muze uz HET MEDISCH MAGAZINE VAN HET UZ BRUSSEL Driemaandelijks DECEMBER 2013 nr. 28
6 ZIEKTEBEELD
TUBERCULOSE IN EEN NOTENDOP
8 HUISARTS IN VILVOORDE DR. FRANÇOIS PAUWELS : “Ik wil de condition humaine van mijn patiënten leren kennen.”
WIN
atis een gr
laar
exemp
p.22
Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218
Ook als je er niet meer bent, kan je voor UZ Brussel nog meer betekenen dan je denkt.
NEEM EEN GOED DOEL OP IN JE TESTAMENT
De – niet toevallig – eerste pijler van het Toekomstplan van het UZ Brussel is: “Een tevreden patiënt in een efficiënt ziekenhuis”. Waarover is een patiënt tevreden, of niet? Uit alle
U geeft toch ook?
bevragingen blijkt in de eerste plaats dat dit de vriendelijke en beleefde bejegening vanaf het eerste telefooncontact is, de consultatie bij de arts, de ontvangst door de verpleegkundige, de verontschuldiging van de onderhoudsdame, de omzichtigheid van de stagiair, de betrouwbaarheid van de prof. Het kost allemaal niets, en het is goud waard. Daarna, uiteraard, komt de kwaliteit van de verzorging en behandeling zelf.
voorwoord Vandaag gaan we een stap verder, naar ‘patient empowerment’. Dit houdt actieve betrokkenheid van, en een partnership met, de patiënt in. Want patiënten zijn beter geïnformeerd, veeleisender, en ‘wired’. Via ‘patient portals’ geven we patiënten toegang tot ziekenhuisdiensten, tot hun dossier en ze worden uitgenodigd in feedbacksessies. Er staan nog projecten op stapel, zoals het Ronald McDonaldhuis, waar ouders en broers en zusjes van zieke patiëntjes een thuis vinden naast het ziekenhuis; de Appeltuin, waar jonge patiëntjes gewoon weer kind kunnen zijn; Villa Samson, waar patiënten contact kunnen houden met hun huisdier.
“Meer patiënten dan wij denken, zijn graag bereid hun dankbaarheid en betrokkenheid te tonen.”
Voor al deze bijkomende zaken die voor de patiënt dat zo belangrijke bijkomende verschil kunnen maken, is er vandaag geen (overheids)geld. Dus moeten we dat elders zoeken. Mecenaat en fondsenwerving zijn in Angelsaksische landen al decennialang heel normaal. Zonder hierbij in Amerikaanse toestanden te willen belanden, is dit iets dat tot voor kort vrijwel onbestaand was bij ons. We hebben dit aangepakt d.m.v.
Reageren ?
een professionalisering van onze fondsenwerving.
Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be. Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.
Men kan intekenen op allerlei initiatieven, gaande van zuivere bijkomende zorgvoorzieningen, tot het zo noodzakelijke wetenschappelijk onderzoek. Ik ben fier op de zorg die wij leveren, en op het onderzoek dat wij verrichten. De dankbaarheid van de patiënt hiervoor spreekt boekdelen. Meer mensen dan we denken, zijn graag bereid hun dankbaarheid en betrokkenheid te tonen. Is het een schande dat een ziekenhuis een beroep wenst te doen op liefdadigheid? Als je in ruil hiervoor bijkomende toegevoegde waarde kan leveren, vind ik van
Prof. dr. Marc Noppen
niet. Want uiteindelijk, wordt de patiënt er beter van. En dát,
Gedelegeerd bestuurder
is de eerste en belangrijkste vraag die we ons altijd moeten stellen, bij alles wat we doen.
ZIEKTEBEELD
TUBERCULOSE IN EEN NOTENDOP
8
6
muze sprak met ...
DR. FRANÇOIS PAUWELS HUISARTS IN VILVOORDE
11 ACTUEEL 4
HOE GEZOND ZIJN ONZE KINDEREN?
In dit nummer 12 actueel
20 JAAR PRE IMPLANTATIE GENETISCHE DIAGNOSE IN UZ BRUSSEL
VOORWOORD U geeft toch ook?
3
ZIEKTEBEELD Tuberculose in een notendop
6
MUZE SPRAK MET… Dr. François Pauwels, huisarts in Vilvoorde
8
ETHISCHE REFLECTIE Reizen om te leren
14 van naderbij bekeken
MIDDLE EAST RESPIRATORY SYNDROME CORONAVIRUS MERS COV
16 van naderbij bekeken
EEN STAGIAIR IN JE HUISARTSENPRAKTIJK, BEDREIGING OF OPPORTUNITEIT?
ACTueel • Hoe gezond zijn onze kinderen? • 20 jaar pre-implantatie genetische diagnose in UZ Brussel Van naderbij bekeken • Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) • Een stagiair in je huisartsenpraktijk, bedreiging of opportuniteit?
10
11 12
14 16
COLUMN Is god een sociaal-darwinist?
18
Academisch en ander nieuws
19
COLOFON
24
5
muze Ziektebeeld
Prof. dr. Walter Vincken : "Elk geval van TB moet binnen de 24 uur na diagnose aan de overheid gemeld worden."
TUBERCULOSE IN EEN NOTENDOP
Tuberculose of ‘TB’ is een besmettelijke infectieziekte veroorzaakt door Mycobacterium tuberculosis complex dat 3 bacillen omvat: M. hominis of tuberculosis, M. bovis en M. africanum. Hoewel TB al sinds de oudheid gekend is, werd haar verwekker, de zuurvaste bacil M. tuberculosis, pas in 1882 geïdentificeerd door R. Koch. Sindsdien kreeg ze de roepnaam kochbacil of ‘BK’ mee.
6
I
n België is er sinds de jaren ’80 geen
besmette personen na een 6-tal weken
biologisch (sputum) en/of histologisch
verdere afname meer van de TB-inci-
een cel-gemedieerde overgevoeligheid
(verkazende granulomen) onderzoek.
dentie. In 2011 (laatst bekende cijfers)
voor tuberculine, een eiwit uit het kap-
werd aangifte gedaan van 1044 TB-pa-
sel van de BK. Deze overgevoeligheid
tiënten (9,5 patiënten per 100 000 in-
wordt vastgesteld als het een verharde
Een efficiënte behandeling
woners). De incidentie is vijfmaal hoger
onderhuidse zwelling optreedt 72 uur
Genezing met minimaal functiever-
in het Brussels Gewest (31,4/100 000)
na intradermale injectie van tuberculine
lies is nu de regel als de behandeling
dan in Vlaanderen (6,6/100 000) en
zwelling: de mantouxtest of tubercu-
voldoende lang (6 maanden) en met
Wallonië (7,8/100 000). De hogere in-
linehuidtest. Als de test minder dan 1
meerdere (aanvankelijk 4, om het ont-
cidentie in Brussel, Luik, Antwerpen
jaar tevoren nog negatief was, spreekt
staan van resistentie te verhinderen)
en Charleroi – wordt verklaard door de
men van tuberculineomslag als bewijs
antituberculeuze geneesmiddelen ge-
concentratie van immigranten en risico-
van recente besmetting. Zelfs indien
beurt. Therapietrouw is essentieel en
personen, daklozen, gedetineerden en
de persoon klachtenvrij en de thorax-
– gezien het langdurige en intensieve
IV-druggebruikers.
radiografie volstrekt normaal is, wordt
behandelingsschema – niet altijd van-
dan toch een chemoprofylaxe behan-
zelfsprekend en gegarandeerd. Een be-
Besmetting en verloop TB Besmetting gebeurt van mens tot mens door inademen van met M. tuberculosis besmette microdruppeltjes die werden opgehoest door een patient met actieve, ‘open’ longtuberculose. De kans om besmet te worden bij eenmalig contact is klein maar neemt toe bij herhaald contact zoals onder huisgenoten, collega’s, klasgenoten,
langrijk maar gelukkig in onze streken
Darmtuberculose behoort sinds de pasteurisatie van de melk tot het verleden.
