PurSang 3 l 2014

PurSang P S

nr. 3 | 2014 Magazine van Van Lanschot Bankiers

GEZOCHT:

NIEUWE KOPMAN WERELDECONOMIE HET DILEMMA:

HYPOTHEEK AFLOSSEN OF BELEGGEN?

Duncan Stutterheim

(Oprichter ID&T)

Nummer 3 | 2014

PS3_1 Cover.indd 1

‘WIJ ZIJN EEN HELE GROTE INDUSTRIE GEWORDEN’ 22-08-14 09:47

LEON MARTENS +31(0)43 325 63 63

leonmartens.com

+31(0)20 346 34 00

schaapcitroen.nl

+31(0)20 346 34 00

schaapcitroen.nl

LEON MARTENS +31(0)43 325 63 63

leonmartens.com

Schaap en Citroen CX14 450x285.indd 1

12-08-14 11:39

www.omegawatches.com

IN THEIR OWN LITTLE WORLDS The tiny precision components in our mechanical movements dance to the rhythm of our lives – and they have been with us on some of mankind’s greatest adventures.

Schaap en Citroen CX14 450x285.indd 2

12-08-14 11:40

BEST GOLF DEVELOPMENT EUROPE PGA Catalunya Resort

“Gekozen tot beste golf project 2013-2014 - International Property Awards” PGA Catalunya Resort is de thuisbasis van twee unieke golfbanen van wereldklasse waaronder de nummer 1 golfbaan van Spanje. Het resort ligt in een prachtige natuurlijke omgeving in de buurt van Barcelona met een grote selectie van bezienswaardigheden die uniek is voor deze Mediterrane bestemming.

Gelegen op slechts een paar minuten van de historische stad Girona, de stranden van de Costa Brava en slechts 50 minuten rijden van de wereldstad Barcelona. PGA Catalunya Resort is een van Europa’s meest aansprekende golf locaties.

De onlangs geopende Residents Club - exclusief voor eigenaren van onroerend goed - biedt het nieuwste van het nieuwste op sport, wellness en recreatie gebied. De perfecte plek voor zowel sportliefhebbers als mensen die op zoek zijn naar een comfortabele levensstijl in een natuurlijke omgeving.

PGA Catalunya Resort biedt een luxe selectie van onroerend goed, bestaande uit percelen, eigentijdse villa’s, moderne appartementen en een eigen ¨enclave¨ van townhouses.

Prijzen vanaf: 365.000€ Rots-Vast Eindhoven Arno Vervoord +31 (0)6 29586373 - +31 (0)40 2440244 PGA@rotsvast.nl - www.pgacatalunya.com

www.pgacatalunya.com www.pgacatalunya.com

+34 972 47 29 57

A EUROPEAN TOUR COURSE

Different Be Be Inspired Believe Believe Be Be Different Inspired

VOORWOORD

Groei

W

at betekent ‘groei’ voor u? Als ik u deze vraag zou stellen krijg ik ongetwijfeld veel verschillende antwoorden, zowel in de persoonlijke als in de zakelijke sfeer. U denkt misschien aan de groei van uw bedrijf, de ontwikkeling van uw kind, het stimuleren van creativiteit of aan de uitbreiding van uw netwerk. Deze term roept hoe dan ook veel positieve associaties op. Voor ons reden genoeg om ‘groei’ als een rode draad voor deze editie van PurSang te gebruiken.

Dat levert interessante inzichten en inspiratie op. Zo kaart Henriëtte Prast, hoogleraar financiële planning, in haar column aan dat mensen meer waarde hechten aan relatief inkomen dan aan absoluut inkomen. Henri van Eeghen vertelt hoe goededoelenorganisatie Cordaid de economische zelfstandigheid van mensen bevordert en rasondernemer Duncan Stutterheim maakte van ‘dance’ een Nederlands exportproduct.

Door met elkaar te praten leren we anders te denken, te kijken en te doen Voor mij persoonlijk heeft ‘groei’ te maken met dynamiek, energie, inspiratie, verbetering en vooral: aandacht. Aandacht voor mensen en hun verhaal.

Aandacht voor u, onze gewaardeerde klant. Uit persoonlijke gesprekken haal ik mijn inspiratie en ideeën voor verdere verbetering en voortdurende vernieuwing van onze dienstverlening. Door veel met elkaar te praten leren we anders te denken, te kijken en te doen dan we gewend zijn. Op die manier maken we groei mogelijk die anders buiten bereik zou blijven. Zo’n onmisbare sparringpartner als u voor ons bent, zijn wij graag ook voor u.

Ik nodig u daarom van harte uit mij of uw banker te bellen om uw eigen groeidoelstellingen te bespreken.

Richard Bruens Lid Raad van Bestuur en Algemeen Directeur Private Banking 06 30 44 55 79

PurSang 3 | 2014 5

PS3_600 VOORWOORD.indd 5

19-08-14 12:41

12

60

INTERVIEW: DUNCAN STUTTERHEIM

IN AANTOCHT: PAN AMSTERDAM

DE WERELD VAN VAN LANSCHOT

05 VOORWOORD 08 NIEUWS uit de wereld van Van Lanschot 12 COVERSTORY Duncan Stutterheim, oprichter van ID&T 20 HYPOTHEEKCENTRUM Hypotheken op maat 36 KLANTEN Boekhandel Dekker van de Vegt

en het Oral Care Center

BANCAIR

22 BEDRIJFSPROFIEL Maatschappelijke organisatie Cordaid 40 HET DILEMMA Hypotheek aflossen of beleggen?

58 FINANCIﾃ記E PLANNING Vermogen veiligstellen buiten

26

de onderneming

LUC ABEN OVER HET HERSTEL VAN DE CONJUNCTUUR

6 PurSang 3 | 2014

PS3_600 INHOUD.indd 6

22-08-14 10:41

INHOUD

19

INDRUKWEKKEND AANDEEL: STARBUCKS

BELEGGEN

19 INDRUKWEKKEND AANDEEL Starbucks 26 INTERVIEW met hoofdeconoom Luc Aben 32 MACRO-ECONOMIE De rol van centrale banken 42 ROND DE TAFEL Profiteren van fusies en overnames 46 UITGELICHT De koers van een aandeel 49 COLUMN Henriëtte Prast 50 MEET THE MANAGER Patricia Perez-Coutts van Westwood 56 VERMOGENSBEHEER Vragen uit de praktijk

CULTUUR EN LIFESTYLE 60 IN AANTOCHT PAN Amsterdam 61 WIJNTIPS van wijnkoper Eric de Bruijn 62 GADGETS en een column van curator Ilka van Steen 64 PORTRET Kunstenares Katinka van Haren 66 QUESTIONNAIRE Bonnie van Doorn van Stichting De Cultuurkantine

36

HOE BOEKHANDEL DEKKER VAN DE VEGT WERD GERED

PurSang 3 | 2014 7

PS3_600 INHOUD.indd 7

22-08-14 10:41

DE WERELD VAN VAN LANSCHOT

Van Lanschot wordt sponsor Van Gogh Museum Van Lanschot is vanaf 2015 sponsor van het Van Gogh Museum in Amsterdam. Het is een logische stap in het nieuwe sponsorbeleid van de bank, dat geheel gericht is op kunst.

Voor klanten van de bank worden er onder andere speciale rondleidingen, workshops en bijzondere avonden georganiseerd in het Van Gogh Museum. Op de kantoren zullen conservatoren van het museum voor Van Lanschot ontwikkelde workshops geven aan klanten.

Ook de eigen gerenommeerde kunstcollectie van de bank wordt veel meer dan tot nu toe het geval was opengesteld voor klanten en publiek. De verbindende factor binnen deze collectie is Nederland. De werken zijn van de

hand van Nederlandse kunstenaars, of datgene wat is afgebeeld heeft een link met ons land. Op alle kantoren wordt de kunstcollectie zo zichtbaar mogelijk tentoongesteld.

Overigens is de band tussen Van Lanschot en moderne kunst niet nieuw. Van Lanschot is sinds 2007 sponsor van PAN Amsterdam, de belangrijkste Nederlandse kunstbeurs.

Ook in 2014 is Van Lanschot sponsor van PAN, dit jaar van 23 tot en met 30 november (zie pagina 60). corporate.vanlanschot.nl/kunst

8 PurSang 3 | 2014

PS3_8-11_Korte berichtendef.indd 8

26-08-14 11:12

Foto: Rene Gerritsen

DE WERELD VAN VAN LANSCHOT

Van Lanschot en Kempen ontvangen opnieuw Forum Ethibel Certificaat Forum Ethibel is een Belgisch onderzoeksbureau op het gebied van duurzaamheid. Sinds 2012 screent Forum Ethibel in welke mate Van Lanschot de aan haar toevertrouwde financiële middelen (spaargelden, deposito’s) uitzet in verantwoorde kredieten en eigen beleggingen. Naast de audit van de balans onderzoekt Forum Ethibel sinds 2013 ook de invulling van het verantwoorde beleggingsbeleid bij dochteronderneming Kempen. Recent vond er een audit plaats en zowel Van Lanschot als Kempen kregen opnieuw het Forum Ethibel Certificaat uitgereikt. Met de uitreiking van dit certificaat bevestigt het onderzoeksbureau dat Van Lanschot en Kempen een verantwoord krediet- en beleggingsbeleid hebben en zich hier in de praktijk ook aan houden.

Van Lanschot was de afgelopen drie jaar de enige Nederlandse bank die dit certificaat ontving. www.forumethibel.org

Aankoop kunstcollectie voor kantoor Amsterdam Op 19 juni is het Van Lanschotkantoor aan de Apollolaan in Amsterdam officieel geopend.

Op deze dag werden ook twee recente kunstaankopen onthuld: twee foto’s van Hendrik Kerstens, Doily uit 2011 en Foam uit 2013.

Hendrik Kerstens, autodidact, fotografeert zijn dochter Paula al twintig jaar. Het resultaat is adembenemend, zijn portretten doen denken aan de schilderijen van Vermeer. Kerstens zelf was op de opening aanwezig: ‘Ik kan niet anders dan zulke ‘Hollandse’ portretten maken; het zit in mijn DNA.’ Het verenigen van heden en verleden past goed bij de traditie van de kunstcollectie van Van Lanschot, die al eeuwen het Nederlandse cultuurlandschap in al haar rijkdom toont.

PurSang 3 | 2014 9

PS3_8-11_Korte berichtendef.indd 9

22-08-14 12:12

DE WERELD VAN VAN LANSCHOT

COLOFON EN DISCLAIMER PURSANG IS EEN UITGAVE VAN VAN LANSCHOT BANKIERS HOOFDREDACTIE MONIQUE BOUMA, SYLVIA MONNÉ EN HARM THEUNS CONTACT

PURSANG@VANLANSCHOT.COM |

WWW.VANLANSCHOT.NL/PURSANG

Papierloos bankieren Uit tevredenheidsonderzoek is gebleken dat veel klanten een voorkeur hebben voor minder post en meer digitale informatie. Om die reden is Van Lanschot bezig de hoeveelheid post stap voor stap terug te dringen en u in het vervolg vaker digitaal van informatie te voorzien.

PRODUCTIE EN REALISATIE PELICAN CUSTOM, AMSTERDAM | 020-758 1000 | WWW.PELICANCUSTOM.NL Deze publicatie is opgesteld door F. van Lanschot Bankiers N.V. (Van Lanschot) en bevat mogelijk ook een of meer artikelen die zijn opgesteld door dochterondernemingen van Van Lanschot, te weten Kempen & Co N.V. (KCo) of Kempen Capital Management N.V. (KCM). De gegevens die zijn gebruikt in de door Van Lanschot, KCo of KCM opgestelde artikelen zijn ontleend aan bronnen die door de opsteller betrouwbaar worden geacht. Van Lanschot, KCo en KCM streven naar zo accuraat mogelijke informatie, maar aanvaarden echter geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. De strekking van de artikelen en de daarin opgenomen aanbevelingen gelden per de dag van publicatie; eventuele wijzigingen daarin kunnen zonder voorafgaande aankondiging worden gedaan zodra wij daartoe aanleiding zien. De inhoud van deze publicatie is niet bedoeld en dient ook niet te worden beschouwd als een aanbod of als een uitnodiging om enige van de hierin genoemde financiële instrumenten te kopen of te verkopen.

Van Lanschot streeft er voortdurend naar klanten zo goed mogelijk van dienst te zijn en voert daarom regelmatig klanttevredenheidsonderzoeken uit. In juni hebben wij onder meer uw voorkeur gevraagd voor afschriften van uw betaalrekening. Daaruit is naar voren gekomen dat 80% van onze klanten geen afschriften meer voor de betaalrekening wil ontvangen. 99% van de klanten die wel afschriften wil ontvangen, kiest voor maandelijkse afschriften. Via www.vanlanschot.nl heeft u – nadat u bent ingelogd – altijd en overal inzicht in uw bankzaken. Papieren afschriften worden daarmee overbodig; u kunt online afschriften van de afgelopen twee jaar gratis downloaden en afdrukken.

Een belegging in de in deze publicatie genoemde financiële instrumenten is mogelijk niet geschikt voor elke belegger, u dient de passendheid van een beleggingstransactie telkens te beoordelen in het licht van uw eigen omstandigheden en doelstellingen. Raadpleeg hiervoor uw beleggingsadviseur. KCo is een dochter van Van Lanschot en treedt op als liquidity provider voor Ballast Nedam, Befimmo, HAL Trust N.V., Ctac N.V., Hes beheer, Intereffekt Brazilië Warrants, Intereffekt China Warrants, Intereffekt India Warrants, Intereffekt Japan Warrants, Nieuwe Steen Investments, VastNed Retail en Warehouses de Pauw (WDP). Verder treedt KCo op als liquidity provider voor de volgende financiële instrumenten: 4,75% Van Lanschot Note 12-19, Kempen Deep Barrier Note 11-16, Kempen Deep Barrier Note II 11-16, Kempen Index Linked Note 10-17, Kempen Index Linked Note 11-16, Kempen Inflatie Note, Kempen Property Trigger Note 10-15, Van Lanschot Azie Participatie Note, Van Lanschot Coupon Premium Note 11-16, Van Lanschot Index Garantie Note Eurozone 11-18, Van Lanschot Floored Floater 11-21, Van Lanschot Index Garantie Note Azie 12-19, Van Lanschot Index Garantie Note Vastgoed 12-18, Van Lanschot Index Garantie Note VS 12-19, Van Lanschot Valuta Obliga, Van Lanschot Eurozone - Trigger Note 14-19, Van Lanschot Eurozone - Trigger Plus Note 14-19, Van Lanschot Index Garantie Note Eurozone Feb 13-19, Kempen 3,5% Rente Vast & Variabel Note, Kempen 4% Rente Vast & Variabel Note, Van Lanschot Dutch Trigger Note 14-17, VL Variabele Lange Rente Obligatie 14-24, Van Lanschot Variabele Lange Rente Obligatie II. De Stichting Administratiekantoor van gewone aandelen A Van Lanschot houdt alle aandelen A van Van Lanschot. Van Lanschot, KCo en/of KCM kunnen van tijd tot tijd beleggingen hebben, bijvoorbeeld in de door KCM beheerde beleggingsinstellingen.

Het is mogelijk dat zowel Van Lanschot als de aan haar gelieerde ondernemingen (short of long) posities hebben in de financiële instrumenten die worden genoemd in deze publicatie. Ook doet de mogelijkheid zich voor dat Van Lanschot financiële diensten, zoals vermogensbeheer, verleent aan de bedrijven die in deze publicatie worden genoemd of aan hun medewerkers en/of hun pensioenfondsen of ten behoeve van hun winstdelingsregelingen, zoals aandelenoptieplannen of deze financiert. Van Lanschot heeft een beleid ter voorkoming van belangenconflicten. Dit

Restyling Hooge Steenweg, ‘s-Hertogenbosch

beleid kunt u terugvinden op onze website www.vanlanschot.nl. De beloning van de opstellers

De afgelopen maanden is er door een groot team gewerkt aan de metamorfose van het hoofdkantoor aan de Hooge Steenweg 29 in ‘s-Hertogenbosch.

Er is gekozen voor een klassiek-modern interieur in ingetogen kleuren, dat een harmonieuze dialoog aangaat met Van Lanschots veelzijdige kunstcollectie en het zeventiende-eeuwse monumentale pand waarin de bank gehuisvest is. Met de uitstraling van het nieuwe interieur hoopt Van Lanschot een omgeving te hebben gecreëerd waarin klanten en andere bezoekers zich thuis voelen.

schriftelijke toestemming van Van Lanschot. KCM is een dochteronderneming van KCo, KCo is

van deze publicatie is niet gekoppeld aan door Van Lanschot verrichte zakenbanktransacties voor de bedrijven die in deze publicatie worden genoemd. Het is niet toegestaan de gegevens in deze publicatie geheel of gedeeltelijk te reproduceren, in welke vorm dan ook, zonder de voorafgaande een dochteronderneming van Van Lanschot. Van Lanschot en KCo staan als bank onder toezicht van De Nederlandsche Bank N.V., Postbus 98, 1000 AB, Amsterdam. Beide zijn in het bezit van een vergunning op grond van artikel 2:11 van de Wet op het financieel toezicht. Van Lanschot en KCo zijn tevens als beleggingsonderneming geregistreerd bij de AFM, Postbus 11723, 1001 GS, Amsterdam in het Wft-register. KCM is een beleggingsonderneming en tevens beheerder van beleggingsinstellingen en heeft in die hoedanigheden een vergunning. KCM staat onder toezicht van de AFM.

10 PurSang 3 | 2014

PS3_8-11_Korte berichtendef.indd 10

22-08-14 12:12

DE WERELD VAN VAN LANSCHOT

Uit het archief van Van Lanschot

Verzegelde post Bij Van Lanschot werden aangetekende brieven tot 1987 door de postkamer voorzien van een lakzegel. Documenten werden daardoor beschermd tegen ongeoorloofd lezen en garandeerden bovendien de authenticiteit van een stuk. Ook werden er geregeld gouden en zilveren munten verstuurd in verzegelde enveloppen. De lak werd gesmolten met behulp van een kaars – later een brander – waarna het zegel werd gewaarmerkt door een sierlijke gravure van de initialen FvL, Franciscus van Lanschot. In 1987 werd het lakzegel vervangen door een plastic zegel. Lakzegels worden nog altijd gebruikt voor officiële, openbare documenten zoals vredesverdragen.

Agenda

Van Gogh tot Cremer t/m 4 januari 2015 Museum de Fundatie, Zwolle

Ryder Cup 23 t/m 28 september Perthshire, Schotland

Het belangrijkste toernooi in de golfsport, waarbij twaalf Amerikanen het opnemen tegen twaalf Europeanen in teamverband. De Schotse Gleneagles golfbaan telt drie wedstrijdbanen en wordt gerekend tot de een van de beste golfbanen ter wereld. www.rydercup.com

PAN Amsterdam 2013

Eind negentiende, begin twintigste eeuw trokken veel Nederlandse kunstenaars naar Parijs, in die tijd het crème de la crème van de kunstwereld. Bij terugkeer naar Nederland namen ze in hun werk een stukje Parijs mee. Een overzicht van het Nederlandse modernisme, maar ook een veelzijdig portret van Parijs als kunsthoofdstad van de wereld. www.museumdefundatie.nl

PAN Amsterdam 23 t/m 30 november RAI Parkhal, Amsterdam

125 galeriehouders, antiquairs en kunsthandelaren komen bijeen op Nederlands belangrijkste beurs voor kunst, antiek en design. U bent van harte welkom op de stand van Van Lanschot. Op pagina 60 leest u hier meer over. www.pan.nl

De Tasty 11 en 12 oktober Jaarbeurs, Utrecht

Een nieuw culinair lifestyle-evenement voor iedereen met een passie voor koken, lekker eten en drinken. Neem deel aan een van de vele proeverijen, volg een masterclass van bijvoorbeeld wijnschrijver Harold Hamersma of zie sterrenchefs als Jacob Jan Boerma en Cees Helder in actie in het kooktheater. www.detasty.nl

Frieze Art Fair 15 t/m 18 oktober Regent’s Park, Londen

Een van ’s werelds bekendste hedendaagse kunstbeurzen in hartje Londen, met een uitgebreide randprogrammering met onder andere film- en muziekprogramma’s en debatbijeenkomsten met kunstenaars. www.friezelondon.com

Dark Knees The Image as Burden

t/m 11 januari 2015 Fotomuseum, Rotterdam

Uniek overzicht van het indrukwekkende oeuvre van Marlene Dumas. Met ruim honderd belangrijke werken en minder bekende schilderijen en tekeningen vanaf de late jaren zeventig.

