Grote nete jaargang 14 nr1

Jaargang 14 Driemaandelijks tijdschrift Januari, Februari, Maart 2015 Nr. 1

BelgiÍ – Belgique P.B. 2220 Heist-op-den-Berg 1 8/4299

Grote Nete Afdeling Grote Nete: Herselt, Hulshout, Laakdal, Westerlo Afdeling Heist-op-den-Berg

V.U.: Staf Aerts Averbodesesteenweg 93 2230 Herselt

Afgiftekantoor: 2220 Heist-op-den-Berg 1 Met erkenningnummer P106272

Inhoud winternummer 2015 Woord vooraf 2015, wat gaan we doen?

1

Natuurbeleving Het lege land De dorpslinde van Itegem (vervolg)

2 2

Daguitstap: watervogels spotten Fotoreportage: Peru, reisverslag over de cultuur en natuur Op zoek naar de Paashaas: tiende editie Bergfolk: zesde editie Algemene vergadering afdeling Heist-op-den-Berg Algemene vergadering afdeling Grote Nete

3 3 4 4 5 5

Moeten er nog wolven zijn?

Stijging van de zeespiegel ‌

6 7

Activiteiten

Beleid

Reservaten De Heistse reservaten: in 2014 Laakvalleien: terugblik op 2014

8 10

Natuurstudie Padden en kikkers van bij ons Bijzondere waarnemingen in onze regio Trektellen in Averbode B&H Het winterkoninkje, what’s in a name?

Welke vis zit er in de vijver van Trichelbroek?

12 14 16 18 20

Zegswijzen over plant en dier Zwerfvuilpeter in Heist Activiteitenkalender Natuurpunt Heist-op-den-Berg Activiteitenkalender Natuurpunt Grote Nete Info

21 21 22 23 24

Varia

Omslagfoto: Winterwandeling in de vallei van de Grote Nete (foto Carine Thijs)

2015, wat gaan we doen? door de redactie 2014 was het warmste jaar sinds de officiële metingen. “Tegen de wereldwijde klimaatverandering kunnen we toch niets doen”, zuchten sommigen. “Maar we kunnen wél iets doen”, zeggen wij. U kunt wél iets doen, als individuele burger en als lid en vrijwilliger van Natuurpunt: het milieu minder belasten, bedreigde en kwetsbare soorten meer kansen geven, meer en betere natuur realiseren in onze regio, in onze reservaten, in uw wijk, in uw tuin, op uw terras ...

Padden Rond Nieuwjaar horen we dat er nog veel padden en kikkers dartel in het rond springen, omdat er geen nachtvorst is. Het zal in ieder geval een korte winterslaap worden.

Enkele weken terug waren wij in Londen en de wilde kerselaar stond al in bloei, niet echt overtuigend, maar toch. Ook enkele wilde bloemen stonden nog of opnieuw in bloei. En bij ons, in onze tuinen, parken, bossen en natuurreservaten, laat de winter ook op zich wachten. We hebben in elk geval geen excuus om er eens flink de handen uit de mouwen te steken.

Het zachte weer heeft een impact op het reilen en zeilen in de natuur. Vele dieren en planten worden gestoord in hun normale levenswijze. Wij zijn blij omdat we minder energie verbruiken en dus minder broeikasgassen uitstoten (en minder diep in onze portemonnee moeten tasten), maar er zijn dieren die danig van slag geraken: ze moeten een winterslaap houden of een wintervoorraad voedsel opslaan.

Lokale biodiversiteit Als natuurvereniging zijn wij de eerste om de fauna en flora te beschermen en op te waarderen door allerhande initiatieven. We boeken op diverse plaatsen mooie resultaten, maar voelen ons ook soms moedeloos als we zien hoe sommige soorten drastisch achteruitgaan. Hier kan ieder een beetje hulp bieden, al was het maar door zijn tuin (of terras) diervriendelijker te maken. U kent het trieste verhaal van onze bijen, maar een bijenhotel plaatsen, is geen grote moeite.

Ook het lieveheersbeestje heeft er moeilijke jaren op zitten, maar door pesticiden te weren, komen we al een heel eind. En u weet hoe we onze tuinvogels ook een handje kunnen helpen: goed voer, veilige schuilplaatsen, proper water. Ook benieuwd naar de telresultaten van Het Grote Vogelweekend?

Bepaald alarmerend is de toestand bij de zoogdieren.

Volgens de nieuwe Rode lijst van zoogdieren, die vorig jaar gepubliceerd werd, is momenteel 64 procent van de zoogdiersoorten in Vlaanderen in mindere of meerdere mate bedreigd! Zo doken de veldmuizen massaal in het rood, en wie veldmuizen zegt, zegt dagroofvogels, uilen, grauwe klauwier, wezel, hermelijn, bunzing … De meest bedreigde soorten zijn deze die hoge eisen stellen aan hun leefomgeving. Hoog tijd om serieus werk te maken van soortbescherming!

Sigma: opstarten uitvoering In 2015 zou de uitvoering van het Sigmaplan starten.

Dit plan gaat de vallei van de Grote Nete van Heistop-den-Berg tot achter Geel drastisch veranderen.

Onze meanderende rivier zal opnieuw meer ruimte krijgen, dankzij de aanleg van een nieuwe winterbedding met gecontroleerde waterbuffergebieden. Dat zal resulteren in minder overstromingen, maar ook in meer wetland, waardoor er weer meer waardevolle natuur gaat bij komen. Meer en betere natuur in onze regio, het blijft het motto van Natuurpunt.

Wat gaan we doen in 2015? Kom alvast naar de Algemene vergadering van uw afdeling! (Zie blz.5.)

Netelandschap in het najaar (Foto Paul Anthonis)

- grote nete -

1

Het lege land door Eddy Vets Wie tijdens deze duistere dagen door het Neteland wandelt, ervaart een leegte die zich opdringt uit de afwezigheid van zoveel leven, dat slechts schijnbaar is verdwenen. Bomen kaal en donkergrauw tonen slechts het geraamte van wat ooit een levendig loverlichaam was. Neergeslagen grassen, gebroken plantenstengels, geoogste velden: tekenen die wijzen naar wat ooit was en nu niet meer is.

Dit is een tijd van rust en bezinning, van reflectie en meditatie, van inkeer en contemplatie, maar ook een tijd van wachten en verwachten. In zijn cyclische beweging zal de natuur weer opleven. Nieuw leven kan pas ontstaan nadat het oude is vergaan. Wat verraadt de graankorrel anders?

De enige constante in dit alles is de rivier. De Nete, in haar onverstoorbaar stromen symboliseert zij de tijd.

Wie langs haar oevers loopt, beweegt naast de tijd.

Hij beseft dat hij maar één keer hetzelfde water ziet, zoals in de tijd er maar één nu is. Beide keren nooit weer, maar ... er blijft die onuitputtelijke bron waaruit steeds nieuw water opborrelt. Zo is het ook met de tijd: ‘onachterhaalbaar’ schreef ooit een dichter.

De Nete, onverstoorbaar (foto Paul Anthonis)

Wie dit alles wil meten of berekenen, beseft niet dat er voor natuur geen maat bestaat en dus ook geen meten. Hoe kan je de voortdurende variaties van het kabbelende wateroppervlak meten of de luchtspiegeling van een verdwaalde winterzon? Hoe kan je het gevoel van verbondenheid tussen wandelaar en land, tussen voetstap en aarde of tussen eenzaamheid en verbondenheid uitdrukken? Daartoe bestaat geen taal, geen symbool, alleen een sprakeloos individueel ervaren door een aanwezigheid in volle aandacht.

Net in die verbondenheid weet de Netewandelaar dat er geen echte leegte bestaat, geen afwezigheid maar aanwezigheid. Hij luistert naar de wind, die nu anders tot hem zingt, hij kijkt naar de wolken, die nu dichter tot hem reiken, hij proeft van de kilte met gesloten lippen, hij voelt het vloeien van de regen over zijn huid. Kortom, hij zet zich open voor de natuur. Haast zoals in de meditatie-oefening: hij laat dit alles toe.

Laat het maar komen en stromen. Word als de rivier!

Wat is de rivier anders dan verbinding? Daarom is er ook geen leegte; alles hangt immers met alles samen. De leegte is vol(aanwezigheid!). Wie tijdens een winterwandeling door het Neteland alles kan loslaten, ervaart de volheid van de natuur. De schijnbaar lege natuur is de kale meditatiemuur. Zoals het omliggende landschap in zichzelf ligt gekeerd, brengt dit voor de wandelaar ook inkeer.

Wat is een winter-Netewandeling anders dan een tocht voor even langs een aardse rivier naar de horizon der eeuwigheid?

De dorpslinde van Itegem (vervolg) door Wilfried Wouters In mei 2014 deed Onroerend Erfgoed een dendrologisch onderzoek naar de leeftijd van de linde van Itegem’. En hij kreeg ook al een snoeibeurt.

De monumentale linde bepaalt samen met de dorpskerk het dorpsgezicht van Itegem. Met een Presslerboor werden over een lengte van 60 cm twee boorkernen uit de stam gehaald. In een van de boorkernen kon men 189 jaarringen tellen. Het centrale deel van de boom is hol, zodat men door extrapolatie de leeftijd diende te bepalen. De stam heeft op 1,40 meter hoogte een diameter van 1,27 meter en een omtrek van 4 meter. De linde is een hoogbejaarde knar met een gezegende leeftijd van 259 jaar.

2

Waarschijnlijk werd hij rond 1790 (Franse Revolutie) aangeplant als ‘vrijheidsboom’. Het is immers aannemelijk dat men toen een boom met een zekere grootte, vorm en leeftijd heeft geplant. De boom is dus beginnen te groeien rond 1755.

De linde kreeg intussen een onderhoud op maat door een boomdeskundige. Hij verkeert in redelijke conditie. En door het toepassen van enkele aangepaste beheerstechnieken en een verbetering van de ondergrondse groeiomstandigheden kan deze boom nog lang gezond blijven. Het gemeentebestuur van Heist en het Regionaal Landschap Rivierenland sloegen hiervoor de handen in elkaar. Moge deze waardevolle boom nog lang het Sint-Guibertusplein sieren.

- grote nete -

Daguitstap: Watervogels spotten in de winter Anderstad Lier en Duffelse waterbekkens Zondag 18 januari: vertrek 9.00 uur aan Natuurpuntlokaal, Leopoldlei 81, Hallaar Picknick meebrengen – Vervoer kostendelend.

Meer info: Stefan Janssens – 0497 22 18 59.

Op zondag 18 januari bezoeken we enkele water- en vogelrijke natuurgebieden in de omgeving van Lier.

De vijvers van Anderstad liggen geprangd tussen de Nete en het Netekanaal, op nauwelijks enkele honderden meters van de Lierse stadskern. Natuurpunt heeft het gebied een tiental jaren geleden aangekocht vanwege het uitzonderlijk belang voor wateren rietvogels.

Broedvogels, doortrekkers, pleisteraars en overwinteraars worden er bijna dagelijks opgevolgd door vogelkijkers.

Nieuwsgierig? Kom maar af.

Reisreportage: Peru, een heerlijke mix van cultuur en natuur Voorbije zomer trokken we vijf weken lang door het Zuid-Amerikaanse land Peru. Zaterdagavond 31 januari tonen we onze fotoreportage. Welkom!

We maakten een lus door het zuiden van Peru en eentje door het noorden. In het zuiden bezochten we de bekende toeristische trekpleisters. Denk aan Arequipa, de witte stad aan de Misti-vulkaan; het Titicacameer, het hoogst bevaarbare meer ter wereld op 4000 m; de Colca Canyon met zijn indrukwekkende condors; Cusco, de oude hoofdstad van de Inca’s, en natuurlijk de Heilige Vallei van de Urubamba met zijn talrijke prachtig bewaarde Incasites, met Machu Picchu als hoogtepunt. Tijdens onze tocht door het zuiden maakten we ook twee meerdaagse trektochten om ten volle van de indrukwekkende Peruaanse natuur en geschiedenis te kunnen genieten. We wandelden drie dagen door de Colca Canyon en deden

Na onze rondreis door Zuid-Peru, lieten we de grote toeristische drukte achter ons en zetten we onze reis verder door het noorden. Noord-Peru is namelijk voor veel toeristen onbekend terrein. We lieten ons verbazen door de pracht van het museum van de Heer van Sipan, een museum dat beschouwd wordt als het mooiste museum van Zuid-Amerika. Verder bewonderden we de immense restanten van de adobesteden en -tempels van de pre-Inca kustvolkeren, de Moche en de Chimu.

Ook in het noorden genoten we ten volle van de natuur door een stevige trekking te maken door het nevelwoud in de streek van Chachapoyas op de grens van de Andes en het Amazonewoud. Tijdens deze tocht maakten we ook kennis met het erfgoed van de nagenoeg onbekende Chachapoyas-cultuur, met als toppunt het prachtige Kuelap.

Om onze reis af te sluiten maakten we nog een driedaagse trekking dwars door de Cordillera Blanca in de buurt van het bergstadje Huaraz. Kamperen in een tentje op 4000 m hoogte tussen bergen van bijna 6000 m hoog is een ervaring waar je stil van wordt.

