Leesfragment mindful met jezus philip troost

Inwezig leven Op adem komen bij God en rust vinden in jezelf

Uit eigen ervaring ontdekte Philip Troost hoe mindfulness naadloos paste bij de manier waarop het evangelie van Christus het leven weer gezond maakt. De pastoraal therapeut was getriggerd en ging op zoek naar hoe de uitnodiging van Jezus om bij hem rust te vinden concreet en praktisch uitwerkt voor ons psychische, lichamelijke en sociale leven van alledag. Het is een eerlijk verhaal dat ook de weerbarstigheid van het soms volle, zware en gestreste bestaan recht doet, zonder die weerbarstige realiteit het laatste woord te geven. De auteur giet niet een christelijk sausje over de standaard mindfulnesstraining maar komt met een heel eigen programma.

Want wat God geeft in Christus is meer en dieper dan mindfulness als techniek. Het gaat om ‘inwezig leven’. Het boek is toegankelijk geschreven, met praktische oefeningen bij elk hoofdstuk.

Philip Troost (1959) werkt in een praktijk voor transpersoonlijke therapie en pastoraat. Van hem verscheen eerder o.a. Open lijnen, een cursus in omgaan met God en met elkaar en Spiritualiteit van ontvankelijkheid.

Philip Troost Mindful met Jezus

Mindful met Jezus

NUR 707 ISBN 978 90 435 2247 2

kokBOmindfullmetjezus1.indd 1

16-10-13 10:07

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 3

Philip Troost

Mindful met Jezus Inwezig leven

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 4

Ik draag dit boek op aan mijn lieve collega-pastores en therapeuten bij Spectrum: Dick, Harriët, Nienke, Anita, Helen en Marnix. Dit boek is een van de vruchten van onze gezamenlijke zoektocht.

© 2013 Uitgeverij Kok – Utrecht www.kok.nl Omslagontwerp: Garage BNO Opmaak binnenwerk ZetSpiegel, Best ISBN 978 90 435 2247 2 ISBN e-book 978 90 435 2248 9 NUR 707 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 5

Vooraf

Als ik een willekeurige boekhandel binnenstap, vind ik in de kast ‘Spiritualiteit’ steevast een hele rij boeken over mindfulness. Wat drijft mij om er daar nog weer een aan toe te voegen?

Het antwoord is eenvoudig en voor de hand liggend: er staat nog geen boekje tussen over mindfulness voor christenen. En daar is behoefte aan, zo bleek uit een recent onderzoek naar de verhouding van mindfulness tot het christendom, uitgevoerd in opdracht van het Lindeboom Instituut.1 In dit onderzoek wordt duidelijk dat onder christenen veel belangstelling is om een mindfulnesstraining te gaan volgen, en tegelijk ook huiver hiervoor vanwege de boeddhistische wortels die er aan ten grondslag liggen. Het onderzoek beveelt dan ook aan een christelijke variant te ontwikkelen.

Neutraal of religieus?

Maar wat is dat dan, christelijke mindfulness? Kan dat eigenlijk wel? Kun je de techniek wel losmaken van zijn religieuze achtergrond? Een opvallende constatering in het hierboven genoemde onderzoek is dat een deel van de christenen mindfulness vooral ziet als een min of meer neutraal hulpmiddel, terwijl niet-christenen er veel meer naar kijken als een levenshouding.

Het zou kunnen dat dit religieus neutraliseren van mindfulness onder christenen een manier is om er gebruik van te kunnen maken zonder in gewetensproblemen te komen. Mindfulness wordt dan gereduceerd tot puur een techniek die je ook los van de boeddhistische oorsprong kunt toepassen. Voor andere christenen zijn de vaardigheden en levenshouding van mindfulness

5

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 6

zo verweven met de boeddhistische religie, dat je als christen je er verre van moet houden. Het argument dat boeddhisme geen religie is maar een levenswijze, gaat er bij hun niet in. Bij mij eerlijk gezegd ook niet, ook al begrijp ik dat het boeddhisme geen god kent, maar alleen een verlichte leraar. Ondertussen wil het boeddhisme wel waarheid formuleren omtrent de diepste levensvragen van een mens. De boeddhistische ‘leer’ biedt een heilsweg als antwoord op de vergankelijkheid en het lijden en heeft weet van het Absolute. Hoezo geen religie?

