INLEIDING
150 Jaar brandweer in de oudste stad van Nederland
Dit jaar viert de brandweer van Nijmegen een bijzonder jubileum: 150 jaar van onvermoeibare inzet voor de veiligheid van de stad en haar bewoners. Op 28 december 1875 besloot het gemeentebestuur van Nijmegen, in een tijd van groeiende stadsontwikkeling en industrialisatie, de brandweer officieel op te nemen als gemeentelijke dienst. Sindsdien heeft de brandweer talloze keren haar moed en vakmanschap bewezen bij het bestrijden van branden, het redden van levens en het beschermen van de stad tegen uiteenlopende gevaren.
Ter gelegenheid van dit historische jubileum is er een speciale wandeltocht samengesteld, die je meeneemt door de straten van de binnenstad van Nijmegen. Onderweg wordt stilgestaan bij 15 locaties waar de brandweer in de loop der jaren een cruciale rol heeft gespeeld bij branden en andere incidenten. Van dramatische gebeurtenissen tot heroïsche reddingen, iedere locatie vertelt een stukje geschiedenis van de brandweer en de stad zelf.
De wandeltocht start en eindigt bij de Mariënburgkapel, een iconisch punt in de stad. Hier kun je, voor of na de tocht, tijdens het jubileumjaar 2025, een kijkje nemen bij de expositie van de brandweer, waar het rijke heden en verleden van de brandweer in beeld en verhaal tot leven komt.
De route is ongeveer 4 kilometer lang en zal zo’n 1 tot 1,5 uur in beslag nemen. Op het plattegrondje markeren de brandweerlogo’s de plekken waar extra informatie, tekst en foto’s in dit boekje zijn opgenomen. Elke stop biedt een unieke inkijk in de geschiedenis van de brandweer en de invloed ervan op de stad Nijmegen.
De route
Hieronder staat de wandelroute uitgetekend. Je start bij de Mariënburgkapel. Het logo geeft de plekken aan waarover extra informatie (tekst, foto’s en ervaringen) in dit boekje staat. Het gaat om 15 locaties.
1 Mariënburg /// Containerbrand
2 Burchtstraat /// Wibra
3 Grote Markt /// Stevenstoren en de Huilers
4 Grote Markt /// Café Marktzicht
5 Waalkade /// Restaurant IZZI
6 Waalkade /// Het derde pand rechts van restaurant Witlof
7 Waalkade /// Zwitserse cruiseschip Edelweiss
8 Nieuwe markt /// Prostitutiepand
9 Lange Hezelstraat /// Café De Beurs
10 Lange Hezelstraat /// Steegje De Gulden Wagengas
11 Lange Hezelstraat /// 2e pand links na de Begijnenstraat
12 Plein 44
13 Bloemerstraat/Piersonstraat /// Café De Plak
14 Molenstraat /// Dancing Corona
15 Klein Mariënburg /// Oude brandweerkazerne
Grote
Markt /// Café Marktzicht
In de nacht van 4 juli 1989 veranderde het leven van de uitbater van café Marktzicht voorgoed. Die nacht was hij, zoals altijd, in zijn café bezig met de laatste klusjes. Rond drie uur ‘s nachts ging hij naar de tweede verdieping, waar hij samen met zijn vrouw en 12-jarige zoontje woonde. Wat volgde, zou hem voor altijd achtervolgen.
“Ik werd wakker van mijn moeder, die een verdieping lager woonde,” vertelt hij, terwijl zijn stem even breekt bij de herinnering. “Toen ik de deur opende, leek het wel het vagevuur. Het was een brandende zee.”
In paniek rende hij naar boven, naar de zolder waar zijn zoontje sliep. Zijn moeder volgde hem, maar net toen hij weer naar beneden wilde rennen, hoorde hij haar angstige roep: “Help, ik val!” De rook was zo dicht dat hij haar niet meer kon vinden.
Uiteindelijk slaagde hij erin zijn zoontje in veiligheid te brengen, maar zijn moeder overleefde het niet. Twee dagen later werd haar lichaam achter de voorgevel door de brandweer gevonden, met haar dode kat naast zich.
De uitbater, zijn vrouw en zoontje konden via het dak ontsnappen, maar de verwoesting was enorm. De brandweer moest alles op alles zetten om te voorkomen dat het vuur naar het naastgelegen pand zou overslaan. Dankzij een ondergrondse pomp onder het Waaghplein kreeg de brandweer extra water, wat hen hielp om de brand te bedwingen.
Het Zwitserse cruiseschip Edelweiss
Op 20 maart 2019 botste het passagiersschip Edelweiss rond kwart voor vier in de ochtend tegen een pijler van de spoorbrug op de Waal. Aan boord bevonden zich 240 mensen, waaronder 160 passagiers en 80 medewerkers. De brandweer, die met meerdere blusboten ter plaatse kwam, kreeg te maken met een situatie die een snelle en gestructureerde aanpak vereiste.