Zin om kennis te maken met dit prachtige land? Kom zaterdagavond 31 januari naar de fotoavond over onze reis. Allen welkom. (Veerle en Raf)

de beroemde/beruchte Incatrail naar Machu Picchu.

Waar? Natuurpuntlokaal, Leopoldlei 81 te Hallaar Wanneer? Zaterdag 31 januari 2015 om 20.00 uur.

Inkom: 2,50 euro t.v.v. Reservatenfonds Netevallei Info: paul.anthonis@natuurpuntheistopdenberg.be

- grote nete -

3

Op zoek naar de Paashaas in de Netevallei Educatieve wandeling voor ouders met jonge kinderen – 10e editie Paasmaandag 6 april: vertrek om de 10 minuten vanaf 9.30 uur en de laatste om 10.20 uur.

Deelname 2 euro per kind – leden Natuurpunt en/of Gezinsbond 1 euro.

Einde omstreeks 12.30 uur.

Lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar.

Info en inschrijven: Paul Anthonis – 015 24 89 88 of paul.anthonis@scarlet.be Inschrijving verplicht, vóór 1 april 2015

Op paasmaandag 6 april richt Natuurpunt, in samenwerking met de Gezinsbond afdeling Heist-op-den-Berg-Hallaar, een zoektocht in door de Netevallei, met als thema Op zoek naar de Paashaas. Elk jaar trachten wij met enkele leuke verrassingen de kinderen een educatieve zoektocht aan te bieden. Deze wandeling richt zich vooral naar ouders met jonge kinderen en kleuters.

Met de paardenkoets vertrekken we naar de beemden en daar volgen wij het spoor van de Paashaas.

Stevig schoeisel of laarzen is aan te raden. Aarzel niet en schrijf je in.

Bergfolk 6 Zaterdag 25 april 2015 Voorprogramma: Mac and Mel uit Ierland Het voorprogramma in de gedaante van het zoetgevooisde duo Mac (die eigenlijk Sean heet) and Mel, verheugt zich op een voor hen nieuw avontuur in onze onontdekte contreien. *

Op mijn nooit eindigende queeste naar de waarheid in het leven en het licht, kwam ik onlangs bij een optreden terecht waar twee van de drie Barrule-leden dapper hun ding deden.

Deze jolige Manxmen verzekerden mij achteraf, tussen een plaatselijke pot en pint, dat ze deze winter hun nieuwe cd gaan inblikken en dat de première voor het Europese vasteland voor ons is.

Zij wonen op het eiland Man. nd

Met vreugde kon ik ook vaststellen dat hun speelvreugde nog steeds onaangetast is.

Een onvergetelijke avond staat ons dan ook te wachten. *

Verder zullen enkele publicitaire nieuwigheden de zaak sieren en blijven natuurlijk de whiskystand, de Guinness- en Flierefluiterkraan en de cakestand behouden.

Ondertussen zien mijn kompanen Bert en Sjarel al verder vooruit en offeren wij ons op om overal te lande en daarbuiten naarstig te speuren naar mogelijk vers ‘folkvlees’ voor onze volgende edities.

Volg onze avonturen op www.bergfolk.be en op de Facebook-pagina van Bergfolk. (J’O)

Aanvang 20.00 uur Parochiezaal Booischot Inkom 15 euro en in voorverkoop 12 euro

4

Alle informatie : J’O Van Dessel 0495 53 13 23 jo.van.dessel@hotmail.com http://www.bergfolk.be

- grote nete -

Algemene vergadering Natuurpuntafdeling Heist-op-den-Berg Zaterdag 7 februari Lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Natuurpunt afdeling Heist-op-den-Berg nodigt al haar leden uit op de Algemene vergadering 2014.

PROGRAMMA 19 u. broodmaaltijd & koffiekoeken 19.30 u. Algemene Vergadering Terugblik op werkingsjaar 2014 Procedures en cijfers samengevat Activiteitenprogramma werkingsjaar 2015 Korte fotoreeksen van een aantal activiteiten van 2014 Terugblikken en vooruitkijken, dat is in drie woorden de kern van onze jaarlijkse algemene vergadering. Terugblikken op 2014 en vooruitkijken naar 2015. Met cijfers, met verhaaltjes en overzichten, met foto’s en met een dosis humor en enthousiasme. Met nadruk op de toekomst en de Heistse natuur in de hoofdrol.

Inschrijven voor de maaltijd bij Paul Anthonis 015 24 89 88

Algemene vergadering Natuurpuntafdeling Grote Nete Zondag 15 februari 2015 om 10 uur, in Buurthuis te Veerle Heide

Alle leden van Natuurpunt Grote Nete zijn van harte welkom.

We bespreken er de werking van 2014, maken plannen voor 2015 en stellen het afdelingsbestuur samen.

We kunnen overal mensen gebruiken, maar vooral de tak verenigingswerking heeft versterking nodig.

Verenigingswerking houdt zich vooral bezig met het organiseren van publieksactiviteiten zoals wandelingen organiseren, samenwerken met scholen en andere verenigingen, cursussen inrichten …

Met de verenigingswerking willen we zo veel mogelijk mensen, verenigingen en scholen … bereiken en samen met hen bouwen aan een regio waar natuur zichtbaar en genietbaar is.

Het beheer van de natuurgebieden blijft een belangrijke en nooit eindigende taak, maar ook het begeleiden van wandelingen, zorgen voor eten en drank, vernieuwende activiteiten bedenken en uitwerken zijn zeker zo belangrijk.

PROGRAMMA 10 u. Algemene ledenvergadering.

12 u. Broodmaaltijd 13 u. Wandeling in Averbode Bos & Heide

Je komst graag vooraf melden aan: Eddy Dehond, Galgeven 9, 2230 Herselt 0477 84 80 08 of eddy.dehond@skynet.be

- grote nete -

5

Moeten er nog wolven zijn? door Benny Van Dyck Op het omslag van het jongste nummer van het ledentijdschrift van Natuurpunt, Natuur.blad, prijkt een wolf. “De wolf komt eraan” staat ernaast. Inderdaad, de wolf komt blijkbaar stilaan ons land tegemoet. Ondergetekende woont zelf in Wolfsdonk, en laat deze naam op zijn minst suggereren dat het dier hier ooit bekend was.

Corsicaanse den), afgewisseld met niet-vergunde huisjes annex vijver, komt nu stilaan het ‘oude’ landschap met heischraal grasland, kletsnatte graslanden, vennen, eikenberkenbos, wilgenstruweel, elzenbroek … weer te voorschijn. Heel wat natuurontwikkelingsprojecten werden gerealiseerd, het dagelijks beheer doet de rest.

Voor Vlaanderen zal de herintrede van dit prachtige dier wellicht voor ‘nooit meer’ zijn. Te weinig herten, te weinig evers, te weinig van alles wat, maar vooral te weinig ongestoorde, uitgestrekte natuurgebieden waar zo’n roedel eens goed op snelheid kan en moet komen. In Vlaanderen is ‘ongestoorde natuur’ zowat onbestaande … De talloze uitgestorven, of in zeer kleine aantallen nog voorkomende, soorten planten én dieren tonen dit aan. Heel wat algemene soorten van ‘vroeger’ wordt op korte termijn het leven onmogelijk gemaakt.

De ongebreidelde bouwlust van de Vlaming, gecombineerd met de kenmerkende Vlaamse ruimtelijke wan-ordening, maakte Vlaanderen tot wat het nu is: een grote stad met overal woningen en wegen, met hier en daar wat groen, steeds intensievere landbouw, en milieueffecten als verzuring, vermesting en verdroging. Berg de partituur van ‘In de stille Kempen’ maar voorgoed op!

En zie, heel wat zeldzame planten, die in het verleden letterlijk onder de zoden gestopt werden, komen weer tot ontkiemen, groeien en bloeien. Het lijstje van zeldzame soorten is ellenlang: kleine en ronde zonnedauw, dopheide, ijle rus, klokjesgentiaan, liggende vleugeltjesbloem, gevlekte orchis, grote ratelaar, zeldzame kranswieren …

We zitten aan meer dan 40 soorten libellen!

De vogelwereld vindt de Langdonken terug: boomvalk, watersnip, waterral, porseleinhoen, boompieper, boomleeuwerik … afgelopen voorjaar overnachtte er zelfs een groep kraanvogels op hun reis naar de broedgebieden. Belangrijk vinden we dat ons werk wetenschappelijk onderbouwd is. Een beheersvisie werd ontwikkeld, nieuwe uitvoeringsplannen worden realiteit.

De Langdonken, waardevolle natuur Moeten we ‘natuur’ in Vlaanderen dan maar opgeven en ons tevreden stellen met een plukje heide hier, een hectare bos daar, een rietlandje ginder, een plasje aan de overkant? Moeten we genoegen nemen met de volgzame merel, de Canadagans en de madeliefjes in de tuin? Moeten we de ‘moeilijke soorten’ als de Spaanse ruiter, de veldleeuwerik, watersnip en korenbloem dan maar voorgoed verbannen naar de rode lijsten als ‘uitgestorven’ of ‘met uitsterven bedreigd’? Natuurpunt zegt niet alleen resoluut ‘neen’, het bewijst het ook dag in dag uit, jaar in jaar uit.

Nemen we even de Langdonken uit onze eigenste Natuurpuntafdeling onder de loep.

In 1982 kocht Natuurpunt 1,5 hectare aan. Dit onder de impuls van een tiental enthousiaste natuurvrienden die het niet langer konden aanzien dat de natuurgebieden in Herselt helemaal ten prooi dreigden te vallen aan de ongebreidelde vernietiging door het verkavelen en bouwen van illegale weekendverblijven. Een verstandig aankoopbeleid resulteerde in een voor Vlaanderen behoorlijk uit de kluiten gewassen reservaat. Toegegeven, het is niets vergeleken bij het Amazonewoud, maar de beheerde oppervlakte is met ruim een factor 100 gegroeid!

Waar de Langdonken in het begin nagenoeg volledig beplant was met exoten (vooral Amerikaanse eik en

6

Natuur voor mensen, voor jong en oud!

De uitbouw van een breed draagvlak bij de bevolking is van cruciaal belang voor het duurzaam voortbestaan van een reservaat. En dat draagvlak uitbouwen, daaraan kan je werken. Elke maand is er een beheersvoormiddag, scholen komen jaarlijks wandelen, leren en werken. Jeugdbewegingen houden een beheersdag of -weekend. Vrijwilligers zijn actief op verschillende fronten: de tweewekelijkse watermetingen, opvolging van het beleid, organiseren van wandelingen, educatieve activiteiten (cursussen), studiemomenten, feestactiviteiten, uitbouw van een wandel-, fiets- en ruiternetwerk …

Natuurpunt Grote Nete In Herselt, Hulshout, Laakdal en Westerlo is onze afdeling actief. In al die gemeenten werken we aan hetzelfde doel: de uitbouw van ‘grote’ gebieden. Zo wordt de Langdonken een deel van de ‘Vallei van de Kalsterloop’, Goor-Asbroek werd de ‘Vallei van de Steenkensbeek’, de Netevallei strekt zich uit van Westerlo tot Hulshout, de Laakvalleien liggen als vanzelfsprekend in Laakdal. Dit alles verbinden met Averbode Bos & Heide, de Demerbroeken, en je komt aan een gebied waar ook kritische soorten weer kansen krijgen.

Neen, de wolf verwachten we niet direct, maar we hopen toch een mooie brok waardevolle natuur in onze regio voorgoed veilig te stellen. Doet u mee?

- grote nete -

Stijging van de zeespiegel … door Benny Van Dyck De aandachtige wandelaar of de attente fietser heeft het al wel opgemerkt: menig perceel grond in onze regio wordt opgehoogd. Het is een echte plaag geworden.

Wil men een laagje zwarte grond aanvoeren om wat groentjes te telen? Was dat maar waar! Gaat het echt over ‘verbetering van de waterhuishouding’? Lees dit artikel maar eens!

Een paar voorbeelden Enkele jaren geleden werd een perceel in de Langdonken op één paasweekend volgestort met smurrieachtige grond. Volgens de toenmalige Actiegroep Langdonken ging het over ongeveer achthonderd (800!) vrachtwagens die illegaal aangevoerd waren.

De aannemer nam iedereen in snelheid. Een toenmalige inspecteur van OVAM zag dat het goed was: de aanplanting van hoge sparren was het perfecte natuurherstel. De brave man had uiteraard geen bevoegdheid wat ruimtelijke ordening betreft en kon zijn handen dus in onschuld wassen. Resultaat: een depressie in een zeer waardevol zogenaamd ‘R-gebied’ (Reservaatsgebied, Natuurgebied met wetenschappelijke waarde) werd opgehoogd, de fauna en flora vernietigd. Groentjes kweken? De waterhuishouding verbeteren? Het ging louter om dumping van afvalgrond.

Vervuild? Is tot op heden niet geweten!

In de Ossenbroeken in Vorst-Laakdal werd afgelopen maand een historisch grasland in ‘Natuurgebied’ vernietigd, volgestort en opgehoogd. Groentjes kweken?

Absoluut niet. De waterhuishouding verbeteren? Dergelijke gebieden halen hun natuurwaarde voor een groot deel uit een ongestoorde waterhuishouding.