Een derde weg Omdat ik mindfulness niet wil reduceren tot een techniek alleen, en ook niet onschuldig wil doen over de boeddhistische wortels, kies ik in dit boekje een derde weg. Mindfulness is een levenshouding die inderdaad geworteld is in religieuze overtuigingen. In deze zin kom ik dus langszij bij boeddhisten en andere niet-christelijke beoefenaars van mindfulness, dat het echt gaat om een religieus geïnspireerde levenshouding. Maar terwijl ik nu niet het hele pakketje overboord ga zetten vanwege de niet-christelijke religie op de achtergrond, betekent dit langszij ook niet dat we uiteindelijk toch allemaal hetzelfde bedoelen.

Het is niet een kwestie van dat niet-christelijke of oosterse gedachtegoed – dat ik herken als van God – weer christelijk te laten klinken, maar het opnieuw te doordenken vanuit het evangelie van Christus. Zodat het niet ongeveer hetzelfde is, maar echt weer wordt wat het van oorsprong was, zoals God het duidelijk maakt in de orde van de schepping (ouder dan het boeddhisme) en bevestigt in het evangelie van Jezus Christus (jonger dan het boedDe actieradius van het evangelie van dhisme). Ik voel me Jezus Christus is de omgeving waar echt pijnlijk verontmindfulness van oorsprong thuishoort. waardigd over hoeveel moois van God wij als westerse christenen zijn kwijtgeraakt, en dat ik vaak niet-christenen nodig heb en oosters georiënteerde denkers om hier achter te komen. Ik ga in dit boek dan ook duidelijk maken dat die 6

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 7

mindfulvolle levenshouding juist kenmerkend zou moeten zijn voor navolgers van Jezus, en in het kader van die navolging dieper gaat, breder reikt en zelfs anders is dan mindfulness in een oosters spiritueel kader. De actieradius van het evangelie van Jezus Christus is de omgeving waar mindfulness van oorsprong thuishoort.

Uitvinding van God In de afgelopen jaren waarin ik de training Mindfulness in Christus ontwikkelde en meerdere keren in onze praktijk Spectrum in Hattem heb gegeven, heb ik namelijk ontdekt dat deze kerstening van mindfulness bepaald niet gezocht of geforceerd is. Het is gewoon opvallend hoe gemakkelijk mindfulnessprincipes terug te vinden zijn in de Bijbel. Gaandeweg werd ik er steeds meer in bevestigd dat de levenshouding waar mindfulness voor staat, niet een uitvinding van boeddhisten is maar van God. In de cultuur van de oosterse religies heeft men gemakkelijker feeling kunnen houden met bepaalde levenswetten en wijsheden die God in de schepping gelegd heeft, dan wij hier in het Westen. Hier in Europa zijn we de laatste paar honderd jaar steeds meer vanuit ons denken en in In de cultuur van de oosterse religies heeft een steeds hoger men gemakkelijker feeling kunnen houden levenstempo gaan met bepaalde levenswetten en wijsheden leven, met alle verdie God in de schepping gelegd heeft, wachting, prestadan wij hier in het Westen. tiedruk en andere stressfactoren die daarin meekomen. Dat er in de mindfulnesshype nu vanuit het Oosten weer gezonde levensprincipes naar ons toe waaien, wil nog niet zeggen dat deze levenswijsheden op zichzelf boeddhistisch zijn. In Romeinen 1:18-23 zegt Paulus dat de geschapen werkelijkheid het stempel draagt van Gods aanwezigheid. Hij noemt God daar zelfs de waarheid, die je gewoon in de schepping kunt waarnemen, ook als je die waarheid vervolgens niet herkent en erkent als de ene ware God. Paulus schrijft dit in een

7

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 8

wereld boordevol niet-christelijke religie. Daarin zijn de mensen ‘verduisterd van geest en hart’, niet omdat ze God niet waarnemen, maar omdat ze vanuit hun waarneming Hem vervolgens niet erkennen en eren. Op deze manier denk ik dat boeddhisten met hun mindfulness iets van Gods werkelijkheid hebben gezien, en dat het nu aan ons is om deze levenswijsheid weer toe te schrijven aan de God van Israël, de Schepper van alles wat aan gezonde levenswijsheid te ontdekken is. Die levenswijsheid weer herontdekken en begrijpen vanuit het evangelie van Jezus Christus in wie deze God zich nog dieper heeft laten kennen dan alleen in zijn schepping.

