;im phap lu~t va mue an nhu v~y la khong cong biing.

ngdng cao aciu chit khong nhu truyin hinh btio chi thi h9 vdn aua tin la minh cui adu nh<jn t9i va xin huang Sl! khoan hbng cua nha nu6'c thi cai a6 hoan toan bia aij.t" Chung toi c6 I cai don kh6'i ki?n aai truyin hinh va bcio chi trang nuåc ". ". Ong Ph?m chi Nang eling n6i: " Cai nay la aai cua Vi?t Nam, nguai ta thong tin m9t chidu, toi se giti don ai khiiu nq,i vd chuy?n a6. Th<jt la nlfc cuai, cå thi gi6'i chua tung c6 m9t phien toa nhu v<jy, Hiing ngan cånh sat ca a9ng, hiing mdy tram cånh sat chim, canh sat m<jt, ep vao m9t phien toa g9i Ia cong khai. Toi rdt mang nhiing nguai cdm bUt vidt /en adu fa fuang tdm cua minh, adu fa Sl! th{jt, adu la chdn IY, Toi xin aai A Chau Tl! Do n6i len Slf th<jt. n6i len Slf cong biing"."

8 giao dan tr;zi phien toa

Vi?t Nam hi?n c6 han 700 tå bao chtu Sl! quan ly cua Dang va Nha nuac.

nu&c riing: "Thea quan tfidm cua toi thi teit cå nhung giao dan trang trq,ng thai cdu nguy?n la m9t trq,ng thai thi hi?n cai u&c mu6n, mang mu6n bi tren ban an phu6·c hoij.c la cdu nguy?n cho m9t cai gi a6. Cdu nguy?n trang tdm /Ong h9 im li).ng thi kh6ng thi kh&i t6 h9 vao t9i g9i la gay rbi tr(jt ti! cong c9ng nhu la TOa An Nhan dan thanh phb Ha N9i truy t6 h9."

tu canh cao t&i

M9t di€u kha bu6n cuai v€ h~ th6ng th6ng tin"day chuy€n" sai l?C Sl! th~t cua håu hSt cac ca quan truy€n thong CUa bao chf trong nuac sau VI} an 8 giao dan Thai Ha nay. Nguyen do nhu våy: Sau khi phien toa kst thuc, cac bao chi n9i dia tren mi;ing ti;ii cac dia chi sau day: www.hanoimoi.com .vn, www.tuoitre.com.vn, www.thuvienphapluat.com, www.tin24 7 .com, www.trithuc.info www.tintuc.timnhanh .com, da nhanh ch6ng dua tin sai l?c Sl! th~t nhu sau: "Nhfi·ng ke gay r6i t~i 178 Nguy~n Lu·o-ng Bång dii an niin cui dftu nh~n ti)i d~ du·Q'C nha nu·6'c khoan hBng". Trong d6 c6 trfch do?n " Chung toi nh<jn thuc au9·c

B?n thåy hong, Le Nguyen tui dam chåc h6ng c6 bao chi truy€n thong nao xa h9i w do l?i dam !i€u minh dua ban tin sai li;ic khi chua kiam chi'.rng dau ... NSu lam v~y thi chi c6 nu&c 6ng chu nhi~m nay phai vac trap ra håu toa. Ma chua hSt dau, du lu~n con cong kich cho dSn khi phai quy m9p xin 16i thi mai thai . 6 xa h9i VN thi bi;in biSt dåy hi~n nay c6 tren 700 ta bao d€u do nha nu&c d9c quy€n quan ly, nha nu&c dua tin sai thi nha nu&c tv im luon cho kh6e. V~y thi låy dau lu~t phap da ly cho c6ng minh day . Th~t hSt y kiSn b?n nhi?

nhiing hanh vi da lam la sai trai, vi phc;zm phap lu<ftt. Chung toi rdt hbi h<jn va mang mu6n nhung giao ddn khac dung meie sai !dm nhu chimg toi" . ". D6 la thai a9 an nan cua Le Thi H(J'i va Phq,m Chi Nang, 2 bi can aang bi tq,m giam vi cac hanh vi huy ho<;zi tai sån va gay rbi TTCC t<;zi khu adt cua Cong ty CPMay Chiin Thcing, 178 Nguyln Luong Biing, Dbng Da, Ha N9i ". (trich tuwww.thuvienphapluat.com).