Deze verstoren is een regelrechte aanslag op fauna, flora én de waterhuishouding van de hele omgeving.

In het ‘Landbouwgebied’ rond de Langdonken werd dit jaar een aanvraag gedaan om werken uit te voeren ‘ter verbetering van de waterhuishouding’. Ervaringsdeskundigen als we zijn, gaat bij de ‘toevallige’ voorbijganger een lichtje branden. Een vergunning werd verleend. Resultaat: een laaggelegen akker wordt volgestort met duidelijk ‘vuile’ grond. Groentjes kweken? Onmogelijk op een dergelijke geelgroene materie. Waterhuishouding verbeteren? Dit kunnen we niet anders dan op grotere schaal bekijken. Een ingediend bezwaar werd gefundeerd met een aantal argumenten. Een daarvan was het verstoren van de waterhuishouding voor de omgeving. Het waterbergingseffect van de Langdonken wordt ernstig verstoord. De waterhuishouding verbeteren? Integendeel.

In de Varenwinkel (Herselt, vallei van de Kalsterloop) wordt in ‘Landbouwgebied’ een akker afgegraven en opgehoogd. In de wandelgangen hebben we al gehoord waarom dit gebeurt. Groentjes kweken?

Geenszins. De waterhuishouding verbeteren? In een valleigebied kunnen dergelijke ophogingen op termijn ernstige waterbergingsproblemen meebrengen. We houden de vermoedelijke reden van ophoging nog even geheim tot we zeker zijn over de toedracht.

Wordt vervolgd …

Begrijpe wie kan Als natuurbeschermer is het van groot belang de wetgeving te kennen, ook over het ophogen van gronden.

In ‘Natuurgebied, Bosgebied, Reservaatsgebied’ kunnen ophogingen per definitie niet. Hoe komt het dat de verantwoordelijke overheden hier laten begaan?

In ‘Agrarisch gebied’ zijn bepaalde ophogingen mogelijk, maar wat als blijkt dat deze ophogingen het landbouwdoel niet nastreven, maar ronduit een dekmantel zijn voor het dumpen van al dan niet vervuilde overtollige grond? Begrijpe wie kan …

Bij de inrichting van ‘Natuurgebied’ wordt er, waar het verantwoord is, geplagd, ja soms zelf gegraven. Het gaat dan in de meeste gevallen om het herstel van vroeger vernietigde natuurwaarden. Daar krijgen natuurbeschermers af en toe kritiek op. Niet erg, goed dat alle werken met een kritisch oog bekeken worden.

In de Langdonken, waar we zeer behoedzaam en voorzichtig omgingen met het afplaggen van gronden, lieten organisaties van ‘erfgoed’ hun stem horen. We zouden historisch erfgoed vernietigen met plagwerken. Waar is de stem van deze organisaties bij een systematisch en georganiseerd vernietigen van bodemprofielen, het ophogen van landschappen, waarbij flora en fauna en erfgoedwaarden van menselijke activiteiten definitief vernietigd worden? Waar zijn de diverse lagere en hogere overheden om deze wanpraktijken te voorkomen?

Dit artikel heeft niet tot doel uit te leggen en uit te spitten waar wel en waar niet mag worden opgehoogd.

Dat gewiekste aannemers de bestaande wetten in hun voordeel interpreteren, getuigt van hun spitsvondigheid, maar graag hadden we van de verantwoordelijken voor het verlenen van vergunningen, het handhaven van wetten op dit vlak, toch wat meer initiatief ten voordele van milieu en landschappen verwacht.

En u, beste wandelaar of fietser, ook uw ‘stem’ is in deze belangrijk. Bekijkt ook u deze grondwerken met de nodige aandacht. Vergis u niet als u nog eens vrachtwagens, kranen, bulldozers in een ‘Natuur-, Bos- of Landbouwgebied’ aan het werk ziet. Het gaat meestal niet om verbetering van de waterhuishouding!

En als dat argument geen steek meer houdt, zal er waarschijnlijk in de toekomst op de vergunningsaanvraag staan: ‘Werken ter bestrijding van de stijging van de zeespiegel’. Mogen we al opperen dat ook dat een op zijn minst dubieus argument is?

Zie foto onderaan pagina 11

- grote nete -

7

De Heistse reservaten in 2014 door Stefan Janssens Natuurreservaten vergen onderhoud, en dat is bij Natuurpunt Heist-op-den-Berg niet anders. Daar dienen dan ook regelmatig de handen uit de mouwen gestoken te worden: maaien van weilanden, maaien en onderhouden van paden, infoborden en bewegwijzering van wandelroutes up-to-date houden, knotten van knotwilgen, verwijderen van boomopslag, onderhoud van onze boomgaard …

Bij al deze onderhoudswerkzaamheden zijn heel wat mensen betrokken. Zo zijn er een tiental landbouwers en hobbyboeren die weilanden voor ons maaien, er is ons beheersteam bestaande uit vrijwilligers, en af en toe steken scholen en jeugdverenigingen ook een handje toe. Voor gespecialiseerde werken kunnen we een beroep doen op de professionele terreinploeg van Natuurpunt. En soms is zelfs dit nog niet voldoende en dienen we een aannemer in te huren voor de echt grote werken.

De Moerbeemden, zaterdag 27 september 2014 Het beheersteam had die dag verschillende karweien op de agenda staan. De negen vrijwilligers trokken eerst de Moerbeemden in. Deze liggen in de Netevallei in Hallaar. Daar werden de opgeschoten boompjes en bramen rond de kleine amfibieënpoel gekapt en afgevoerd. Na de middag werd onze boomgaard in de Hazenstraat gedeeltelijk gemaaid en werd de meidoornhaag gesnoeid.

Bruggeneindse Goren, een natuurpareltje In de Bruggeneindse Goren beheren we op drie plaatsen reservaatpercelen. De grote schapenweide, de weide met vijver en het oorspronkelijke gebied, het eigenlijke kernreservaat.

Dit natuurpareltje proberen we al vele jaren te bewaren, in de hoop het ooit te kunnen vergroten. Alleen zo kunnen we de natuurrijkdom met succes bewaren.

Dinsdag 14 oktober Op deze dag kwam een aannemer met groot materieel ter plaatse. Twee kranen met lange armen en enkele grote vrachtwagens werden ingezet om een verland ven uit te graven in de Bruggeneindse Goren.

Er werd 300 m³ slib uitgegraven en afgevoerd waardoor hier weer een mooie open amfibieënpoel is ontstaan.

Zaterdag 18 oktober In augustus heeft de Natuurpunt-terreinploeg een hele week gewerkt in de Bruggeneindse Goren met een ploeg arbeiders om de steeds weerkerende verbossing tegen te gaan.

Op zaterdag 18 oktober was er een extra beheerswerkdag gepland in de Goren door het beheersteam, versterkt met een hele groep Akabe scouts. (Akabe is scouting voor personen met een handicap). De Akabe-scouts komen elk jaar een werkdag meehelpen met Natuurpunt. Die dag waren we dan ook met veel volk: 32 mensen die verder werkten aan het kappen van bramen en opschietende wilgen om het gebied open te houden. Zo krijgen onder andere de kleineen ronde zonnedauw geschikte open plekjes om zich te kunnen voortplanten.

Op deze uitzonderlijk warme zonnige nazomerdag van meer dan 24 °C werd erg hard gewerkt in dit al bij al kleine reservaat. En ’s middags werd iedereen getrakteerd op pannenkoeken door het kookteam van Natuurpunt Heist-op-den-Berg.

Het oorspronkelijke gebied – of beter gezegd gebiedje – bevat enorm veel natuurpotentie. Dit kernreservaat van de Bruggeneindse Goren is om verschillende redenen speciaal. Het is ons enige reservaat buiten de Netevallei, en het bevat nog een schat aan biodiversiteit die is overgebleven van de ooit gigantische Goorheyde.

Opruimwerken na het knotten van knotwilgen (foto Paul Anthonis)

8

-grote nete-

Bij het knotten van knotwilgen krijg je hopen takken. Soms worden ze verhakseld, maar hier werd gekozen om er een grote houtmijt van te maken (foto Paul Anthonis op de Dag van de Natuur)

De Laerbeemden, zaterdag 15 november Op de Dag van de Natuur is het traditionele werk het knotten van een deel van onze talrijke knotwilgenrijen.

Op 15 november werden een aantal oude knotwilgen van de Laerbeemden geknot.

De Laerbeemden bevinden zich achter de Technische dienst van de gemeente. Op deze dag kreeg het beheersteam ondersteuning van een aantal families met kinderen, waardoor we met meer dan twintig waren om te knotten, om brandhout af te voeren en om van de kleine takken een grote houtmijt te maken.

Pinzieleke, dinsdag 16 december Het Instituut Heilig Hart van Maria in Berlaar organiseert voor zijn leerlingen een jaarlijkse IVA-dag (InzetVoor-Anderen). Op deze dag kunnen leerlingen kiezen uit een aantal activiteiten. Een van die activiteiten is werken in een natuurgebied. Natuurpunt Heist-opden-Berg werkt al verschillende jaren mee aan deze IVA-dagen, die als doel hebben om het sociaal engagement van de leerlingen te vergroten.

aan Pinzieleke terug een half open poel waardoor waterplanten en ander waterleven terug meer kansen krijgen.

Maaiwerken Het maaien van onze grote weilanden door landbouwers en hobbyboeren verliep dit jaar zonder problemen. Op enkele uitzonderingen na werden alle maaibeurten volgens schema uitgevoerd en het maaisel afgevoerd. Ondertussen is de te maaien oppervlakte al aangegroeid tot zo’n 30 hectare.

EĂŠn perceel werd gemaaid door de Natuurpuntterreinploeg aan Pinzieleke, vlak aan de Nete.

Het beheersteam heeft regelmatig helpende handen nodig om te werken aan het beheer van onze reservaten.

Heb je zin om ook eens de mouwen op te stropen en mee te werken in de mooie reservaten van Natuurpunt Heist-op-den-Berg? Dan ben je steeds welkom.

Meer info bij Stefan Janssens 0497 22 18 59.

Op dinsdag 16 december mochten we zo acht leerlingen verwelkomen. Het beheersteam was ook ter plaatse met vijf mensen en ook nog eens twee mensen van de Natuurpunt-terreinploeg met een hakselaar. Er werden die dag jonge bomen afgezaagd die vlak rondom de poel waren gegroeid. De takken werden direct de hakselaar ingestopt. Hierdoor ontstond

-grote nete-

9

Laakvalleien: terugblik op 2014 door Vic Van Dyck Het voorbije jaar stond in onze natuurgebieden weer in het teken van opruimen en herstellen.

Voor we over natuur beschermen of beheren kunnen spreken, moeten we in de meeste gevallen de percelen eerst opruimen, herstellen en inrichten.

Door deze werken leggen we een mooie basis voor de natuurontwikkeling tijdens de volgende jaren.

Tien jaar voor tien ton Ytong-blokken Het begon in het voorjaar van 2004. Toen konden we in ’t Hoeves een perceel aankopen waarop een vrij groot gebouw stond, een soort schuur. Door de lichte muren en de oude Boomse dakpannen leek het van ver op een lemen hut uit het openluchtmuseum van Bokrijk. De muren waren echter niet van leem maar van cellenbeton gebouwd. Maar goed, we dachten dat deze ‘Ytong-blokken’ en het andere materiaal wel te hergebruiken waren en dat we hiervoor geïnteresseerden zouden vinden. En inderdaad, de dakpannen, heel wat geriefhout en de houten gebinten waren snel opgeruimd. Ook voor de blokken in cellenbeton waren er in eerste instantie verschillende belangstellenden, maar toch geraakte dit materiaal om een of andere reden niet weg. Alles bleef liggen en de natuur deed haar werk: na een aantal maanden was de puinhoop bedekt met bramen en klimop. Het probleem was uit het zicht en ook op de planning raakte het opruimen van die beruchte grijze blokken op de achtergrond.

Dat het ook veel sneller kan, hebben we bewezen in Varendonk en in de Roost. Daar hebben we op een paar maanden tijd ook een aantal illegale bouwsels afgebroken en opgeruimd.

Een zwaar geval Tussen de Roost en Varendonk ligt een strook percelen met illegale weekendverblijven. Het was in deze schandvlek in natuurgebied dat we onlangs het perceel nummer A54r konden verwerven: een vijver met chalet – dat klinkt goed – maar het was wat wij noemen: een van de zware gevallen.

Zo een karwei waar je met hangende pootjes aan begint. Rond de vijver is tot onze ergernis een betonnen oeverbeschoeiing aangebracht en tussen allerhande hokken stond een versleten chalet, volgestouwd met allerlei materiaal dat lag te rotten onder een lekkend dak. De muren en het plafond waren ooit geïsoleerd met kleine stukken isomo, van dat materiaal hebben we meer dan 15 m³ verzameld en in grote zakken naar het containerpark gebracht. De andere fracties zoals roofing, behandeld hout, plastic, metaal,

Tot er in de zomer van vorig jaar weer schot in de zaak kwam. Door de voltallige ‘dinsdagploeg’ Vijver met betonnen oeverbeschoeiing en een bouwvallig chalet vol onaangename verwerden de stenen rassingen. Opruimen dit zwaar geval! (foto Vic Van Dijck) vanonder het groene natuurlijke tapijt gebeton en steenpuin werden op aparte hopen gelegd, haald, ze werden op een hoop gelegd, en het werd klaar om weg te voeren. Rond de vijver stonden bameen grote hoop. Deze massa werd door het gemeenboe en andere tuinplanten; deze zijn ondertussen tepersoneel opgeladen en afgevoerd. Achteraf bleek verwijderd. het om drie volle containers te gaan, meer dan tien En zo is er toch al een groot deel van het project afton Ytong-blokken. gewerkt waardoor er opnieuw een natuurlijke verbinEen dikke proficiat voor allen die aan dit tienjarenproding is ontstaan tussen de Roost en Varendonk. ject hebben meegewerkt.