Mark Cohen fotografeert al veertig jaar het straatleven van Pennsylvania. Hij heeft een heel eigen stijl van fotograferen, waarbij hij zijn camera heel dicht bij mensen in de buurt brengt om hen, vaak zonder hun medeweten, slechts ten dele te fotograferen.

Zijn close-ups zijn voor het eerst in Nederland te zien.

www.stedelijk.nl

www.nederlandsfotomuseum.nl

t/m 4 januari 2015 Stedelijk Museum, Amsterdam

PurSang 3 | 2014 11

PS3_8-11_Korte berichtendef.indd 11

22-08-14 12:12

‘In mijn hoofd borrelt het nog steeds volop, altijd’ Duncan Stutterheim maakte met zijn bedrijf ID&T van dance een heuse industrietak en een bloeiend exportproduct. Vorig jaar werd ID&T overgenomen. Een van Nederlands meest geslaagde jonge ondernemers blikt terug – en staat stil bij de lessen die hij leerde.

TEKST

Hans Verstraaten Hugo Thomassen

FOTOGRAFIE

PS3_12-17_Coverstory.indd 12

19-08-14 13:01

COVERSTORY

PurSang 3 | 2014 13

PS3_12-17_Coverstory.indd 13

19-08-14 13:01

COVERSTORY

H

et verhaal van Duncan Stutterheim leest als een jongensboek.

Een korte samenvatting: hij zit op het gymnasium, waar hij negens en tienen haalt, wat goed uitkomt want hij wil later hersenchirurg worden. Maar in de vierde klas gaat het mis.

Dan ontdekt hij het nachtleven, moet het gymnasium verruilen voor het atheneum, zakt, zakt nog een keer. Intussen is hij ook nog ondernemer geworden. Hij maakt en verkoopt shirts. En hij begint een koeriersbedrijfje. Drie middagen per week brengt hij pakjes rond voor Wehkamp en houdt daar maandelijks netto 1.200 gulden aan over.

Vervolgens richt hij met zijn broer Miles en enkele vrienden uit zijn woonplaats Landsmeer ID&T op. Ze organiseren dancefeesten.

Sterker nog: ze maken van dance een fenomeen in Nederland.

De feesten worden groter en groter, de omzetten ook. Op zijn 25ste kan hij 4,5 miljoen gulden bijschrijven op zijn bankrekening.

Zijn broer, 21 op dat moment, ontvangt 1,5 miljoen. Niet veel later komt Miles om het leven bij een auto-ongeluk, want let wel: dit is weliswaar een jongensboek, maar behalve dat er veel in te lachen valt, zijn er ook grote drama’s, menselijke en financiële. Tweemaal gaat Duncan technisch failliet. Maar ID&T overleeft en groeit door en door en door.

In 2013 wordt het overgenomen door het Amerikaanse entertainmentconcern SFX. Een notering op Wall Street volgt. Duncan Stutterheim (43) is voor het eerst in zijn leven in vaste dienst. En voor het eerst sinds lange tijd heeft hij enige rust in zijn leven. Met de nadruk op enige.

‘Toen we vorig jaar op Wall Street stonden, dacht ik: tjee, een stel belhamels uit Landsmeer is uiteindelijk hier terechtgekomen’ KLAAR Als hij niet bij SFX in New York zit of op reis is, brengt Duncan ’s ochtends eerst zijn dochters naar school en begeeft zich dan

naar zijn werkplek: een gebouw vlakbij Amsterdam Sloterdijk, deels zijn eigendom. Daar worden plannen ontwikkeld voor festivals en evenementen en brainstormen ze over de laatste dancetrends.

De grote ruimtes beneden worden verhuurd voor dancefeesten.

Nog een gebouw dat deels van hem is: de bekende, voormalige Shell-toren in de buurt van station Amsterdam Centraal. Er komt een hotel in, muziekgerelateerde bedrijven, een restaurant, bovenin een penthouse om te huren en een uitkijktoren en natuurlijk grote ruimtes om te feesten. Alles bij elkaar in de woorden van Duncan: Het Huis voor Dance.

Het is zijn zoveelste concept en het wordt zijn zoveelste avontuur, al is zijn leven wel veranderd. Hij is 43, te oud, vindt hij, om ’s avonds en ’s nachts dancefeesten te bezoeken. Meestal is hij tegenwoordig om zes uur ’s middags thuis. ’Toen we vorig jaar op Wall Street stonden, dacht ik: tjee, een stel belhamels uit Landsmeer is uiteindelijk hier terechtgekomen met hun hobby, met hun droom. Dat leek me wel een eindpunt. Bedrijf verkocht. Beursgenoteerd. Klaar.’

Klaar met ID&T als zelfstandige onderneming. Niet klaar met ondernemen, nog lang niet; het zit gewoon in zijn genen. Zijn vader Cor was de grote baas van softwarebedrijf CMG, een heel harde werker die zijn mensen enorm wist te enthousiasmeren. Het gezin woonde in Landsmeer, net boven Amsterdam. Zijn aangeboren ondernemingsdrang en opgroeien in een dorp nabij Amsterdam beschouwt Duncan als twee factoren voor zijn succes.

‘We hadden alles thuis, maar ons werd wel meegegeven dat je hard moet werken voor je geld. Dat harde werken en dat najagen van dromen heb ik van mijn vader. En dan was er Landsmeer. Het voordeel daarvan is dat je je Amsterdammer voelt, maar je bent en blijft er een uit het dorp. Als je echt in Amsterdam woont, dan ga je denken dat dat het centrum van de wereld is. Dat is het niet. Dat was ons voordeel toen we ID&T oprichtten: we wisten wat er op het gebied van muziek in Amsterdam speelde, maar als jongens uit een dorp wisten we dat te vertalen naar de provincie.’

NEDERLAND DANCELAND Vanaf de jaren negentig maakte ID&T van dance dé muziek- en uitgaansstroming van Nederland. De organisatie maakte er eerst een nationale industrietak van en vervolgens een bloeiend exportproduct. Calvinistisch Nederland als thuisbasis van grote, en steeds grotere feesten – het klinkt ook nu nog niet erg voor de hand liggend. Maar behalve dat de jongens uit Landsmeer dance mainstream wisten te maken, is er volgens Duncan nog een andere reden dat Nederland danceland werd: ‘We klagen altijd wel over overheidsregels, maar door die regels is de kwaliteit van festivals in Nederland juist heel hoog geworden, heel professioneel. Er zijn geen wachtrijen voor de wc’s, de veiligheid is goed geregeld, het drinken is goed geregeld, evenals de infrastructuur en de vergunningen. Allemaal dankzij die lastige regels. Zodat we nu de hoogste festivalcijfers van de wereld hebben en een eigen dance-industriesector.’

Wat gebeurt er meestal met bedrijven die heel snel heel groot worden? Juist, vroeg of laat gaat er iets mis en dan vaak op een grondige manier. Bij ID&T ging het mis toen het bedrijf te veel wilde, te weinig focuste en zich ging richten op activiteiten waar de jongens weinig verstand van hadden. Duncan zag het helemaal zitten: een radiolicentie om een radiostation te beginnen met dancemuziek.

14 PurSang 3 | 2014

PS3_12-17_Coverstory.indd 14

19-08-14 13:01

COVERSTORY

PurSang 3 | 2014 15

PS3_12-17_Coverstory.indd 15

19-08-14 13:01

COVERSTORY

En aangezien hij toen 80% van ID&T’s aandelen bezat was zijn wil wet.

En bovendien: hij was een van de succesvolste jonge ondernemers van het land, hij had zich bewezen, wat kon er misgaan? ‘Je bent gek!’ zei zijn vader. Nou ja, in elk geval, zeker toen: behoorlijk eigenwijs. De kosten van de licentie bleken veel meer dan gedacht. De verliezen waren enorm, er kwam een harde tijd van weer proberen op te staan.

Terugkijkend: ‘Het liep uiteindelijk nog goed af. Maar man man, de stress toen… de stress!’

Die stress was er ook toen het meerdaagse Mysteryland-festival niet zo’n succes bleek als was verwacht. De jongens gingen voor acht ton het schip in en waren technisch failliet. Weer stond er een boze vader in zijn kantoor: ‘Hoe kan dit nou?!’ ‘Ja pa’, zei Duncan nuchter, ‘er kwamen gewoon minder mensen dan verwacht.’

‘Ik heb vroeger vaak te laat naar cijfers gekeken’

FINANCIËN Twee keer bijna kopje onder – het zorgde voor harde maar goede, gezonde lessen in zijn leven. Hij deed iets opmerkelijks: van meerderheidsaandeelhouder werd hij minderheidsaandeelhouder; van 80% naar 40%. En weer was er het commentaar van zijn vader: ‘Wie doet er nou zoiets!’ Maar Duncan had er goed over nagedacht. ‘Ik gaf nog wel mijn eigen mening maar kon niet meer mijn eigen zin doordrijven.

Dat was beter – voor mij, voor het bedrijf, voor iedereen. Het bracht me ook rust.’

Over dat technisch faillissement: ‘We hebben toen afspraken gemaakt met iedereen die geld van ons tegoed had. In drie jaar tijd hebben we alle schulden keurig terugbetaald. Het was een harde tijd. We moesten echt op élke cent letten. Ik moest twintig mensen ontslaan.

Ik werd toen beschreven als een keiharde jongen. Niet leuk. Maar ik móést wel.’

Wat heeft hij ervan geleerd? ‘Persoonlijk: dat je iets met passie moet doen. Als die passie er niet is, dan is het lastig je energie over te brengen op je team. Ik ben goed in het bedenken en opstarten van concepten. Maar vervolgens, als iets loopt, moet ik het overdragen aan een ander en weer iets anders oppakken.

En financieel heb ik dit geleerd: je moet een heel goede financiële man naast je hebben. Veel ondernemers zetten financiën op de laatste plaats. Ik heb vroeger vaak te laat naar de cijfers gekeken. Ik creëerde iets vanuit mijn buikgevoel. Daar heb ik jarenlang last van gehad: dat die financiën maar wat achter me aan hobbelden. Ik vond het nou eenmaal leuker om te praten over dat het feest zo geslaagd en zo gezellig was. Ik kon toen ook moeilijk overweg met financiële mensen, ze stonden ver van mijn belevingswereld. De eerste tien jaar interesseerde het ons ook echt niks. Er kwam geld binnen, we gaven het uit. We gingen trouwens wel goed om met budgetten. Maar toen we groeiden en bleven groeien, en de overhead meegroeide – ja, dan wordt het echt een ander spel. Toen maakten we de slag naar professionalisering. En erkende ik ook het belang van financiële kennis. Iemand moet continu streng de financiën bijhouden.’

16 PurSang 3 | 2014

PS3_12-17_Coverstory.indd 16

19-08-14 13:01

COVERSTORY

LABORATORIUM Maar terugblikkend resteert toch eerst en vooral een positief gevoel: ‘Het is een van de leukste banen die er is. Je bent jong, het is vrolijk, je bent alleen maar met positieve mensen bezig en het resultaat is heel tastbaar: jouw podium, jouw avond.’

Gekscherend zei hij ooit eens: ‘Op mijn veertigste zie je mij niet meer op de dansvloer.’ Die uitspraak hield niet helemaal stand. ‘Je wordt ouder, je krijgt kinderen; je bent ineens twee keer zo oud als die mensen op de dansvloer. Die dansvloer, dat is hún wereld. En ik heb nu een andere wereld, met vrouw en kinderen. Andere gesprekken, andere belangen. Tot vorig jaar zat ik er nog middenin. Toen heb ik besloten afstand te nemen. Dit is ook een vak voor jonge mensen; het vergt véél energie. Iemand van 24 is belangrijk binnen dit bedrijf: die weet wat er speelt. Wij houden heel goed in de gaten wat goed loopt en wat niet, we testen voortdurend. Een DJ die volle zalen trekt – kleine zalen – die wil je daarna op het grote podium zetten.’

Hij heeft een stichting die Studio 80 beheert, een club op het Amsterdamse Rembrandtplein en tegelijkertijd een soort laboratorium. Jonge DJ’s krijgen er een kans voor een publiek van zeshonderd mensen.

Vallen ze op, trekken ze volle zalen, dan stromen ze door naar feesten en festivals met duizenden bezoekers. ‘Wij hebben ondertussen natuurlijk enorme voelsprieten. Het is net als voetbal: je hebt scouts, jonge talenten, agenten… dan begint het spel. En met DJ’s is het tegenwoordig net als met voetballers: tussen je zestiende en vierentwintigste moet het gebeuren.

Duncan Stutterheim en Van Lanschot

Duncan Stutterheim bankiert nu zo’n veertien jaar bij Van Lanschot. Zijn banker, Martijn Lamp, heeft in die veertien jaar ‘het verhaal van het jongensboek’ van dichtbij meegemaakt en de dienstverlening in deze periode steeds laten aansluiten bij de wensen en doelstellingen van Duncan op dat moment.

Voornaamste doelstelling: Duncan adviseren en ‘ontzorgen’ van alle bankzaken, aangezien zijn passie niet op het financiële vlak ligt.

SCHOOLJUF Dance is, niet in het minst dankzij ID&T, volledig mainstream geworden. Bijna iedereen van onder de dertig bezoekt nu dance-evenementen. Nederlandse DJ’s zijn internationale sterren geworden.

‘We zijn een industrie geworden, een hele grote industrie, en we zijn nu aan het consolideren. Je houdt een paar héle grote spelers over, waaronder SFX, en een groot aantal kleine onafhankelijke spelers, nichespelers.’

De ambitie: dat SFX de nummer 1 is en blijft. Met Duncan als conceptbedenker van het concern, de plannenmaker, de ervaren rot in loondienst. ‘Maar ik vind het dusdanig interessant en groot en mooi wat er gebeurt, dat ik geen moment spijt heb van wat we gedaan hebben. Ik moet nu bijdragen aan het grotere SFX-gevoel. Dat is een ander gevoel dan daadwerkelijk kaartjes verkopen en meteen de dag erna zien wat je hebt verdiend. De man van SFX doet de Wall Street-kant, ik moet zorgen dat de feesten goed blijven. We hebben 23 bedrijven gekocht in een jaar tijd.’

Zijn veranderde status is trouwens relatief. Zeker, hij brengt zijn dochters naar school en is nu meestal om zes uur thuis: ‘Maar in mijn hoofd borrelt het nog steeds volop, altijd. In mijn hoofd werk ik nog steeds non-stop.’

Concluderend: ‘Wat ik gedaan heb met ID&T is héél persoonlijk, helemaal vanuit mijn eigen passie. Dat is ook wat ik mijn kinderen wil meegeven: het maakt niet uit wat je later gaat doen, maar doe het vanuit je passie.’ En lachend erachteraan: ‘Mijn oudste dochter heeft al een passie – ze wil schooljuf worden!’

PurSang 3 | 2014 17

PS3_12-17_Coverstory.indd 17

19-08-14 13:01

Even voorstellen... uw nieuwe tuinman!

Miimo, de nieuwe robotmaaier van Honda, werkt geheel zelfstandig op de momenten dat u dat wilt en zo lang u dat wilt. Terwijl u zich ondertussen bezig kunt houden met de leuke en belangrijke zaken in het leven. Daarnaast werkt Miimo door zijn maaitechniek mee aan de verbetering van de kwaliteit van uw gazon. Dat is pas plezier in de tuin!

POWER EQUIPMENT

www.honda.nl

BELEGGEN

Sterke koffie

In deze rubriek komt telkens een bedrijf aan bod waarvan het aandeel door Van Lanschot goed gewaardeerd wordt. Dit keer: Starbucks. tekst

Hans Verstraaten

Lange tijd stond koffie in de Verenigde Staten gelijk aan een milde variant van slootwater. Dat kon beter, vond de jonge ondernemer Howard Schultz. Hij had net een bezoek gebracht aan Milaan, daar lekkere, sterke koffie gedronken, en begon in 1985 in Seattle een koffiewinkel onder de naam Il Giornale. Kort daarop kon hij een jonge, eveneens in Seattle opererende koffieketen overnemen. De naam: Starbucks. Doel van de nieuwe, nog kleine keten: koffie maken met kwaliteitsbonen, rechtstreeks afgenomen van de betere koffieboeren.

Ander doel: Starbucks een ontmoetingsplaats in de buurt laten zijn tussen werk en thuis. De keten groeide, vooral in grote steden, wat mede te danken was aan het opkomende Yuppie-tijdperk. Overal zag je opeens jonge zakenmensen op weg naar hun werk met een plastic beker van Starbucks. Na de VS en Canada werd de rest van de wereld veroverd. In 1992 ging het bedrijf naar de beurs.

Wat vindt Van Lanschot van Starbucks?

Aandelenspecialist Thierry Parihala: ‘Van Lanschot is enthousiast over de groeicasus van Starbucks. Dat heeft drie redenen. Allereerst zorgt de hoge winstgevendheid voor voldoende kasstromen om de groei te financieren, en ook is de balans daardoor nagenoeg schuldenvrij. Ten tweede is het internationale groeipotentieel grotendeels onbenut. Ruim driekwart van de omzet komt nog steeds uit de VS en daarom breidt het management nu in rap tempo uit naar Azië. Tot slot is Starbucks sterk in kanaal- en productdifferentiatie. Dat uit zich bijvoorbeeld in het aanbieden van nieuwe producten (zoals een variant op de Nespresso-cups) via het internet en via supermarkten. Om deze redenen heeft Van Lanschot een Outperform-opinie op het aandeel Starbucks.

Thierry Parihala werkt bij Kempen Capital Management N.V. (KCM) voor Van Lanschot Bankiers als Specialist Aandelen. KCM verricht diensten op het gebied van asset management / investment management. Als zodanig kan KCM van tijd tot tijd beleggingen hebben, al dan niet in de door KCM beheerde beleggingsinstellingen of ten behoeve van derde partijen, in Starbucks. KCM kan transacties in Starbucks verrichten die contrair zijn aan de inhoud van deze opinie. Ook de opsteller van dit artikel kan op enig moment posities in Starbucks hebben. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

ONVOORZICHTIG In 2000 verliet Schultz het concern om zich op goede doelen te richten.

Starbucks ging door met uitbreiden en werd – ongemerkt – steeds onvoorzichtiger. Zowat elke buurt in de VS kreeg een Starbucks. Onvoorzichtig ging men ook met de productlijnen om. Sloeg de ijskoffie Frappuccino aan, dan werd er een variant van gemaakt. En nog een, en nog een.

Toen kwam de kredietcrisis. Op de relatief dure bezoekjes aan Starbucks was het makkelijk bezuinigen. De cijfers doken omlaag.