Bij aankomst bleek er een brand aan boord te zijn ter hoogte van de voorpiek, dat snel onder controle werd gebracht. De grootste zorg daarna, was een groot gat in de romp van het schip, veroorzaakt door een aanvaring met een ander vrachtschip. Gelukkig bevond dit gat zich boven de waterlijn, waardoor er geen risico was op lekkage of schade aan de machinekamer. Ondanks de schade aan het schip, waren er geen gewonden. Het meeste leed bestond uit geschrokken passagiers, vooral ouderen die medische zorg nodig hadden. Ambulancepersoneel was snel ter plaatse, en er werd gezorgd voor de nodige medicijnen. De passagiers konden snel worden geëvacueerd. Zij zijn opgevangen in het stadhuis van de gemeente Nijmegen en konden de woensdagochtend al hun reis voortzetten in een vervangend schip.
Dankzij de goede samenwerking tussen brandweer, Rijkswaterstaat en andere hulpdiensten kon de situatie efficiënt worden beheerst. De taakverdeling was duidelijk, wat ervoor zorgde dat iedereen precies wist wat hij moest doen. Deze inzet, toevallig samen met een vooraf geplande oefening, toonde de effectiviteit van de brandweer en haar partners in een crisis.
Wist je dat Brandweer Nijmegen…
De blusboot 42 keer in actie kwam?
10
Lange Hezelstraat /// Gulden Wagengas
December 1999, rond tien uur ’s avonds brak er brand uit op de bovenverdieping van een sportzaak in de Lange Hezelstraat. Een bewoner aan de overkant van de straat hoorde plotseling een knal en zag een ruit springen en de vlammen sloegen naar buiten. In een poging de brand te blussen, greep een bewoner snel een brandblusser, maar het vuur bleek te krachtig. Samen met andere bewoners wist hij via de woonetages aan de achterkant van het pand te ontsnappen. De brandweer was ondertussen al onderweg.
Helaas was er één bejaarde vrouw die niet op tijd aan de vlammen kon ontsnappen. Brandweerlieden wisten haar uit het pand te halen, maar ondanks de reanimatiepogingen van de ambulance, bleek het tevergeefs.
De brandweer kreeg snel assistentie van de post in Lent. Met drie blusvoertuigen, een hoogwerker en een verbindings-/commandowagen werd grootschalig ingezet om de brand onder controle te krijgen. Ook de naastgelegen panden werden geëvacueerd.
Uiteindelijk kon het sein ‘brand meester’ worden gegeven, maar de schade was groot.
De Lange Hezelstraat, een van de oudste straten van Nijmegen, staat bekend als een brandgevoelig gebied. De bebouwing is er complex, met tussenverdiepingen, bijgebouwen en smalle achterommetjes. Bovendien wordt de straat veel bewoond door studenten. Dit was niet de eerste keer dat er brand uitbrak in dit gebied: in 1994 en 1995 vonden hier ook al drie grote branden plaats, waarbij bewoners op het nippertje gered konden worden.
Loop een stukje door tot links het tweede pand na de Begijnenstraat.
Anekdote: ‘Een brand met dodelijke slachtoffers gaat je niet in je koude kleren zitten’. ‘De oude binnenstad geeft altijd extra uitdagingen voor de brandweer. De straatverlichting vormt een obstakel voor de hoogwerkers. Verder is er een grote kans dat een brand overslaat naar andere gebouwen. Veel is van hout en aan elkaar gebouwd.
INTERVIEW DE PLAK
Begin jaren ’80 waren er flinke krakersrellen in Nijmegen, beter bekend als de Piersonrellen. De brandweer speelde daar ook een rol in. Jij was als manschap hierbij betrokken, kun je daar iets over vertellen?
Zeker. In die tijd rukten we ’s avonds regelmatig uit. Als je dienst had, kon je erop rekenen dat er iets speelde. Vooral in de buurt van de Piersonstraat waren er vaak kleine buitenbrandjes. Meestal gingen we erheen met politiebegeleiding. Dat was dus midden in de krakersrellen en dat zorgde voor veel onrust. Ik weet nog dat we eind februari of begin maart 1981 werden opgeroepen voor een briefing in het leslokaal aan de Leliestraat. Er werd ons verteld dat de ontruiming eraan zat te komen. Het werd groots aangepakt, in meerdere ringen.
Wij stonden buiten de binnenste ring. Misschien zat een collega als enige met de blusauto binnen de afzetting, maar dat weet ik niet zeker.
Wat ik me ook nog herinner is dat het B&W tijdelijk in een gebouw aan het Valkhof vergaderde. Wij liepen daar brandwacht, vaak ’s avonds. Samen met een collega zaten we binnen terwijl buiten de ME paraat stond. Soms beukten demonstranten op de deuren. Op een avond stormden ze zelfs naar binnen. Mijn collega zei toen: “We stappen maar een stukje terug. Wij zijn gewoon van de brandweer.”
Loop voor De Plak linksaf de Zeigelhof in, vervolg de weg naar rechts en dan weer rechts de Piersonstraat in. Aan het einde linksaf de Eerste Walstraat in tot aan de kruising van de Molenstraat, Van Welderenstraat.
Wist je dat Brandweer Nijmegen…
Naast branden ook wordt uitgerukt voor ongevallen, hulpverlening en assistentie aan ambulances?
Heeft deze preview je nieuwsgierig gemaakt?
Haal dan vanaf 5 juli het volledige boekje voor slechts €1,50 op in de Mariënburgkapel en ontdek de stadswandeling zelf!