10

- grote nete -

Onder de dikke eik In Varendonk leek het opruimwerk aan het weekendverblijf in de Dennenstraat ook een zware klus te worden, maar achteraf gezien is dat heel goed mee gevallen.

Het relaas van deze opruimwerken kon u al lezen in ons vorig nummer. In het artikel over het zeldzame klimopklokje schetste Herman Berghmans de vlotte afhandeling van deze werken. Op dit perceel, aan de dikke eik op het einde van de Dennenstraat kun je nog amper zien dat daar ooit het landschap en de natuur zwaar verstoord waren. Na de eerste maaibeurt ziet het er al naar uit dat het klimopklokje zich al vermeerderd heeft.

Goed gewerkt Naast die verschillende grote projecten hebben we in de Roost nog een kleiner betonnen schuilhok afgebroken en opgeruimd. Half februari hebben we tijdens een kalenderwerkdag deze klus geklaard. De zes sterke, vrijwillige medewerkers haalden de betonnen

platen één voor één naar omlaag en met een zelfgemaakte hefboom konden we de zware betonpalen uit de grond trekken. We hadden goed gewerkt en we waren trots op onze prestaties.

Ook bij deze terugblik mogen we toch weer zeggen dat er vorig jaar weer goed gewerkt is in de Laakvalleien.

*******************************************

Stijging van de zeespiegel … (vervolg van blz. 7)

Historisch landschap opgehoogd met geelgroene smurrie … (foto Vic Van Dyck)

- grote nete -

11

Padden en kikkers van bij ons door Titte, den Grunen Hesteneir Bah, wat vies, een pad! Bestaat er een viezer en onaantrekkelijker dier? U kunt het geloven of niet, maar wij mogen padden wel. Ze zijn interessant, intelligent en zeker niet vies. Sprookjesachtig, zelfs! Goed, hun huid voelt klam aan en ziet er puisterig uit, maar een vis en een salamander zijn even klamme dieren. Dat hoort nu eenmaal bij koudbloedige wezens.

Meestal kijkt men alleen maar naar hun niet zo mooie huid, maar let eens op de ogen van het dier. Bij de gewone pad zijn ze prachtig goud. Met die ogen is iets grappigs aan de hand. Zo gauw een pad aan de wandel gaat, knijpt hij ze stijf dicht. We veronderstellen dat hij dat doet om beschadiging te voorkomen.

De ogen puilen namelijk wat uit en zijn door hun stand nogal kwetsbaar. Als je goed oplet, zie je dat een pad steeds een eindje loopt en dan gaat zitten om te kijken.

Komt er iets eetbaars in de buurt – en dat kan een slak, een worm of een insect zijn – dan zit de pad als bevroren. Heel langzaam spant hij zijn spieren, zijn achterlijf komt iets omhoog, zijn kop gaat wat naar voren, en dan ineens – hop! – weg is de prooi. Een bedachtzame eter, zou je de pad kunnen noemen.

Het gaat zo snel in zijn werk, dat het niet te volgen is hoe de pad de argeloze voorbijganger grijpt. Men heeft geconstateerd dat hij dat met zijn tong doet. Dat nuttige lichaamsdeel zit van voor in zijn bek. Bij de jacht flitst de tong naar buiten, de prooi blijft eraan kleven en wordt met dezelfde vaart naar binnen gehaald. De pad slikt bedachtzaam en knijpt daarbij even peinzend zijn ogen dicht, precies als een fijnproever die de smaak van een exquis gerecht goed tot zich wil laten doordringen.

Als de prooi wat groter is, een vette worm bijvoorbeeld, gebruikt de pad zijn duimen om het hele zaakje in goede banen te leiden.

Massale paddentrek In de vroege lente liggen onze binnenwegen vaak bezaaid met de platgereden lijkjes van padden. In die tijd trekken de dieren namelijk van hun winterschuilplaats naar het water om voor de voortplanting te zorgen. Die massale paddentrek eist ieder jaar weer heel wat slachtoffers.

In de paartijd is het geen zeldzaamheid als je twee padden als ruiter en paard ziet rondhuppelen. We hebben wel eens iemand in alle ernst horen beweren dat dat paartje gevormd werd door moeder en kind.

Maar zo'n roerende zorg besteden padden niet aan hun kroost. Ze kijken er zelfs helemaal niet meer naar om. Die tweetallen (amplexus) bestaan gewoon uit bruid en bruidegom. De onderste pad, het wijfje, legt haar eieren in het water.

Het mannetje zorgt tijdens het leggen meteen voor de bevruchting. Als je in de lente lange slierten 'dril' in een vijver of sloot vindt, kun je er zeker van zijn dat je te doen hebt met de eieren van de pad. Zo'n sliert (paddensnoer) kan drie meter lang zijn en meer dan drieduizend eieren bevatten. De overgrote meerderheid van de paddenlarven brengt het niet tot volwassenheid en dat is maar goed ook, want anders zouden de weilanden overdekt zijn met een dikke laag padden, en dat is nu ook weer niet de bedoeling.

Vieze padden en schone prinsen Er zijn over padden nogal wat overdreven verhalen in omloop. Zo zou het dier giftig zijn, en helemaal onwaar is dat niet. Het slijm dat door de huid wordt afgescheiden, kan mensen die er gevoelig voor zijn, een ongevaarlijke uitslag bezorgen. Maar in de ogen van velen zijn padden minstens zo gevaarlijk als onze inheemse slangen (of adders).

In sprookjes worden walgelijke toverdranken bereid van paddengif, en heksen vertonen zich bij voorkeur onder de gedaante van een pad. Tovenaars hebben er een handje van schone prinsen in padden te veranderen, en als een of andere aardige prinses haar leven in de waagschaal stelt en zo'n vies beest zoent, wordt de betovering verbroken. Dat alles heeft er natuurlijk niet toe bijgedragen de pad een goede naam te bezorgen.

12

Deze padden werden pas overgezet (foto Paul Anthonis)

Kikkers: de boerennachtegalen in onze poelen Er is de laatste jaren nogal wat deining over de sterke achteruitgang van het kikkeraantal in onze sloten en poelen. Men is er zelfs toe overgegaan, vooral bij onze Noorderburen (Nederland kikkerland) kikkers, maar ook padden, van elders in te voeren en hier los te laten. (Ik bedoel hiermee niet de ons alom bekende exoten zoals de brulkikkers). Het is natuurlijk prachtig dat men niet onverschillig staat tegenover de verdwijning van zulke oerdieren als kikkers en padden, maar we vragen ons af of deze methode wel doelmatig is.

- grote nete -

Als we zorgen dat onze sloten, poelen en waterpartijen niet bevuild en vergiftigd worden, zal het aantal kikkers en padden zeker weer toenemen. Is overigens het aantal van deze amfibieën wel zo sterk achteruitgegaan? Plaatselijk misschien, maar we kennen sommige waterrijke streken waar we nog voldoende kunnen genieten van de 'zang' van onze boerennachtegaal, en daarmee bedoelen we dan in het bijzonder de groene kikker, een echt waterdier.

Schichtig Als je vol ongeduld langs een sloot gaat lopen speuren naar kikkers, krijg je er waarschijnlijk niet één te zien. Horen zul je ze vaak, maar als je tot op een paar meters genaderd bent, duiken ze onder. De beste methode is rustig ergens aan de waterkant te gaan zitten en daar maar af te wachten. Saai? Ach, wel nee. Er is genoeg te beleven in de buurt van de weilanden. Kieviten duikelen langs, grutto's maken zich hevig ongerust over hun kroost en scholeksters staan peinzend langs hun rode 'bietenneuzen' te staren of houden een van hun onderlinge scheldpartijen, waarbij ze de gekste houdingen aannemen.

Voor je het weet, steekt een kikker zijn kop boven water en maakt je aan het schrikken met een onverwacht binnensmonds kwaakje, dat je maar als het schrapen van de keel moet beschouwen. Want de echte zang komt pas daarna. Zie je aan weerszijden van de kikkerkop die twee witte blaasbalgen telkens opzwellen? Ze dienen om het geluid te versterken.

Als je een beweging maakt, duiken de kikkers meteen weer weg. In een heldere sloot kun je goed zien dat ze hun voorpoten langs hun lijf houden en met hun lange achterpoten krachtige zwemslagen maken.

Kikkerdril In mei vinden we overal in alle waterpartijen grote kluiten kikkerdril, de eieren van de kikvors. Als je zo'n kluit in een schepnetje opvist en de grootte ervan vergelijkt met die van de kikker, kom je tot de verbazingwekkende ontdekking dat al die eieren onmogelijk in het lijfje van de kikker passen. En toch hebben ze erin gezeten. Hoe kan dat? Om de verklaring te vinden moet je de dril maar eens goed bekijken. Ieder eitje bestaat uit een geleiachtig bolletje waarin een zwart puntje zit. Misschien weet je dat gelatine opzwelt als het spul nat wordt. Dat is bij de eieren ook gebeurd. Voordat ze gelegd werden, was de gelatine droog en nam dus weinig plaats in. Dat uit de eieren kikkervisjes komen, die na enige tijd eerst achterpoten, dan voorpoten krijgen en ten slotte hun staart verliezen, waarna ze als kikker verder door het leven gaan, hoeven we jullie waarschijnlijk niet meer te vertellen. Maar wist je dat kikkers felle rovers zijn die, naar het schijnt, zelfs jonge muizen en vogeltjes verslinden?

Winterslaap In de winter zul je vergeefs naar kikkers uitkijken. Ze zitten dan diep weggedoken in de modder en houden een winterslaap. Bij iemand die van een gezonde, diepe slaap geniet, zien we dat zijn ademhaling langzamer gaat wanneer hij wakker is. Datzelfde verschijnsel zien we bij dieren die een winterslaap hou-

den. Alleen is bij hen het tempo van de ademhaling wel heel traag. Trouwens, de werking van al hun organen is nauwelijks waarneembaar. Nu is de vraag: waar haalt een kikker in de modder de nodige zuurstof vandaan, want winterslaap of niet, zuurstof heeft hij nodig om in leven te blijven. Geen dier is in staat in de modder op gewone wijze, dus via de longen, adem te halen. De kikker doet dat ook niet. Hij ademt via de dunne huid. Het beetje zuurstof dat in het water zit opgelost, dringt door de huid het kikkerlichaam binnen, en dat is precies voldoende om het dier in leven te houden.

Paddentrek in de Spekstraat niet langer bedreigd Wat de paddenoverzetactie 2015 betreft, de paddenen natuurliefhebbers kunnen gerust 'paddekes' komen rapen. Onze paddentrek in de Spekstraat in Hallaar zou in het gedrang komen door grondwerken: er werd een aanvraag tot terreinaanlegwerken ingediend, maar gelukkig hebben we die kunnen afwenden. Een boer uit de buurt had bij het gemeentebestuur een aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning ingediend om een aantal percelen weiland tussen de Averegten en de Spekstraat, die op de trekroute van onze paddenoversteekplaats liggen, een halve meter (!) op te hogen. Hij zou een nieuwe beek laten graven om het gebied droog te leggen, zodat hij er maïs of aardappelen kon op planten.

Ophogingen en het verstoren van de habitat van onze amfibieën zouden een directe bedreiging vormen voor onze plaatselijke padden, kikkers en salamanders.

Onze amfibieënwerkgroep en Natuurpunt Heist-opden-Berg diende een bezwaarschrift in dat (voorlopig) werd goedgekeurd. De schepen van Ruimtelijke Ordening van Heist-op-den-Berg en de afdeling Land van het departement Duurzame Landbouw gaven een negatief advies en stonden de geplande terreinaanlegwerken niet toe.

De paddenoverzetactie zou niet in het gedrang komen. Goed nieuws voor onze paddenrapers en uiteraard voor de padden zelf. Onze verantwoordelijke medewerkers en wijzelf zullen jullie bij valavond met open armen ontvangen.

Ook paddekes komen rapen?

Hierbij nodigen wij jullie allen uit, padden- en natuurvrienden, maar vooral de vele schoolkinderen samen met hun ouders en grootouders en de vele sympathisanten, die elk jaar steeds weer vol overgave komen padden overzetten.

Vergeet zeker niet een zaklamp, emmertje en fluorescerend jasje mee te brengen. Vele handen verlichten een heleboel werk. Met goede klimatologische omstandigheden en jullie enthousiaste inzet lukt het ongetwijfeld. Wij wensen u een aangename en leerrijke avond toe!