NOOIT MEER LUI De oplossing: Howard Schultz terughalen. Hij greep hard in. Honderden zaken in de VS werden gesloten. Tegelijkertijd werkte hij aan innovaties: niet meer de zoveelste Frappuccino, maar verse vruchtensappen, opdat Starbucks voortaan ook met gezondheid geassocieerd zou worden.

Starbucks-koffie werd ook een supermarktproduct.

De koffieketen is zijn inzinking geheel te boven gekomen.

Er zijn nu wereldwijd ruim 18.000 filialen. In 2015 moet de helft van de omzet en winst uit het buitenland komen.

‘Starbucks werd lui door het succes,’ zei Schultz onlangs.

‘Dat mag nooit als concern. Geen dag, geen uur.’

PurSang 3 | 2014 19

PS3_19_Indrukwekkend aandeel starbucks.indd 19

22-08-14 10:08

BANCAIR

Hypotheekadvies op maat De hypotheekadviseurs van het Hypotheekcentrum van Van Lanschot voorzien klanten van het voor hen best passende hypotheekadvies. Zij werken daarbij nauw samen met de bankers op de kantoren. tekst

Hans Verstraaten

20 PurSang 3 | 2014

PS3_20_Klant in beeldnew.indd 20

22-08-14 12:17

BANCAIR

Peter de Beer

H

oe kunnen ouders hun kinderen financieel helpen bij de aankoop van hun eerste woning? Wat is de beste hypotheekconstructie voor een ondernemer met een eigen holding? Kan iemand met een laag inkomen maar met een substantieel vrij beschikbaar vermogen toch een woninghypotheek krijgen? En wat zijn de mogelijkheden voor een jong ondernemersechtpaar dat een huis zoekt om in te wonen en te werken? In al deze situaties bieden de hypotheekadviseurs van Van Lanschot een passend, op maat gemaakt, advies.

De kern van de dienstverlening van Van Lanschot is behoud en opbouw van het vermogen van haar klanten. De eigen woning is een belangrijk onderdeel van dat vermogen; de aankoop ervan is een van de belangrijkste financiële beslissingen. Om de hypotheeklening weer af te lossen moet vermogen worden opgebouwd. Woninghypotheken zijn daarom een essentieel onderdeel van de dienstverlening van de bank. ‘Onze hypotheekadviseurs hebben ruime ervaring met deze financieringen’, stelt Peter de Beer, manager van het Hypotheekcentrum in ‘s-Hertogenbosch.

‘Bijvoorbeeld bij ondernemers en vrije beroepsbeoefenaren brengen wij relevante kennis en ervaring aan tafel. Maar ook bij andere specifieke, niet-standaard financiële situaties zoeken wij naar de beste oplossing.’

PERSOONLIJK GESPREK De banker hoort het meestal als eerste dat een klant een huis wil kopen of een bestaande hypotheek wil aanpassen. Binnen 24 uur na dat bericht neemt een van de hypotheekadviseurs contact op met de klant en komt er – vaak in aanwezigheid van de banker – een eerste gesprek. ‘Een persoonlijk gesprek’, benadrukt De Beer, ‘omdat wij ervaren dat onze klanten dat zeker in deze digitale tijden erg op prijs stellen.’

De hypotheekadviseur inventariseert de vermogens- en inkomenssituatie van de klant maar ook de doelstellingen, de kennis van en ervaring met hypotheekleningen en de mate waarin de klant bereid is risico’s te lopen. Een analyse van al deze gegevens leidt tot het best passende hypotheekadvies. ‘Wij maken een uitgebreid hypotheek-

‘Juist in deze digitale tijden stellen klanten persoonlijk advies op prijs’ adviesrapport waarin ook de betaalbaarheid van de hypotheek in geval van pensionering, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en overlijden inzichtelijk wordt gemaakt. Op basis van dat rapport kan de klant een weloverwogen beslissing nemen. Zelf een hypotheek afsluiten, zonder advies, is ook een optie, maar veel klanten komen daar toch van terug als ze merken hoe ingewikkeld het vinden van de juiste hypotheekconstructie is.’

Zoals bekend lag de huizenmarkt in Nederland de laatste jaren zo goed als stil. Peter de Beer is verheugd dat er dit jaar weer beweging in de markt zit en hij verwacht als vanouds drukke tijden voor de hypotheekadviseurs. ‘Het Hypotheekcentrum kenmerkt zich, net als de hele bank, door korte lijnen, snelle besluitvorming en flexibiliteit.

Wij zijn er klaar voor om onze klanten met op maat gemaakte hypotheken van dienst te zijn.’

Meer weten?

Wilt u meer informatie over de diensten van Van Lanschot op het gebied van hypotheken? Neem contact op met uw banker of kijk op www.vanlanschot.nl/hypotheken.

PurSang 3 | 2014 21

PS3_20_Klant in beeldnew.indd 21

26-08-14 11:13

BANCAIR

‘Wij fungeren als de aanjager’ Op het gebied van goede doelen was Cordaid in 2013 de grootste groeier in Nederland. De organisatie is wereldwijd – en ook in eigen land – actief met duurzame projecten die worden ontwikkeld sámen met gemeenschappen. En met andere partners, zoals het bedrijfsleven.

TEKST

Hans Verstraaten Sander Nagel

FOTOGRAFIE

22 PurSang 3 | 2014

PS3_22-24 portret-cordaid.indd 22

22-08-14 09:53

BANCAIR

C

oncreet, constructief en creatief denken en doen.

Samenwerken. Op duurzame wijze díé mensen een kans geven die nog weinig kansen hadden in hun leven. Dat zijn de uitgangspunten van Cordaid, een katholieke organisatie die wereldwijd actief is en die dit jaar haar 100-jarig bestaan viert. Daarbij focust de organisatie op fragiele staten. Denk aan het opzetten van gezondheidssystemen in Afghanistan of Zimbabwe. Maar Cordaid is ook, en dat is minder bekend, actief in Nederland. Om haar doelen te bereiken werkt Cordaid samen met een netwerk van ruim 600 partnerorganisaties in 38 landen.

Zomaar een voorbeeld. Heineken gaat een brouwerij bouwen in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. De plek die daarvoor gekozen is, ligt naast een sloppenwijk met veel jeugdwerkloosheid waar Cordaid actief is. Heineken wil, altijd en overal, goed personeel. Toen ontstond bij Cordaid en een plaatselijke ondernemer de gedachte: als die jongeren nou eens educatie krijgen, dan kunnen ze in die brouwerij aan de slag. Met advies van Randstad werd daarvoor de constructie van een zogenoemde sociale onderneming bedacht.

‘Bij elk project kijken wij telkens welk model het meest passend is in een bepaalde situatie’, zegt Henri van Eeghen, een van de twee directieleden van Cordaid. ‘Wij geven geen geld onder het motto zie maar. Ook vertellen we lokale gemeenschappen niet wat ze moeten doen, als de alwetende blanke man. Wij doen het samen, mét die gemeenschappen, en leggen de besluitvorming zo laag mogelijk en waar die thuishoort – in een van die gemeenschappen. Die moeten het na een tijdje zelf gaan doen. Wij streven ernaar dat door ons opgezette projecten binnen vijf tot tien jaar zelfstandig door de gemeenschappen worden uitgevoerd. Dat kan niet overal, vooral in de meest fragiele landen waar we werkzaam zijn, zoals Afghanistan of de Centraal Afrikaanse Republiek, is het juist belangrijk om langdurig betrokken te blijven als je impact wilt creëren.’

TRIGGER Tot enkele jaren geleden was Cordaid voor meer dan 70% afhankelijk van de overheid. Cordaid ontving jaarlijks meer dan € 110 miljoen subsidie van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Drie jaar geleden werd die subsidie al fors verminderd naar € 60 miljoen en na 2014 volgt een verdere vermindering. Een verkapte zegen, vindt Henri van Eeghen: ‘In zo’n grote mate afhankelijk zijn van overheidssteun, dat was ongezond, want je neemt altijd de kleur aan van je grootste financier. Ik wilde al op een ander model overstappen, maar daar heb je een trigger voor nodig. Nou, dat wegvallen van die subsidie, dat was de trigger.’

Sommige units van Cordaid werden zelfs voor 100% gefinancierd door Buitenlandse Zaken. Ook zij moesten op zoek naar nieuwe financiers;

PurSang 3 | 2014 23

PS3_22-24 portret-cordaid.indd 23

22-08-14 09:53

BANCAIR

In Nederland is Cordaid actief in wijken met een hoge werkloosheid en lage inkomens

Casper Knol (l) en Henri van Eeghen

Cordaid en Van Lanschot Bankiers

De relatie tussen Cordaid en Van Lanschot wordt steeds intensiever. Van Lanschot adviseerde de organisatie bij het opstellen van een beleggingsstatuut en de keuze voor een nieuw risicoprofiel dat beter aansluit bij de uitgangspunten en de doelstellingen van Cordaid. Aan de andere kant heeft Cordaid, bij monde van Henri van Eeghen, advies gegeven bij de totstandkoming van de Charity Service van de bank. Daarnaast onderzoeken beide partijen de haalbaarheid van de uitgifte van social bonds en een impact investing fonds.

Casper Knol, van de afdeling Verenigingen & Stichtingen, ziet nog een andere mogelijkheid om elkaar te versterken: ‘Regelmatig spreken onze bankiers met klanten over hun ambities, hun passie en hun drijfveren. Vaak gaat het gesprek dan – naast fiscale en juridische aspecten – over de overdracht van vermogen tijdens en/of na leven. Het valt mij op dat onze relaties in toenemende mate iets terug willen geven aan de maatschappij. Maar als de bestemming of het goede doel aan de orde komt, dan weten ze vaak niet welke mogelijkheden er zijn. Klanten die iets willen doen op het gebied van hulp in derdewereldlanden kunnen wij via onze Charity Service laten kennismaken met organisaties zoals Cordaid. Ten slotte bestaat het idee om medewerkers van de bank te betrekken bij de realisatie van projecten van Cordaid. Het gaat dan om samenwerken waarbij medewerkers op vrijwillige basis hun expertise ter beschikking stellen aan de coöperatieve projecten van Cordaid in Nederland. Kortom, met raad en daad meewerken aan de realisatie van de Cordaid-idealen.’

Voelt u zich betrokken bij een maatschappelijk thema?

Overweegt u om te schenken en wilt u daar graag ondersteuning bij? Dan kan Van Lanschot Charity Service u helpen.

Kijk op www.vanlanschot.nl/charityservice

ze moesten naar buiten toe, en gaan ondernemen. Dat proces is erg succesvol verlopen. De omzet van Cordaid is na het stopzetten van de overheidssubsidie gelijk gebleven. Een van de nieuwe financiers is bijvoorbeeld Porticus, de charitatieve instelling van de familie Brenninkmeijer, maar ook wordt steeds meer en nauwer samengewerkt met het bedrijfsleven. ‘Neemt niet weg’, zegt Van Eeghen, ‘dat we de Nederlandse overheid graag blijven verwelkomen als een van onze donoren.’

Een ander sterk punt van Cordaid is de transparantie. Op de site wordt letterlijk elke euro verantwoord. Zoals Van Eeghen stelt: ‘Al onze projecten staan uitgebreid beschreven op onze website, met foto’s en regelmatige updates vanuit het veld. Zo kun je precies zien waar we werken, met wie, wat het resultaat is en hoe een project gefinancierd wordt.’ Donateurs willen vandaag de dag ook volledige transparantie en een stuk eigenaarschap. Een donateur wil zich met een organisatie kunnen identificeren. Dus niet: ik geef € 100,- en dan ben ik er weer voor een jaartje vanaf.’

COÖPERATIES In Nederland is Cordaid actief in wijken met een relatief hoge werkloosheid en relatief lage inkomens. Dat gebeurt via het coöperatieve model: mensen bijeenbrengen voor een project, omdat je samen sterker staat, en zo werkgelegenheid creëren in die wijken, waarna de projecten zelfstandig verder kunnen groeien en bloeien. Henri van Eeghen: ‘Wij doen een stuk voorfinanciering, zorgen voor een goede organisatie en betrekken het bedrijfsleven en de gemeente erbij. Wij activeren anderen. Zo creëren wij ook saamhorigheid in de wijken. Betrokken zijn bij je naasten, bij je eigen gemeenschap is erg van deze tijd. In Nederland maar ook in een heel aantal andere landen. Je wordt succesvol samen, via je buurt, via je eigen netwerk. Of dat nu in Breda of Arnhem of in de Nigerdelta of Ethiopië is. En wij fungeren daarbij telkens als de aanjager.’

24 PurSang 3 | 2014

PS3_22-24 portret-cordaid.indd 24

22-08-14 09:54

OOK WIJ PR ATEN GR A AG OVER VERMOGEN.

W W W.KROYMANS.NL

Soestdijkerstraatweg 64-66, 1213 XE Hilversum, Postbus 576, 1200 AN Hilversum, +31 (0) 35 646 22 00, info@kroymans.nl

BELEGGEN

Gezocht: nieuwe kopman wereldeconomie Het herstel van de conjunctuur is bemoedigend. Maar wil de economie wereldwijd echt op gang komen, dan moet er meer gebeuren. Luc Aben, hoofdeconoom van Van Lanschot Bankiers: ‘Het wachten is op iemand die het hele peloton op sleeptouw neemt.’ Jan Smit Gracia Lam portret Koen Broos tekst

illustratie

26 PurSang 3 | 2014

PS3_26-29 Luc Aben.indd 26

22-08-14 16:40

Credits Xxx

BELEGGEN

PurSang 3 | 2014 27

PS3_26-29 Luc Aben.indd 27

22-08-14 16:40

BELEGGEN

‘Dat kan de bloedsomloop weer op gang brengen.’ Eind oktober moet die duidelijkheid er zijn.

Ook bijvoorbeeld een sterk florerende Amerikaanse economie, het ontstaan van een Europese energiemarkt of een nieuw vrijhandelsakkoord kan zo’n broodnodige katalysator zijn. Aben: ‘Ik zie het zo: er is een valpartij geweest, de recessie. Inmiddels zit iedereen weer op de fiets. Maar niemand durft te demarreren. Zolang dat niet gebeurt, ploetert het peloton gewoon door.’

M

ario Draghi, voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), had het in mei al aangekondigd: de kans was groot dat ‘zijn’ bank in juni grof geschut zou inzetten om de kredietverlening en daarmee de economie op gang te brengen. Dat was de remedie om de dreigende deflatie de kop in te drukken, meende de Italiaan. De financiële markten reageerden in eerste instantie opgetogen toen het eenmaal zover was; de aandelenkoersen schoten omhoog. Luc Aben, hoofdeconoom van Van Lanschot, staat daar niet van te kijken. ‘Dit is leuk voor beleggers. Zij kunnen de markten met goedkoop geld blijven belegeren.’

Maar of de maatregelen de reële economie ook stimuleren, betwijfelt de beleggingsstrateeg. De boeterente van 0,1% voor banken die hun geld parkeren bij de ECB, de verlaging van de financieringsrente naar 0,15% – het laagste niveau ooit – goedkope leningen: de kredietverlening – de zuurstof voor de conjunctuur – zal er niet noemenswaardig door toenemen, vreest hij.

Belangrijkste onderdeel van de steunmaatregelen is in zijn ogen de extra ruimte die de ECB heeft gecreëerd om onbeperkt geld te drukken en in de markt te pompen. Maar zelfs dat is volgens hem geen wondermiddel. Hij ziet de maatregelen vooral als een poging de euro omlaag te duwen. De dure euro hindert de economie. Om de economie echt tot bloei te laten komen, is er volgens de econoom meer nodig. Helderheid over de financiële gezondheid van de grote Europese banken zou voor zo’n impuls kunnen zorgen.

DEFLATIE En de dreigende deflatie? Is Aben niet bang voor een Japanscenario met decennia achtereen minimale groei? De hoofdeconoom acht die kans klein. In de noordelijke eurozone zit het met de inflatie relatief goed. De prijzen dalen vooral in de periferie, in landen als Griekenland en Cyprus. ‘Gelukkig maar’, voegt hij eraan toe. ‘De stijgende lonen en prijzen in Zuid-Europa stonden juist aan de basis van de eurocrisis. Voor de komst van de Europese munt konden deze landen hun nationale munteenheid nog devalueren om daar iets aan te doen. Nu is er maar een manier om concurrerend te blijven: de prijzen verlagen. Dan krijg je deflatie.’

Daarmee wil hij niet gezegd hebben dat deflatie voor hem geen issue is. Maar hij ziet de afnemende inflatie vooralsnog niet als een structureel probleem. Hij wijst op onderzoek van de ECB waaruit blijkt dat de inflatie momenteel vooral wordt gedrukt door de afkalvende energieprijzen en de sterke euro. Aben: ‘Je moet de deflatie goed in de gaten houden. Tegelijk moet je er ook weer niet te veel aandacht aan besteden. Voor je het weet wordt het een self-fulfilling prophecy.’

WINTERGRIEPJE Ondanks het gemis aan impulsen is Aben voorzichtig optimistisch over de economische vooruitzichten. ‘De Amerikaanse economie staat weer in bloei, Europa krabbelt op en Azië is aan het uitbodemen’, vat hij kort samen.

De VS hebben volgens hem een wintergriepje achter de rug. Hij refereert aan de tegenvallende economische groei in het eerste kwartaal. De mooie groeicijfers uit het tweede kwartaal tonen echter aan dat de onderliggende economische gezondheid goed is. De meeste indicatoren wijzen voor de rest van het jaar op een continuering van de groei, denkt de beleggingsstrateeg. Bemoedigend vindt hij vooral de toename van het aantal arbeidsplaatsen.

Dat ligt al weer op het niveau van voor de crisis. Door de groei van de beroepsbevolking is de werkloosheid onder laag opgeleide Amerikanen nog wel hoog. Dat blijft een blok aan het been, aldus de econoom.

Een tweede risicofactor in de VS zou de inflatie kunnen worden.

Stijgt de geldontwaarding te snel dan kan dit de Fed, het Amerikaanse stelsel van centrale banken, wel eens eerder dan verwacht doen besluiten de rente te verhogen, waarschuwt Aben.

GROEILANDEN IN TREK Diezelfde Fed voert nog steeds een ruim beleid, maar trekt de teugels steeds iets strakker aan. De geldverruiming door steunaankopen van staatspapier vermindert iedere maand. Dat is goed nieuws voor groeilanden als China en India, meent de beleggingsstrateeg. Beleggers die deze landen de rug toekeerden vanwege de zogenoemde tapering weten de opkomende economieën inmiddels

28 PurSang 3 | 2014

PS3_26-29 Luc Aben.indd 28

22-08-14 16:40

BELEGGEN

‘Na de valpartij, de recessie, zit inmiddels iedereen weer op de fiets. Maar zolang

niemand durft te demarreren, ploetert het peloton door’ weer te vinden nu de Fed een duidelijke en consequente koers volgt.

In China profiteert de economie daarnaast van voorzichtige stimuleringsmaatregelen van de overheid. Zo zijn de eisen voor de reserves die de banken moeten aanhouden recent versoepeld.

Ook wordt extra geïnvesteerd in de infrastructuur. Mede daarom gaat Van Lanschot ervan uit dat China dit jaar een nog steeds zeer acceptabele groei zal laten zien van 7% tot 7,5%. Dat is dicht bij het officiële doel van 7,5%.

Ook India is volgens Aben op de juiste weg. Net als in veel andere groeilanden zit de export in India weer in de lift. Dat is goed voor de economie van het land. Om de economie op stoom te houden zijn extra hervormingen noodzakelijk, voegt hij toe. Alleen zo krijgt de binnenlandse consumptie een boost. Probleem daarbij is wel de relatief hoge rente in veel opkomende markten. Die zet een rem op de groei.