... Darmtuberculose door drinken van
nog vrij beperkt probleem is heden TB veroorzaakt door M. tuberculosis stammen die resistent zijn aan isoniazide én rifampicine (de 2 eerstelijnsgeneesmiddelen) of aan nog meerdere antituberculeuze geneesmiddelen. In België waren deze zogenaamde multidrug resistente (MDR) en extensief resistente (XDR) stammen in 2011 verantwoordelijk voor 2% van de gemelde gevallen.
Contactonderzoek
met M. bovis besmette koemelk behoort sinds de pasteurisatie van melk
deling aanbevolen. Dit is een behande-
Vroegtijdige diagnose en behandeling
tot het verleden. De ingangspoort is nu
ling met isoniazide gedurende 6 maan-
geneest niet alleen de patiënt maar
bijna uitsluitend de long. Van daaruit
den om de kans op latere ‘reactivatie’
belet ook verdere verspreiding van de
kan de kochbacil zich via lymfebanen
van de TB te verminderen. Immers, na
kochbacil en de ziekte. Elk geval van
en de bloedbaan verspreiden in heel
de primo-infectie blijft de kochbacil in
TB moet verplicht binnen de 24 uur na
het lichaam, ook de rest van de longen.
sluimerende toestand aanwezig in het
diagnose aan de overheid gemeld
Deze vorm van TB is primaire tuber-
lichaam, zelfs binnen in afweercellen
worden*. Screening van familie en
culose of ‘primo-infectie’ en verloopt
zoals de macrofagen. Later in het leven,
directe omgeving gebeurt d.m.v.
in 90% van de gevallen bijna onopge-
vaak naar aanleiding van een toestand
klinisch onderzoek, thoraxradiografie
merkt of als een banale ‘griepale’ toe-
van immuundepressie, kan de kochba-
en de tuberculinehuidtest (of de meer
stand die meestal zelfs geen medische
cil dan ‘reactiveren’ met ontstaan van
recent ontwikkelde ‘interferon-gamma
aandacht vraagt en spontaan geneest
het klinisch veel ernstiger ziektebeeld
release assay’ of IGRA bloedtest).
(latente TB). 10% vertoont een ernsti-
van ‘postprimaire’ TB: pneumonie met
Voor de opvolging van patiënten en de
ger ziektebeeld, meestal een longont-
holtevorming (cavernen) en/of extrapul-
screening van contactpersonen kan
steking, waarbij verder onderzoek dan
monale TB waarbij vooral lymfeknopen,
men een beroep doen op de Vlaamse
leidt tot de diagnose en behandeling
longvlies, bot en hersenvliezen, maar
Vereniging voor Respiratoire Gezond-
van actieve TB.
in feite alle organen kunnen aangetast
heidszorg en Tuberculosebestrijding
zijn. Het klinisch-radiologisch beeld kan
(VRGT).
Als besmetting met de kochbacil niet
sterke verdenking oproepen, maar de di-
PROF. DR. WALTER VINCKEN,
tot ziekte leidt, dan ontstaat toch bij alle
agnose van TB moet berusten op micro-
DIENSTHOOFD PNEUMOLOGIE
* Nuttige info: www.zorg-en-gezondheid.be; www.vrgt.be; gezondheidsinspecteurs van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie: jbots@ggc.irisnet.be of tel. 02/502.60.01; www.belta.be.
7
muze SPRAK MET ...
Huisarts François Pauwels: Ik kijk ook naar de mens in zijn existentieel zijn, naar zijn goede dingen, naar de kracht die ze hebben.”
FRANÇOIS PAUWELS Huisarts in Vilvoorde
Hoe kan het dat een jongen die op 12-jarige leeftijd een virale angst ontwikkelt voor alles dat met witte jassen te maken heeft, uiteindelijk zelf dokter wordt?
D
r. François Pauwels heeft niet heel veel tijd, zegt hij bij de start, maar hij geeft aan ons gesprek toch de rust en de tijd die het nodig heeft. En daarna ook nog
naar het psycho-sociaal model? Dr. Pauwels vat samen: “Ik wil
aan de fotograaf. Als antwoord op mijn algemene openings-
de autonomie van de patiënt volledig respecteren en behou-
vraag over hoe hij met patiënten omgaat, krijg ik meteen al
den.” Er zit veel diepe overtuiging in zijn stem.
een antwoord dat een beeld geeft van wie hij is. Dr. Pauwels: “Ik zoek de mens achter de ziekte. Als geneeskundestudent
Hoe komt het dat hij daar zoveel accent op legt? “Ik heb wel-
heb ik geleerd om naar de mensen te luisteren en we kregen
licht een wat atypisch parcours afgelegd”, zegt hij. Als 10-ja-
de expertise mee om grote mankementen vast te stellen.
rige puber werd François geconfronteerd met een ernstig
Maar ik heb ook naar andere kenmerken leren kijken: naar
ziekteproces gekenmerkt door onterechte behandelingen,
de mens in zijn existentieel zijn, naar zijn goede dingen, naar
respectloos behandeld worden en doofheid voor wat hij door-
de kracht die ze hebben. Een 90-jarige dame kan zeer mooi
stond; hij voelde de vooroordelen aan den lijve en werd vol-
zijn.” Of niet elke huisarts dat doet, werp ik hem op. Fran-
ledig buitengesloten. Het leidde tot existentiële angst en tot
çois Pauwels: “Ik wil bijvoorbeeld ook te weten komen wat
een virale afkeer voor alles wat maar een witte jas aan had.
mensen beroepsmatig doen, en of ze tevreden zijn, want ontevredenheid maakt ziek. Niet alle patiënten staan daarvoor
Autonomie
open en dat is geen probleem, het is ten slotte hun privéter-
Dr. Pauwels praat over dit psychologisch litteken met de af-
rein. Maar zelf wil ik luisteren en begrijpen en hun condition
stand van iemand die het ondertussen een plaats heeft ge-
humaine leren kennen.” Hij staat dus achter de overgang van
geven. En er lessen uit trok: een mens moet je respecteren
het loutere bio-medisch model van de arts-patiëntrelatie
in zijn eigenheid, in zijn autonomie. We schrijven 1966 als zijn
8
“IK WIL DE CONDITION HUMAINE VAN MIJN PATIËNTEN LEREN KENNEN.”
gedrag in het laatste jaar van het college gerust rebels mag
vond ik moeilijk, zowel het medisch-technische als het emo-
worden genoemd. Mei ‘68 komt eraan. Met 46% bakt hij er
tionele. De verantwoordelijkheid woog, ik crashte”. Gelukkig
qua studies niets van. Hij voelt zich niet lekker in een onder-
loopt hij in die periode zijn toekomstige vrouw tegen het lijf
wijsinstelling die opnieuw niet luistert, met teveel wetten en
die psychologe is en hem zeer goed door die knellende situ-
regels, en zonder inspraak. François Pauwels: “Je bent maar
atie loodst. François gaat weer meer en meer naar de lessen
sterk als je de regels overtreedt zonder dat ze het weten,
en studeert af in 1983. Zijn legerdienst brengt hem opnieuw
leek de leuze. Ik vond dat erg hypocriet. Ik was dus hardleers,
in een situatie waar voor inspraak geen ruimte is. Nog één
gaf blijk van geldingsdrang, op het narcistische af.”
