Zachowanie, zmiana i śmierć języka a tożsamość
B
adania mniejszości narodowych i etnicznych są powiązane z badaniami języka i procesami które zachodzą u osób i grup będących wielojęzycznymi. Jak zauważa Anna Zielińska, badania te pokazują, że dzieci w znaczący sposób wpływają na stosunek rodziców do języka większości. Osoby, których dzieci uczą się w szkole, mają kontakt z językiem państwowym. Dzieci stają się zatem pośrednikami między rodzicami a społecznością większościową. Uczniowie przyzwyczają się do mówienia w języku większości i tak porozumiewają się w domu, nawet jeżeli rodzice konsekwentnie zwracają się do nich we własnym języku. Z drugiej strony rodzice przekazują dzieciom język mniejszości. Dzieci i rodzice oddziałują na siebie wzajemnie, wzory językowe nie są przekazywane tylko w sposób naturalny od najstarszego pokolenia do najmłodszego, ale też są widoczne w odwrotnym kierunku: od dzieci do rodziców, a nawet dziadków. Rodzina jest sferą dwukierunkowego przekazu języka: dzieci pośredniczą między rodzicami i dziadkami a grupą większościową, starsze pokolenie natomiast przekazuje dzieciom język i kulturę mniejszości288. Michał Głuszkowski zauważa, że o tym, czy język mniejszości w obcym otoczeniu zostanie zachowany, czy ulegnie zanikowi, decyduje szereg czynników. Wiele z nich funkcjonuje w tych samych wymiarach, różniąc się jedynie charakterem. Problematyka utrzymania języków mniejszości (language maintenance), ich zachowywania (preservation), zaniku (attrition), zmiany (shift), śmierci (death) i odrodzenia (revival), jest od wielu lat popularnym tematem prac socjolingwistycznych, które M. Głuszkowski omawia289 szerzej w swoim opracowaniu dotyczącym staroobrzędowców. 288 Zielińska Anna, Zmiana, zachowanie i utrata języka w rodzinach na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, [w:] Tożsamość – Język – Rodzina. Z badań na pograniczu słowiańsko-bałtyckim, red. nauk. Engelking Anna, Golachowska Ewa, Zielińska Anna, Warszawa 2008, s. 165. 289 Głuszkowski Michał, Socjologiczne i psychologiczne uwarunkowania dwujęzyczności staroobrzędowców regionu suwalsko-augustowskiego, Toruń 2011, s. 251.
162