Japan, in de jaren tachtig van de vorige eeuw nog dé economische tijger, is wat Aben betreft een verhaal apart. De hernieuwde pogingen van de Japanse regering om de economie weer vlot te trekken lijken eindelijk vruchten af te werpen. De forse groei in het eerste kwartaal is daarbij in zijn ogen echter niet maatgevend. De btwverhoging op 1 april zorgde voor een eenmalige consumptiepiek.

‘Er zijn nog veel onzekerheden. Maar tegelijk zijn er ook lichtpuntjes.’ Hij wijst op de vergrijzing. ‘Dat is een probleem, maar zorgt ook voor een steeds krappere arbeidsmarkt. Hierdoor kunnen de lonen en de consumptie in Japan verder toenemen.’

AANDELEN INTERESSANT Voor grote veranderingen in de beleggingsstrategie zorgen deze vooruitzichten niet. Van Lanschot blijft overwogen in aandelen. Die keuze is ingegeven door de aanhoudend ruime geldpolitiek, de

zoektocht naar rendement en de waardering. Voor Europese aandelen is de waardering ‘aanvaardbaar’. Aandelen uit groeilanden vindt de bank ‘aantrekkelijk’. ‘Bovendien stabiliseert de conjunctuur en dat is nu eenmaal goed voor aandelen’, aldus Aben.

Overigens betekent de kwalificatie ‘aantrekkelijk’ niet dat de positie in aandelen uit groeilanden wordt uitgebreid. Het advies blijft neutraal, benadrukt de beleggingsstrateeg. ‘Omdat wij zijn uitgegaan van een bepaalde termijnvisie, hebben wij in de groeilanden altijd een degelijke positie aangehouden.’ In de VS is Van Lanschot momenteel licht onderwogen en in Europa enigszins overwogen.

Ondanks de recente koersstijgingen vindt Aben de waardering van Europese aandelen nog steeds zeer interessant.

De vastrentende waarden blijven licht onderwogen. Binnen deze categorie blijven de onderweging voor staatsobligaties en de overweging voor bedrijfsleningen gehandhaafd. Obligaties zijn in de ogen van de econoom nog steeds tamelijk duur. ‘Bij bedrijfsleningen word je nog net voldoende gecompenseerd. Echt enthousiast zijn we er niet over, maar je moet wat.’

Volg Luc Aben via zijn blog op of op @Luc_Aben

www.vanlanschot.nl

De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

PurSang 3 | 2014 29

PS3_26-29 Luc Aben.indd 29

22-08-14 16:40

SchaapCitroen_Pursang8_225x285_DP_0814.indd 1

05.08.14 09:58

SchaapCitroen_Pursang8_225x285_DP_0814.indd 2

05.08.14 09:58

BELEGGEN

BANK OF ENGLAND

EUROPESE CENTRALE BANK

Sinds: 1694 Plaats: Londen Leiding: Mark Carney (gouverneur) Status: Onafhankelijk

FEDERAL RESERVE Sinds: 1913 Plaats: Washington Leiding: Janet Yellen (voorzitter) Status: Onafhankelijk

Sinds: 1998 Plaats: Frankfurt Leiding: Mario Draghi (president) Status: Onafhankelijk

De geldmachines van de wereld Centrale banken krijgen een steeds belangrijkere positie in het financiële systeem. Als geldscheppers geven ze de mondiale economie voldoende voeding om te groeien.

Maar wat is hun beleid? En wat betekent dit voor de onderliggende economieën?

TEKST

Hans Verstraaten Tein Traniello

INFOGRAPHIC

32 PurSang 3 | 2014

PS3_32-35 Macro Economie.indd 32

22-08-14 11:46

BELEGGEN

BANK OF JAPAN PEOPLE’S BANK OF CHINA Sinds: 1948 Plaats: Peking Leiding: Zhou Xiaochuan (gouverneur) Status: Onder leiding van regering

Sinds: 1882 Plaats: Tokio Leiding: Haruhiko Kuroda (gouverneur) Status: Semi-afhankelijk van overheid

Federal Reserve Nooit meer een Grote Depressie In 2009, toen de financiële crisis rampzalige vormen begon aan te nemen, besloot Fed-voorzitter Ben Bernanke alle registers open te trekken, in nauwe samenwerking met Henry Paulson, toen minister van Financiën. Staatsobligaties werden massaal opgekocht, de geldpers draaide op volle toeren, de belastingen werden verlaagd, de rente ging naar nul en de banken werden gesteund met liefst $ 600 miljard. Allemaal maatregelen om een complete ineenstorting van de financiële markten en de economie te voorkomen – en bovenal: om een nieuwe Grote Depressie te voorkomen. Want die angst heeft bijna elke Fed-voorzitter en Bernanke zeker, want hij weet alles van die gruwelijke periode in de Amerikaanse geschiedenis: hij is erop gepromoveerd. De maatregelen werkten. De financiële markten en de economie bleven overeind.

De financiële crisis is, zoals bekend, ontstaan door de zeepbel op de Amerikaanse huizenmarkt. En dat wordt weer toegeschreven aan een andere Fed-voorzitter, Bernanke’s voorganger Alan Greenspan. Hij hield vele jaren de rente zo laag mogelijk, onder meer zodat zoveel mogelijk Amerikanen goedkoop een huis konden aanschaffen (totdat bleek dat huizen ook in waarde

kunnen dalen). ‘Maar dat is overdreven’, relativeert Lars Dijkstra, die als Chief Investment Officer van Kempen Capital Management het beleid van de Fed nauwkeurig volgt. ‘Het was niet alleen Greenspan maar zeker ook de politiek die dit wilde. Iedereen een eigen huis – dat zit gewoon in de Amerikaanse cultuur verankerd.’

Zowel het optreden van Greenspan als van Bernanke toont in elk geval aan dat de macht van de Fed en zijn voorzitter erg groot is.

Dat komt mede omdat de Fed niet alleen – net als de ECB – verantwoordelijk is voor de prijsstabiliteit en toezicht op het bankwezen maar ook – in tegenstelling tot de ECB – voor economische groei. Zo verkondigde de huidige Fed-voorzitter Janet Yellen deze zomer met enige trots dat de werkloosheid in de VS substantieel was gedaald. Logisch dat ze zo sprak: ook dat is een van de opdrachten van ’s werelds machtigste centrale bank. Dijkstra: ‘In de VS loopt de inflatie wat op, de werkloosheid daalt, de economie groeit en zelfs de huizenprijzen stijgen weer. Vooralsnog gaat de Fed door met de gratis-geldpolitiek, maar onder druk van loon (inflatie) kan hier verandering in komen.’

PurSang 3 | 2014 33

PS3_32-35 Macro Economie.indd 33

22-08-14 11:46

BELEGGEN

Bank of Japan Verlengstuk van Abenomics

Europese Centrale Bank Voorzichtig, schipperend beleid Bij de ECB zijn achttien eurolanden aangesloten. Namens Nederland woont Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, de vergaderingen bij – maar let wel: net als de andere nationale bankpresidenten moet hij wettelijk opkomen voor Europa en niet voor zijn eigen land.

De ECB is tijdens de financiële crisis aanmerkelijk voorzichtiger en trager te werk gegaan dan de Fed. Heilig streven was het overeind houden van de euro en het op peil houden van de inflatie tot een maximum van 2%. Voor banken werden er strenge regels ingesteld. Het vereiste percentage eigen vermogen op een bankbalans werd opgeschroefd. Met als gevolg dat de banken nog steeds minder krediet kunnen verstrekken – een van de redenen dat de Europese economie nauwelijks nog groei kent. Een andere reden komt van de Europese politiek: elk land mag hoe dan ook geen begrotings-tekort hoger dan 3% hebben. Dat had en heeft vaak forse bezuinigingen en belastingverhogingen tot gevolg, wat eveneens een rem op de economische groei is.

De invloed van de ECB neemt stap voor stap toe. Vanaf 4 november 2014 vallen alle grote systeembanken (in Nederland ABN Amro, ING, Rabobank en SNS Bank) onder rechtstreeks toezicht van de ECB. Momenteel worden die banken door de ECB aan een zware stresstest onderworpen. Lars Dijkstra: ‘Onder die druk zijn sommige Europese banken nu eindelijk bezig om nieuw vermogen aan te trekken. Dat had ook jaren geleden al kunnen gebeuren. Maar de banken waren bang dat als ze dat tegelijkertijd zouden proberen dat vermogen nooit uit de markt gehaald zou kunnen worden.’

Had de ECB veel meer bereikt als ze net zo snel en daadkrachtig had gehandeld als de Fed? Kan. Maar de ECB vertegenwoordigt achttien landen met allemaal eigen, vaak erg van elkaar verschillende economieën en politieke achterbannen. Wat bijvoorbeeld werkt in België kan in Portugal desastreus uitpakken. Duitsland had en heeft geen zeepbel op de huizenmarkt, Nederland wel, en Ierland heeft zijn onroerendgoedcrisis grotendeels achter de rug.

Het zorgt bijna als vanzelf voor een voorzichtig, soms zelfs schipperend beleid van de ECB. Onder de huidige voorzitter, Mario Draghi, is de daadkracht wel duidelijk toegenomen. Gezien het trage herstel in de eurozone neemt de kans op aanvullende maatregelen van de ECB toe. Voorlopig zal de ECB nog flinke slingers aan de geldpers moeten blijven geven.

Vanaf eind jaren tachtig, begin jaren negentig kreeg Japan te maken met een enorme onroerendgoedcrisis. De Japanse regering nam in de jaren negentig een aantal desastreuze besluiten: de belastingen en de btw werden verhoogd in plaats van verlaagd. Uiteindelijk viel onder invloed van de Azië-crisis eind jaren negentig ook de hele export bijna weg.

Daar komt nu langzaamaan een eind aan – en dat is niet te danken aan Haruhiko Kuroda, de nieuwe president van de Bank of Japan, maar aan Shinzo Abe, de premier van Japan. De Bank of Japan is officieel onafhankelijk maar in de praktijk veel meer een verlengstuk van de politiek. In dit geval: een verlengstuk van Abenomics, het ambitieuze economische beleid van de premier. Naast het terugbrengen van de enorme overheidsschuld is een van de andere speerpunten van Abenomics het binnen twee jaar creëren van een inflatie van 2%, om zo de economie weer op gang te krijgen. Dat is de taak van de Bank of Japan en van Haruhiko Kuroda, die dan ook als bijnaam Mister Two heeft.

‘Abe wil hoe dan ook de dynamiek terugbrengen in een vastgeroeste economie’, zegt Lars Dijkstra. ‘Dat wordt nog een heel karwei. Er zijn zoveel gevestigde machten en kongsi’s in Japan, allemaal met elkaar verweven. En het is niet alleen een gesloten samenleving, maar Japan kent ook de meest vergrijsde bevolking ter wereld.’

34 PurSang 3 | 2014

PS3_32-35 Macro Economie.indd 34

22-08-14 11:46

BELEGGEN

People’s Bank of China Liberalisering van de markten

Een maatregel die in België werkt, kan in Portugal desastreus uitpakken

De Chinese centrale bank is een integraal onderdeel van de regering en dus van de Communistische Partij. Wat ook een voordeel kan hebben: monetair beleid en begrotingspolitiek zijn meer op elkaar afgestemd. In de afgelopen twintig jaar ging China uit van een jaarlijkse economische groei van om en nabij de 8%. Om deze enorme groei te kunnen bewerkstelligen moesten fabrieken, wijken en steden worden gebouwd en moest infrastructuur worden aangelegd. En om dat voor elkaar te kunnen krijgen, gingen de staatsbanken geheel los met kredietverlening: geld lenen was praktisch gratis.

Toen sloeg ook in China de crisis toe, vooral op de onroerendgoedmarkt. Spooksteden. Spookfabrieken. Lars Dijkstra: ‘Hoe erg die bubbel nu is, hoeveel schulden er uitstaan – dat weten we niet precies, want veel data zijn niet openbaar. Maar ik schat dat het uiteindelijk wel meevalt, te meer daar China gigantische financiële reserves heeft. Met andere woorden: ze hebben de tijd en het geld om er bovenop te komen. En ze hebben geen buitenlandse schulden zoals veel andere landen. Sowieso zijn ze daar altijd van de lange termijn.’

Een opmerkelijke ontwikkeling die onder leiding van de People’s Bank of China plaatsvindt: stapje voor stapje worden de financiële markten geliberaliseerd en zelfs buitenlandse banken worden nu voorzichtig toegelaten. ‘Uiteindelijk zal de rente worden bepaald door de markten en niet meer door de Communistische Partij’, zegt Lars Dijkstra. ‘Dat is voor China ronduit revolutionair.’[

Bank of England Huizenmarkt op orde gebracht Het Verenigd Koninkrijk is lid van de Europese Unie, maar valt niet onder de ECB. Het voert een zelfstandig monetair beleid en hoeft zich ook niet te houden aan een maximaal begrotingstekort van 3%.

In nauwe samenwerking met het ministerie van Financiën pakte de Bank of England de financiële crisis grotendeels hetzelfde aan als de Fed: trek de registers open! Maar ook kwam er een grootscheeps plan om mensen middels overheidssubsidies weer hypotheken te laten nemen. ‘En dat werkt’, constateert Lars Dijkstra. ‘De Britse huizenmarkt draait weer als een tierelier. Dat had, denk ik, in Nederland ook kunnen werken – maar ja, wij zitten met die begrotingsnorm van 3% en bij ons wordt nu aflossen van hypotheken gestimuleerd.’

PurSang 3 | 2014 35

PS3_32-35 Macro Economie.indd 35

22-08-14 11:46

KLANTEN

Hans Peters redde samen met mede-investeerders en personeel boekwinkel Dekker van de Vegt

‘Zo’n mooi bedrijf mag niet kapot gaan’ Zeven jaar geleden werd boekwinkel Dekker van de Vegt in Nijmegen getransformeerd naar een Selexyz-winkel. De transitie kostte alle regiodirecteuren, onder wie Hans Peters, hun baan.

Hij werd in de nieuwe setting ontslagen om plaats te maken voor een nieuw centraal management.

Nu is Peters terug in zijn geliefde winkel, als mede-eigenaar. tekst

Harriët Verbeek John Voermans

fotografie

H

et is een hectische tijd geweest. Maar Hans Peters (60) kijkt op een zaterdagmiddag tevreden rond in de sfeervolle boekwinkel in de Marikenstraat in Nijmegen. Het is druk in de winkel en voor de kassa’s staat continu een rij klanten. ‘Zo’n mooi bedrijf als Dekker mag niet kapot gaan. Het is een begrip in Nijmegen en omgeving’, zegt hij.

Toch hing het voortbestaan van boekwinkel Dekker van de Vegt begin 2014 aan een zijden draadje na het faillissement van Polare, waartoe de winkel inmiddels behoorde. ‘Ik stond op het punt om op vakantie te gaan naar Vietnam, toen ik een telefoontje kreeg van bedrijfsleidster Monique Kauffman. Zij vroeg mij om advies. Zou een doorstart mogelijk zijn?’

Hans Peters had nog twee dagen voor zijn vertrek naar Vietnam en liet geen tijd verloren gaan. Op donderdag en vrijdag ging hij in onderhandeling met de curator, gaf hij machtigingen af voor het oprichten van de benodigde bv’s en stapte in het vliegtuig. In Vietnam ging de reddingsactie door: een maand lang was hij in samenspraak met het thuisfront en met name Monique Kauffman bezig met het schrijven van een bedrijfsplan en het doorrekenen van scenario’s.

WAANZINNIG In Nijmegen was Kauffman ondertussen samen met het personeel bezig via crowdfunding geld in te zamelen voor een doorstart. Zij schakelde een gespecialiseerd bureau in dat voor een website en de publiciteit zorgde en mond-tot-mondreclame deed de rest. Vele klanten en andere sympathisanten bleken bereid mee te doen en leenden kleine en grote bedragen uit. ‘Tot onze verbazing hadden we binnen zes dagen € 150.000,- binnen. Waanzinnig.’

Hans Peters, Monique Kauffman en investeerder Leo van de Water investeerden daarnaast ieder substantieel en werden samen eigenaar van de winkel. Vanzelfsprekend werd de naam Polare meteen van de gevel gehaald en vervangen door het vertrouwde Dekker van de Vegt. Dat is de naam die in de volksmond altijd bleef.

‘Het bedrijf is in de kern winstgevend’, legt Hans Peters uit. ‘Onder Polare waren de jaarlijkse overheadkosten zeer omvangrijk. Als zelfstandige winkel kunnen we die kosten met 75% terugbrengen.’

Maar er moest meer gebeuren om Dekker van de Vegt weer toonbaar te maken. De winkel ging ruim een week dicht om weer een eigen gezicht te krijgen.

INRICHTING Een groot deel van de boekenkasten ging naar de vuilstort en werd vervangen door tafels waar de uitgestalde boeken beter tot hun recht komen. Over de inrichting van een boekenwinkel hoef je Hans Peters niets te vertellen: hij werkt al meer dan veertig jaar in de boekenbranche. ‘Een winkel is een weefsel, als er iets niet klopt staan de klanten zo weer buiten.’

Dat was bijvoorbeeld het geval met de boekenkasten van Polare die haaks op de wand stonden. De winkel is nu diagonaal en ruimtelijk ingericht, met in het midden een horecagelegenheid waar de klanten wat kunnen drinken en lezen.

Daar drinkt Hans Peters zo nu en dan ook een kop koffie met zijn private banker Hans Kolvenbach van Van Lanschot. De beide mannen hebben de afgelopen zeven jaar een hechte band opgebouwd.

Kolvenbach adviseerde de ontslagen Peters over een stamrechtuitkering en hielp met zijn financiële planning. Ze hadden een klik en komen elkaar regelmatig tegen in het maatschappelijk circuit van Nijmegen. Dekker van de Vegt speelt daar vanzelfsprekend ook een rol in met lezingen en andere activiteiten in de winkel.

36 PurSang 3 | 2014

PS3_36-39_600.indd 36

22-08-14 10:44

KLANTEN

Hans Peters met zijn private banker Hans Kolvenbach

PurSang 3 | 2014 37

PS3_36-39_600.indd 37

22-08-14 10:44

KLANTEN

Joris Suy en zijn vrouw Nahid Mohebbian

De gezonde patiënt als beloning Het Oral Care Center in Rhoon is een ultramoderne tandartsenpraktijk. Zorg op maat en persoonlijke aandacht gaan er hand in hand met hightech ontwikkelingen en de nieuwste tandheelkundige kennis. ‘Maar waar het echt om gaat is preventie.’ tekst

Leo Alexander Schlangen Sander Nagel

fotografie

E

en bezoekje aan de tandarts staat bij veel landgenoten niet bepaald hoog op de agenda.

Ruim 600.000 Nederlanders zijn er zelfs ontzettend bang voor. ‘Dat zijn er meer dan mensen met een fobie voor slangen en spinnen’, zegt tandarts-implantoloog Joris Suy. Hij lacht erbij als een boer met kiespijn. ‘Als beroepsgroep doen we kennelijk iets niet goed. Met de huidige stand van de techniek, kennis en kunde kunnen we volledig pijnloos behandelen.’