Na-uy ra lu~t ph~t khåch lang cho·i Nam mai 2009 c6 nhi€u lu~t m&i b?n ai! Ty canh sat Oslo vtra cho ban hanh lu~t ch6ng tinh tri;ing gai mi;ii dam dang hoang hoanh tren dia ban thanh ph6. Dv lu~t nay c6 hi~u !ve ka tl'r dåu nam 2009, trong d6 quy dinh ro :" Duang Sl! nao bi båt "t?i tr~n" dang mua dam thi se bi ph?t 9000 kroner, nSu bi båt nhi€u lån thi s6 ti€n ph?t se nang cåp s6 nhan". Rieng gai m?i dam duqc quy€n ti! do hanh ngh€ thoai mai rna khong phai lo SQ' gi , vi tu~t nay chi nhåm dSn khach tang chai rna thoi. Truac va sau khi duqc ban hanh dan cu tren m?ng i'J cac diSn dan dua nhau tranh Iu~n du d9i quanh b9 lu~t I? dai nay . Nguai thi n6i; canh sat nen trån d~p, du6i ho~c t6ng khu måy ti~u tha nay vs mr6c cho xong con han la dung bi~n phap phi;it ti€n khach ham cua I?". Vi~n dån rång khong c6 "gai" thi lam sau mua duqc!. Ke khac thi l?i tien doan rång lam nhu v~y thi thi truang tim gai ITI?i dam Se rut quan vao trong bong tfJi hSt, dån d€n tinh tr?ng kiam soat cang kh6 khan han cho canh sat.

Trong khi d6 thvc tS trai nguqc v&i nhfrng gi bao chi trong nuac da dua tin, 8 Giao Dan Thai Ha da gui van thu yeu du dai truy€n hinh VTVI va bao Hå N9i M&i dinh chinh ngufJn tin sai Sl! th~t rna hQ da loan tai v€ phien toa ngay 8 thang 12 vs vi~c hai ca quan nay dua tin sai sv th~t. H9 luon khång dinh rång vi~c lam cua h9 khong hS sai trai, nhung bao dai t?i Vi~t Nam da n6i rång nhii'ng giao dan nay da cui dåu nh~n t9i da duqc nha nu&c khoan h6ng. Ong NguySn Dllc Hung 1 trong 8 bi cao k@ l~i:

" Tdt cå chimg toi ai ra toa hom a6 ai cung hien ngang hi t, khong ai phåi cui adu. Chung toi ai trang tu thi

Vi€t&D9c D~c San 2009

Øyvind Nordgaren d9i trucmg cånh såt phong ch6ng t9i ph<;1m cho nh~t båo Aftenposten hay: "D6ng thai , chung toi dua ra 2 phuang an dS h6 trq. Thu nhåt gia tang s6 quiin cånh såt luu d9ng tue tn,rc tren cåc dia ban "n6ng bong" låm giåm t~ n<;1n mua diim . Thu hai chung toi se b6 tri cånh såt chim t<;1i m9t s6 nai dS th9p c6 nhfrng khåch lång chai ngoan c6". VS phfa chfnh quySn thi l<;1i l~p lu~n riing nSu khong c6 nguai mua thi nguai bån låm sao s6ng n6i , tu d6 thi trucmg mua diim se dån dån giåm thiSu. Diiy chi lå phuang ån thu nghi~m nåm dåu tien cua CO' quan cånh såt, håy dqi xem kSt quå trong thai gian tai ra sao b<;1n nhe! Nfr hoång "Blogger"nh~t ky ca nhan Blogger, hay n6i m9t cåch khåc "nh~t ky ca nhiin tren m<;1ng" m9t tlr ngfr khå quen thu9c d6i vai diin cu tren net. Trong lue t<;1i Yi~t Nam trong thång 12, .2008 nhå nuac VN aa ra thong tu quySt quån ly "blog" nh~t ky di~n tu tren internet, nhiim ngån dm ph6 biSn quan diSm chfnh tri, ton giao, hay xa h9i tren cac trang blog. Thi tren t<;1i Chiiu iiu, nhiSu b<;1n tre da trå nen n6i tiSng låm giåu qua cåch thong tin nåy .