Paddenmeesters: Titte Van den Broeck: 015 24 34 87 Julien de Groof: 015 24 04 85

- grote nete -

13

Bijzondere waarnemingen door Herman Berghmans BIJZONDERE WAARNEMINGEN IN ONZE REGIO

september - november 2014 VOGELS Dodaarsjes verbleven met maximaal 4 in Averbode Bos & Heide (AB&H) (LEK, VEB, VDHD, VDHG, BRB, CLH, VPJ, HOA, RIG, BRB, TUP e.a.) en in het Trichelbroek in Eindhout maximaal 3 (PLD, BEH, SML, LOR, COK). Op 16-10 werden er ook 2 opgemerkt op het Pidpa-domein in Westerlo (VED) Hun grotere broer, de fuut, verbleef de hele periode met 1 à 2 in het Trichelbroek (BEH, HEP, VDV, PLD, LOR, MEE).

Grote zilverreigers worden steeds meer pleisterend en doortrekkend waargenomen. Eén exemplaar verbleef in het Trichelbroek op 14-9, 18, 19 en 27-10 en 9-11 en 2 op 11 en 12-10 (BEH, VDV, PLD, MEE) Over AB&H werden overtrekkende vogels gezien op 1-9, 12 op 18-9, 3 op 28-9, op 1-10, 5 op 3-10, 3 op 11-10, 2 op 30-10 en 1 ten slotte pleisterend op 15-11 (VEB, VDHG, VDHD, VPJ, TOR, LEK, CLH, RIG, VKJ, SEJ). Over Blauberg vloog er 1 op 4-10 (DAR) en 4 op 27-10 (HOA). Een kleine zilverreiger vertoefde even in AB&H op 16-9 (VDHD, VDHG). 32 ooievaars trokken over de Netevallei te Hulshout op 4-9 (VAF) en 5 over Blauberg op 12-10 (HOA).

Knobbelzwanen passeerden over AB&H op 28-9 (VDHD, LEK, VPJ) en 3 op 27-10 (VDHD, VDHG).

Die laatste dag zag HOA er eveneens 2 overvliegen over Blauberg en op 31-10 spotte MEE er dan weer eentje over het Makelsbroek in Veerle. Op 24-9 pleisterden er 5 in het Hof Van Riemen te Heist-op-denBerg (VDB) en vanaf 3-10 ten slotte verbleef er steeds 1 in het Trichelbroek (BEH, VDV, PLD, PIR).

Kolganzen vlogen hier over met 380 op 2-11 (PLD).

Over AB&H werden er dan weer 6 geteld op 5-10 (VKJ, VDHG, RIG), 45 op 24-10 (RIG), 10 op 26-10 (VDHD) en 140 op 2-11 (LEK). Rietganzen trokken hier over met 15 op 3-10 (VDHD, VDHG) en 1 op 510 (RIG, VDHG). Grauwe ganzen passeerden met maximum 21 over het Trichelbroek, dezelfde groep over Blauberg op 1-11 (PLD, HOA) en 47 over AB&H op 2-11 (LEK). 90 brandganzen trokken over Vorst op 7-9 (LEK) en 64 over Veerle op 9-11 (BEH). De grootste groep met 160 exemplaren verbleef in AB&H op 18-9 (VDHD, VDHG). Maximale aantallen krakeenden zwommen rond in het Trichelbroek met 84 op 19-10 (PLD), met 12 op het Pidpa-domein in Westerlo op 12-10 (VED) en met 15 in de Roost te Veerle op 14-11 (BEH). Een smient pleisterde in AB&H op 26 en 28-9 (VDHG, VDHD) en 1 op het Trichelbroek op 3-10 en 2 op 5-10 (BEH). Hier verbleven ook maximaal 5 slobeenden op 27-10 (BEH), 20 kuifeenden op 4-11 (LOR), 7 tafeleenden op 1910 (PLD) en 31-10 (BEH) en 16 wintertalingen op 19-10 (PLD). Eveneens maximaal 16 wintertalingen

14

werden ook genoteerd in AB&H op 19-9 (LEK, RIG), waar op 22-9 ook een pijlstaart overvloog (VDHG).

Van de zwemvliezen naar de kromsnavels. Visarenden, telkens 1, zochten zuidelijker oorden op boven AB&H op 3, 13, 16-9, 2, 10 en 18-10 (HOA, RIG, VDHG, VPJ, VDHD, HOA, LEK). Ook trok er 1 over Varendonk op 5-9 (VOJ) en de dag daarna werd er eentje gefotografeerd in het Trichelbroek (MEE).

Twee rode wouwen trokken door over AB&H op 3-10 (VDHG) en 1 op 14-10 (FOJ) en telkens 1 over Schriek op 3 en 8-11 (DEB). Blauwe kiekendieven lieten zich eveneens in AB&H opmerken op 31-10 (VDHG) en 14-11 (LEK) en in de Netevallei in Hallaar op 11-11 (LOR). Een eenzame ruigpootbuizerd hing te bidden in de buurt van Eindhoutberg op 8-11 (SML). De laatste boomvalk van de zomer werd opgemerkt in AB&H op 10-10 (LEK). Opmerkelijk dit najaar waren niet minder dan 3 waarnemingen van roodpootvalken met telkens 1 over Vorst op 11-9 (LEK) en op 23-9 (CLH) en 2-10 over AB&H (HOA, VDHG). Telkens 1 smelleken liet zich op trek verleiden door AB&H op 13 en 29-9, 1, 4, 7, 17 en 24-10 en op 1 en 9-11 (HOA, VDHG, VDHD, RIG, VPJ, VEB, MOB, JAG, SEJ). Over Blauberg werden ze eveneens opgemerkt op 28-9 en 14-10 (HOA) en nog eentje ten slotte in het Trichelbroek op 5-10 (BEH).

Slechtvalken verbleven nog steeds rond de abdijtoren in Tongerlo (DHM, HES). Hier zal in samenwerking met het FIR (Fonds Instandhouding Roofvogels) kortelings een nestkast geplaatst worden. Ook in AB&H werden overtrekkende vogels gezien o.a. op 20 en 28-9 (LEK, VPJ, VDHG). Genieten waren de 1 à 2 pleisterende exemplaren die hier van 3-10 tot 1011 zich heel knap lieten bekijken (BRB, VDHG, VDHD, VKJ, RIG, EXF, VEB, LEK, WOW, VCL). Ook in het Trichelbroek werd op 19 en 26-9 telkens 1 opgemerkt (BEH) en op 11-11 1 in de Netevallei in Hallaar (VWG) Er kwam nog slechts één melding van patrijzen binnen, nl. 16 in Wiekevorst op 20-10 (ADR). Waterrallen lieten zich opmerken, vooral horen, in het Trichelbroek tussen 5-9 en 27-11 (BEH). Kraanvogels vlogen trompettend met 3 over Schriek op 20-9 (DEB), 143 over Tongerlo op 9-11 (PLD), 69 over AB&H op 10-11 (DAJ), 19 over de Netevallei in Itegem op 1711 (VSD) en 2 over Westerlo op 19-11 (ALG). Goudplevieren werden vrij veel op trek waargenomen boven AB&H met een eerste op 3-10, 4 op 8-10, 6 op 19-10, 28 op 30-10, 7 op 31-10, 3 op 2-11, 59 op 511 en 30 op 10-11 (VDHG, LEK, SEJ, TUP, DAJ).

Een bontbekplevier pleisterde hier op 27-9 (VDHG), terwijl er op 5-10 2, op 7-10 zelfs 9, op 31-10 en 2611 telkens 1 bokje werd opgestoten (VDHG, VEB, ROL, HOA). Te AB&H verbleven op 5-10 eveneens 24 en op 2-10 zelfs een maximum van 49 watersnippen (VDHG, HOA) en op 31-10 vloog er een eenzame wulp over. Een zwarte ruiter kwam er op

- grote nete -

er op 27-9 langs (HOA), terwijl groenpootruiters er op 5-9, 16-9 (2) en 29-9 passeerden (VDHD, VDHG, HOA, VEB, RIG). Bonte strandlopers werden hier dan weer opgemerkt op 24-9, 4 en 19-10 en 1-11 (VDHD, BRB, VPJ, VDHG, JAG) en een kemphaan op 16-9 (VDHD, VDHG, VLA). Onverwacht maar bijzonder leuk waren, ondanks een totaal jachtverbod in het gebied, een doortrekkende kleine jager op 5-9 (VDHD, VDHG) en een middelste jager op 22-10 (VDHG) in AB&H. Een velduil joeg boven AB&H op 4-11 (LEK). Middelste bonte spechten werden geobserveerd in het Trichelbroek op 20 en 27-9 en 4-10 , in Varendonk 2 op 29-10 (BEH), in AB&H op 19-10 (VDHD, VPJ) en in de Kwarekken te Westerlo op 1-11 (DER). Een klapekster verbleef te AB&H van 17 tot 20-10 (LEK, MOB, VDHG, VDHD, RUL, VEB, RIG, VPJ, JAG, BRB).

Opmerkelijk was een roepend baardmannetje in AB&H op 10-10 (VDHG). De eerste waterpiepers van het najaar verschenen in het Trichelbroek op 188 (BEH). In AB&H werden ook nog enkele zeldzamere piepers opgemerkt: een duinpieper op 2, 3 en 169 (VPJ, VDHG, VDHD), een grote pieper op 27-10 (VDHD, VDHG) en een roodkeelpieper op 4 en 9-10 (VDHD, VPJ, RIG). Deze laatste soort werd ook nog opgemerkt te Blauberg op 15-10 (HOA). In AB&H verbleef een rouwkwikstaart van 25-11 tot 7-12 (EXF, WOW, VDHG). Tapuiten lieten zich AB&H welgevallen met geregeld 1 tot 2 exemplaren tussen 3 en 30-9 (VDHD, VDHG, HOA, VEB, BRB, GYR).

Deze soort werd eveneens gemeld vanuit Booischot op 1 (2), 5, 7 en 27-9 (LOR), te Schriek op 12-9 (DEB) en in de Langdonken te Herselt op 5-10 (VDB).

Paapjes werden genoteerd te AB&H op 4 (2), 12, 18 en 28-9 (VEB, VDHD, VDHG, BRB, LEK, VPJ). Op 1, 2 (3) en 22-11 werden hier ook nog late (overwinterende?) roodborsttapuiten opgemerkt. Van deze laatste soort ook nog 2 in de Netevallei in Hallaar op 20-11 (LOR). Er waren dit najaar opvallend veel waarnemingen van doortrekkende beflijsters in AB&H met 2 op 3-1, 7 op 4-10, 1 op 11-1, 15 op 1510, 1 op 18-10, 11 op 19-10, 3 op 1-11 en 6 op 5-11 (LEK, BRB, VDHD,VDHG RIG, VPJ, VKJ, VEB, JAG, TUP) en in Blauberg telkens 2 op 14 en 15-10 en 1 op 16-10 (HOA). Op 19-10 ringde BEH een bladkoninkje in het Trichelbroek en CRA telkens 1 te Blauberg op 14 en 21-10. Eén Europese kanarie vloog over AB&H op 12-10 (VCL, JAG, VKJ, HES, LEK, VDHG). Eén ijsgors passeerde hier nog op 18-10 (VDHG) en een ortolaan ten slotte op 29-9 (RIG, HOA).

Hazelwormen opgemerkt (foto Paul Anthonis)

- grote nete -

ZOOGDIEREN Een bunzing werd geveld door het verkeer in Hallaar op 4-9 (VWG, MOR) en eentje werd op 2-10 gemeld vanuit de Kwarekken (HES, BEH, HEP). Ook heel wat steenmarters kwamen onder autowielen terecht, o.a. op de Grote Steenweg te Varendonk op 2-9 en 711 (VOJ, BEH), op de E313 te Eindhout op 4-10 (JAI), in de Bremstraat te Tongerlo op 15-10 (VEL) en langs de Nieuwebaan te Vorst op 22-10 (LEK).

REPTIELEN Tussen 3 en 28-9 waren er 7 meldingen van levendbarende hagedissen in AB&H met een maximum van 3 (VPJ, VDHG, VAP, DAR, BEK). In Westerlo werden op 13-9 in de Beeltjens (HES) en op 19-10 in de Kwarekken (VIT) hazelwormen opgemerkt.

DAGVLINDERS Een vrij late eikenpage werd opgemerkt in AB&H op 20-9 (DAR). Tussen 3-9 en 4-10 werden hier niet minder dan 21 kleine parelmoervlinders genoteerd (VDHD, DAR, DAJ, RIG, DJO, VSP, VDHG). Op 11-9 werd deze soort ook gefotografeerd in Varendonk (HEP). Ook oranje luzernevlinders ten slotte bleven goed en lang doorvliegen met nog 15 waarnemingen in AB&H tussen 14-9 en 18-10 (VDHD, VDHG, DAJ, DJO, DSS, TOE, VPJ). Voorts nog 1 te Vorst op 28-9 (LEK), 1 in de Kwarekken op 18-10 (VKJ) en nog 3 zuidwaarts vliegend over Blauberg op 1-11 (HOA).