Drie jaar geleden openden Suy en zijn vrouw Nahid Mohebbian, eveneens tandarts, het Oral Care Center in hartje Rhoon. De moderne, goed uitgeruste praktijk is mede door hem ontworpen en ingericht en volledig rolstoelvriendelijk. Looproutes en ingenieuze indeling werken efficiency in de hand; niet alleen voor de medewerkers maar ook voor de patiënten. ‘We verenigen diverse tandheelkundige

specialismen onder één dak. Implantaten, protheses, beugels voor jong en oud, kindertandheelkunde, extracties, laserbehandelingen, bleken, esthetiek; noem maar op. Zeker bij ingrijpendere behandelingen hoeft een patiënt daardoor niet meer verschillende adressen te bezoeken. Op die manier korten we een behandeling behoorlijk in en kunnen we medische missers voorkomen’, vertelt Suy tijdens de rondleiding langs veertien behandelruimtes, een poetsruimte, 3D-röntgenkamer en een voorraadkamer die dankzij een computersysteem automatisch op peil blijft.

ULTIEME BELONING Ongeacht de ruime en moderne opzet blijft het Oral Care Center volgens de oprichter ‘een praktijk met een persoonlijke benadering’. ‘We willen niet té groot worden, niet te snel groeien.

Het gevaar bestaat dan dat je het overzicht en het contact met de patiënt verliest. Daarom kiezen we voor een sterk, klein team

38 PurSang 3 | 2014

PS3_36-39_600.indd 38

22-08-14 10:44

KLANTEN

met drie tandartsen. We willen het oude, vertrouwde gevoel van de dorpspraktijk met één stoel vasthouden.’ Daarbij staan communicatie en luisteren naar de patiënt hoog in het vaandel en krijgen angstige patiënten extra aandacht. Maar uiteindelijk draait het in het Oral Care Center om ‘care’ oftewel zorg. ‘Dat is de reden waarom we deze praktijk hebben opgericht. We streven naar een gezonde mond, naar zo veel mogelijk gezonde patiënten. Uiteraard zijn er altijd spoedgevallen, maar wij zien een gezonde patiënt als de ultieme beloning voor ons werk. Het gaat ons niet om het aantal vullingen of kronen. We willen elke nieuwe patiënt zo snel mogelijk op het gewenste niveau krijgen.

Na een behandeling voeren we daarom soms eerst om de drie maanden controles uit om uiteindelijk naar de gebruikelijke twee per jaar te gaan. Een gezond en mooi gebit is meer dan een reparatie; het geeft menig patiënt zijn zelfvertrouwen terug.’

GEZONDE BALANS Suy en zijn collega’s besteden buitengewoon veel aandacht aan preventie. Dat belichaamt in hun ogen de ultieme manier om verhoudingsgewijs zoveel mogelijk gezonde patiënten in het bestand te hebben.

Niet voor niks geeft het Oral Care Center bijvoorbeeld regelmatig voorlichting op scholen en werkt er een groot aantal preventie-assistenten.

‘We leren kinderen en volwassenen niet alleen goed te poetsen, maar wijzen ze ook op het belang van gezonde voeding. Een gezonde mond is zó belangrijk, niet alleen voor het gebit maar ook voor preventie van

bijvoorbeeld hart- en nierziekten, beroertes en dementie. Ik beschouw mijzelf meer mondarts dan tandarts.’

Daarin gaat Suy heel ver. ‘We zijn heel bevlogen. Zo hebben we bijvoorbeeld in een operatiemicroscoop geïnvesteerd. Zakelijk gezien niet de meest rendabele aanschaf, je kunt de kosten namelijk niet bij elke behandeling doorberekenen. Maar voor mijn werk vond ik het essentieel. Ik kan nu veel preciezer gaatjes vullen en kronen omslijpen.

Je ziet immers beter wat je doet. Daarmee vermijd je het uitboren van te grote gaatjes. Dat is eeuwig zonde.’ Het apparaat is ook in staat om kleuropnames en video’s te maken. ‘Daarmee kunnen we de patiënt laten zien wat we doen’, vertelt Suy. ‘Op die manier krijgt hij meer inzicht en inspraak in wat er in zijn mond gebeurt.’

Voor een gezonde zakelijke balans zorgen een zelfstandig adviseur en de afdeling Healthcare van Van Lanschot Bankiers. Zij begeleiden samen op financieel gebied het Oral Care Center. Dat doen ze volgens Suy erg goed. ‘De kennis van Van Lanschot is essentieel. Ze kunnen bijvoorbeeld onze praktijk vergelijken met gelijksoortige praktijken om inzicht te krijgen in de zakelijke ontwikkelingen. En ja, soms fluiten ze me terug als ik iets te enthousiast ben. Dat snap ik maar al te goed.

Alleen met een gezonde praktijk en een superteam kunnen we onze patiënten gezond maken én houden.’

Wilt u meer weten over de dienstverlening van Van Lanschot Healthcare? Kijk voor informatie op www.vanlanschot.nl/healthcare

PurSang 3 | 2014 39

PS3_36-39_600.indd 39

22-08-14 10:45

Zal ik mijn woninghypotheek aflossen of oversluiten naar mijn bv, of kan ik beter gaan beleggen?

HET DILEMMA Willem Kroon heeft een bv die € 500.000,- á deposito heeft staan waarvoor hij een rente van nog geen 2% ontvangt. Tegelijkertijd heeft hij privé een eigenwoninghypotheek bij de bank van € 500.000,- waarop hij een rente van 5% betaalt. Is dit financieel aantrekkelijker te maken? tekst

PS3_30_DILEMMAdef.indd 40

Hans Carton

22-08-14 11:45

BANCAIR

D

e bv kan het geld voor onbepaalde tijd missen. De eerste gedachte van Willem Kroon gaat uit naar een dividenduitkering om daarmee de hypotheek af te lossen. In 2014 hoeft hij slechts 22% in plaats van 25% belasting te betalen over een dividenduitkering van maximaal € 250.000,- per persoon. Zijn vrouw is fiscaal partner en heeft recht op dezelfde regeling. Samen dus voor een bedrag van € 500.000,-.

Dat klinkt mooi, maar daar kleven in zijn situatie wel een paar bezwaren aan. Op de eerste plaats krijgt hij na belastingen geen € 500.000,- maar € 390.000,-. Hij kan dus niet de hele lening aflossen. Dit beperkt het voordeel enigszins.

En op de tweede plaats staat de rente op zijn hypotheek vast tot 2018. Hij mag slechts 10% per jaar boetevrij aflossen. De boeterente is zo hoog dat het resterende voordeel van de rentebesparing volledig teniet wordt gedaan.

ALTERNATIEF Een alternatief is dat Willem Kroon het geld voor de aflossing van de eigenwoninghypotheek leent van zijn bv. Zijn idee is dat de bv meer rente krijgt van hem dan van de bank, terwijl hij minder rente betaalt aan zijn bv dan nu aan zijn bank.

Ook dit klinkt mooi, maar het bezwaar van de boeterente blijft.

Verder is het juist voordelig voor hem om een wat hogere rente te betalen aan zijn bv. Hij trekt namelijk de rente af tegen 51,5% (2014*), terwijl zijn bv daarover 25% vennootschapsbelasting betaalt en over het resterende bedrag op termijn nog eens 25% inkomstenbelasting in Box 2; totaal 43,75% (zie kader).

Om het bezwaar van de boeterente te omzeilen, kan hij denken aan een gefaseerde oversluiting. Hij kan jaarlijks 10% boetevrij aflossen en dit bedrag bij zijn bv lenen. Op de renteherzieningsdatum kan hij dan bekijken of het voordelig is om het restant volledig af te lossen met een lening van de bv. Het rentevoordeel is dan natuurlijk beperkter, maar hij creëert wel een stuk flexibiliteit die hem op termijn weer voordeel op kan leveren.

BELEGGEN Het valt natuurlijk ook te overwegen om het geld in de bv niet op een deposito te laten staan, maar het te beleggen in een gespreide beleggingsportefeuille. De bv kan het geld per slot van rekening voor onbepaalde tijd missen, en op de lange termijn kan een gespreide beleggingsportefeuille een hoger rendement opleveren dan de spaarrekening en zelfs een hoger nettorendement dan de hypotheekrente. Wat is wijsheid in een situatie als deze? Dat is vooral afhankelijk van persoonlijke wensen en doelstellingen.

Reden genoeg voor Willem Kroon om een afspraak te maken met zijn banker.

* De aftrek daalt jaarlijks met 0,5% tot 38%.

Wat is wijsheid in een situatie als deze? Dat is

vooral afhankelijk van persoonlijke wensen en doelstellingen Eigenwoninglening € 500.000,Te betalen 5% rente in privé Teruggave inkomstenbelasting ** Netto last in privé

€ € €

25.000,12.875,12.125,-

Te ontvangen rente in de bv € Te betalen vennootschapsbelasting 25% € Netto winst €

25.000,6.250,18.750,-

Aanmerkelijk belangheffing 25% Netto bate in privé

€ €

4.688,14.063,-

Per saldo voordeel in privé

€

1.938,-

Kiest Willem Kroon voor 3% rente, dan bedraagt in dit rekenvoorbeeld het voordeel per saldo in privé € 1.163,-. Het is voor hem dus gunstig een hogere rente aan zijn bv te betalen. ** Er is voor de eenvoud geen rekening gehouden met het eigenwoningforfait. Dat is voor deze vergelijking ook niet van belang.

Dit artikel is gebaseerd op ervaringen uit de praktijk.

Willem Kroon is een fictieve naam.

Wilt u ook meer helderheid over uw hypotheek?

Neem dan contact op met uw banker.

PurSang 3 | 2014 41

PS3_30_DILEMMAdef.indd 41

22-08-14 11:45

BELEGGEN

rond de tafel

FUSIES EN OVERNAMES GAAN WEER GROEIEN EN BLOEIEN Na een relatief rustige periode neemt het aantal fusies en overnames wereldwijd weer toe. Van Lanschot verwacht dat deze trend zal doorzetten. Wat zijn de belangrijkste aanjagers van de opleving? En hoe kunt u hier als belegger het beste op inspelen?

Annemarie van der Tuijn Francesco Bongiorni fotografie Sander Nagel tekst

illustratie

42 PurSang 3 | 2014

PS3_42-46_Rond de tafeldef.indd 42

22-08-14 11:46

BELEGGEN

F

AANJAGERS De fusie- en overnameactiviteit hangt samen met de fase van de economische cyclus. De Verenigde Staten lopen voorop; zij bevinden zich in de expansiefase, terwijl Europa nog in de herstelfase zit. De meeste Amerikaanse bedrijven hebben in de vorige fase fors in de kosten gesneden en de balansen op orde gebracht. Ze zijn veelal gegroeid op basis van bestaande activiteiten, maar op deze manier duurt het langer om tot het gewenste resultaat te komen. Die tijd krijgen ondernemingen in deze expansiefase vaak niet van de aandeelhouders. Vandaar dat het aantal fusies en overnames in deze fase doorgaans toeneemt. De eerste tekenen daarvan zijn in de VS al zichtbaar en we gaan ervan uit dat deze ontwikkeling doorzet. We denken dat deze ontwikkeling op termijn ook zal overslaan naar Europa.

Een tweede aanjager is de huidige lage rente. Bedrijven genereren over het algemeen weer gezonde kasstromen en beschikken over een flinke hoeveelheid kasgeld. De lage rente maakt het wegzetten hiervan weinig rendabel. Diezelfde lage renteniveaus betekenen bovendien dat ondernemingen relatief goedkoop geld kunnen lenen. Vooral grote bedrijven hebben dankzij hun lage schulden veel ruimte om dat te doen. Die middelen kunnen ze gebruiken voor het doen van fusies en overnames.

FINANCIËLE NOODZAAK In de afgelopen jaren gebruikten veel bedrijven hun kasmiddelen voor het inkopen van eigen aandelen of voor het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders. Die eerste optie is niet meer zo aantrekkelijk als een jaar geleden, omdat de koersen zijn gestegen. Dat maakt het voor een bedrijf een relatief dure aangelegenheid. Het nadeel van het uitkeren van dividend is het verlies aan flexibiliteit. Een bedrijf doet hierbij over het algemeen immers een toezegging voor de lange termijn. Anders gezegd: fusies en overnames zijn nu een aantrekkelijker alternatief voor de kasposities die bedrijven hebben.

In sommige sectoren, bijvoorbeeld Telecom, is er zelfs een financiële noodzaak tot consolidatie. De markt groeit niet meer, er is overcapaciteit en daarmee zijn de prijzen gedaald. De winstgevendheid van de sector is belabberd, vooral in Europa (met maar liefst 140 telecomaanbieders, versus vier in de VS en drie in China). De meest logische uitweg is schaalvergroting, zodat de bedrijfsmarges weer kunnen stijgen. Ook in sectoren als Gezondheidszorg, Industrie, IT en Consumentengoederen zien we wat meer fusie- en overnameactiviteit.

Ellen Engelhart

usies worden vaak in één adem genoemd met overnames. Niet onlogisch, want de begrippen staan dicht bij elkaar. Synoniem zijn ze echter niet; er is een subtiel verschil. Bij een fusie gaan tot dan toe zelfstandige bedrijven samen verder als één nieuwe onderneming. Dit gebeurt meestal op basis van gelijkheid; alle partijen hebben na de samenvoeging zeggenschap. Verder maken de aandelen van de afzonderlijke bedrijven op de beurs plaats voor de aandelen van de nieuwe onderneming. Een goed voorbeeld is de fusie van KLM met Air France in 2004, met als resultaat het aandeel Air France-KLM. Een overname – de verwerving van een bedrijf door een ander bedrijf – impliceert juist ongelijkheid. De koper is in de regel de overheersende partij die na de overname zeggenschap zal hebben. In dit geval verdwijnen alleen de aandelen van de overgenomen onderneming van de beurs; de aandelen van de koper blijven wel genoteerd. Denk bijvoorbeeld aan de Britse brouwer SABMiller die Grolsch inlijfde. Daarmee kwam een einde aan het aandeel Grolsch op Beursplein 5.

Obligaties – lagere kredietkwaliteit De fusie- en overnametrend heeft ook zijn weerslag op bedrijfsobligaties. ‘Als een bedrijf de overname volledig financiert met kasmiddelen of nieuwe obligaties, kan de kredietkwaliteit van deze onderneming verslechteren’, aldus obligatieanalist Ellen Engelhart. ‘Hierdoor neemt het risico toe dat het bedrijf niet meer aan zijn rente- en aflossingsverplichtingen kan voldoen.

De obligatiebelegger zal ter compensatie een hogere risicopremie eisen. Gezien de vaste vergoeding op bestaande obligaties zullen de koersen hierdoor dalen.’

De risicopremies op obligaties zijn in de afgelopen jaren behoorlijk afgenomen. ‘We vinden het extra rendement dat een belegger in bedrijfsobligaties ontvangt nu nog voldoende compenseren voor het risico. Maar als de kredietkwaliteit terugloopt, verslechtert dit plaatje. De relatieve aantrekkelijkheid van bedrijfsobligaties ten opzichte van staatsleningen zal gaan afnemen.’

Een tweede uitwerking van de huidige trend kan een grotere focus op specifieke leningsvoorwaarden zijn. Beschermende voorwaarden waren voorheen erg in trek. Een voorbeeld is een step-up-coupon: als de kredietkwaliteit verslechtert, wordt de couponrente met een vast percentage verhoogd. ‘Door de sterke vraag naar bedrijfsobligaties zijn zulke voorwaarden de laatste jaren onderbelicht geweest. Dit kan veranderen als het aantal met obligatieleningen gefinancierde overnames stijgt.’

PurSang 3 | 2014 43

PS3_42-46_Rond de tafeldef.indd 43

22-08-14 11:46

BELEGGEN

Thierry Parihala

Hoe kunnen aandelenbeleggers het beste inspelen op de huidige fusie- en overnametrend? Op het eerste gezicht via een belegging in een overnamekandidaat; zo’n aandeel levert vaak een gunstige koersreactie en een premie bij overname op. Dit is echter ook de meest risicovolle manier om van een overname te profiteren, nuanceert aandelenspecialist Thierry Parihala. ‘Enerzijds is het moeilijk te voorspellen welk bedrijf wordt overgenomen. Een koper zal zich niet snel in de kaart laten kijken, want die heeft geen baat bij een oplopende aandelenkoers van zijn prooi.’

Daarnaast zijn overnamekandidaten op de lange termijn minder interessant als individuele belegging. Immers, wat maakt een bedrijf tot overnamedoelwit? ‘Een lage waardering bijvoorbeeld, maar die is vaak het gevolg van slechte operationele resultaten. Gaat de overname niet door, dan zal het bedrijf het moeilijk krijgen. Een onderneming kan ook gewild zijn omdat ze over iets unieks beschikt, zoals een bijzonder netwerk of patent. Maar deze aantrekkelijkheid komt meestal terug in een hoge waardering. Wordt het bedrijf niet overgenomen, dan blijf je als belegger zitten met een heel duur aandeel.’

‘Gegeven het risico stellen wij voor te spreiden in smallcaps, ofwel in kleine ondernemingen. In dit deel van de markt vinden doorgaans namelijk de meeste fusies en overnames plaats. Binnen dit segment geven we de voorkeur aan actieve beleggingsfondsen (zie kader ‘Beleggingsfondsen’).

Wilt u toch liever op individuele aandelen inspelen, kies dan voor bedrijven die gaan herstructureren. Zij kunnen van een overnamegolf profiteren via een hogere prijs voor het onderdeel dat ze van de hand doen. Daarnaast leidt zo’n verkoop vaak tot een hogere waardering. En wordt het onderdeel niet verkocht, dan zijn er vaak genoeg andere delen van het bedrijf die aantrekkelijk zijn. Dit alles maakt deze strategie minder risicovol dan een strategie die is gericht op individuele overnamekandidaten.’

Ralph Engelchor

Aandelen – overnamekandidaten en herstructureringen

Beleggingsfondsen – specialisten in smallcaps Als de fusie- en overnameactiviteit aantrekt, ligt het voor de hand dat vooral smallcaps daar voordeel van zullen hebben. Dit marktsegment telt doorgaans immers de meeste fusies en overnames.

Bij Van Lanschot Bankiers kunt u hier via specifieke beleggingsfondsen op inspelen. ‘We besteden de selectie van smallcaps uit aan gespecialiseerde fondsmanagers’, vertelt specialist Beleggingsfondsen Ralph Engelchor. ‘De reden is tweeledig. Enerzijds zijn smallcaps relatief risicovol. Beleggen via een fonds betekent dat we het risico spreiden over meerdere aandelen. Anderzijds is beleggen in smallcaps een vak apart, waarbij een gespecialiseerde fondsmanager met een actieve benadering van toegevoegde waarde kan zijn.’

De actieve benadering van een smallcapfondsmanager heeft vooral betrekking op zijn betrokkenheid bij het management van de onderneming. Omdat er van kleinere ondernemingen doorgaans relatief weinig informatie beschikbaar is, is het van belang dat een fondsmanager zijn beleggingskandidaten regelmatig bezoekt. ‘Als de fondsmanager eenmaal in een smallcap heeft belegd, behoort zijn fonds al snel tot de belangrijkste aandeelhouders. Hierdoor kan hij invloed uitoefenen op de bedrijfsstrategie. Dit geeft enige controle over de toekomstige winstontwikkeling van het bedrijf en vergroot de kans op een positief rendement. Uiteraard verschilt de actieve betrokkenheid per fondsmanager en per bedrijf.’

Van Lanschot heeft zorgvuldig gespecialiseerde fondsmanagers voor u geselecteerd. Deze hebben zich volledig toegelegd op het beleggen in smallcapaandelen in Europa of de Verenigde Staten en doen dit al geruime tijd met aansprekende resultaten.

44 PurSang 3 | 2014

PS3_42-46_Rond de tafeldef.indd 44

22-08-14 11:46

BELEGGEN

Jurgen van Wijngaarden

Gestructureerde producten – profiteren met een nieuwe Garantie Note Via beleggingsfondsen in smallcaps profiteert u direct van de mogelijkheden die de huidige fusie- en overnametrend biedt. Tegelijkertijd loopt u het bijbehorende risico dat de koersen tussentijds dalen.