Revisie Het punt is dus niet of de mindfulnessgedachte en bijbehorende vaardigheden op zich kloppen, maar in welk spiritueel kader ik ze inzet. En daar zit wel een verschil met het boeddhisme, wat ik in het inleidende hoofdstuk concreet zal maken. Voor nu hoop ik duidelijk gemaakt te hebben dat het er niet om gaat een christelijk sausje over een oosters niet een standaard product te gieten, of alleen wat anmindfulnessprogramma, dere woorden te gebruiken zonder met hier en daar een het product zelf te reviseren. Ik wil christelijk woordje of in dat product onderscheiden wat verwijzing naar een van God is en wat niet. Dus niet proberen oosters gedachtegoed in Bijbeltekst, maar een een christelijk straatje te praten, heel eigen programma maar kloppend gedachtegoed weer de rechtmatige plek terug geven in een christelijk spiritueel kader. Zo ontstaat er niet een standaard mindfulnessprogramma, met hier en daar een christelijk woordje of verwijzing naar een Bijbeltekst, maar een heel eigen programma met daarin alle basisingrediënten van de ‘gewone’ mindfulnesstraining verwerkt. We pakken als het ware terug wat we als westerse christenen kwijtgeraakt waren. Met dank aan de boeddhisten die met de oosterse spirituele golf die in onze tijd over Europa spoelt ons weer wakker geschud hebben op dit punt.

8

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 9

Gezond leven Mindfulness wordt vaak aanbevolen door artsen en hulpverleners als probaat middel bij stress, angst, depressie, spanning, burn-out en aanverwante klachten. Mijn motivatie voor een christelijke variant van mindfulness is niet zozeer dat het een probaat middel is waarvan ik bij christenen de huiver wil wegnemen voor geestelijke bijwerkingen. Alhoewel dit ook meespeelt is mijn motivatie vooral dat ik in mindfulness belangrijke basisprincipes vind van wat gezond leven is in het perspectief van wat de Bijbel ons vertelt over wie God is en hoe Hij het menselijk leven bedoelt. Van die oorspronkelijke bedoeling van de Schepper zijn we vaak ver verwijderd met de manier waarop we in het leven staan. We zijn van huis geraakt, vervreemd van wat ‘normaal’ is in het leven als kind van God. We willen graag ontspannen, en toch zijn we gestrest.

We geloven dat God ons liefheeft en is mijn motivatie beschermt, en toch zijn we bang. We vooral dat ik in willen leven vanuit de rust, en toch mindfulness krijgen we een burn-out. Om deze belangrijke basisprincipes vind reden geef ik, anders dan in gangbare mindfulnesstrainingen, in dit van wat gezond boek ook aandacht aan die diepere leven is in het perspectief van wat drijfveren in onze psyche, waardoor de Bijbel ons vertelt we steeds maar niet toekomen aan over wie God is en de manier van leven die we het liefhoe Hij het menselijk ste zouden willen. Dit programma is dan ook niet alleen een training voor leven bedoelt. hoe het anders kan, maar ook een verkenning van waarom we het doen zoals we het doen. En hoe we met die werkelijkheid van ons leven in het Licht van Gods waarheid kunnen gaan staan. Het is een programma in de lijn van hoe wij kijken en werken in Spectrum: we bieden pastoraat en therapie aan als één geheel, waarbij we deze hulpverlening niet beschouwen als het behandelen van patiënten of probleemgevallen, maar als de zoektocht van elk mens om gaandeweg te ontdekken hoe God het bedoelt

9

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 10

en wat gezond leven is. Al lezend in dit boek zul je merken dat bij deze zoektocht het geestelijke, psychische, sociale en lichamelijke zo samenhangen en op elkaar ingrijpen, dat al deze aspecten ook steeds tegelijk aan de orde zijn. In deze zin zouden christelijke hulpverleners, artsen en pastores niet naar mindfulness moeten kijken als iets dat werkt, maar als iets dat ons weer op het spoor zet van wat God wil geven aan gezond leven.