snijdende ervaring tekent de mens die dr. Pauwels vandaag is: het verlies van zijn zoontje van 6 maanden. “Als koppel zijn
François verhuist naar het Atheneum in Boom om er een
we daar sterk uitgekomen”, besluit hij. Vandaag hebben ze
studiejaar te dubbelen. Alhoewel het onthaal er initieel niet
een zoon van 24 en een dochter van 19.
echt warm is (“Met wat voor crapuul komt ge hier naar de
Nog in de stemming van het gesprek trek ik de deur van zijn
Latijn-Wiskunde!?”), blijkt hij daar al snel een goede leerling.
praktijk achter mij dicht, terwijl onze fotograaf met huisarts
De reden moet niet ver gezocht worden: het Atheneum
François Pauwels aan de slag gaat. Wat de foto’s wellicht niet laten zien, zullen patiënten ervaren: zijn verleden dat hem tot
“De verantwoordelijkheid woog, ik crashte!” heeft een open mentaliteit en François wordt er voor vol aanzien, er is inspraak mogelijk. Vanuit die ervaring is in 1974 kiezen voor de Vrije Universiteit Brussel zowat een evidentie. Hij herkent de waarden en normen van de universiteit als ook de zijne. En alhoewel hij eerder wiskundig georiënteerd is én zijn pijnlijke jeugdervaring met de zorgverstrekkers nog niet is vergeten, kiest hij voor geneeskunde. “Mijn vader wilde dat ik dokter werd”, zegt hij daarover. De overtuiging om arts te worden, is er duidelijk. In het begin volgt hij nauwgezet alle cursussen, maar vanaf het 2de jaar gaat hij nog enkel naar werkcolleges. Tijdens het 5de jaar gaat het mis. Dr. Pauwels: “Ik deed stage in het Brugmannziekenhuis en werd er op de pediatrie geconfronteerd met oncologiepatiëntjes. Ik wist niet hoe ik daarmee moest
de open mens heeft gemaakt die hij is, zijn luisterbereidheid en zijn wil om hen over hun eigen leven te laten beslissen. EDGARD EECKMAN
Wie is huisarts François Pauwels? • Geboren in 1956 in Willebroek • Studeert in 1983 af als huisarts aan de VUB • Solopraktijk gestart in 1987 • Is LEIFarts en begeleidt mensen met een levensbedreigende aandoening in het levenseindecentrum W.E.M.M.E.L. en via OMEGA, palliatieve thuiszorg in Brussel-Halle-Vilvoorde
omgaan en werd geconfronteerd met mijzelf, met existentiële vragen weer. Wat doe ik hier? Wat ken en kan ik? Alles
9
muze Ethische reflectie
Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel
REIZEN OM TE LEREN I n de opleidingen genees- en ver-
mankracht en technologie om die nood
namelijk de medische omkadering van
pleegkunde wordt gestreefd naar
te lenigen. Wij zien dan redelijk gemak-
mensen met een gezondheidspro-
contacten buiten de eigen lands-
kelijk in dat studenten daar kunnen
bleem. Anders gesteld: als verantwoor-
grenzen, en terecht. Dit verruimt de
toekomen aan de uitvoering van akten
delijkheden van studenten ook afgeba-
denkwereld van de student, die er ge-
en taken die in een ziekenhuis in eigen
kend worden op basis van de ethische
tuige kan van zijn hoe in andere maatschappijen omgegaan wordt met dezelfde problematiek, namelijk die van gezondheid en ziekte, en de zorg daarvoor. En het brengt ook mensen vanuit die diverse maatschappijen met elkaar in contact rond ditzelfde thema. Dat betekent ongetwijfeld een belangrijke verrijking in het opleidingscurriculum. Wij zien dus regelmatig studenten naar
"Vanuit ethisch oogpunt rijst de vraag hoe verdedigbaar het is dat studenten op de ene stageplaats 'meer mogen doen' dan op de andere.”
het buitenland vertrekken. Heel vaak gaat het om landen uit het Zuiden, waar de beschikbare middelen om de gezondheidszorg te organiseren en toe
land misschien niet tot hun opdrachten
overweging dat medische zorg draait
te passen, beduidend onderdoen voor
zouden kunnen, of sterker, zouden mo-
om de relatie tussen een patiënt en
de opties die in onze westerse wereld
gen behoren.
een professioneel geschoolde zorg-
beschikbaar zijn. De studenten komen
Vanuit het oogpunt van de kwaliteit
verstrekker, waarbij de student, die
onveranderlijk geestdriftig terug van
van de opleiding, moet de deelname
nog in opleiding is, onmogelijk de rol
deze stages. Dat is begrijpelijk. Zij heb-
van studenten aan diagnostisch-the-
van die laatste kan vervullen, kunnen
ben 'veel gezien', en zij hebben 'veel
rapeutische handelingen en het dra-
werkomstandigheden op een speci-
mogen doen'.
gen van reële verantwoordelijkheden
fieke stageplaats (die mede afhangen
Dat zij veel gezien hebben, hoeft niet
verdedigd worden. Vaardigheden in
van de plaatselijke socio-economische
te verbazen. Het aanbod aan ziekten is
genees- en verpleegkunde moet men
context) dan wel het gewicht van deze
anders in tropische landen, en daar ter
immers leren via praktijkervaring. Als
overweging bepalen?
plaatse meewerken aan de diagnostiek
een student dus ergens 'meer mogen
en aanpak ervan, is een unieke ervaring.
doen', dan draagt dat bij aan de kwali-
Deze balans is delicaat, ook al is het be-
teit van de opleiding.
oogde doel nobel, namelijk zieken verzorgen. De reflectie hierover kan voor
Dat zij veel hebben mogen doen, verbaast ons meestal ook niet. Wij beelden
Vanuit ethisch oogpunt rijst echter de
evenwicht zorgen en mag dus zeker
ons dan een regionaal ziekenhuis in
vraag hoe verdedigbaar het is dat stu-
niet ontweken worden door wie reist
waar, naar onze normen, een oneven-
denten op de ene stageplaats 'meer
om te leren.
wicht heerst tussen het aanbod aan
mogen doen' dan op de andere, wan-
patiënten in nood en het arsenaal aan
neer het telkens om hetzelfde gaat,
10
PROF. DR. PATRICK LACOR
muze actueel
HOE GEZOND ZIJN ONZE KINDEREN?
K
inderen (484) die een bezoek brachten aan het Voedingssalon lieten hun gezondheid checken op de stand van de vakgroep Huisartsgeneeskunde van de
Vrije Universiteit Brussel. De deelnemers vulden een uitgebreide vragenlijst in en hun lengte, gewicht, buikomtrek,
Tijdens het Voedingssalon in oktober jl. organiseerde de Vrije Universiteit Brussel een groot gezondheidsonderzoek bij kinderen die een bezoek brachten aan het salon. Dit resulteerde in een aantal opmerkelijke bevindingen,…
bloeddruk werden gemeten. Maar overgewicht bij kinderen is geen exacte wetenschap, zoals bij volwassenen waar een Body Mass Index (BMI) boven 25 wijst op overgewicht. Voor een kind van 11 ligt een ideaal BMI tussen 15 en 21. Een gemiddelde elfjarige jongen is 1m45 en zou 40 kilogram moe-
dik, 29 % eet niet regelmatig fruit, en 36 % blijkt niet aange-
ten wegen om een normaal BMI van 19 te hebben. Daarom
sloten bij een sportclub. De onderzoekers stelden ook vast
werd er ook gepeild naar de maaltijden die de kinderen da-
dat 10 % zelden ontbijt, 19 % te weinig groenten eet en 12 %
gelijks nuttigen én of ze te voet, met de fiets, per bus of met
een slechte conditie heeft.
de auto naar school gingen. De kinderen waren gemiddeld 11 jaar, 40 % onder hen waren jongens.