Analist Structured Products Jurgen van Wijngaarden: ‘Als alternatief heeft Van Lanschot een nieuwe Index Garantie Note geïntroduceerd. Hiermee hebt u geen neerwaarts risico, met uitzondering van faillissementsrisico van Van Lanschot, aan het eind van de zesjarige looptijd. U profiteert wel van een positieve koersontwikkeling in Europese smallcaps.’ De Note is vooral geschikt voor beleggers die: - willen profiteren van een mogelijke koersstijging van Europese smallcaps, maar een directe belegging in deze aandelen (nu) te risicovol vinden; - potentieel meer rendement willen maken dan op een obligatie en bereid zijn daarvoor een vaste periodieke coupon op te geven; - een beleggingshorizon van minimaal zes jaar hebben.

De Note is dagelijks verhandelbaar. Kijk voor meer informatie over de kenmerken en risico’s van de gestructureerde producten van Van Lanschot op www.kempenvaluations.nl of vraag het vrijblijvend aan uw private banker.

Benieuwd welke vormen van beleggen het beste bij u passen? Maak dan een afspraak met uw adviseur. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

PurSang 3 | 2014 45

PS3_42-46_Rond de tafeldef.indd 45

22-08-14 11:46

BELEGGEN

HOE

komt de koers van een aandeel tot stand?

In deze rubriek worden voor de hand liggende vragen gesteld – en van antwoorden voorzien.

Dit keer: hoe een koers tot stand komt. Over de methodieken voor ondernemingswaarde, voor prognoses en de rol van het sentiment.

TEKST

Hans Verstraaten

WAARDERINGSMETHODIEKEN Een koers komt tot stand via vraag en aanbod.

Veel vraag: de koers stijgt. Weinig of geen vraag: de koers daalt. Maar hoe bepaalt een koper nu hoeveel hij ervoor overheeft? Daar zijn tientallen manieren voor. Een gangbare methode is een onderneming nauwgezet volgen en het jaarverslag en de jaarrekening grondig analyseren. Daarbij is de nettowinst niet altijd even relevant. Die valt namelijk door het management boekhoudkundig te manipuleren. Wat de waarde van een onderneming is, kun je beter vaststellen aan de hand van de vrije kasstroom: het verschil tussen alles wat er daadwerkelijk binnenkomt en eruit gaat. Wat ook wel wordt gedaan: wat blijft erover aan waarde als de onderneming failliet gaat. Dan hebben we het over de marktwaarde van alle bezittingen (bijvoorbeeld fabrieken, kantoren) minus de marktwaarde van de schulden.

46 PurSang 3 | 2014

PS3_46-47_Uitgelicht.indd 46

22-08-14 16:43

BELEGGEN

TIJDSWAARDE VAN EEN EURO Los van het feit of een onderneming nu wordt gewaardeerd op de toekomstige boekwaarden en kasstromen of winstverwachting, gaat het er bij de waardebepaling ook om wanneer je geld ontvangt. Met dit als vuistregel: een euro die je vandaag ontvangt is meer waard dan een euro die je morgen of volgend jaar ontvangt. Gaan we bijvoorbeeld uit van een rente van 3% dan is € 100,- nu volgend jaar € 103,-. Maar € 100,volgend jaar is teruggerekend aan de hand van die 3% rente nu € 97,09 waard. Ook dat is van belang om de waarde van een onderneming zo goed mogelijk te kunnen vaststellen – nu en vooral voor de toekomst. Via dergelijke methodes kun je de waarde van een onderneming vaststellen en doortrekken naar de komende jaren. Ook kun je zo vaststellen of de bijbehorende koers de juiste is. En dat is vrij essentieel: is die koers in vergelijking met de huidige en toekomstige waardebepalingen te laag, dan is er goede reden om te kopen. En andersom natuurlijk.

VERWACHTE WINST

DE ROL VAN RUIS Deze waarderingsmethodieken zijn niet perfect – dat is er in de praktijk niet een – maar wel rationeel. In werkelijkheid gebeurt het nogal eens dat het sentiment het overneemt van de ratio.

Ook bij professionele beleggers. Neem 2008.

In het midden van de financiële crisis ging iedereen verkopen, verkopen en nog eens verkopen. Koersen daalden – tot (ver) onder het niveau van de waarde van ondernemingen. Warren Buffett – ’s werelds beroemdste belegger – had dat in de gaten en ging kopen, kopen en kopen en raadde dat iedereen aan.

Tevergeefs. Sentiment regeerde, in de vorm van angst. Waarom kocht iedereen een paar jaar terug Apple-aandelen? Hoe je het ook berekende, de waarde van het aandeel Apple stond niet meer in de juiste verhouding tot de reële waarde van de onderneming. Men was gewoonweg gek op het merk.

Ten slotte speelt ruis ook voortdurend een rol, van speculaties over wat de Fed volgende week gaat zeggen, een uitspraak van een sectoranalist van Goldman Sachs tot en met geruchten over een overname.

Belangrijk is wat het management als winstverwachting afgeeft. Dat management gaat daarbij uit – als het goed is – van de verwachte kasstromen en een grondige inschatting van marktontwikkelingen in zijn sector en van macroeconomische ontwikkelingen. Die verwachtingen moeten zo reëel mogelijk zijn, want analisten en aandeelhouders houden er zacht gezegd niet van als een winst is voorspeld van 4% en die blijkt 2,5% te zijn; dit wordt meestal voorafgegaan door een winstwaarschuwing, wat een doodzonde is en bijna altijd als effect heeft dat de koers daalt.

PurSang 3 | 2014 47

PS3_46-47_Uitgelicht.indd 47

22-08-14 16:43

Te koop aangeboden

Rentmeesterskantoor Van Eysinga & Oostra c.s. is één van de grootste beherende rentmeesterskantoren van Noord-Nederland. Ons kantoor is gevestigd op het fraaie landgoed Epema State te Ysbrechtum.

Een te ontwikkelen locatie te Goëngahuizen, Friesland

"Dit is de plek waar wonen, recreëren, watersport en natuur bij elkaar komen.

En dat op nogWij geen tien minuten rijden van de A32 en ruim een uur van de randstad!" zijn specialisten in: • Beheer van onroerende goederen Het object betreft een prachtige stelpboerderij met bijgebouwen, • Aanverkopen minicamping en ca.

23 en hectare grond. Uniek gelegen aan de Modderige Bol, centraal in het Friese watersportgebied en nabij • Bestuursrechtelijke procedures het watersportcentrum Grou/Akkrum. Deze veelzijdige, naar eigen wens te ontwikkelen locatie ligt rechtstreeks aan het • (Erf)pachtzaken openbaar vaarwater.

• Ruilverkavelingszaken De gebouwen en grond worden zowel gezamenlijk • Taxaties als los te koop aangeboden. www.vaneysinga-oostra.nl • Beleggingen Omring u met rust en • WOZ-procedures

Postadres: Postbus 254 • 8600 AG Sneek

• Ruimtelijke ordening

Bezoekadres: Epemawei 8 • 8633 KS Ysbrechtum

• Planschade en nadeelcompensatie

Tel. 0515-238700 • Fax 0515-238701 E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl

ruimte!

Voor meer informatie, ook over ons op te richten landbouwbeleggingsfonds en voor het overige aanbod, verwijzen wij u naar de website: Tel. 0515-238700 • E-mail: info@vaneysinga-oostra.nl

www.vaneysinga-oostra.nl

BELEGGEN

Het relatieve inkomen

fotografie

Anja van Wijgerden

‘We vinden bejegening belangrijker dan resultaat’

I

s er een tegenstelling tussen economische groei en zachte waarden? Dat wordt nogal eens gesuggereerd. Economie en de groei ervan is in die visie hard en hardvochtig. Met soms de expliciete boodschap dat economische groei ten koste gaat van solidariteit en tolerantie. Dat laatste is niet het geval. Integendeel zelfs. De historischeconomische analyse van de Amerikaanse econoom Benjamin Friedman laat zien dat mensen in perioden van groei toleranter zijn ten opzichte van de minder gefortuneerde medemens. Friedman vertelde daarover een paar jaar geleden gepassioneerd en overtuigend in zijn Van Lanschot Lecture. Hij betoogde dat mensen twee dingen willen: er niet op achteruitgaan in vergelijking met het verleden. En er niet minder op vooruitgaan of meer op achteruitgaan dan anderen. Mensen hechten sterk aan relatief inkomen, zowel professioneel als in de privésfeer. Vraag een werknemer wat hij liever wil: een opslag van honderd euro, terwijl zijn collega’s tweehonderd euro krijgen, of iedereen vijftig euro, en hij kiest het tweede. Vraag een kind wat het liever wil: hij een ijsje met twee bolletjes en zijn zusje een met drie, of allebei één bolletje, en hij kiest het tweede.

Logisch? Ja, want we vinden bejegening belangrijker dan resultaat. En toch doen we er – zo is mijn indruk – niets mee in de financiële sector. Neem pensioenen. We hebben de mond vol van pensioenrisico, maken onderscheid tussen nominaal en reëel risico, spreken over het risico om minder te krijgen dan je dacht, of minder dan nodig is om je levensstandaard op peil te houden.

Maar over relatief pensioeninkomensrisico hoor je niemand. Terwijl ik me kan voorstellen dat het, juist wanneer je met pensioen bent, van belang is dezelfde levensstandaard te hebben als je vrienden. Zij kunnen allemaal vier keer per jaar naar een warm oord, jij maar één keer. Dat laatste zou je helemaal niet erg vinden, zolang je vrienden maar in dezelfde positie verkeren.

Dat lijkt me een gemiste kans. Neem de onzekerheid waarmee pensioenvooruitblikken zijn omgeven doordat we niet weten hoe het met de economische groei, rente en levensverwachting gaat. En waardoor we zeggen geen garanties te kunnen geven. Inderdaad, niet in de zin van absoluut inkomen. Maar aangezien de genoemde onzekerheden op de economie als geheel betrekking hebben, zouden we een relatieve garantie kunnen geven: u gaat er niet minder op vooruit/minder op achteruit dan de andere deelnemers van uw geboortejaar. En we zouden informatie kunnen geven in de trant van: x procent van mensen zoals u spaart bij ons meer voor zijn pensioen dan u en heeft daardoor het vooruitzicht van een hoger pensioen dan u.

Misschien zou het ook nog eens de betrokkenheid vergroten.

Henriëtte Prast is hoogleraar Persoonlijke Financiële Planning aan de Universiteit van Tilburg.

Tevens is zij auteur van de boeken ‘Geld en Gevoel’ en ‘Geld en Geluk’, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en schrijft zij columns voor PurSang en Het Financieele Dagblad.

PurSang 2 | 2014 49

PS3_49_Column2.indd 49

22-08-14 09:55

MEET THE MANAGER

BELEGGEN

Het Westwood Emerging Markets Fund is relatief nieuw in het aanbod van Van Lanschot Bankiers.

De van oorsprong Peruaanse Patricia Perez-Coutts is portefeuillemanager van het Canadese fonds. Ze vertelt over haar emigratie en haar beleggingsfilosofie. En over haar passie: aandelenresearch. tekst

Annemarie van der Tuijn

50 PurSang 3 | 2014

PS3_52-54_Meet the Manager.indd 50

22-08-14 16:44

BELEGGEN

Het Central Business District van Toronto.

D

e winters in Toronto zijn donker en snijdend koud. Aangenaam vindt Patricia Perez-Coutts het nog steeds niet, maar ze is geleidelijk aan gewend geraakt aan de seizoenswisselingen in het zuidoosten van Canada.

Perez-Coutts is geboren en getogen in Peru, waar ze economie studeerde en werkte bij een overheidsinstantie. In oktober 1987, op haar 22e, liet ze haar geboortegrond achter zich. Peru ging in die tijd zwaar gebukt onder de terreur van de guerrillagroep Lichtend Pad. Maar dit was niet de directe aanleiding voor haar verhuizing, vertelt Perez-Coutts in bloemrijk Engels. ‘Dit treurige deel van onze geschiedenis had plaats buiten de hoofdstad Lima, waar ik opgroeide. Ik leidde er een normaal leven en heb nooit direct met gevaar of geweld te maken gehad.’

‘Niet alleen politiek, maar ook economisch was het klimaat in Peru beroerd’, vervolgt ze. ‘Het was erg lastig om aan werk te komen.

Dit maakte het gemakkelijker om toe geven aan mijn ambities. Ik wilde, aangemoedigd door mijn ouders, culturen ontdekken en me verder ontwikkelen.’ Ze mikte op een land waar ze vloeiend Engels kon leren spreken. Het werd Canada, ook omdat haar moeder haar vanaf haar elfde Frans had laten leren. Het kwam goed van pas in het tweetalige land, dat haar met open armen ontving. Het begin was niet eenvoudig, maar ze gaf niet op en paste zich snel aan. ‘Dat zit in de aard van het beestje.’

PRIJSWINNEND FONDS In Canada stort Perez-Coutts zich op haar studie bedrijfswiskunde aan de York University in Toronto, waar ze haar latere echtgenoot Barry ontmoet. Na haar afstuderen gaat ze aan de slag bij een kleine zakenbank. Ze begint er als analist en groeit door tot hoofd van de researchafdeling. Na ruim vijf jaar doen haar passie - aandelen - en haar achtergrond in Latijns-Amerika haar overstappen naar Trimark Investment Management, als analist voor het Trimark Americas Fund. ‘Dit was precies wat ik zocht. De bedrijfscultuur was geweldig en ik heb er mijn visie ontwikkeld op hoe ik aandelen wil beheren en bedrijven wil begrijpen. Maar toen Trimark in 2001 werd overgenomen, was het feest voorbij. De cultuur veranderde en net als veel collega’s besloot ik te vertrekken.’

Een nieuwe carrièrewending laat niet lang op zich wachten. PerezCoutts, inmiddels moeder, kiest na een zomer met haar gezin voor een baan als portefeuillemanager bij AGF Investment, ook in Toronto. Een zwaarwegend pluspunt is dat ze zich hier ook kan verdiepen in opkomende landen buiten Latijns-Amerika, zoals India. AGF Emerging Markets groeit onder haar beheer uit tot een prijswinnend fonds met een beheerd vermogen van meer dan 7 miljard Amerikaanse dollars. En Perez-Coutts oogst niets dan lof.

Westwood in het kort

Patricia Perez-Coutts is Senior Vice President en portefeuillemanager bij Westwood International Advisors, de in Canada gevestigde dochter van de Amerikaanse vermogensbeheerder Westwood Holdings Group (WHG).

WHG richtte zich in het verleden vooral op Amerikaanse aandelen, maar sinds de komst van Perez-Coutts en haar collega’s van het Emerging Markets-team van AGF (een Canadese vermogensbeheerder) in 2012 is de focus verbreed. Per eind maart 2014 beheert het Emerging Markets-team ongeveer $ 1,5 miljard aan vermogen in aandelen in opkomende markten.

PurSang 3 | 2014 51

PS3_52-54_Meet the Manager.indd 51

22-08-14 16:45

BELEGGEN

‘Omdat ik weet hoe het is in angst te leven, kan ik risico’s beter beoordelen’

FOCUS OP PERFORMANCE Toch kan het beter, vindt ze. In mei 2012 stapt Perez-Coutts, samen met vier teamleden, over naar Westwood International Advisors, een nieuw onderdeel van de Westwood Holdings Group.

Vooral vanwege de bedrijfscultuur, legt ze uit. ‘Mijn focus ligt niet op vermogensgroei, maar op het halen van performance als portefeuillemanager. Is de performance goed, dan zal het vermogen groeien. Die visie deel ik met Westwood. Daarnaast stelt het bedrijf dat portefeuillemanagers per jaar niet meer dan 8 tot 10% van hun tijd aan andere taken dan beheer moeten besteden. Ook daar kan ik mij helemaal in vinden. Focus is essentieel.’

Bij Westwood kon Perez-Coutts verder haar geloof in financiële participatie kwijt. Alle medewerkers hebben aandelen in het eigen bedrijf. ‘Dat voorkomt conflicterende belangen en zorgt voor een zeer positieve houding. Mensen zijn gemotiveerd en niet bang om iets nieuws aan te pakken. Toen ik hier begon, waren beleggingen in opkomende markten bijvoorbeeld redelijk nieuw voor Westwood. Het opzetten van deze nieuwe tak bracht veel veranderingen met zich mee, maar daar schrok men niet voor terug. In zo’n cultuur voel ik mij thuis. Het inspireert me. En bovendien: met gelukkige mensen doe je het op termijn beter.’

MISPLAATSTE ANGST Wat is het geheim van het succes van Perez-Coutts in opkomende markten? Is het haar achtergrond? Haar bevlogenheid en doorzettingsvermogen? Haar team? Een combinatie, vindt ze zelf.

Te beginnen met haar geboorteland. ‘Ik weet hoe het is als de bevolking van een land in angst leeft. Het heeft me gevormd in hoe je risico’s en bedrijven moet beoordelen. Wij kijken naar meer dan cijfers alleen; we analyseren elke situatie in context en leren de lo-

kale economieën, bedrijven en tussenpersonen echt kennen. In de beleggingswereld bestaat veel misplaatste angst. Die ruis moeten we voorkomen.’

Als voorbeeld noemt ze haar reis naar Egypte in 2011, het jaar van de revolutie. Het land is nog in de ban van grootschalige protesten, de volatiliteit is groot en beleggers keren Egypte massaal de rug toe. Maar niet Perez-Coutts en haar team. ‘Voor de Arabische Storm kende Egypte veel goede bedrijven. We wilden weten hoe die met de nieuwe realiteit omgingen. Vaak erg goed dus, terwijl de aandelenkoersen fors waren gedaald. Dit bood voor ons mogelijkheden. Zo beleggen we in CIB, een fenomenale Egyptische bank die sterk heeft geprofiteerd van het vertrek van Europese banken.’

TEAMPRESTATIE Hoewel Perez-Coutts eindverantwoordelijk is voor de beleggingsbeslissingen, is het fondsbeheer een teamaangelegenheid. Elk lid van het team – waarvan de kern al jaren samenwerkt – richt zich op een of meer sectoren. ‘Ze beschikken over heel veel kennis. Ik leer net zo veel van hen als zij van mij. We respecteren elkaar en dagen elkaar uit. Het team kent diverse nationaliteiten en we spreken meerdere talen. Dit maakt dat we een sterke, zeer persoonlijke relatie hebben met het management van de bedrijven waarin we beleggen. Dat is belangrijk, want we dagen hen uit om te laten zien dat ze op de lange termijn een rendement kunnen halen dat hoger is dan de kapitaalkosten. Volgens ons zal de markt daarvoor betalen.’

Wilt u weten of het Westwood Emerging Markets Fund in uw portefeuille past? Neem dan contact op met uw adviseur.

De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

52 PurSang 3 | 2014

PS3_52-54_Meet the Manager.indd 52

22-08-14 16:45

BELEGGEN

PurSang 3 | 2014 53

PS3_52-54_Meet the Manager.indd 53

22-08-14 16:45

Rondreizen zonder uw koffers steeds opnieuw in- en uit te pakken

Reisaanbieding

20-daags Azië cruise arrangement met de Seven Seas Voyager vanaf € 7.139 p.p. (gebaseerd op een 2-pers suite met balkon) Reisdatum 3 februari tot 22 februari 2015

Inbegrepen: - Cruise op basis van all inclusive (inbegrepen zijn de excursies aan land, dranken inclusief wijn en gedestilleerde dranken, de minibar in de suite, fooien, 24-uurs roomservice en er is geen toeslag voor de specialiteitenrestaurants) - Vliegreis - Hotelovernachting in het Grand Stanford International in Hong Kong - Transfers - Valet Parking op Schiphol

Regent Seven Seas Cruises

Exclusief: - Persoonlijke uitgaven - Reis- en annuleringsverzekering

Tijdens deze cruise heeft u op elke bestemming een excursie aan land welke bij de reissom is inbegrepen. Regent Seven Seas Cruises biedt haar gasten een uitzonderlijk hoog niveau van luxe en comfort.