Nfr hoang blogger, Ida Wulff 18 tu6i DiSn hinh t<;1i Na-uy, co gåi t6c vang Ida Wulff mai 18 tu6i, duqc gi&i båo chf m~nh danh lå bloggdronning (nfr hoång nh~t kY) hot nhåt tren m<;1ng hi~n nay. Trang nh~t ky cua co be nåy (caffelatte.blogg.no) c6 luqng truy nh~p tu 14000 dSn 20000 ngån luqt våo xem m6i ngåy , dang c<;1nh tranh vai d6i thu lå co Isabella Lowengrip 17 tu6i nguai Th1,1y DiSn (blondinbella.se) c6 s6 truy nh~p len dSn 270 ngån luqt m6i ngåy!. Y~y b<;1n se t\! hoi , quåi 1<;1 vist nh~t ky thi låm gi må giau duqc CO' chu?. Khong, xin thua vai b<;1n riing, tren thS gi&i c6 dSn hang tram tri~u trang blog, m6i blogger nay n9i dung råt lå da d<;1ng, du thS lo<;1i . Tu cåc vån dS n6ng bong vS chfnh tri , xa h9i, van h6a dSn m6t åo quån, th6 19 tiim tlnh v.v .. tåt cå duqc tåc giå trao gåi dSn nguai xem du&i d<;1ng thong tin da chiSu. Cåc blogger hot vå duqc gi&i tre ua chu9ng hi~n nay thuang lå cåc tay viSt vS dai tu, kinh nghi~m vS thai trang, t<;10 m6t mai hay tham gia m9t cong tåc gi d6 ngoai xa h9i. Co be Ida Wulff th6 19 thång dåu tien khi co viSt blogg, co cra thu duqc 10 000 kroner nha quång cåo hång tieu dung tren trang nh~t ky cua minh. Ngoåi ra m6i ngåy co nh~n duqc nhiSu S\! uam hoi tu cåc doanh nghi~p, hQ t?ng hång h6a, sån phåm vå nha co

ViSt&D9c D?c San 2009

quång cåo thi tmang cho hQ vai s6 thu lao h~u hTnh , nhung Ida Wulff cho biSt co råt th~n tr9ng vå trong thai gian tai co c6 y hu&ng hqp tåc vai chång Mørch Husby dS må m9t trang d?c san thai trang tren m<;1ng. BuBn h~t chB n6i