Er werd ook gepeild naar de ingeschatte gezondheid op een schaal van 1 tot 100, waarbij 1 overeenstemde met de slechtst
Dubbel zoveel jongens dan meisjes hebben een slechte conditie
mogelijke gezondheid die ze zich konden inbeelden en 100 met de best mogelijke gezondheid die ze zich konden inbeelden. Gemiddeld gaven de kinderen zichzelf 72/100. Jongens schatten hun gezondheid iets beter in dan meisjes. Nochtans valt op dat dubbel zoveel jongens (16%) als meisjes (8%) een slechte conditie hebben. Jongens zijn dan weer vaker lid van een sportclub (71%), tegenover 59% van de meisjes. Begin 2014 zullen nog kinderen deelnemen aan de studie maar men verwacht niet dat de resultaten significant zullen wijzigen. Dit onderzoek maakt deel uit van 2 master proef-
Het goede nieuws is dat de overgrote meerderheid wel een
schriften geneeskunde aan de Vrije Universiteit Brussel.
gezond eet- en leefpatroon heeft maar anderzijds bevestigen de tussentijdse resultaten eerdere onderzoeken. Te veel
PROF. DR. DIRK DEVROEY,
kinderen scoren slecht: ongeveer 30% van de kinderen is te
VAKGROEP HUISARTSENGENEESKUNDE VUB
11
muze actueel
Pre-implantatie genetische diagnose (PGD) is een techniek die toelaat op eicellen of embryo’s genetische afwijkingen te detecteren. Omdat deze techniek uitgevoerd wordt vóór de zwangerschap, en dezelfde afwijkingen kan detecteren als prenatale diagnose (vlokkentest of vruchtwaterpunctie) wordt PGD vaak als een alternatief hiervoor gezien. Een voorwaarde om deze techniek uit te voeren is wel dat de patiënte en haar eventuele partner een behandeling met stimulatie van de eicellen en in vitro fertilisatie ondergaan.
1993 ¦ 20 JAAR PRE IMPLA DIAGNOSE IN HET U
Ondertussen bestaat de mogelijkheid om PGD uit te voeren voor alle genetische aandoeningen waarvan de mutatie die de ziekte veroorzaakt, gekend is. 150 aandoeningen werden op die manier al opgespoord in het UZ Brussel. 37 kinderen werden geboren na selectie van HLA compatibele embryo’s die gezond zijn voor een bepaalde genetische aandoening, en die bovendien genetisch identiek zijn aan een zieke broer of zus, met de bedoeling deze laatste te genezen met behulp van stamceltransplantatie.
Indicaties voor PGD Spitstechnologie
Elke genetische aandoening waarvoor de mutatie gekend is, kan met behulp van PGD opgespoord worden op niveau
PGD is een bijzonder gesofisticeerde techniek die toelaat op
van het embryo. Als gevolg hiervan komen ook indicaties in
het weinige DNA van een eicel, zaadcel of embryo een ge-
aanmerking die ernstig maar niet altijd letaal zijn, of die niet
netische diagnose te stellen. Het is dankzij jarenlang klinisch
100% penetrant zijn. Binnen het UZ Brussel worden deze in-
en laboratoriumonderzoek aan UZ Brussel dat deze techniek
dicaties steeds zorgvuldig op niveau van het bio-ethisch co-
verder geëvolueerd is tot een diagnostisch en therapeutisch
mité besproken alvorens in de PGD-kliniek aanvaard te wor-
efficiënte behandeling voor patiënten met een risico op genetische afwijkingen bij de kinderen. In het UZ Brussel werd de eerste PGD voor mucoviscidose uitgevoerd in 1993 door het team van de professoren Liebaers, Devroey, Van Steirteghem, Sermon en dr. Liu. Sinds 1993 is het UZ Brussel pionier geweest in het ontwikkelen van specifieke genetische testen voor een hele reeks genetische afwijkingen, inclusief het Tay-Sachs syndroom, Duchenne musculaire dystrofie en myotone dystrofie (Steinert syndroom). Sinds 1995 wordt ook PGD uitgevoerd om chromosomale afwijkingen te detecteren, bijvoorbeeld bij het syndroom van Klinefelter.
12
Indicaties die ernstig maar niet altijd letaal zijn, of die niet 100% penetrant zijn, worden altijd in het ethisch comité besproken
¦ 2013 NTATIE GENETISCHE Z BRUSSEL
Prof. Maryse Bonduelle, prof. em. Inge Liebaers, Alexander Gheldof, prof. Willem Verpoest, Pieter Verdyck, prof. Martine De Rycke, Julie Nekkebroek, Pascale Debecker, prof. Herman Tournaye, Veerle Berckmoes
den. Een voorbeeld van zo’n indicatie is de BRCA-genmutatie die bij vrouwen een sterk verhoogd risico op borstcarcinoom (65-85% afhankelijk van de mutatie) en ovariumcarcinoma
Kinderen geboren na PGD
(20-30%) geeft. Sinds 2006 werden in het UZ Brussel meer
Kinderen geboren na
dan 70 koppels multidisciplinair voorbereid voor PGD behan-
identieke HLA typering
deling, met strikte opvolging van zowel het reproductief als het oncologisch traject. Oncologisch advies is bij deze patiënten bijzonder belangrijk in het licht van het verhoogd risico en de nood aan profylactische mastectomie en ovariëctomie. Alle PGD-patiënten worden gevolgd binnen een multidisciplinair traject gezien de genetische achtergrond die vaak bijzondere voorwaarden stelt aan het reproductief proces, de complexe genetische diagnostiek en laboratoriumpro-
1 628
UZ Brussel 37
Voornaamste indicaties
Steinert, Huntington,
voor PGD UZ Brussel cfr.
fragile X, sikkelcelanemie,
website
Marfan, mucoviscidose
PGD cycli per jaar
650
IVF/ICSI cycli UZ Brussel
4 800
per jaar
cedures. De PGD-kliniek heeft op basis van haar klinische
Kinderen geboren na ICSI
en wetenschappelijke expertise een pioniersrol binnen de
UZ Brussel
11 591
reproductieve genetica. De PGD-kliniek van UZ Brussel is wereldwijd een van de grootste centra voor PGD en krijgt ver-
Kinderen geboren na IVF
wijzingen vanuit heel België, Europa en daarbuiten, vooral
en ICSI UZ Brussel
18 500
uit landen waar de expertise in dit domein beperkt is.
Toekomst
het kind gereduceerd en de zwangerschapskansen verhoogd bij patiënten met een hoog risico op chromosomale afwijkin-
Klinisch wetenschappelijk onderzoek binnen de PGD-kliniek
gen, zoals herhaald miskraam en azoöspermie. De techniek
laat toe patiënten te behandelen met IVF en PGD op een heel
van next-generation sequencing laat analyse van het volledi-
efficiënte en patiëntvriendelijke manier. Nieuwe technieken
ge genoom toe op niveau van het embryo, en zal toelaten
laten toe de diagnostische en therapeutische efficiëntie van
genetische afwijkingen nog nauwkeuriger op te sporen.