Met dank aan volgende waarnemers: ADR: Adriaensens R, ALG: Alaerts Gery, BEH: Berghmans Herman, BRB: Broos Bart, COK: Coolkens Kevin, CRA: Cristael André, DAG: Daems Geert, DAI: Dalen Ivan, DAJ: Daems Jonas, DEJ: Dewyspelaere Joost, DJO: Daems Joren, DAR: Daems Ronny, DEB: Derden Bart, DER: Deceuster Ritchie, DSS: De Saeger Steven, EXF: Exelmans François, FOJ: Fourneau Joep, GOJ: Goris Joris, DHM: De Hauwer Manu, GYR: Gysbertsen Robert, HEP: Helsen Paul, HOA: Hollebeke Anthony, JAG: Janssens Guy, JAS: Janssens Stefan, LEK: Leysen Koen, LOR: Lookman Richard, MEE: Meynen Eddy, MOB: Moons Bart, PIR: Pieters Robert, PLD: Plu Dieder, RIG: Rijmenans G., ROL: Robeyns Louis, RUL: Rutten Ludo, SAF: Sanen Freddy, SCD: Schoofs Danielle, SCJ: Schrey Jan, SEJ: Severeyns Jan, SML: Smets Ludo, THK: Thibau Koen, TOE: Toorman Erik, VAF: Valvekens Frans, VBB: Vanberghen Bart, VCL: Vandecruys Luc, VDB: Vandyck Benny, VDV: Van Dyck Vic, VDHD: Van den Heuvel Dieter, VDHG: Van den Heuvel Geert, VEB: Verstraete Bart, VED: Verdonck David, VEJ: Verdonck Jan, VEL: Vanermen Lucas, VER: Verboven Rigo, VKJ: Van Kerckhoven Jos, VLA: Van de Laer André, VMF: Van de Meutter Frank, VMM: Van Meeuwen Marc, VOJ: Volders Jos, VPJ: Vervecken Pieterjan, VSD: Van den Schoor David, VWG: Van den Wyngaert Guido, VWL: Verwimp Ludo, VWW: Vanwesemael Willy en WOW: Wouters Willy.

Bijzondere waarnemingen in onze regio tijdens de periode december 2014 tot februari 2015 worden liefst voor 10 maart 2015 ingevuld op waarnemingen.be of doorgegeven aan Herman Berghmans via h.berghmans@skynet.be.

15

Trektellen in Averbode B&H door Geert Van den Heuvel In enkele jaren tijd is de trektelpost in Averbode Bos & Heide uitgegroeid tot een vaste waarde bij Belgische vogeltellers. Vooral in het najaar wordt deze telpost zeer goed bemand, en elk jaar weer zorgt dit voor onvergetelijke momenten. Dit najaar was de telpost haast elke dag bezet tussen half augustus en half november (403 teluren in totaal).

Gedurende drie maanden werden maar liefst 124 vogelsoorten waargenomen en meer dan350.000 vogels werden geteld, wat een absoluut record is voor Averbode. Meer dan genoeg reden dus om nog eens terug te blikken op het geslaagde najaar voor de trektellers.

telpost ooit. ‘Belangrijk’ detail: de vorige vogel werd ook gezien op 27 augustus. Liefhebbers van morinellen weten dus wat hen te doen op 27-08-2015. Maar belangrijker nog, die dag maakte duidelijk dat het telplatform ons nog altijd mooie aantallen zou kunnen opleveren, want maar liefst 50 wespendieven, 14 bruine kiekendieven en nog een tweede visarend werden opgepikt. De dag nadien werd deze indruk ook bevestigd voor de kleinere passanten met o.a. 58 boompiepers en 200 gele kwikken. Hierdoor was alle twijfel weggenomen omtrent het platform en konden we de met een gerust gemoed de rest van het najaar aanvatten. De maand augustus werd uiteindelijk nog afgesloten met een tweede en derde duinpieper en zomertortel.

Bij de start van het telseizoen was er wel één grote aanpassing in vergelijking met de vorige jaren, namelijk de locatie van de telpost. Om een grotere rustzone te creëren rond de vennen, was gevraagd om de telpost enigszins te verschuiven. Met pijn in het hart namen we dan ook afscheid van onze oude, vertrouwde telheuvel en namen we plaats op een nieuw telplatform, gebouwd aan de zuidrand van het ven Nooit Gedacht.

De eerste dagen van september waren dan weer een beetje minder.

Naast een visarend, enkele bruine kiekendieven en 3 duinpiepers viel er weinig te beleven.

Het zag er niet naar uit dat 5 september beterschap ging brengen.

Desondanks waren de twee broers Van den Heuvel om 7 uur present. Ook al leek het alsof alle vogels een collectieve rustdag hadden ingelast, want het eerste uur werden amper 20 vogels geteld. Allesbehalve een topdag tot om 8.15 uur de aandacht werd getrokken door een wel heel donkere ‘meeuw’. In de verrekijker werd het duidelijk waarom, het was een jager! Begin september, op een bewolkte dag met bijna geen wind, ver in het binnenland … bizar. Gelukkig vloog de vogel vrij dicht bij goed licht, zodat ook de soort kon bepaald worden, een donker fase kleine jager. Zo kan een rotdag opeens veranderen in een topdag!

De eerste twee telweken waren uiterst kalm, maar dit is ook niet uitzonderlijk in augustus. De eerste echte test voor het platform kwam op 27 augustus. Een dagje zuidoostenwind in deze periode levert namelijk altijd wel iets leuks op …

De eerste krent in de pap was al snel een feit: de eerste visarend voor het najaar. Amper een uurtje later werden de tellers opgeschrikt door een niet alledaagse roep van een steltloper: een morinelplevier!

Dit was nog maar het tweede exemplaar voor de

De volgende dagen kwam de wind uit het noorden en was het wat sprokkelen, met af en toe een leuke waarneming zoals 16 ooievaars, een visarend en het eerste smelleken. Op 16 september draaide de wind naar het zuidoosten en dat was direct merkbaar.

Het leverde twee nieuwe gebiedssoorten op: een kleine zilverreiger en purperstaalvink. De eerste was al lang te verwachten maar de laatste soort is een Afrikaanse exoot, waar nog geen waarnemingen zijn ingegeven op www.waarnemingen.be.

Even wennen: het nieuwe telplatform (foto GuyJanssens)

16

- grote nete -

Verder werden die dag nog o.a. een invallende kemphaan, duinpieper en visarend gezien. Naast een dag met 12 grote zilvers, en één met 21 ooievaars waren de dagen nadien weer wat van mindere kwaliteit. Ondertussen was de laatste week van september al ingegaan, en deze werd met bravoure ingezet door Hans Claes die een overvliegende juv. roodpootvalk kon waarnemen. Dit was nog maar de tweede waarneming van deze soort. Jammer genoeg kon deze lijn niet doorgetrokken en mochten we van geluk spreken dat de graspiepers (meer dan 4000 ex) voor wat entertainment zorgden. Voor de rest was het immers vrij pover, al was er wel nog een late ortolaan, een pleisterende bonte strandloper, en een telpostrecord voor heggenmus.

De hele maand oktober was dan weer een aaneenschakeling van mooie momenten, mede door de zeer goede bezetting van de telpost. Het eerste hoogtepunt was een tweede roodpootvalk voor 2014 en deze keer was het een ad. mannetje dat haast pal over de hoofden van Freddy, Anthony en Geert kwam gevlogen. De eerste dagen van oktober zorgden verder voor o.a. 3 rode wouwen, 2 roodkeelpiepers en een late boompieper. Ook enkele dagrecords sneuvelden, waarbij het dagrecords voor watersnip (49 ex. op 2-10) en grote lijster (111 ex. op 4-10) het meest in het oog sprongen. Voor beide soorten was het een uitstekend najaar in Averbode, zo passeerden tijdens het hele najaar maar liefst 258 watersnippen en meer dan 800 grote lijsters. De hele maand zou trouwens garant staan voor grote aantallen lijsters. Zo was er ook nog een indrukwekkend dagrecord voor beflijster (maar liefst 23 ex. op 15-10) en voor het eerst werd de kaap van 3000 koperwieken op 1 dag overschreden. Voor zanglijster werd met 879 ex. op 4-10 dan weer het op een na hoogste aantal ooit genoteerd. Ook voor rietgorzen was het een goede maand met pieken van 281 en 317 ex. op respectievelijk 11-10 en 19-10.

Oktober leverde ook een groot frustratiemoment voor Maarten, Dieter en Geert. Op 1210 vloog namelijk een mogelijke zwartkeellijster vlak over de telpost. Zonder bewijsfoto’s of geluidsopnames is dit echter niet hard te maken, dus helaas pindakaas! Ondanks dit baalmoment konden deze maand wel weer twee nieuwe soorten aan de soortenlijst voor het Averbode Bos & Heide toegevoegd worden. De eerste soort werd al een tijdje verwacht, namelijk het baardmannetje, waargenomen op 10-10. Weliswaar was dit enkel auditief maar deze roep is zo onmiskenbaar dat verwarring met andere soorten uit te sluiten valt. De tweede soort daarentegen kwam volledig ‘uit de lucht vallen’. Een strakke noordwestenwind had namelijk op 22-10 weer een tweede jager, nu een lichte fase middelste jager, landinwaarts geblazen. Zo kreeg je als het ware een echt ‘oosterstakestelgevoel’ op het platform in de heide, het is eens iets

- grote nete –

anders. Naast deze twee nieuwe soorten zijn ook de waarnemingen van een overtrekkende ijsgors, Europese kanarie en grote pieper in het tweede gedeelte van oktober zeker nog het vermelden waard.

De overgang naar november werd gekenmerkt door een overrompeling van duiven. Eind oktober was het dagrecord voor holenduif al scherper gesteld (198 ex. op 27-10) en op 1-11 was het dagrecord voor houtduif aan de beurt (meer dan 50.000 ex.). Het was indrukwekkend om de continue stroom van duiven te bewonderen, die trouwens nog steeds bezig was toen de telling om 13 uur werd stopgezet. De dagen nadien zag je de aantallen zienderogen afnemen, en dan komt het besef dat het teljaar er bijna op zit. Toch werden voor enkele wintergasten nog hoge aantallen gezien; dit was onder andere het geval voor kolgans (140 ex.) en goudplevier (59 ex.). Stilletjes werd ook nog wel gehoopt op een achtergebleven lading buizerds, maar een echte topdag kwam er jammer genoeg niet meer. Desondanks was het zeker nog de moeite waard om nog te tellen in november, want een geweldig drieluik zorgde voor een afscheid in stijl voor het teljaar 2014. Eerst was Koen getuige van een heerlijke waarneming van een kort pleisterende velduil. Enkele dagen later was het de beurt aan Frank om een zeer late gierzwaluw met alle kenmerken van vale gierzwaluw op te merken en ten slotte had Jonas het genoeg om 69 luidruchtige kraanvogels mooi vlak over de telpost te zien passeren (filmpje staat op waarnemingen.be).

Kortom, het was weer een zeer leuk en gevarieerd teljaar en dit is allemaal mogelijk door de vele tellers.

Hopelijk is iedereen weer op post in 2015!

Een baardman maakt een grand écart … (foto Dieder Plu)

17

Winterkoninkje: what’s in a name? door Titte, den Grunen Hesteneir Het winterkoninkje is een zeer klein vogeltje, een bolletje met een opgewipt staartje, eigenlijk. Het is rossigbruin van boven, lichter aan de onderkant en het heeft een krachtige, welluidende zang. Het vogeltje is zeer levendig en beweegt, op zoek naar voedsel, laag boven de grond. Het is een hollenbewonertje dat nestelt in knotwilgen, boomstronken, klimop en spleten in de muur.

En … dat het beestje in de loop der tijden de fantasie van heel wat mensen op hol gebracht heeft, moge blijken uit deze bijdrage.

Liefde gaf het duizend namen …

Dikwijls is het zo dat het aantal namen dat een plant of een dier toebedeeld krijgt, evenredig is met zijn populariteit. Heel wat namen verwijzen naar het koningschap. ’Koninkje’, is een algemene naam, ’keuntje’ is een combinatie van koning en konijntje als koosnaampje, ’pietje-koning’ (pietje is net als keuntje een affectief geladen woord: een kooivogeltje zoals een kanarie spreekt men met pietje aan, zo gebruikt men ook voor kleine kindjes: pietje snot en pietje pek, enz.)

In het Frans heet het vogeltje ’roitelet’, ’roi des oiseaux’, ’roi de froidure’ (koude ) en ‘roi Bertrand’. In Duitsland wordt het ’Schneekönig’, ’Zaunkönig’, ’Winterkönig’ en’ Meisenkönig’ genoemd. Vermelden we ook nog dat in het Frans het vogeltje ook wel bekend is als ’roitelet huppé’.

Volksnamen voor het winterkoninkje zijn verder ’pietekeuntje’, ’pieperkeuntje’, ’kaduintje’ en ’keunepietje’. Namen die duiden op de geringe grootte van het beestje zijn de volgende: ‘duumpje’ (Nederlands), ’Dumeling’ (Duits), ’pouce en poucet’ (Frans). Voorts nog ’noisette’ (nootje) en in Friesland ook ’tomke’. In Engeleland wordt de ‘winter wren’ weleens ‘thumbbird’ genoemd.