Nam nay diin nghiSn ca nh<;1c t<;1i Oslo å Na-uy bu6n nhu "m?t nu&c h6 Thu" v~y! s6 lå våy, hiing nam cu våo khoång thång 12 dip nghi Giång sinh lå thai diSm cåc 6ng båu so mai cåc ca si Yi~t nam thuqng th?ng sang luu diSn t<;1i Na-uy dS mua vui cho cåc fans trong c9ng d6ng . Nåm nay d?c bi~t ngoåi vi~c mai m9t s6 cåc ngh~ si håi ngo<;1i , Båu so con tang cuang them ca si Dåm vinh Hung tu trong nuac ra. Dåm vinh Hung lå m9t trong nhfrng ten tu6i ca nh<;1c "hot" nhåt hi~n nay trong nuac vai chåt gi9ng trfr tinh khån khan d?t bi~t da khiSn cho bao con tim th6n thuc vai nh<;1c bån "Em ai su6t dem thao thuc vi em, tinh minh con dr;p lue ta sum vdy .. ". Gånh båu so nam nay tuang diiu m9i chuy~n t6t dyp vi t6 chuc ngay mua Giång sinh thanh binh ... Nåo nga diiu, khi mai duqc nua chuang trinh ca nh<;1c thl c6 S\! c6 xåy dSn b<;1n ai?. M9t thanh nien vi~t nam 38 tu6i bi 3 nguai d6ng b9n diim nhiSu nhåt dao, mau chåy lai lang thåy må ghe qua. Lue nåy thl bå con Yi~t Nam ta h6n lo<;1n, tiSng la het c9ng vai tiSng xe cåp cuu thi con gi ht'.rng thu coi ca nhac tiSp nfra. V~y lå chuang trinh chåm dut luon sau v1,1 thanh toån nhau d~m måu nåy. TiSn ve eling khong duqc trå l<;1i vi diiu phåi 16i ky thu~t iim thanh hay 16i cua ong Båu må h6i tiSn ve l?i cho b<;1n ca chu! Chi t9i cho cåc ca si mai dSn Na-uy lån dåu tien da bi chåo d6n nhu v~y ... Måy nam truac m9t chuang trinh do NguySn Ng9c Ng<;1n låm MC nghe diiu eling xåy ra v1,1 åu då, nhung khong tråm tr9ng nhu nam nay . Cåc nh~t båo Na-uy ngay hom sau da ch<;1y tit lun cho tin "gi~t giin" nåy khiSn cho nguai xem aa bu6n vi måt toi tiSn mua ve må con bu6n chuy~n nguai, chuy~n dai nfra ... s\! ki~n håu b<;1n thi con nhiSu må SlrC cua Le Nguyen tui thi c6 h<;1n. Nhln ngoåi trai da qua nua dem, hån thu biSu mai d6 da t1,1t xu6ng dSn con s6 14 d9 iim, cåi l<;1nh kinh h6n ben ngoåi c9ng them S\f tTnh l?ng cua man dem låm cho Le Nguyen thåy chut co dan l<;1nh leo qua ..... thoi dånh kiSu b<;1n nai diiy dS len tim hai åm cua cåi mSn 37 d9 quen thu9c v~y. Truac khi t<;1m bi~t, khong quen gai dSn b<;1n cung gia dinh !Cri chuc mung nam mai Ky Suu 2009 an vui va lwnh phuc nhe!

Le Nguyen (Tai li~u tham khåo: dagbladet.no, vg.no, rfa.org, vietcatholic.net, bbc.com, cnn.com, båo di~n dån kinh te)

•

Ban Thgc Hi~n ViSt & E>9c chån thånh cårn tl;l bl;lll d9c da ting h9 ViSt & E>9c trong nam qua, d~c bi~t cåc vi: Vu E>uc Thinh 200 Kr , Hoå.ng Thi Thu H6ng 100 Kr, Nguy~n Thanh HiSu 200 Kr, Truang Minh E>uc 400 Kr va Trån Van Nho 100 Kr.

•

ViSt & E>9c vui mirng chao d6n S\f g6p m~t lån dåu tien cua Båe H9c va Le Phuang Chau. Hy VQng CUQC giao duyen se thfun thiSt, bSn låu.

•

Va sau hSt, ViSt & E>9c kinh chuc toå.n thS quy thån hfru g6p m~t trong E>~c San 2009 va bl;lll d9c khåp noi m()t nam mm an khang thinh vm;mg.

;:..

CAUDOITET

CHUOT DI - TRÅV TfJI • tHu"

QT ~m rut, hang såu oon du'Oi då~ chui oo, rue oo~ ooi chU'ng IU CHUQT råt khOO. A

~ FÅU dang ve, åch n~ng dn tren vai, xo mui, quå't roi, y~n ph~n ki@'p TRÅU la khQ,

ph~nt

tq,p

tin an ninh

truyf!n ngan

' '

. ,

tac gia xuåt ban Tåc pham ååu tay cua Ph~m Tin An Ninh Xuat hån va phåt hanh 2008 f>u'QC dQC giå don nh~n nong nhi(!t t~i buoi ra mat t~i Hoa Ky va Uc chåL; nhu' mQt hi~n tu'qng van hQC Vi(!t Nam håi ngo~i nam 2008 Muon mua såch, xin lien l~c vai tåc giå phamtinanninh@yahoo.no