PDG te verhogen. UZ Brussel voert pre-implantatie genetische screening uit met micro-arrays die toelaten alle chromo-
PROF. DR. WILLEM VERPOEST
somen in de eicel of het embryo te analyseren. Hiermee
KLINIEKHOOFD CENTRUM VOOR REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE
wordt het risico op miskraam en aangeboren afwijkingen bij
EN PGD KLINIEK
Meer info op : www.brusselspgd.be; www.brusselsgenetics.be; www.brusselsivf.be Coördinator: mevrouw Pascale Debecker 02 477 60 71
13
muze van naderbij bekeken
MIDDLE EAST RESPI CORONAVIRUS In het voorjaar van 2012 werd de medische wereld opgeschrikt door de melding van gevallen van ernstig verlopende acute luchtweginfectie, type pneumonie, waarvan de bron zich in het Arabisch schiereiland leek te bevinden. De oorzaak van deze aandoening bleek een nieuw ontdekt virus uit de groep van de coronavirussen te zijn. Vooral het instellen van isolatiemaatregelen en het uitvoeren van het nodige differentiaaldiagnostisch onderzoek zijn belangrijk.
T
ot deze groep behoort o.a. ook
Italië en Spanje. Ten slotte werden ook
sporadisch mensen infecteren via een
het SARS-virus. Omwille van de
in Tunesië casussen vastgesteld.
nog onbekende weg. Uit onderzoek bij
geografische locatie van de eer-
In november 2013 was het totaal aantal
dieren bleek dat in het bloed van som-
ste gevallen, kreeg het virus, na identi-
gerapporteerde gevallen opgelopen
mige kamelen (voornamelijk in Oman)
ficatie, de naam mee van ‘Middle East
tot een 160-tal. In iets meer dan een
antilichamen tegen MERS-CoV circu-
respiratory syndrome coronavirus’, af-
derde daarvan was de afloop dodelijk.
leren. Er werd ook gesuggereerd dat
gekort als MERS-CoV.
De mediane leeftijd van de patiënten
vleermuizen (in Saudi-Arabië) drager
bedraagt 51 jaar, en in meer dan de
zouden kunnen zijn van het virus. Deze
De landen die tot nu toe humane infec-
helft gaat het om mannen. Sinds mei
bevindingen lieten echter niet toe enige
tie met dit virus meldden, zijn Saudi-
2013 werden echter ook infecties bij
conclusie te trekken over het mogelijke
Arabië, de Verenigde Arabische Emira-
kinderen gemeld.
verband met infectie bij mensen.
in Europese landen werden gevallen
Over de afkomst van het virus tast
Aanvankelijk bleek de infectie mensen
gediagnosticeerd. Het gaat hierbij om
men nog in het duister. Mogelijk is
te treffen in ‘clusters’: de Europese ge-
Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk,
het afkomstig van dieren en kan het
vallen hadden zich immers voorgedaan
ten, Qatar, Oman en Koeweit. Maar ook
14
RATORY SYNDROME
(MERS-CoV) bij mensen die in nauw contact waren
te bezitten, en uit een staal van dit dier
geweest met zieken uit het Midden-
werd het virus geïsoleerd.
Oosten, of die een reis hadden gemaakt
heid interne geneeskunde-infectiologie, het labo microbiologie en de diensten ziekenhuishygiëne, pneumologie en in-
toond dat er overdracht van mens naar
Hoe bevreesd moet men nu zijn voor dit nieuwe virus?
mens was geweest (binnen een gezin,
Op dit ogenblik is vooral een houding
Heel bijzondere preventieve maatrege-
of in ziekenhuissetting) hoewel nooit
van ‘voorzichtige waakzaamheid’ aan-
len voor de algemene bevolking zijn
bevolen. Infectie lijkt slechts te kunnen
niet aangewezen. Er is geen vaccin te-
gebeuren in specifieke omstandighe-
gen dit virus. Theoretisch kan men een
den van nauw contact met zieken, en
risico lopen bij reizen naar die gebieden
naar deze regio. Voor sommige van deze clusters werd inderdaad aange-
Op dit ogenblik is vooral een houding van ‘voorzichtige waakzaamheid’ aanbevolen.
tensieve geneeskunde hierbij van groot belang is.
voornamelijk in bepaalde geografische
waar de meeste infecties werden vast-
regio's. Voor ziekenhuizen, waar zich
gesteld, en meer bepaald wanneer men
mogelijk geïnfecteerde mensen zouden
in nauw contact zou komen met zieken,
kunnen aanbieden, werd in overleg met
of met sommige dieren of afvalproduc-
de overheid een lijst van standaard-
ten van dieren. Artsen die reisgenees-
maatregelen voor correcte opvang van
kundig advies verstrekken, kunnen dit
potentiële patiënten opgesteld. Deze
aangrijpen om het belang van algeme-
omvatten vooral het instellen van iso-
ne hygiënische maatregelen bij gebruik
latiemaatregelen en het uitvoeren van
van drank en voedsel te onderstrepen.
het nodige differentiaaldiagnostisch
Patiënten met een immuunsysteem ver-
onderzoek. Na contact met een micro-
zwakt door ziekte en/of geneesmidde-
bioloog kan dan een respiratoir staal
len, zijn best extra voorzichtig. Het vol-
duidelijk was op welke wijze precies
voor PCR worden verzonden naar het
gen van de epidemiologische gegevens
de infecties tot stand waren gekomen.
Nationaal Referentiecentrum voor Res-
zoals regelmatig geüpdatet door de
Er zijn nog geen argumenten voorhan-
piratoire Pathogenen. Tevens dient de
Wereldgezondheidsorganisatie,
den dat het virus zich vanuit dergelijke
arts infectieziektenbestrijding van de
helpen om beter in te schatten in welke
clusters naar de gehele gemeenschap
provincie waarin het ziekenhuis gelegen
regio's het risico groter zou kunnen zijn.
zou kunnen verspreiden. Sinds augustus
is, gewaarschuwd te worden.
Wie kort na een verblijf in een vermeend
2013 worden ook ‘sporadische’ geval-
kan
risicogebied grieperige klachten met
ander gekend geval terug te vinden is.
Belang van algemene hygiëne blijven onderstrepen
In sommige gevallen, in Qatar, bleek er
Ook het UZ Brussel heeft zich voorbe-
PROF. DR. PATRICK LACOR
contact te zijn geweest met dieren op
reid op de opvang van patiënten bij wie
¨AFDELINGSHOOFD INFECTIOLOGIE©
boerderijen (in het bijzonder met kame-
een dergelijke infectie zou vermoed
& PROF. DR. DENIS PIÉRARD
len, schapen en kippen). Slechts in één
worden. Het spreekt vanzelf dat een
¨DIENSTHOOFD LABO MICROBIOLOGIE©
geval bleek de patiënt een zieke kameel
vlotte samenwerking tussen de een-
len gezien, waarbij dus geen voorafgaand contact tussen de zieke en een
koorts en hoest zou vertonen, doet er goed aan de huisarts te raadplegen.
15
muze van naderbij bekeken
EEN STAGIAIR IN JE HUISARTSENPRAKTIJK, BEDREIGING OF OPPORTUNITEIT?
D
e huisartsenstages binnen de
uitvoeren: luisteren naar longen en een
gekoppeld zit een inleiding in metho-
opleiding geneeskunde zijn vol-
hart, naar een keel, neus of neus kijken.
dologie: eerst ondervragen, dan onder-
gens een welbepaalde strategie
Prof. Devroey van de vakgroep Huisarts-
zoeken en dan een evaluatie maken om
opgevat. Stap voor stap leert de student
engeneeskunde van de VUB: “Het is be-
vervolgens de behandeling te plannen.
geneeskunde nieuwe vaardigheden.
langrijk dat ze dit van in het begin al kun-
Een kennismaking met ethiek en de-
nen. Ze moeten nog geen pathologieën
ontologie krijgen de student ook mee.