Aan boord zijn er verschillende gastronomische restaurants waar de 700 passagiers uit kunnen kiezen.

Reisaanbieding

Geniet van de meest inclusieve luxe cruise ervaring. Dit is cruisen zoals het bedoeld is: een wereld waar alles is inbegrepen. Geen verrassingen achteraf.

25-daags Antarctica & Patagonia cruise arrangement met de Seabourn Quest vanaf € 11.369 p.p. (gebaseerd op een 2-pers suite met balkon) Reisdatum 11 januari tot 4 februari 2015 Inbegrepen: - Cruise op basis van all inclusive (drankjes, fooien, champagne en minibar inbegrepen) - Landings met zodiacs - Lezingen door deskundigen aan boord - Vliegreis - Hotelovernachting in het Park Hyatt in Buenos Aires - Transfers - Valet Parking op Schiphol

Seabourn Cruise Line

Hoe kleiner het schip, hoe groter de ervaring. Dat is waar Seabourn voor staat.

Seabourn is een ultra-luxe rederij met een all-inclusive concept. Seabourn neemt u mee naar het hart van wereldsteden maar ook naar verborgen paradijsjes waar grotere cruiseschepen niet kunnen komen.

Bij Seabourn staan de wensen van de gasten centraal. De bemanning biedt u precies de service die u wenst. Aan boord van Seabourn leert u pas echt hoe gemakkelijk genieten kan zijn.

PurSang_DockC.indd 2

Exclusief: - Persoonlijke uitgaven - Reis-en annuleringsverzekering - Facultatief te boeken excursies Deze cruise is te combineren met landarrangementen naar de Machu Picchu en de Iguazu watervallen.

Voor meer informatie over deze en andere mooie cruises: Private Dock C Arnhemseweg 10 3817 CH Amersfoort Tel: 033-463 3554 informatie@privatedockc.nl www.privatedockc.nl

22-08-14 13:29

Reisaanbieding

11-daags Alaska cruise arrangement met de Regatta vanaf € 2.999 p.p. (gebaseerd op een tweepersoons balkonhut)

Adembenemend Alaska

Reisdatum 18 tot 30 mei 2015 Inbegrepen: - Cruise op basis van vol pension - Niet alcoholische dranken - Fooien - Vliegreis - Hotelovernachting in het Westin Bayshore Vancouver - Transfers - Valet Parking op Schiphol

Exclusief: - Persoonlijke uitgaven - Reis- en annuleringsverzekering - Facultatief te boeken excursies Voor meer informatie over deze en andere mooie cruises: Private Dock C Arnhemseweg 10 3817 CH Amersfoort Tel: 033-463 3554 informatie@privatedockc.nl www.privatedockc.nl

PurSang_DockC.indd 3

Oceania Cruises

Cruisen met Oceania Cruises is een heerlijke belevenis.

De sfeer is gemoedelijk, de service persoonlijk en vriendelijk. Gasten aan boord worden gastronomisch verwend. Geen formele avonden, maar genieten in elegantie en alle rust.

Door de geringere grootte van het schip kunnen in Alaska kleinere havens bezocht worden zoals Prince Rupert, Wrangell, Haines en meerdere ‘glaciers’.

22-08-14 13:29

BELEGGEN

Jan van de Ven werkt als portfoliomanager Vermogensbeheer bij Kempen & Co. In deze rubriek leest u wat hij in de praktijk meemaakt.

Wat zijn de beste alternatieven voor spaargeld?

De heer Fennekers heeft een flinke erfenis ontvangen.

Hij wil dat het bedrag groeit – voor later. Maar hoe?

Want als spaargeld, met de huidige lage spaarrente, schiet het niet op. Welke alternatieven zijn er en wat zijn de risico’s daarvan? tekst

Hans Verstraaten

56 PurSang 3 | 2014

PS3_56-57_Vermogensbeheer.indd 56

22-08-14 12:16

BELEGGEN

‘Spreiding is de basis van onze portefeuilles’

I

k kreeg deze week de heer Fennekers op bezoek.

Onlangs erfde hij een flink bedrag waar hij geen gekke dingen mee wil doen. Hij wil alleen wel dat het groeit, voor later; als hij met pensioen is wil hij gaan reizen. Toen de koffie op tafel stond stelde hij de eerste vraag: ‘Is het in deze tijd überhaupt mogelijk mijn vermogen met alleen sparen in stand te houden?’

‘Nee,’ zei ik. ‘Op dit moment ligt de spaarrente rond de 1,5% en de inflatie is niet meer dan 0,5%. We denken dat de spaarrente de komende tien jaar gemiddeld niet boven de inflatieverwachting van 2% over die periode zal uitkomen. Daarnaast hebben we in de meeste gevallen te maken met belasting op vermogen. Al met al betekent dit dat we met sparen alleen aan koopkracht gaan inleveren.’

‘Daar was ik al bang voor’, zei hij. ‘Bieden obligaties misschien wél voldoende rendement?’

‘Obligaties bieden ook geen volledige bescherming tegen koopkrachtverlies’, zei ik. ‘Onze rendementsverwachting voor relatief veilige staatsobligaties voor de komende tien jaar bedraagt gemiddeld zo’n 1,0%. We verwachten dat de rente de komende jaren gaat stijgen, zeker als de economie verder aantrekt. Als dat gebeurt, zullen de koersen van bestaande obligaties dalen. Dat is niet gunstig voor portefeuilles met veel obligaties, zoals bijvoorbeeld ons inkomensgerichte profiel. Pas op langere termijn zal dat aanvankelijke verlies weer worden goedgemaakt door de gestegen rente.’

Spaargeld: nee. Obligaties: beperkt. Welke mogelijkheden zijn er dan – wilde hij weten – om extra rendement te behalen? ‘Om te beginnen’, zei ik, ‘zorgen we voor een goed gespreide portefeuille.

Obligaties horen daar, vanwege hun stabiliteit en vaste inkomsten, altijd in thuis. Op dit moment nemen we relatief veel obligaties

van bedrijven op in plaats van die van overheden. Die geven een hogere rente en hebben minder last van een rentestijging, omdat ze over het algemeen een kortere looptijd hebben. Ook hebben we een deel belegd in internationale staatsobligaties, bijvoorbeeld uit de VS. Op die manier spreiden we de risico’s. Daarnaast nemen we in een goed gespreide portefeuille beleggingen op met een hoger verwacht rendement. Naast aandelen zijn dit onder meer hedgefondsen, obligaties van opkomende landen en onroerend goed. Spreiding zorgt voor meer stabiliteit, wat het beleggingsrisico beperkt. Het is de basis van onze portefeuilles. Verder zitten we bovenop de actualiteit en sturen indien nodig bij. Op deze manier bieden onze portefeuilles een rendement waardoor u uw koopkracht kunt behouden en uw vermogen zelfs kan gaan groeien.’

‘Maar’, zei de heer Fennekers, ‘Hoe zit het dan met de verdeling over aandelen, obligaties en de rest?’

‘Dat ligt geheel aan hoeveel risico u wilt nemen’, zei ik. ‘We maken met u afspraken over het risico dat u kunt en wilt nemen met uw beleggingen. Dat leggen we vast met het risicoprofiel. Binnen de mogelijkheden van het risicoprofiel spelen we in op de verwachtingen. In een periode van economische groei zetten we bijvoorbeeld meer in op aandelen. Bij een verzwakkende economie draaien we meer richting de veiligere obligaties. Zo sturen we steeds bij. Altijd bewaken we het risico van uw portefeuille en bovenal houden we ons aan de afspraken die we met u hebben gemaakt.’

Hebt u ook een vraag, bijvoorbeeld over uw beleggingsportefeuille? Neem dan contact op met uw private banker.

Dit artikel is gebaseerd op ervaringen uit de praktijk.

De heer Fennekers is een fictieve naam. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

PurSang 3 | 2014 57

PS3_56-57_Vermogensbeheer.indd 57

22-08-14 12:16

BANCAIR

Hans Carton en Wim de Korte zijn verbonden aan de structureringscompetence van Van Lanschot. In deze rubriek belichten zij een onderwerp op het gebied van financiĂŤle planning.

Hoe stel je vermogen veilig buiten de onderneming?

De heer Koopmans heeft met zijn bedrijf de crisis overleefd. Maar dat deed bij hem wel de vraag opkomen: wat is de beste manier om mijn vermogen veilig te stellen?

58 PurSang 3 | 2014

PS3_58-59_Financiele Planning.indd 58

22-08-14 12:14

BANCAIR

D

e heer Koopmans (50) startte 25 jaar geleden zijn eigen bedrijf. De afgelopen jaren heeft hij tegenslagen gehad en op de rand van faillissement gebalanceerd. Hoewel hij nu weer een mooie winst maakt, heeft hij angstige momenten beleefd. Er was de zorg voor zijn bedrijf en zijn werknemers en voor zijn gezin. Hij constateerde dat hij onvoldoende aandacht had besteed aan zijn eigen financiële positie. Stel dat de onderneming failliet was gegaan? Heeft hij voldoende vermogen veiliggesteld om zijn levensstandaard te handhaven? Tot zijn schrik constateert hij dat het antwoord op die vraag negatief is.

WANNEER VEILIGSTELLEN? Wanneer en hoe je vermogen veilig moet stellen is van verschillende factoren afhankelijk. Van belang is onder meer in welke fase van de levenscyclus de onderneming zich bevindt. In een start- of groeifase is het vermogen nodig om te investeren en de groei bij te kunnen benen.

Zodra de onderneming kapitaalkrachtiger wordt en in de consolidatiefase terecht komt, kunnen winsten worden gereserveerd. Op dat moment ontstaat er mogelijk ruimte om middelen uit de risicosfeer van de onderneming te halen. Het is dan zaak om kritisch te bekijken welke functie de liquide middelen vervullen in de onderneming. Zijn deze bijvoorbeeld nog nodig als werkkapitaal? Voor (toekomstige) investeringen of als vereist buffervermogen in verband met bancaire financieringen? Als een deel van de middelen geen functie meer heeft in de onderneming, kan overwogen worden deze uit de risicosfeer te halen door middel van een dividenduitkering.

RENDEMENT EN RISICOSPREIDING De heer Koopmans vraagt zich af welk rendement hij mag verwachten op dit vermogen nadat hij dit heeft afgezonderd uit zijn onderneming.

Dit is mede afhankelijk van zijn risicoprofiel. Hij zal een afweging maken tussen het te verwachten rendement bij investering in zijn eigen bedrijf en het te verwachten rendement van een beleggingsportefeuille. Ook zijn beleving van risico is hierbij belangrijk. Investeren in zijn bedrijf levert in zijn perceptie een hoger verwacht rendement op bij een gematigder en beheersbaarder risico dan beleggen in een beleggingsportefeuille. Bij investeren in het eigen bedrijf zit hij immers zelf ‘aan het stuur’. Anderzijds, door een goed gespreide effectenportefeuille in meerdere bedrijven legt hij niet alle eieren in één mandje.

UITKERINGSTOETS Als hij besluit tot het uitkeren van dividend krijgt de heer Koopmans te maken met de zogenaamde uitkeringstoets. Dit betekent dat als de aandeelhouders besluiten dividend uit te keren, dit eerst moet worden voorgelegd aan het bestuur. Dat zal zich ervan moeten vergewissen dat de vennootschap na de dividenduitkering nog steeds haar opeisbare schulden kan blijven betalen. Als het bestuur de dividenduitkering ten onrechte goedkeurt en de bv nalatig blijkt in de betaling van haar schulden en de bestuurders dit wisten – of behoorden te weten – dan zijn zij hoofdelijk aansprakelijk tot maximaal het bedrag van de

Het is zaak kritisch te bekijken welke functie de liquide middelen nog vervullen in de onderneming dividenduitkering. Gaat de bv binnen een jaar na de dividenduitkering failliet, dan moet de aandeelhouder het dividend terugbetalen, tenzij hem geen verwijt kan worden gemaakt. In de situatie van de heer Koopmans is hij zowel bestuurder als grootaandeelhouder.

STRUCTUUR Daarnaast is een juiste ondernemingsstructuur van belang. Als de heer Koopmans de aandelen van de werk-bv direct in privé houdt, leidt een dividenduitkering tot heffing van 25% inkomstenbelasting (aanmerkelijk belangheffing). Een holdingstructuur waarbij de holding de aandelen houdt van de werkmaatschappij, biedt de mogelijkheid om de overtollige middelen belastingvrij uit te keren aan de holding. De dividenduitkering valt namelijk onder de deelnemingsvrijstelling en leidt daarom niet tot heffing van vennootschapsbelasting in de holding. Door de dividenduitkering aan de holding is het vermogen uit de risicosfeer van de onderneming gehaald. Er zijn wel mitsen en maren. Allereerst behoudt de heer Koopmans zijn aansprakelijkheid als bestuurder en aandeelhouder. Daarnaast kan de situatie zich voordoen dat de uitgekeerde middelen op enig moment door de holding worden uitgeleend aan de werk-bv. De middelen bevinden zich dan in feite weer in de risicosfeer van de onderneming. Als het fout gaat is de holding in veel gevallen een concurrent schuldeiser: een schuldeiser die geen voorrang heeft op de rest. Ten slotte kan het zijn dat de holding hoofdelijk medeaansprakelijk is voor bankschulden van de werk-bv. Wordt de holding hiervoor aangesproken dan zijn de eerder uitgekeerde middelen niet zo veilig als aanvankelijk werd gedacht.

Van belang is om op tijd de afweging te maken om vermogen veilig te stellen. Dit vereist naast de financiële ruimte een tijdige bewustwording van de directeur-grootaandeelhouder.

Dit artikel is gebaseerd op ervaringen uit de praktijk. De heer Koopmans is een fictieve klant.

Hebt u ook een vraag, bijvoorbeeld over het veiligstellen van uw vermogen? Neem dan contact op met uw banker.

PurSang 3 | 2014 59

PS3_58-59_Financiele Planning.indd 59

22-08-14 12:14

Sammer (1965), Jan Sierhuis, olieverf op doek (uitsnede).

Foto: Studio Tromp

BANCAIR

IN AANTOCHT Van 23 tot en met 30 november 2014 is RAI Amsterdam weer dé ontmoetingsplek voor kunstliefhebbers en handelaren. Voor de 27ste keer vindt daar PAN Amsterdam plaats. Van Lanschot Bankiers is met veel genoegen voor het achtste jaar op rij hoofdsponsor van deze succesvolle Nederlandse beurs voor kunst, antiek en design. U bent van harte welkom voor een drankje op onze stand. Daar zijn diverse kunstwerken uit de kunstcollectie van Van Lanschot te zien zijn, waaronder het afgebeelde werk van Jan Sierhuis.

TWEE TOEGANGSKAARTEN CADEAU Op PAN Amsterdam komen heden en verleden samen in diverse kunstdisciplines. Naast schilderijen, antiek, moderne en hedendaagse kunst zijn er sieraden, foto’s, designmeubelen en objecten uit oude en verre culturen. Ook Van Lanschot heeft een zeer gevarieerde kunstverzameling, met werken uit de 16e tot en met de 21e

60 PurSang 2 | 2014

eeuw. De bank deelt de passie voor kunst met veel van haar relaties en biedt al haar klanten daarom twee toegangskaarten aan voor PAN Amsterdam. Deze kunt u vanaf 1 oktober aanvragen op www.vanlanschot.nl/pan.

SPECIAAL VOOR U In samenwerking met Grand Hotel Amrâth Amsterdam heeft Van Lanschot bovendien een bijzonder kunstarrangement samengesteld. Tijdens PAN Amsterdam verblijft u voor € 129,50 p.p.p.n. (op basis van een tweepersoonskamer, inclusief ontbijt) in een Deluxe kamer van het Scheepvaarthuis, een monument van de Amsterdamse School, waar u een rondleiding krijgt. Daarnaast ontvangt u twee toegangskaarten voor het Rijksmuseum. U kunt reserveren via (020) 552 00 00 of reservations@amrathamsterdam.com o.v.v.

‘PAN Kunst & Van Lanschot Arrangement’.

CULTUUR & LIFESTYLE

Parels uit de streek van Van Gogh De Rhône is een van de oudste wijngebieden van Frankrijk. De meeste aandacht in de zuidelijke Rhône gaat naar het beroemde Châteauneuf-du-Pape, maar Costières de Nîmes is het waard ontdekt te worden!

Niet alleen vanwege de uitstekende kwaliteit, maar ook vanwege het vriendelijke prijskaartje. Eric de Bruijn van De Bruijn Wijnkopers geeft in PurSang zijn pareltjes prijs. tekst

Sharon van Lokhorst Frank Ruiter

fotografie

De appellation Costières de Nîmes ligt geografisch gezien in het meest oostelijke deel van de Languedoc, net onder de stad Nîmes. De streek met zijn heldere licht kreeg wereldwijde bekendheid door Vincent van Gogh, die hier zijn meesterwerken schilderde. De wijnen van Costières de Nîmes vallen sinds 2004 echter, na een wijnmakerslobby, onder de Rhône en behoren niet meer tot de regio Languedoc-Roussillon. De vooruitgang in kwaliteit in de laatste vijftien jaar heeft de grens met de beroemde Rhône-wijnen vervaagd. Sterker: Costières de Nîmes geldt op dit moment als een van de spannendste wijngebieden van heel Frankrijk. De rode wijnen, gemaakt van Syrah, Mourvèdre, Grenache, Carignan en Cinsault nemen ongeveer 60% van de totale productie voor hun rekening. De witte wijnen slechts 5%. De rosé wijnen vullen met 35% de totale productie aan.

CHÂTEAU PAUL BLANC / MAS CARLOT € 13,In dit kleine areaal van witte wijnen ontdekten wij een parel op het Château Paul Blanc. Wijnmaakster Nathalie Blanc-Marès gebruikt 70% Roussanne en 30% Viognier voor haar voortreffelijk gemaakte witte wijn. Zoals bij velen is duurzaamheid ook hier inzet voor het maken van zuivere, pure wijnen zonder enig ingrijpen in de natuur. Het resultaat is een uiterst geraffineerde wijn waarin de Viognier-druif vergelijkingen oproept met de grote, kostbare witte Condrieu uit de noordelijke Rhône.

CHÂTEAU MAS NEUF € 9,35 Château Mas Neuf is een betrekkelijk jong domaine, opgericht in 2000 door Luc Baudet. Dit château heeft in korte tijd zijn naam gevestigd en grossiert nu al in gouden en zilveren medailles. Het toonaangevende wijnmagazine La Revue des Vins de France kroonde Baudet tot talent van het jaar. Château Mas Neuf staat als een huis en siert menige wijnkaart van de lokale sterrenrestaurants.

CHÂTEAU DES SOURCES € 7,25 Dat ook de lokale samenwerkende wijnboeren, verenigd in La Compagnie Rhodanienne, voortreffelijk wijn kunnen maken, bewijst Château des Sources. De rode Costières de Nîmes, gemaakt van 50% Grenache Noir en 50% Syrah, is een ideale wijn voor alledag: soepel maar ook pittig en vol sappig rood fruit.