Omdat men meende dat het vogeltje zich verstopt in muizengaatjes, kreeg het namen toebedeeld als ’petit rat’ en ’ratereau’. Van enige afstand gezien vertoont het vogeltje gelijkenis met een muis: een pluizig bruin bolletje, voortdurend in beweging en altijd, ook in de vlucht, vlak bij de grond levend. In Friesland heet het ’mûske’, vooral omdat het zelden overdag gezien wordt, zich in donkere holen en hoekjes ophoudt en soms diefachtig weggestoken.

De ‘officiële’ benaming ‘winterkoning’ houdt dan weer geen rekening met de kleine gestalte van het vogeltje. Van Dale vermeldt bij ‘winterkoning’ dat meestal de verkleinvorm gebruikt wordt en geeft als synoniem ‘tuinkoninkje’. Terloops: de wetenschappelijke naam van de winterkoning luidt Troglodytes troglodytes.

De sage van de koningskeuze In de tijd dat de vogels nog konden spreken, hadden ze na lang beraad besloten om een koning te kiezen.

Daartoe werd een algemene vergadering belegd. Na veel wikken en wegen besloot men dat die vogel koning zou worden die tijdens een vliegwedstrijd het dichtst bij de hemel zou komen.

Alle waren graag bereid om mee te dingen, om de eenvoudige reden dat ze, zoals de meeste mensen ook wel een beetje hoogmoedig waren. Dagen en dagen achtereen werd er geoefend, en toen heel de bende op een afgesproken moment de lucht inging, was er een lawaai van jewelste. Gedruis van vleugels, gepiep, geschreeuw, gefluit en gezang dat horen en zien verging. Het licht van de zon werd erdoor verduisterd.

Het duurde niet lang of er kwamen al vermoeide vogels naar beneden, helemaal buiten adem. Toen de mededingers al erg uitgedund waren, maar de adelaar en enkele andere grote en kleine vogels nog hoog in de lucht hingen, kroop het winterkoninkje, zonder dat iemand het gezien had, heimelijk weg in de staart van de arend en bleef er stil verborgen zitten. Het beestje dat maar een pluimpje woog, kon dit gemakkelijk doen zonder dat de arend er iets van merkte. Weldra was het overduidelijk dat de arend de wedstrijd zonder problemen zou winnen. Op zijn dooie gemak zweefde hij gedragen door zijn machtige vleugels, de zon tegemoet.

Hij deed nog een rondje of drie, vier en liet zich dan naar beneden zweven. Maar toen hij aanstalten maakte om terug neer te dalen en al door de menigte toegejuicht werd, kwam daar vanuit zijn veren een nietig, bruin vogeltje tevoorschijn. Het stootte zich met zijn kleine pootjes af om zegevierend boven de arend uit te stijgen. En roepen en roepen dat het deed: ’Ik ben koenik, ik ben koenik!’.

Wel tien minuten na de arend daalde het op de aarde neer. Dat het inderdaad heel hoog gevlogen had, tot bij de zon, kon iedereen wel zien. Zijn veertjes waren er helemaal van verschroeid, hetgeen tot op de dag van vandaag nog te zien is. Het vogeltje had inderdaad, alhoewel door een list, de koningstitel weten te bemachtigen en werd voortaan ‘koningsken’ genoemd. De sluwheid had de macht overwonnen.

Aldus luidt de kern van het bekende verhaal over de koningskeuze onder de gevleugelde dieren.

18

- grote nete -

Toen de andere vogels vernamen dat het winterkoninkje ontsnapt was terwijl de uil daar zat te slapen, werden zij zo duivels kwaad op de ongelukkige uil, dat zij hem niet meer konden lijden of uitstaan. Ze lieten hem niet meer toe in hun gezelschap en sedertdien durft de uil zich niet meer overdag te vertonen. Daarom is de uil een nachtvogel, en zeggen de mensen dat hij een luiaard is. En daarom ook noemen zij een lui kind dat niet goed studeert en over zijn boeken in slaap valt, een uil.

Het koninkske sluipt voortaan als een muis over de grond tussen kreupelhout, bramen en distels, er goed op lettend niet te veel in het gezichtsveld van andere te komen. Inderdaad ziet men het vogeltje zelden hoger vliegen dan een paar meters. In doornhagen en houtmijten zoekt het zijn weg en geen enkele vogel kan het achterhalen.

Winterkoning, een geheiligd vogeltje Winterkoninkje (Foto Rudy Aeschlimann)

Waarom de uil ’s nachts moet vliegen Op dit thema bestaan echter vele varianten. Op andere plaatsen krijgen we een vervolg waarbij het volk een verklaring tracht te geven voor de verdoken levenswijze van het winterkoninkje … en voor de nachtelijke levenswijze van de uil.

De adelaar werd immers, nadat hij het bedrog inzag, zo woedend dat hij het koninkje een klap gaf met zijn vleugels, waarvan het nooit meer herstelde. Dat verklaart waarom het sindsdien niet hoger meer vliegt dan vlak boven de grond.

In het sprookjesboek van de gebroeders Grimm luidt het echter anders. De vogels, verontwaardigd over de list, konden geen vrede nemen met de overwinning en verzonnen een nieuwe wedstrijd. De vogel die het dichtst bij de hel zou geraken, zou nu koning gekroond worden. Alle begonnen ze te krabben, te scharrelen en te graven. De mus maakte met haar borst een kuiltje in het zand, de kip scharrelde een pierengat en de reiger priemde gaten met zijn snavel.

Ons koninkje wist er niets beters op te vinden dan in een muizenholletje te kruipen en diep onder de grond af te dalen. De andere vogels op hun beurt zagen dat ze weeral bedrogen waren en waren ten zeerste verontwaardigd over de sluwheden van zo'n klein schepseltje.

Er werd opnieuw vergaderd en strafmaatregelen werden besproken. Unaniem kwam men tot het besluit de uil, de vogel met de grote ogen, als wachter voor het holletje op te stellen. Als de uil zijn ene oog dichtkneep, deed hij het andere open, om aldus waakzaam te blijven. Toen hij echter al enkele uren voor het muizenholletje had gezeten, kreeg hij een ongelooflijke slaap. Hij stak zijn bek tussen zijn pluimen en sliep in. Het koninkje, dat van tijd tot tijd was komen loeren, want het voelde zijn maagske rammelen, zag dat de uil ingedommeld was, en zo rap als ’t regent en waait kroop hij uit het muizenholletje en liet de domme uil voort slapen.

Men beweert dat het aanwezig was bij de geboorte van het kindeke Jezus en dat het zijn nest had in de stal van Betlehem. Hij gebruikte al het mos en het pluis van zijn nest om een bedje te maken voor het kindje.

Soms schrijft men de rol die het roodborstje speelde bij de kruisiging van Christus, het uittrekken van de doornen, toe aan de winterkoning. Dit moest dan de roestbruine vlek op de borst van het vogeltje verklaren. Het was dan ook de winterkoning die de Heer wilde redden toen Judas hem zocht. Maar de gaai, die gezien had dat hij zich verborg, riep: ’Sous lou javelat’, waarop het koninkske antwoordde: ’Tais-te, tros de coqui’ (Tais-toi, espèce de coquin), zwijg, deugniet.

Er wordt verhaald hoe de kleine vogel een ei kwam leggen in de monnikspij die Sint-Carlief had opgehangen aan een eik, terwijl hij aan het werk was in de wijngaard. Sint-Malo stond het vogeltje toe een nest te bouwen en te broeden in zijn mantel, en men vertelt zelfs dat een koninkje zijn eitjes kwam leggen in de uitgestrekte handen van Sint-Kevin terwijl hij in gebed was. Het is trouwens niet zo uitzonderlijk dat onze vrienden gaan broeden in de zak van een versleten opgehangen jas of in een lus van een bundel opgehangen touwen.

Het is zo dat winterkoninkjes heel wat nesten maken: dat zijn dan speelnesten, slaapnesten, enz. Ringonderzoek bracht aan het licht dat één enkel mannetje in vier jaar tijd veertig nesten bouwde.

Een verhaaltje uit Normandië geeft nog een andere verklaring voor de roestbruine borstveren van het vogeltje. Toen de mensen het koud begonnen te krijgen, moest er een bode worden gevonden om het vuur uit de hemel te halen. Het winterkoninkje, dat nu eenmaal zo hoog gevlogen had, hoger dan de arend, werd bereid gevonden die moeilijke taak op zich te nemen. Lang, heel lang bleef het weg, en men begon reeds te denken dat men het nooit meer zou terugzien. En zie, daar zag men plots een lichtje heel hoog in de lucht. Dichter en dichter kwam het. Maar, ocharme! Daar het het vuur tegen zijn borstje had gehouden, waren al zijn pluimkes verschroeid. En dat is op de dag van heden nog altijd te zien.

- grote nete -

19

Welke vis zit in vijver Trichelbroek? door Vic Van Dyck Voor ons, natuurliefhebbers is dat gissen, maar misschien weten de futen of de aalscholvers hier het antwoord op. Vissen blijft in ieder geval een moeilijke groep om te inventariseren: op waarnemingen.be waren in het verleden nog maar enkele soorten genoteerd voor Trichelbroek. Tot de medewerkers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) op 3 november 2014 de visstand in kaart brachten.

Deze staalname gebeurde in het kader van het vernieuwde Sigma-plan. Er werd zowel met fuiken gevangen als met elektriciteit. In totaal zijn bijna 6000 exemplaren gevangen, gemeten en gewogen. Een helse karwei en soms hilarisch. Je moet maar eens een volwassen paling trachten te meten! Die beesten willen echt niet stil liggen en ze zijn niet te hanteren, ze zijn zo glad als … een paling.

Zo moet je een paling stil houden… met zacht Zo moet je een paling stil houden. Met zachtheid bereik je alles (foto Vic Van Dyck)

De wetenschappers gaven ons tijdens het meten en wegen ook nog heel wat achtergrondinformatie over de verschillende soorten. We deden zelf ook nog wat opzoekwerk op de website van het instituut en onze interesse voor het onderwaterleven was weer helemaal aangewakkerd.

Rodelijst-soort …

Het eerste wat ons opvalt, zijn de bijna 1700 vetjes die werden waargenomen. Deze Rodelijst-soort vindt in onze vijver blijkbaar het geschikte biotoop met onderwaterplanten en begroeide oevers. Dit zilverkleurige visje wordt maximaal 10 cm en is te herkennen aan de korte zijlijn, de opvallend grote ogen en de naar boven gerichte bek. Dit laatste kenmerk zou erop wijzen dat ze niet alleen eten zoeken tussen de waterplanten, maar dat ze ook het wateroppervlak afspeuren naar insecten. Een mooie soort dus en daar zijn we gelukkig mee.

Vetje (foto Vic Van Dyck)

Van de tien verschillende vissoorten die geconstateerd werden, staken drie soorten er qua aantallen ver bovenuit: vetje, baars en blankvoorn. Deze soorten reageerden blijkbaar fel op het elektrisch vissen. In de fuiken daarentegen lieten ze zich minder verschalken.

De wonderbaarlijke visvangst Hier is de lijst die we van INBO mochten ontvangen: Elektrisch gevangen: 611 rietvoorns, 1008 blankvoorns, 1447 baarzen, 1689 vetjes, 440 zonnebaarzen, 347 brasems, 23 snoeken, 1 paling, 2 blauwbandgrondels.

20

Gevangen in schuitfuiken: 41 rietvoorns, 98 blankvoorns, 80 baarzen, 2 vetjes, 11 zonnebaarzen, 60 brasems, 1 snoek, 15 palingen, 1 karper.

… maar ook exoten Iets minder goed voelen we ons bij het voorkomen van een groot aantal zonnebaarzen. Deze overigens mooie exotische vissoort vormt een gevaar voor de inheemse fauna. Zo zijn ze bijvoorbeeld schadelijk voor onze libellensoorten, omdat ze de eieren en de larven van deze prachtige insecten opeten.

Ook de aanwezigheid van de blauwband is geen goede zaak voor de plaatselijke soorten. Blauwbanden kunnen zich zeer snel voortplanten en ze eten viseitjes en jonge vissen. Dus ons vetje zal goed moeten opletten. Tenzij de roofvissen zoals snoeken voor een natuurlijk evenwicht kunnen zorgen.

Maar wat doen we met de alomtegenwoordige Chinese wolhandkrab, die ook werd in de fuiken werd aangetroffen?

- grote nete -

Zegswijzen over plant en dier uit: ‘Wat van eksters komt, huppelt graag’, W.P.Postma & E.A.J.Scheepmaker Hij/zij is snipverkouden Ook zegt men: hij is zo verkouden als een snip. Meestal gaat het dan om mensen die neusverkouden zijn, snotverkouden, snipverkouden.

De neus staat centraal bij dit gebeuren. En dat zou de link kunnen zijn naar de snip, een vogel met een lange, rechte, nogal opvallende snavel. Die sneb of snebbe (=snavel), ook wel ‘snip’ genoemd, was in het Middelnederlands de naam voor schoenpunt, neus van de schoen.

Een snip is ook een schuit met een puntig toelopende voorsteven. Kortom, het verband tussen snip en neus is nu niet meer zó moeilijk vast te stellen.