Stages bij huisartsen beginnen al in
herkennen, want daarvoor is het nog te
Op vrijdag komen de studenten terug
1
bachelor van de opleiding tot arts.
vroeg, maar ze moeten gewoon al met
met een portfolio die ze moeten aanma-
Gedurende één week worden studenten
een patiënt leren bezig zijn. Hoe spreek
ken en waarin één casus moet uitgewerkt
geneeskunde ondergedompeld in de
je met een patiënt? Hoe ziet een 80-jarige
worden. Dit is een eerste oefening in het
huisartsengeneeskunde. De studenten
patiënt er naakt uit? Hoe ziet een verminkt
beschrijven van een patiënt en daarnaast moeten ze een reflectieverslag schrijven.
ste
krijgen op voorhand een aantal basisvaar-
lichaam er uit? Voor een 18-jarige is
digheden uitgelegd. De doelstelling is
dit niet evident. We maken de student
het normaal lichamelijk onderzoek leren
klaar voor het echte beroep.” Daaraan
16
Ook in het vernieuwde curriculum van de opleiding geneeskunde duurt het 9 jaar om huisarts te worden (3 bachelors, 3 masters, 3 jaar master na master huisartsengeneeskunde). Maar de huisartsenpraktijk komt in de basisopleiding geneeskunde nog altijd en zelfs meer aan bod dan in het oude.
omkadering van deze stage is ook veel minder strikt. Elke woensdag is er een terugkomdag waarbij ze telkens een opdracht meekrijgen. Ook hier worden casussen besproken in kleine groepen. De kwaliteit van de begeleiding is hierdoor zeer hoogstaand.
Waarom zou een huisarts een stagiair moeten begeleiden? “Een stagiair in je praktijk kan bedreigend overkomen. Huisartsen zijn vaak niet happig om een stagiair op te nemen omdat zo’n student natuurlijk kritische vragen stelt”, zegt prof. Devroey. “Maar je kan het ook als een verrijkende ervaring zien waardoor je up-to-date blijft met de laatste evoluties”, aldus prof. Devroey. “Een stagiair-
“Studenten moeten leren met een patiënt omgaan”
geneeskunde is nuttig om je eigen hankinesitherapeuten, logopedisten, di-
delen in vraag te stellen. En ergens is
etisten. Ze leren daar ook een eerste
het ook een vorm van erkenning dat je
artikel lezen over de organisatie van de
als huisarts zelf mee verantwoordelijk
gezondheidszorg.
bent voor de opleiding van toekom-
Brussel die Scone!
stige artsen.”
In 3de bachelor is de focus van huis-
De opleiding huisartsengeneeskunde
artsengeneeskunde gericht op een
is altijd op zoek naar goede stageplaat-
netwerkstage. De stage die nu in het
sen. De belangrijkste voorwaarde waar-
In het tweede jaar moeten de studen-
7de jaar zit, zal indalen naar het 3de
aan huisartsen die stagiairs geneeskun-
ten opnieuw een week naar een huis-
jaar. Deze netwerkstage is een stage in
de begeleiden moeten voldoen, is dat
arts. Het opzet is identiek als in het eer-
samenwerking met het Huis voor Ge-
ze evidence based medecine toepas-
ste jaar: één introductiedag, 3 dagen
zondheid om de studenten kennis te
sen. Huisartsen kunnen zich bijscholen
stage, één terugkomdag. De focus van
laten maken met Brussel. Voor Vlaam-
gedurende
deze stage gaat naar geïntegreerde
se studenten is Brussel vaak een grote
die worden voorzien door de VUB.
zorgverstrekking waarbij de studenten
onbekende. Per halve dag gaan studen-
De opleidingen gaan over ‘hoe voer ik
kennis maken en leren samenwerken
ten bij een andere zorgvorm kijken: een
een evaluatiegesprek’ maar ook ‘hoe
met andere zorgverstrekkers. De ba-
wijkgezondheidscentrum, Kind&Gezin,
ga ik om met agressieve patiënten’,
siselementen van het 1ste jaar worden
het CGGZ.
etc. Heb je vragen over bijscholingen
herhaald maar tegelijk wordt al een
opleidingensmomenten
of wil je een stagiair ontvangen, con-
stap verder gegaan. Prof. Devroey: “Ze
Tijdens 2de of 3de master volgt er
tacteer dan David Proot van de vak-
kunnen dan al injecties zetten en om-
dan een stage van één maand bij een
groep huisartsengeneeskunde VUB via
dat deze stage valt binnen de griepvac-
huisarts. Hoe ze die huisarts vinden?
david.proot@vub.ac.be
cinatieperiode is dit de perfecte gele-
Prof. Devroey: “Studenten genees-
genheid om dit te oefenen.” Ze leren
kunde aan de VUB krijgen geen stage-
Een stagiair geneeskunde, een bedrei-
de principes van samenwerking met
plaats toegemeten. Ze moeten er zelf
ging? Helemaal niet!
andere zorgverstrekkers en dat uit zich
naar op zoek. Daardoor ontwikkelen
door in de namiddag te gaan kijken bij
ze de vaardigheden om zelfstandig te
andere zorgverstrekkers: apothekers,
solliciteren en zich voor te stellen.” De
INGE STAELENS
17
COLUMN
JEAN¿PAUL VAN BENDEGEM IS GEWOON HOOGLERAAR AAN DE FACULTEIT LET¿ TEREN EN WIJSBEGEERTE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL. HIJ IS LICEN¿ TIAAT WISKUNDE EN DOCTOR IN DE WIJSBEGEERTE. HIJ WOONT IN GENT.
Een jonge vrouw van zeventien sterft door de mazelen in één van de meest ontwikkelde landen in het noordelijke halfrond, namelijk Nederland, meer bepaald in Tholen, Zeeland. De datum is: 26 oktober 2013. De reden is: niet gevaccineerd. In de pers lees je dat we ons in de Nederlandse ‘Bible Belt’ bevinden, bijna alsof het een verklaring is voor het drama. Om eerlijk te zijn, ik weet niet goed hoe te reageren. Je kunt je natuurlijk razend kwaad maken, hoe is zoiets mogelijk in de eenentwintigste eeuw, maar, behalve opluchting,
Prof. dr.
Jean Paul Van Bendegem
IS GOD EEN SOCIAAL DARWINIST? Elk virus of elke bacterie die langskomt, geven ze vrij spel om meteen alle zwakke elementen in de samenleving uit te schakelen.
duceert god tot een sociaal-darwinist die niets beters kan bedenken dan de zwakken eruit te halen. Was god een darwinist, dan zou zij kijken naar vormen van samenwerking, altruïsme, symbiose – de krokodilwachter die het gebit kuist van de nijlkrokodil als mooiste voorbeeld – en andere vormen van wederkerigheid. Niet dus. Ik hoop dat deze diepgelovigen beseffen hoe hovaardig zij zijn. Eerst laten ze iedereen geboren worden, want abortus is moord, vervolgens worden de
brengt het niet veel zoden aan de dijk.
zwakke
Het is dat ikzelf vanuit een protestant-
daardoor ‘veredelen’ zij de menselijke
elementen
uitgeschakeld,
soort, met andere woorden, zij doen
se achtergrond kom dat ik met hun redeneringen vertrouwd ben waarom
blijkbaar wel fan van Herbert Spencers
dus aan eugenetica, wat alleen maar
vaccinatie en/of bloedtransfusie niet
sociaal-darwinisme. In één zin: sociaal-
kan betekenen dat zij de pretentie heb-
mag, waarom Darwin onzin is, creati-
darwinisme is de rechtstreekse toepas-
ben de schepping te verbeteren. Als de
onisme het juiste verhaal moet zijn,
sing van een darwiniaans denken op de
god die ik heb gekend in mijn jeugdja-
maar dat maakt het uiteraard niet min-
maatschappij waarbij de evolutiethe-
ren nog steeds dezelfde is, dan zal er in
der afkeurenswaardig en het reduceert
orie wordt verengd tot het overleven
de Nederlandse ‘Bible Belt’ veel tan-
de woede niet. Dus is afstand nemen
van de sterkste. Dus niet ‘survival of
dengeknars te horen zijn. Maar zoals
misschien een betere manier om hier-
the fittest’ maar het foutieve ‘survi-
Bertrand Russell opmerkte, in het boek
mee om te gaan. En dat bracht mij tot
val of the strongest’. En dat is precies
der boeken lijkt dat wel een favoriete
een heel vreemde gedachte.