Eric de Bruijn is verantwoordelijk voor de inkoop bij De Bruijn Wijnkopers, de oudste zelfstandige wijnkoperij in Nederland en sinds 1952 zelfs Hofleverancier. Hun specialiteit: Franse wijn. Eric vliegt zeer regelmatig op en neer naar Bordeaux en de omliggende wijngaarden om onder meer voor Van Lanschot de mooiste wijnen te selecteren.

PurSang 3 | 2014 61

PS3_61_Wijntips.indd 61

22-08-14 12:09

CULTUUR & LIFESTYLE

Bon voyage

Uit Amsterdams hout gesneden De Stadsplank is gemaakt van een gerooide Amsterdamse boom en te gebruiken als een snijplank, broodplank of tapasplank. Waar een oude boom normaal gesproken terugkeert als houtsnippers op een bospad of als rook uit de kachel, krijgt deze boom een nieuw leven. In elke Stadsplank is de exacte herkomst en soortnaam gegraveerd als herinnering aan de boom die deze snijplank ooit was.

Via een QR-code op het label traceert u de oorspronkelijke locatie van de boom. Vanaf € 29,-, www.stadsplank.nl

Geurig verzorgd Deze heerlijke – in Nederland geproduceerde – verzorgingslijn bestaat uit drie geuren: Pomegranate, Hammam en Sandalwood.

Naast douchegels, lotions en geurstokjes bevat de Sandalwood-lijn ook fijn geurende verzorgingsproducten voor mannen, zoals een scheercrème en baardolie. Alle producten zijn vrij van parabenen en niet getest op proefdieren. www.sissy-boy.nl/verzorging

Sofie Vermooten PORTRET ILKA VAN STEEN Friso Keuris

Het Scandinavische Gubi is constant op zoek naar iconische interieurontwerpen uit de jaren 30 tot en met 70, om deze vervolgens opnieuw te lanceren. Waaronder ook deze eye-catcher: de ronde spiegel, in 1950 ontworpen door de Franse ontwerper Jacques Adnet. In samenwerking met het – eveneens Franse – modehuis Hermès maakte Adnet destijds een prachtige collectie met leder bedekte meubels en woonaccessoires. € 589,-, www.gubi.dk

SAMENSTELLING

Een waar icoon

De jonge ondernemers Joris Klinkhamer (25) en Bob Schaufele (24) lanceerden vorig jaar het merk Voyage. Het assortiment bestaat uit drie verschillende uitvoeringen van de perfecte laptoptas en de heren zijn druk bezig met uitbreiding van het assortiment. De volledig leren tas is gemaakt van hoogwaardig rundleer – uitsluitend gelooid met natuurlijke materialen – en is verkrijgbaar in de kleur cognac. De uitvoering met leer en canvas is verkrijgbaar in groen en blauw. De tassen worden geproduceerd in een klein atelier op Bali, waar alle materialen met de hand in elkaar worden gezet. Canvasleer € 249,-, leer € 299,-.

Voyage is verkrijgbaar via www.afurastore.com

62 PurSang 3 | 2014

PS3_62-63 Gadget.indd 62

19-08-14 15:07

CULTUUR & LIFESTYLE

Als een prof Met deze handsfree set kunt u niet bellen, maar het vernieuwde audioapparaat helpt u wel uw swing te verbeteren op de golfbaan. Geoefende golfers kunnen het ritme van hun swing optimaliseren door middel van geluidstonen. De digitale muziekspeler synchroniseert namelijk uw tempo met dat van de tourprofessionals. € 59,95, shop.tourtempo.eu

Reisgids 2.0

Of het nou een lange vakantie is of een stedentrip: op reis gaan is ervaren! En de pret begint al voor vertrek. TeNeues brengt haar boekenreeks Cool Escapes tot leven door middel van een gratis app.

Door pagina’s uit het boek met een smartphone of tablet te scannen, ontvouwen zich digitale toevoegingen zoals geluidsfragmenten, extra teksten, foto’s, interviews en video’s. Dit koffietafelboek over Mauritius verschijnt deze maand en neemt u thuis op de bank mee naar paradijselijke oorden. De app is beschikbaar voor Android, iOS volgt. Cool Escapes Mauritius, € 49,90, www.teneues.com

Koffie to go De nieuwe Handpresso Auto is een mobiele espressomachine waarmee u in de auto eenvoudig een verse espresso zet. Steek de stekker in de aanstekeraansluiting, voeg een flesje water toe en gebruik een speciale koffiepad. Vervolgens bent u met een druk op de knop voorzien van een espresso met mooie crèmelaag. De voorganger van de automobielversie van de Handpresso won zeven designprijzen in onder andere Duitsland, Denemarken en Amerika. € 149,-, www.handpresso.com

COLUMN

Zien met de ziel

Tijdens de opening van ons nieuwe kantoor in Amsterdam gaf ik rondleidingen langs onder andere een groot blauw, groen, geel en wit abstract expressionistisch schilderij van Gerard Verdijk (1934-2005). Iemand vroeg mij, zoals vaak gebeurt, wat het eigenlijk voorstelde. Mijn antwoord daarop was: ‘Exact wat u ziet’. Geen bevredigend antwoord, zo merkte ik aan de reacties.

Daarom waag ik hier, met behulp van de kunsthistorie, een poging om toe te lichten wat ik hier eigenlijk mee bedoelde.

Tot het eind van de negentiende eeuw werden schilderijen hoofdzakelijk gebruikt om de werkelijkheid zo waarachtig mogelijk te weerspiegelen of na te bootsen. Een schilderij diende als venster op de werkelijkheid. Kunst had daarnaast altijd een helder doel voor ogen. Voorbeelden daarvan zijn een christelijk propagandamiddel, de vereeuwiging van een familie of een aanklacht tegen de gevestigde politieke orde. Aan het einde van de negentiende eeuw ontwaakte er een nieuw bewustzijn met als gevolg dat de essentie van kunst louter ‘formeel’ benaderd werd. De Franse kunstenaar Maurice Denis (1870-1943) was een pionier van dit nieuwe bewustzijn en sprak in 1890 de volgende, toentertijd radicale, woorden uit: ‘Een schilderij is, voor het een krijgspaard, een vrouwelijk naakt of een zekere scène is, in essentie een plat vlak bedekt met kleuren in een bepaalde verzamelde orde.’

Met andere woorden, laten we onszelf niet langer voor de gek houden; verf op een plat stuk canvas kan nooit de driedimensionale buitenwereld evenaren. Dit resulteerde onder andere in kunstenaars die dat dan ook niet langer probeerden. Ze lieten conventies van de realiteit los en creëerden een nieuwe werkelijkheid. Dat is wat er te zien is op het schilderij van Gerard Verdijk: een eigen, subjectieve wereld in kleur en vorm. Verdijk zelf verwoordde het ooit prachtig: ‘Het gaat er niet om alleen te kijken, maar om te zien. Zonder te zien ontdek je nooit de echte waarde van kunst. En zien doe je door je ogen te sluiten en met je ziel te kijken.’ Dus als u bij een volgende rondleiding van mij aanwezig bent, kijkt u dan niet raar op als ik u vraag om uw ogen even dicht te doen.

Ilka van Steen is conservator van de kunstcollectie van Van Lanschot Bankiers.

In PurSang vertelt zij wat haar verbaast, opvalt en intrigeert in de internationale kunstwereld waarin zij zich begeeft.

PurSang 3 | 2014 63

PS3_62-63 Gadget.indd 63

19-08-14 15:07

Katinka van Haren te midden van haar werken in haar atelier en galerie VoilĂ

PS3_64-65_portret-katinka.indd 64

19-08-14 15:08

CULTUUR & LIFESTYLE

De cirkel is rond

Niet alleen haar kunstwerken, maar ook de persoonlijkheid van Katinka van Haren is kleurrijk.

De enthousiaste kunstenares, klant van Van Lanschot, bracht met haar gedetailleerde illustraties de gorgelrijmen van C. Buddingh’ tot leven. Dat was zo’n vijf jaar geleden, nu keert ze terug naar haar eerste ‘liefde’: het ontwerpen van gedetailleerde dessins. tekst

Sofie Vermooten Berend van Herpe en Annemarie van der Heijden

fotografie

U STUDEERDE AAN DE AMSTERDAMSE MODEACADEMIE, WAAR U BENT AFGESTUDEERD OP HET MAKEN VAN DESSINS. HOE BENT U BEELDEND KUNSTENAAR GEWORDEN? ‘Na mijn opleiding ging ik een tijdje met mijn man naar Engeland, deed daar vrijwilligerswerk, en later werkte ik als activiteitenbegeleidster in een Amsterdams verzorgingstehuis voor demente bejaarden. Hoewel ik qua werk niet de creatieve kant koos, deed ik dat thuis wel door veel aquarellen te maken. Ik verkocht daar ook veel werken van, terwijl ik zomaar was begonnen na een korte cursus. Toen wij van Amsterdam naar Dordrecht verhuisden, ben ik in een galerie gaan werken waar zes andere kunstenaressen ook hun werk verkochten. Zij maakten kleding, keramiek of schilderijen; iedereen deed iets anders. Een keer per week werkte ik in de galerie, thuis experimenteerde ik veel met technieken.

Met gouache, een dekkende waterverf, maakte ik erg grote en dynamische werken. Mensen vonden dat ook erg mooi, maar mijn werk kon in het gedeelde atelier niet altijd zichtbaar zijn in de etalage.’

TOEN LONKTE HET EIGEN CREATIEVE ONDERNEMERSCHAP? ‘Ik opende mijn eigen galerie en tevens atelier Voilà, waar ik nog altijd exposeer en werk. Een van de vrouwen van de galerie waar ik werkte, ging met mij mee en het werd een groot succes. Mensen kochten twee of drie werken tegelijk.’

TOCH BENT U OP CREATIEF GEBIED EEN ANDERE RICHTING OP GEGAAN. ‘Ik was klaar met die grove manier van werken. Mijn inspiratie was op. Het werd een plaatje dat ik afdraaide. Toen ben ik collages gaan maken van papier en gebruikte daar allerlei verschillende materialen bij zoals theezakjes, touw, schelpen, kokosnoten, flessen.’

WANNEER BENT U MET DE GORGELRIJMEN AAN DE SLAG GEGAAN? ‘Wim Huijser, de biograaf van C. Buddingh’, kwam een keer in mijn galerie en zag mijn collages hangen. Hij zag in die werken de gorgelwezens van Buddingh’. Gelukkig had ik het rijmpje van de Blauwbilgorgel op mijn tiende geleerd, dus ik wist waar hij het over had.

Hij gaf mij een boekje met alle rijmen. Dat inspireerde mij enorm. Ik ben gaan schetsen, leerde mijzelf in 3D te tekenen en ben de wezens steeds verfijnder uit gaan werken. Met allerlei materialen combineerde ik

verschillende tekentechnieken. Om die illustraties heen heb ik dessinranden gemaakt. Dat was best bizar, want op dessins ben ik afgestudeerd. Het cirkeltje was rond.’

TERUG BIJ UW EERSTE ‘LIEFDE’. ‘Dessins maken heb ik altijd een beetje vermeden. Er was een periode dat ik dacht dat patronen geen kunst waren. Dat was plaatjes maken. Ik had dat een beetje weggestopt. Naarmate je ouder wordt denk je: iedereen kan de boom in en dan doe je gewoon je eigen ding. Gelukkig werden de illustraties van de gorgelwezens een groot succes: ik heb het boek ‘Gorgelrijmen en gorgelwezens’ uitgebracht, exposeerde mijn werk in het Dordrechts Museum en er zijn zelfs ansichtkaarten en kussenslopen gemaakt met de illustraties.’

OOK NU BENT U WEER BEZIG MET UW OUDE VAK. ‘Vorig jaar februari heb ik alles uit mijn atelier dat nog niet verkocht was ‒ de schilderijen, de collages ‒ in bruikleen gegeven aan familie. Hier stond het letterlijk en figuurlijk in de weg. Ik wilde er vanaf om wat lucht te scheppen. Om een frisse blik te krijgen en een nieuwe uitdaging te zoeken. Toen kreeg ik zin in dessins en ben ik weer gaan oefenen.’

HOE HEEFT DAT VORM GEKREGEN? ‘Ik heb samen met een fotograaf foto’s gemaakt in het Huis van Gijn, onderdeel van het Dordrechts Museum. Ik heb details uit het eeuwenoude interieur ‒ bijvoorbeeld uit meubelen, ornamenten en de lambrisering ‒ als inspiratie genomen voor verschillende dessins. Ik ben daarbij nog verfijnder te werk gegaan; het is heel gedetailleerd werk dat ik maak met kleine kwastjes, gekleurde inkt en een kroontjespen. Er ligt nu een plan om met deze ontwerpen iets te gaan doen; binnenkort praat ik daarover met het museum.’ www.gorgelwezens.nl

PurSang 3 | 2014 65

PS3_64-65_portret-katinka.indd 65

19-08-14 15:08

CULTUUR & LIFESTYLE

Questionnaire Bonnie van Doorn (1970) is adviseur kunstbeleid en -management en bestuurslid-secretaris bij Stichting De Cultuurkantine. Privé bankiert ze bij Van Lanschot. tekst

Lieke Lemmens Lighthouse Studio

fotografie kunstwerk

WAT IS DE CULTUURKANTINE? ‘De Cultuurkantine is een stichting die kunst en cultuur bereikbaar maakt voor kinderen in een achterstandspositie, door ze te koppelen aan een beeldend kunstenaar. Samen gaan ze zo’n tien middagen aan de slag om een kunstwerk te maken. Het is onze bedoeling dat het kind er plezier aan beleeft en loskomt van alle problemen en zorgen. Aan het eind van ieder project organiseren we een expositie van de kunstwerken, zoals onlangs nog in het Noordbrabants Museum.’

SLAAT HET AAN BIJ DE KINDEREN? ‘Ja! Natuurlijk is het ene kind gretiger dan het andere, maar over het algemeen merken we dat het ze helpt zichzelf en hun talenten te ontdekken en meer zelfvertrouwen te krijgen. De expositie in het Noordbrabants Museum werd geopend door koningin Máxima en trok veel belangstelling; ook die waardering betekent heel veel voor een kind.

De kunstenaars zijn er bovendien erg goed in de kinderen te enthousiasmeren.’

HOEVEEL KINDEREN BEREIKEN JULLIE MET DE STICHTING? ‘We zijn in 2011 begonnen met tien kinderen, en voor het laatste project hebben we vijftig kinderen en vijftig kunstenaars aan ons weten te binden. We werken samen met Jeugdzorg om kinderen te bereiken.’

WAAR IS DE CULTUURKANTINE ACTIEF? ‘We zijn van start gegaan in Breda, maar inmiddels doen kinderen uit heel Brabant mee. De laatste expositie heeft veel aandacht opgeleverd, ook buiten Brabant. We willen het concept dan ook graag landelijk uitrollen. Zelfs een organisatie uit Leuven heeft al interesse getoond. Het mooie is dat we dit in eerste instantie doen voor de kinderen, maar het levert kunstenaars ook werk en nieuwe contacten op. En ook Jeugdzorg is erbij gebaat om positief in het nieuws te komen.’

HOE ZIET UW INBRENG VOOR DE STICHTING ERUIT? ‘Naast de secretariële werkzaamheden voor de stichting heb ik het op me genomen de organisatie verder te professionaliseren. Ik werk aan een businessplan en houd me bezig met fondsenwerving, acquisitie, netwerken en verdienmodellen.’

WELKE EIGENSCHAP TYPEERT U HET MEEST? ‘Ik ben nogal onrustig van aard. Altijd op zoek naar uitdagingen: een nieuwe baan, andere opdrachtgevers, een ander huis, een eigen bedrijf, een carrièreswitch, een masterdiploma op mijn veertigste...

Ik houd van veranderingen.’

WAT IS UW GROOTSTE PRESTATIE? ‘Nu ik geregeld word geconfronteerd met kinderen met een problematische jeugd, die van instelling naar instelling verhuizen, besef ik dat mijn grootste prestatie – en die van mijn man – ons goed functionerende gezin is. Onze vier kinderen zitten lekker in hun vel, hebben een fijn leven en weten wat ze willen. Dat is absoluut niet vanzelfsprekend. De Cultuurkantine en de kunstenaars weten niets van de achtergrond van de jongeren met wie we werken, maar soms komen er verhalen naar boven waar ik pijn in mijn hart van krijg.’

WAT IS UW FAVORIETE KUNSTINSTELLING? ‘Ik vind de Dutch Design Week in Eindhoven altijd inspirerend. Er gebeurt zoveel in de designwereld, veel ontwerpers zijn ongelooflijk innovatief en verrassend! Ik word daar heel enthousiast van.’

WELK MUSEUM MOET IEDEREEN BEZOEKEN? ‘Dat is een moeilijke omdat kunst heel persoonlijk is… Ik vind De Pont in Tilburg een prettig museum, met bijzondere tentoonstellingen. Zo was ik laatst erg onder de indruk van het werk van Berlinde de Bruyckere, een Belgische kunstenares die heel aparte sculpturen maakt – levensecht en tegelijkertijd onmogelijk.’

BENT U EEN SPAARDER OF EEN SPENDER? ‘Een spender... Ik gooi het geld niet over de balk, maar ik wil wel graag comfortabel leven. Als ik denk dat ik iets nodig heb, dan komt het er ook. Mijn man is overigens meer een spaarder, die houdt de boel in evenwicht.’ www.cultuurkantine.nl

Gesmeden kunstwerk gemaakt door kunstenaar Colin Peters en Wesley

66 PurSang 3 | 2014

PS3_66_Voorkeuren van.indd 66

19-08-14 15:09

THE RANGE ROVER landrover.nl/rangerover

Min./max. gecombineerd verbruik: 6,4-12,8 l/100 km, resp. 15,6-7,8 km/l, CO2-uitstoot resp. 169-299 g/km.

Consumentenprijs vanaf € 118.800 incl. BTW en BPM en excl. kosten rijklaarmaken. Zie voor verkoopvoorwaarden www.landrover.nl. Leaseprijs vanaf € 2.157 p.m. excl. BTW (bron: Land Rover Financial Services, full operational lease, 48 mnd., 20.000 km/jr.). Wijzigingen voorbehouden.

JLRNFEE4W025_RR_Nationaal_PurSang_285Hx225_IC.indd 1

8/14/14 9:58 AM

Zoekt u een bijzondere reis naar het mooiste land ter wereld?

Het woud in Nieuw Zeeland is weer veilig. Tenminste, als het aan deze Maori dames ligt. Vroeger trokken zij er zo op uit om hun stam en hun grond te verdedigen. Tegenwoordig gaan zij ook op pad om voor het bos te strijden. Maar dan samen met u.

U wordt meegenomen op een adembenemende tocht door het Urewera Regenwoud waarna u samen met hen woudreuzen plant. Negen zelfs, die wel duizend jaar oud worden. Zo investeert u in een duurzame reis. Wandelen in het bos, maar dan heel anders. Met echte Nieuw-Zeelanders, net als wij; wij komen er immers vandaan en weten u precies die plaatsen te laten

zien die u bij niemand anders te zien krijgt. Daarom maken deze exclusieve ontmoetingen een onmisbaar onderdeel uit van de rondreis die we voor u, en vooral met u, organiseren. Daarbij regelen we kleinschalige accommodaties en activiteiten voor u, en een uitgekiend rustig reisschema, met eigen vervoer, zodat u optimaal van Nieuw Zeeland kunt genieten.

Voorproefje?

Bel 030-27 25 335 voor een afspraak bij ons of bij u thuis.

U bent ook welkom op één van onze presentatiedagen op de Oudegracht in Utrecht. Of kijk op www.travelessence.nl.

Onze lokale kennis maakt het verschil ...