De snippen behoren met o.a. de ruiters en de strandlopers tot de waadvogels. Hun lange snavel is al kenmerkend. De watersnip (Gallinago gallinago) is een vrij algemeen voorkomende broedvogel in ons

land. Het is een vogel die zich vooral ophoudt in moerassige gebieden: vochtige duinpannetjes en natte heivelden.

De houtsnip (Scolapax rusticola), die na 1900 veelal als doortrekker te boek stond en maar zelden in ons land broedde, is de laatste vijfentwintig jaar weer regelmatig als broedvogel gemeld. Overigens is dat heel moeilijk vast te stellen, want het is buitengewoon lastig de vogels te observeren: hun nest is immers niet meer dan een simpel kuiltje in de grond tussen dorre bladeren, vaak tussen boomwortels of onder struiken, zodat men het niet makkelijk vindt.

Houtsnippen geven de voorkeur aan vochtige bossen met veel bodembegroeiing en struikgewas onder de hogere bomen. Men vermoedt dat de houtsnip overdag weinig actief is en vooral in de schemering zijn voedsel zoekt, maar geheel zeker is dat niet.

Water- en houtsnip waren vooral vroeger geliefde vogels om op te jagen, maar ook nu wordt er nog op snippen gejaagd.

‘Wien ’t lust, dat die ten ijs met sleên om snippen vaar’ ’t Is best dat grootvaâr thuis den dis en haard bewaar’.

******************************************************************

Zwerfvuilpeter in Heist Het geval wil dat er weer eens een gemeentelijk initiatief loopt waarbij vrijwilligers zich onbaatzuchtig gaan inzetten voor en aanzetten tot maatschappelijk besef.

Daar ik de slagzin huldig: De gemeente, dat ben je zelf! kon ik dit niet aan mijn lichtgepensioneerde zelf laten voorbijgaan. Het voor eigen deur keren heb ik al langer uitgebreid tot mijn door jonge gezinnen verrijkte straat, maar vanaf heden is dit alles goed en wel in goede banen geleid door de Milieudienst van onze pittige en hartige gemeente.

Gewapend met professionele grijptang, officiële zwerfvuilzak en dito fluohesje, stap ik met voorlopig nog flukse pas door Brandstraat, Peerdsdonkendreef en Hoekstraat, die binnen mijn zwerfvuilperimeter vallen.

Onderweg verzamel ik onder vragende en soms argwanende blikken (!) van buurtbewoners en voorbijgangers, wat er zoal zelfstandig ligt te zwerven langs landelijke wegen. Roesmiddelen zoals sigaretten, bier, pepdrankjes en allerhande medicatie om het leven aan te kunnen, schijnen volgens mijn waarnemingen nog goed in trek. Voeg daarbij fris- en andere dranken, snoepverpakkingen, wat er achter uit trouwe viervoeters en andere eenzaamheidverdrijvende huisdieren komt, en een

massa plastiek … en de grootste fracties van het zwerfvuil parlement zijn bekend.

Netjes toegebonden zet ik de daartoe geëigende zak op de afgesproken plaats waar de Technische Dienst hem na een mailtje zal komen ophalen.

Alvast mijn buurt ligt er smetteloos bij, schone mensen ook! Alleen jammer dat op een gemeente van meer dan 40.000 inwoners (Turnhout watch out!) slechts een dozijn idealisten zich geroepen voelen om hun steentje bij te dragen. Zelfs onder mijn groene medeprofeten waren slechts mijn schamele zelf en een eerder behaarde en bebaarde, bedaarde jongbejaarde bereid iets meer dan hun minimale burgerplicht te verrichten.

Vandaar deze oproep: Je kunt je nog altijd aanbieden bij de Milieudienst om ook enkele straten in je buurt zwerfvuilvrij te houden. Het bespaart de gemeente (jezelf dus) heel wat extra kosten, je woont en leeft in een nette buurt, komt met de buurtbewoners in contact en je bent regelmatig in de, voorlopig nog, gezonde buitenlucht. Neem daarom contact op met de Milieudienst: Heidi Van de Putte, 015 23 74 15, hvdp@heist-op-den-berg.be.

Ik ben (nog even) Heistenaar! Jij toch ook? (Titte)

- grote nete -

21

Activiteitenkalender januari – april 2015 Afdeling Heist-op-den-Berg JANUARI

Za 28 Cursus: Bomen snoeien - Praktijk Lesgever: Eddy Vets Deze les is vervolg van theorie 13-12-2014 10:00 tot 12:00: Bevelsesteenweg 85, Itegem

Zo 18 Daguitstap: Vogels spotten in de winter Anderstad en Duffelse Waterbekkens 9:00 Natuurpuntlokaal, Leopoldlei 81, Hallaar Picknick meebrengen – Vervoer kostendelend Info: Stefan Janssens 015 24 28 02

MAART

Za 24 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar

Za 7

Za 31 Diavoorstelling door Raf Mols Peru, een mix van cultuur en natuur 20:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Inkom 2,50 euro t.v.v. Reservatenfonds Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

Za 14 Filmverslag door Theo Pauwels Natuurreis door Costa Rica 20:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88 Zo 22 Wandeling Het Goor-Asbroek 14:00 Kerk, Netestraat 1, Westmeerbeek Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

FEBRUARI Zo 1

Za 7

Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar

Landschapswandeling Kruiskensberg 14:00 taverne ’t Schipke, Herenthout Info: Eddy Vets 015 25 18 12

APRIL Ma 6 Op zoek naar de Paashaas in de Netevallei Ontdekkingswandeling voor kinderen Vertrek tussen 9:30 en 10:00 Lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81 te Hallaar Info en inschrijvingen: Paul Anthonis 015 24 89 88 of paul.anthonis@scarlet.be

Algemene vergadering Natuurpunt Heist Terugblik 2014 en planning 2015 19:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info en inschrijven: Paul Anthonis 015 24 89 88

Vr 13 Cursus: Meteo – Theorie 1 Het weer: wolkensoorten, fronten …

Lesgever: Koen Leysen 19:30 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88 Deel 2 op 27-02

Zo 12 Vogelwandeling in de Netevallei 14:00 Taverne Pallieterhoeve IJzerenweg 21 te Booischot Info: Stefan Janssens 015 24 28 02 Za 25

Za 21 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info : zie laatste pagina van kalender Vr 27 Cursus: Klimaatverandering – Theorie 2 De impact op onze natuur …

Lesgever: Koen Leysen 19:30 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

BERGFOLK 6: Voorprogramma: Mac & Mel (Ierland) Hoofdact: Barrule (Eiland Man) 20:00 in de Parochiezaal te Booischot Kaarten: Inkom 15 euro – v.v.k. 12 euro Info: Jo Van Dessel 0495 53 13 23 Website: http://users.telenet.be/Bergfolk

Cursus Meteo en Klimaatverandering (impact op natuur) In die les behandelt Koen Leysen enkele belangrijke basismechanismen van weer, wolkenvorming, luchtdruk, fronten e.d. Een belangrijk onderdeel zijn de verschillende wolkensoorten, hun kenmerken en, ondersteund met fraaie foto's, ook speciale optische effecten (halo, regenboog, iriserende wolken, lichtende nachtwolken, enz).

Voorts bespreekt hij enkele weerspreuken, die hij

Praktische inlichtingen Vrijdag 13 februari: 19:30 – 22:15: theorieles Meteo Vrijdag 27 februari: 19:30 – 22:15: theorieles Klimaat

22

- grote nete -

bekijkt dan door een meteorologische bril, m.a.w. hij tracht te verklaren waarom er in sommige spreuken wel iets van waarheid zit.

Tot slot heeft hij het even over het weer op het internet. Eventueel kan Koen het ook nog hebben over de relatie vogeltrek-weer.

De tweede les gaat over de klimaatverandering en de impact op onze natuur.

Activiteiten januari - april 2015 AFDELING GROTE NETE Zondag 29 maart Lentewandeling in de Netevallei 14:00 Netebrug weg van Herselt naar Zoerle-Parwijs Info: Walter Michiels 014 26 43 37 of Tuur Vleugels 0472 44 37 30

JANUARI Zondag 4 januari Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52, Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013 78 36 09

APRIL

Zondag 18 januari Winterwandeling in Varendonk-Goorbeek: Bomen herkennen in de winter 14:00 Rode Kruislokaal, Varendonksebaan te Veerle (Varendonk) Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10

Zaterdag 4 april 2015 9:00 Werkdag Goor-Asbroek Informatie: Guido Ceulemans 0477 59 05 62 Of Kris Dries 0495 47 64 29 Zondag 5 april 2015 Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52 Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013 78 36 09

FEBRUARI Zondag 1 februari Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52, Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013 78 36 09

Zondag 12 april 2015 Dagtocht 8:30 parking van voormalige Vinea, Veerledorp 16 te Veerle De uitstap gebeurt kostendelend met eigen wagens Picknick en stevig schoeisel meebrengen Info bestemming e.d.: Jan van Walsum:0494 82 64 14 en janvanwalsum1@gmail.com

Zaterdag7 februari 9:00 Werkdag Goor-Asbroek Informatie: Guido Ceulemans 0477 59 05 62 of Kris Dries 0495 47 64 29 Zaterdag 14 februari Werkdag in de Roost, Roostvijvers, oeverbeheer 9:00 parking Rooststraat, Veerle-Laakdal Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Herman Berghmans 014 84 16 04

Zaterdag 18 april 2015 Werkdag in het Eindhoutbroek 9:00 Hoek Oude Vorstseweg, Paviljoenstraat, Eindhout-Laakdal Informatie: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Herman Berghmans 014 84 16 04

Zondag 15 februari Algemene vergadering Natuurpunt Grote Nete 10:00 Buurthuis, Veerle Heide Vooraf aanmelden: Eddy Dehond, eddy.dehond@skynet.be of 0477 84 80 08

Zondag 19 april 2015 Vroege vogelwandeling met gevulde knapzak 7:00 Parking Rooststraat, Veerle-Laakdal Informatie: Herman Berghmans 014 84 16 04 Inschrijven vóór 5 april via vic.vandyck@scarlet.be of 014 84 02 10 Deelname: 5 € ter plaatse betalen

MAART Zondag 1 maart 2015 Werkdag Langdonken 9:00 aan de schuur Donkstraat 52, Ramsel-Herselt Informatie: Benny Van Dyck 013-78 36 09 Zondag 22 maart 2015 Wandeling Trichelbroek:Watervogels in de kijker.

14:00 Sint-Bavokapel, Sint-Bavostraat, Eindhout-Laakdal Informatie: Herman Berghmans 014 84 16 04 of Ludo Verwimp 0472 42 61 29

- grote nete -

23

Info Lid worden van Natuurpunt Het lidmaatschap bedraagt 27 euro per jaar en is geldig voor het hele gezin. Overschrijven op rekeningnummer BE17 2300 0442 3321 van Natuurpunt, Michiel Coxiestraat 11, 2800 Mechelen met vermelding van lidnummer of ‘nieuw lid’. Als welkomstgeschenk ontvangt u een exclusieve gids met wandelingen in dertig van onze mooiste natuurgebieden. U ontvangt gratis vier nummers van Natuur.blad, ons verenigingstijdschrift boordevol informatie over de natuur. U krijgt viermaal per jaar het afdelingstijdschrift Grote Nete.

Donateurs Voor giften vanaf 40 euro krijgt u een fiscaal attest.

Giften mogen worden gestort op rekening BE56 2930 2120 7588.

Indien u het projectnummer vermeldt, gaat de gift naar het bedoelde reservaat. Zie de website.

Natuurpunt Coxiestraat 11, 2800 Mechelen - 015 29 72 20 e-mail: info@natuurpunt.be

Natuurpunt Grote Nete Rekeningnummer: BE08 4176 0764 1113 E-mail: grotenete@hotmail.com

Natuurpunt Heist-op-den-Berg Rekeningnummer: BE32 9794 2781 8202 E-mail: info@natuurpuntheistopdenberg.be

Bezoek website Grote Nete:

Bezoek website Heist-op-den-Berg

www.natuurpunt.be/grotenete

www.natuurpuntheistopdenberg.be

Contactadressen Natuurpunt afdeling Grote Nete en Heist-op-den-Berg Heist-op-den-Berg

Paul Anthonis, Melkouwensteenweg 105, 2590 Berlaar-Heikant - 015 24 89 88 e-mail: paul.anthonis@natuurpuntheistopdenberg.be

Herselt

Staf Aerts, Averbodesesteenweg 93, 2230 Herselt - 013 77 22 78 e-mail: staf.aerts@pandora.be

Hulshout

Manu Vlaeyens, Netestraat 33, 2235 Westmeerbeek - 016 69 72 74 0473 94 16 08 e-mail: manu_vlaeyens@hotmail.com

Laakdal

Herman Berghmans, Wijngaardbos 45, 2431 Veerle - 014 84 16 04 e-mail: h.berghmans@skynet.be

Westerlo

Walter Michiels, De Hand 1, 2260 Westerlo - 014 266 43 37 e-mail: walter.michiels6@pandora.be

Eindredactie

Paul Anthonis, Melkouwensteenweg 105, 2590 Berlaar-Heikant - 015 24 89 88 e-mail: paul.anthonis@scarlet.be

24

- grote nete -

Activiteitenkalender 2015