wat ze doen. Elk virus of elke bacterie
bezigheid.
die langskomt, geven ze vrij spel om Ik vermeldde zonet dat Darwin niet hun
meteen alle zwakke elementen in de
grote liefde is. Vreemd genoeg zijn ze
samenleving uit te schakelen. Dat re-
18
PROF. DR. JEAN PAUL VAN BENDEGEM
ACADEMISCH EN ANDER
NIEUWS UZ Brussel
Administratie aan bed bij ongeplande opnamen
blogt!
Sinds kort heeft UZ Brussel een blog. Deskundigen van het ziekenhuis geven er hun mening over actuele onderwerpen. De eerste blog komt van prof. dr. Marc Noppen. Neem een kijkje en reageer!
http://blog.uzbrussel.be
VUB en ULB zetten gemeenschappelijk onderzoek op naar stotteren In België zouden naar schatting 100.000 mensen stotteren. Stotteraars ondervinden niet alleen hinder bij het spreken, maar hun spraak hindert hen ook vaak op persoonlijk, sociaal en professioneel gebied. Onderzoekers van de VUB (vakgroep huisartsengeneeskunde) en ULB (afdeling Het UZ Brussel wil patiënten die onverwacht opgenomen worden dezelfde service bieden als de mensen die voor een geplande opname binnenkomen en op voorhand al heel wat informatie gekregen hebben. Voor de onverwachte opnames
neurolinguïstiek) zijn op zoek naar volwassen stotteraars. Aan de deelnemers zal worden gevraagd om een eenmalige dosis Rilatine® te laten innemen om het effect op stotteren te onderzoeken. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden via www.stotteraar.be.
was er in het verleden minder persoonlijk contact en moesten mensen tijdens hun verblijf meestal in hun slaapkledij toch nog zelf tot aan de balie in de hoofdingang komen. Resultaat was dat een aantal administratieve zaken uiteindelijk niet gebeurden, of dat patiënten voor ‘onaangename verrassingen’ kwamen te staan wanneer ze de factuur kregen. Vanaf nu gaan medewerkers dagelijks op pad met een pc-kar en kunnen ze een volledige service aan het bed van de patiënt bieden. Het resultaat is niet alleen een efficiëntere en correctere afhandeling van de administratie, patiënten appreciëren dit ook.
Uitbreiding ‘Leerkliniek’ De Leerkliniek (Multidisciplinaire diagnostiek van leer- en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen en adolescenten) van het UZ Brussel was totnogtoe om redenen rond subsidies enkel toegankelijk voor kinderen en jongeren die gedomicilieerd zijn in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en die schoollopen in het Nederlandstalige onderwijs. Vanaf 1 januari 2014 is De Leerkliniek ook toegankelijk voor kinderen en jongeren van 8 tot 18 jaar die buiten het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gedomicilieerd zijn. Voor meer info kan u terecht op het nummer 02 477 49 81.
19
Villa Samson op Campus Jette Met uitzondering van assistentiehonden maakt het dier in
Peter van het project is Danny Verbiest, de geestelijke vader
België geen deel uit van het bezoekrecht van de patiënt.
van de TV-hond Samson. Villa Samson wordt volledig gefi-
Zelfs niet als dat dier het enige familielid is dat die patiënt
nancierd met giften en sponsors en zou in 2016 gebouwd
heeft. Om toch tegemoet te komen aan die patiëntenbe-
moeten zijn.
hoefte bouwt het UZ Brussel als eerste in België op de cam-
Meer informatie op www.vriendvoorhetleven.be.
pus Jette de bijzondere Villa Samson, een plaats waar huisdieren en patiënten elkaar onbezorgd kunnen ontmoeten.
Kinderterugkomdag n.a.l.v. 30 jaar Centrum voor Reproductieve Geneeskunde 30 jaar Centrum voor Reproductieve Geneeskunde (CRG), werd op 6 oktober gevierd samen met kinderen en ouders voor wie het hier allemaal begon. Toen het UZ Brussel in 1983 het CRG officieel opstartte, lokte onderzoek naar onvruchtbaarheid nog veel controverse uit. Desondanks zijn de onderzoekers van het UZ Brussel vanuit een humanistische overtuiging op zoek blijven gaan naar oplossingen voor onvruchtbare koppels.
20
Omega, 25 jaar palliatieve thuiszorg in Brussel-Halle-Vilvoorde Wellicht is het niet zo gekend dat de vzw Omega als eerste het initiatief nam om palliatieve zorg te verstrekken in Vlaanderen en Brussel. Deze palliatieve eenheid werd opgericht in 1988, 2 jaar voor de pal-
Dr. Katrijn Van Rompaey overleden Op 11 november 2013 overleed dr. Katrijn Van Rompaey, werkzaam als neurochirurg en sinds 1998 aan de slag bij het UZ Brussel. Met Katrijn Van Rompaey verliest het UZ Brussel een gedreven arts die tot het uiterste ging voor haar patiënten, een uitstekend chirurg en een loyale collega.
liatieve eenheid van zuster Leontine in Brussel, in de schoot van de Medische Faculteit Geneeskunde en Farmacie van de Vrije Universiteit Brussel. De initiatiefnemers wilden een antwoord bieden aan de ‘paradox van de (palliatieve) thuiszorg’, namelijk dat 70% van de mensen thuis wilt verzorgd worden tot het einde toe, terwijl in realiteit meer dan 70% overlijdt in zieken-
Award voor dr. Roosens Op het Belgische congres van niet inavsieve beeldvorming: The Belgian Working Group of niet-invasieve Cardiac Imaging (BWGNICI), wordt jaarlijks een Young Investigator Award uitgereikt. Dit jaar won dr. Bram Roosens, cardioloog in opleiding UZ Brussel, de prijs met zijn werk dat hij uitvoert in het kader van zijn PhD over een translationeel onderzoek naar oorzaken van aortaklepsclerose.
huizen en andere zorginstellingen overlijdt. Omega staat nog steeds model voor de andere palliatieve thuisequipes in België en is werkzaam in Brussel-Halle-Vilvoorde. In 2012 deden maar liefst 499 huisartsen beroep op Omega en één huisarts deed dit
Eerste Ronald McDonald Huis België op Campus Jette
zelfs 12 keer. Dankzij de gezamenlijke inspanningen van de huisartsen samen met de andere partners van de thuiszorg kunnen meer mensen in hun laatste levensfase gevrijwaard blijven van vermijdbare ellende zoals ondraaglijke pijnen en ander uitzichtloos lijden.