Inwezig Je zult nu ook begrijpen dat het woord mindfulness niet de lading dekt die ik als christen ken als het gaat over rusten in God. Andere christelijke duidingen voor leven in en vanuit God zijn bidden zonder ophouden of wandelen voor Gods aangezicht of leven in de tegenwoordigheid van God. De christelijke basishouding waar dit boek over gaat, is veel breder en gaat veel dieper dan sec mindful zijn. Wat mindfulness letterlijk is, opmerkzaamheid, met je volle aandacht er bij, is slechts een aspect van het leven in Gods aanwezigheid en daar tot rust komen. Dat gaat niet alleen over met aandacht en zonder oorJe zult nu ook begrijpen dat het deel waarnemen, maar woord mindfulness niet de lading vooral over wat het is dekt die ik als christen ken als het om je positie in Christus gaat over rusten in God. in te nemen. Christus in wie Gods waarheid, liefde en genade de basis onder je leven vormt. Christus die Heer is, de enige!, over jouw leven. Christus door wie God jou draagt en vrede geeft. Christus die alles volbracht wat er te volbrengen is.

Ik heb mijn hoofd erover gebroken om een Nederlands woord te vinden dat de lading wel dekt, en dat wat mij betreft in christelijk Nederland een hype mag worden die de interesse voor mindfulness in een boeddhistisch jasje vervangt door verlangen om de rust bij Jezus te zoeken. Ik kon het Nederlandse woord niet vinden, tot een collega me het woord aan de hand deed waarbij ik meteen wist: dit is het. Dit klopt precies. Het woord 10

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 11

inwezigheid. Het duidt de werkelijkheid aan die ik in dit boek wil beschrijven, en die genoemd wordt in wat al zo’n dertig jaar mijn lievelingstekst in de Bijbel is: “Ikzelf leef niet meer, maar Christus leeft in mij” (Gal.2:20). Mijn leven kan basis vinden, tot rust komen en gezond worden, naarmate ik feeling ontwikkel voor en afstem op de werkelijkheid van Gods aanwezigheid in dit geschapen leven hier en nu, zijn inwezigheid. Dat kan ik doen door mijn positie in Christus in te nemen. Mijn referentiekader en oriëntatie te ontlenen aan wie Hij is en wat Hij deed en doet. Inwezigheid kent twee kanten. Het is niet alleen ‘Hij in mij’ maar ook ‘ik in Hem’. Wat de Bijbel op verschillende manieren aanduidt als ‘in Christus zijn’ of ‘in de Geest’.

Als ik ga googelen op ‘inwezig’ merk ik dat het woord wel meer gebruikt wordt in de wereld van coaching, healing en meditatie. Inwezig is dan dat je goed in jezelf aanwezig bent. Verbonden met je eigenheid, in je energie, in je basis. Het was verrassend om te ontdekken dat ook de christelijke mysticus uit de 16e eeuw, Johannes van het Kruis, het woord ‘inwezigheid’ al gebruikte als aanduiding voor het leven met God. Maar in de mystieke traditie gaat het binnengaan in Gods werkelijkheid al gauw gepaard met een beweging weg van de gewone aardse werkelijkheid. Als ik het woord ‘inwezigheid’ nu introduceer als christelijk alternatief voor mindfulness, gaat dat niet over inkeren in jezelf los van God, zoals je dat vandaag kunt leren bij allerlei hulp- en begeleidingspraktijken. En ook niet over het je terugwerpen op God, weg bij de gewone aardsheid van het leven, zoals in de mystieke traditie. In dit boek gaat ‘inwezigheid’ juist over het verbinden van mijn concrete aardse bestaan en Gods geestelijke aanwezigheid in dat bestaan. God is inwezig in mijn werkelijkheid en ik ben inwezig in zijn werkelijkheid.

Praktisch Verwacht in dit boekje geen diepgaande beschouwing of een wetenschappelijk verantwoorde visie. Het is vooral een praktisch boek. Ik hoop dat je door het lezen en verwerken ervan

11

Mindful met Jezus 1-144:Opmaak 1

16-10-2013

09:26

Pagina 12

meer feeling ontwikkelt voor een gezonde manier van in het leven staan, passend bij wat God ons vertelt. Bij elk hoofdstuk zijn oefeningen beschreven, zodat je er zelf ook mee aan de slag kunt. Maar hoe praktisch ook, het lezen van dit boek is niet in plaats van het volgen van dit programma in een groep. Voor de meesten van ons geldt dat de automatische piloot van ons mindless leven hardnekkig is. Een training onder deskundige begeleiding is vaak een noodzakelijke ‘stok achter de deur’ om een veranderingsproces in gang te zetten. Maar voor nu: veel leesplezier. En nog een tip: jaag dit boek er niet even gauw doorheen, maar lees het mindful, bijvoorbeeld één hoofdstuk per week, en doe dagelijks de bijbehorende oefeningen.

Zomer 2013

12