Start consultatie Seksuologie/ seksuele dysfuncties Dr. Denise Deweert, psychiater en seksuoloog, consulteert vanaf nu elke dinsdag in het UZ Brussel t.h.v. de consultatie urologie. De consultatie staat open voor iedereen die binnen de seksualiteitsbeleving geconfronteerd wordt met een
Het Ronald McDonald Kinderfonds gaat het eerste Ronald
vraag, probleem of symptoom en gemotiveerd is om dat
McDonald Huis in België bouwen naast het UZ Brussel.
bespreekbaar te maken. Uiteraard is in sommige gevallen
In het huis kunnen vanaf 2016 families logeren waarvan de
een organische oppuntstelling wenselijk om een lichamelijke
kinderen in het ziekenhuis verblijven. Een Ronald McDo-
aandoening uit te sluiten. Een intake gesprek moet inzicht
nald Huis biedt een leefruimte waar de families van zieke
geven of het om een primaire dan wel secundair opgetre-
kinderen kunnen verblijven naast het ziekenhuis. Het huis
den dysfunctie gaat en zal verder het type therapie bepalen.
zal 10 kamers tellen voor telkens maximaal 4 familieleden.
De meest vermelde klachten zijn: erectiestoornis, ejaculatio
Daarnaast zullen er gemeenschappelijke ruimtes zijn, waar
praecox, dyspareunie, vaginisme, libidoverlies…
iedereen die dat wil, ervaringen kan uitwisselen en steun
Afspraken maken kan via het nummer 02 477 60 12.
vinden bij elkaar. De families verblijven er in een niet-medische omgeving en zijn tegelijk heel dicht bij hun ziek kind. Meer info www.kinderfonds.be.
21
“Dokter, ik heb ook iets te zeggen” 5 snelle mUZe-lezers kunnen een gratis exemplaar winnen.
WIN Het boek “Dokter, ik heb ook iets te
armoede), Guy Tegenbos (journalist
in Berendrecht en voorzitter van Do-
zeggen” zegt de “gezondheid onder
van De Standaard die daarvoor o.m.
mus Medica, brengt ook de kwetsbaar-
de scanner” te leggen en “een volle-
gezondheids- en welzijnsbeleid volgt),
heid van de huisarts als mens aan bod.
dige stand van zaken van onze gezond-
Ilse Weeghmans (directeur Vlaams Pa-
De continue druk waaronder hij of zij
heidszorg” te geven. 40 jaar geleden
tiëntenplatform), dr. Guy Peeters (van
werkt, de financiële kwetsbaarheid,
legden Yvo Nuyens en Hugo De Rid-
1988 tot 2011 Algemeen Secretaris
het risico op burn-out.
der in “zeg maar ‘a’ tegen je dokter “
van het Nationaal Verbond van Soci-
De publicatie is geen bedlectuur, daar-
ook al de gezondheidssector onder de
alistische Mutualiteiten) en talrijke
voor is het thema te ernstig; het is ook
loep en dit doen ze dus in dit nieuwe
anderen. Het gaat dus om een bonte
niet louter wetenschappelijk, daarvoor
boek opnieuw. Al zijn ze vooral de uit-
verscheidenheid aan auteurs die allen
is het te belangrijk.
gevers ervan, want zelf schreven ze
hun eigen kijk en ervaring delen met de
enkel het laatste hoofdstuk, een “Brief
lezer. Het 235 pagina’s tellende boek
Het boek is uitgegeven bij Lannoo Cam-
aan de beleidsvoerders”, samen met
heeft 10 hoofdstukken en elk daarvan
pus in Leuven – ISBN 978 94 014 0808 0
prof. Lieven Annemans, hoogleraar
bestaat uit twee artikels; verschillende
Gezondheidseconomie aan de facul-
artikels werden geschreven door duo’s.
teiten geneeskunde van UGent en van
Alle teksten zijn toegankelijk geschre-
de VUB). Beiden zijn geen onbeken-
ven en er staat niet één voetnoot in (of
den. Hugo De Ridder is vooral bekend
we moeten erover gekeken hebben).
als ex-journalist van De Standaard en
Het gaat dus niet om zwaar weten-
auteur van verschillende boeken over
schappelijke literatuur, maar het boek
het (Belgische) politiek gebeuren. Prof.
snijdt niettemin – of juist daardoor – de
Yvo Nuyens is emeritus hoogleraar me-
essentie aan. Sinds het verschijnen van
dische sociologie aan de KU Leuven en
het vorige boek in 1973 is er zowel in
UAntwerpen. De andere auteurs zijn
de samenleving als in de gezondheids-
vooral bevoorrechte getuigen, zoals
zorg veel veranderd. Een belangrijk
Inge Vervotte (ooit Vlaams minister
thema dat ruim aan bod komt, is de
van Welzijn, Volksgezondheid en Ge-
veranderde patiënt, vandaar ook de
zin), dr. Louis Ferrant (huisarts in wijk-
titel van het boek. Er kwam de wet op
gezondheidscentrum Medikuregem in
de patiëntenrechten en patiënten wil-
Anderlecht en expert in multicultura-
len meer inspraak in hun eigen care en
liteit in de gezondheidszorg en kans-
cure. Dr. Maaike Van Overloop, huisarts
22
Wilt u één van de
5 gratis exemplaren van het boek “Dokter, ik heb ook iets te zeggen?” (uitgegeven bij Lannoo Campus)? Stuur dan een mailtje naar communicatie@uzbrussel.be. De eerste 5 mailers hebben prijs.
BIJSCHOLING VOOR HUISARTSEN
VERWIJZER AVOND GASTRO«ENTEROLOGIE, GERIATRIE, GYNAECOLOGIE & VERLOSKUNDE, EN PSYCHIATRIE EEN INITIATIEF VAN HET HUIS VOOR GEZONDHEID IN SAMENWERKING MET HET UZ BRUSSEL
DONDERDAG 27 FEBRUARI 2014 om 20u in het UZ Brussel Uit een bevraging bij de Brusselse huisartsen en ziekenhuisspecialisten rond de onderlinge samenwerking blijkt dat voor beide groepen een meer efficiënte communicatie en betere samenwerking de prioritaire noden zijn. Daarom organiseert het Huis voor Gezondheid overlegmomenten tussen de huisartsen en specialisten uit de Brusselse ziekenhuizen.
PROGRAMMA Optimalisatie van de patiëntenzorg via overleg door: • praktische afspraken bij consultatie, opname, verblijf en ontslag van de patiënt. • uitwisseling contactgegevens van de specialist en de huisarts, • netwerkvergroting.
Het overleg wordt gestructureerd aan de hand van een praktische Verwijzer-map die ook informatie over de dienstverlening in het ziekenhuis en de contactgegevens van de betrokken specialisten bevat. Huisartsen kunnen zich inschrijven: www.zorgtrajectbrussel.be/overleg Accreditering Ethiek en Economie wordt aangevraagd. MEER INFORMATIE? Contacteer Huis voor Gezondheid (evelyn@huisvoorgezondheid.be) of prof. dr. Ellen Anckaert, Commissie Relaties verwijzende artsen UZ Brussel, ellen.anckaert@uzbrussel.be
Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine van het UZ Brussel. Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Inge Staelens Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Jan Schots, Inge Staelens, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers In dit nummer staan redactionele bijdragen van Dirk Devroey, Edgard Eeckman, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Inge Staelens, Jean Paul Van Bendegem, Willem Verpoest, Walter Vincken. De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Edgard Eeckman, Lander Loeckx, Bart Moens en Petra Van San De vormgeving werd verzorgd door Megaluna. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.
Wie dat wil, kan zich gratis abonneren. Het volstaat een mail te sturen naar muze@uzbrussel.be of te telefoneren naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 80. mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel. Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Algemene info over werken in het UZ Brussel: www.werkeninhetuzbrussel.be
2013
Volg het ziekenhuis ook op twitter, facebook, Google+ en via de blog http://blog.uzbrussel.be www.facebook.com/UZBrussel en www.twitter.com/uzbrussel ( @uzbrussel )
Zoeken, Weten, Helpen
Het Uz Brussel wenst alle lezers een gezond