Azduahutulbur 2016 2020 nogoon

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020“ ӨВӨРХАНГАЙ АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

Арвайхээр хот 2016 он

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

БҮТЭЦ

Мэндчилгээ 3 Аймгийн ИТХурлын тогтоол 5 Ерөнхий зүйл 7 Тэргүүлэх зорилгууд 14 Нэг. Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын бодлогын зорилго, зорилтууд 17 1.1 Байгаль орчин, газрын харилцаа 1.2 Аялал жуулчлал Хоёр. Эдийн засгийн хөгжлийн бодлогын зорилго, зорилтууд 23 2.1 Эдийн засаг, төсөв санхүү 2.2 Аж үйлдвэр, бизнесийн таатай орчин, худалдаа үйлчилгээ 2.3 Эрдэс баялаг 2.4 Хөдөө аж ахуйн салбар 2.5 Хот байгуулалт, дэд бүтэц, тээвэр ложистик Гурав.

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Нийгмийн хөгжлийн бодлогын зорилго, зорилтууд Эрүүл мэнд Боловсрол Соёл, урлаг, спорт Хөдөлмөр эрхлэлт Хүүхэд, залуучууд, гэр бүл Нийгмийн хамгаалал

35

Дөрөв. Засаглалын бодлогын зорилго, зорилтууд 4.1 Төрийн үйлчилгээ 4.2 Хууль, эрх зүй 4.3 Онцгой байдал

51

Тав. Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ

58

Зургаа. Дэд хөтөлбөрүүд

29

“Бүтээлч Өвөрхангай - 2020“ үйл ажиллагааны хөтөлбөр (англи хэлээр)

67

2

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

МЭНДЧИЛГЭЭ

Өвөрхангай аймгийн Засаг дарга Г.ГАНБОЛД

Өвөрхангайчууд Та бүхэн маань бидэнд өндөр итгэл найдвар хүлээлгэж ирэх дөрвөн жилд хамтран ажиллаж аймаг орон нутгийн хөгжил, ард иргэдийн амьдрал ахуй, боловсрол соёл, эрүүл мэндийг дээшлүүлэх хариуцлагатай үүрэг даалгавар өгсөн билээ. Бид “Илүү ихийг бүтээе, Иргэдийнхээ орлогыг өсгөе“ уриатайгаар орон нутгийн сонгуульд мөрийн хөтөлбөрөө дэвшүүлэн, аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны “БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ 2020“ хөтөлбөрийг боловсруулж, аймгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар батлуулан хэрэгжүүлж эхэллээ. Монгол Улсын Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хууль, Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030, Бүсчилсэн хөгжлийн хөтөлбөр, Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр, Өвөрхангай аймгийн эдийн засгийг 2014-2024 онд хөгжүүлэх бодлогын баримт бичиг, Монгол Ардын Намын мөрийн хөтөлбөр, төрөөс баримтлах салбарын бодлогын баримт бичгүүдтэй уялдуулан боловсрууллаа. Өвөрхангайчуудынхаа өгсөн хариуцлагатай үүрэг, даалгаврыг аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тус хөтөлбөрийг боловсруулах ажлын хэсэг, аймгийн ИТХын Тэргүүлэгчид, аймгийн Засаг даргын дэргэдэх Зөвлөхүүдийн бүрэлдэхүүн, НҮБ-ын Байгаль орчин-НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн “Ядуурал, байгаль орчны доройтлыг бууруулах санаачилга“ хөтөлбөрийн зөвлөх баг, аймгийн хэлтэс, агентлагуудын удирдлага, төрийн болон төрийн бус байгууллага, бизнес эрхлэгч, аж ахуйн нэгжүүдийн төлөөлөлүүдээр хэлэлцүүлэн, тэдний бүтээлч санал, санаачлагуудыг тусган нэгтгээд байна. Үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн төсөлд иргэдийн саналыг авах зорилгоор эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл, орон нутагт бизнес эрхлэгч, аж 3

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020 ахуйн нэгжүүдийн төлөөлөл, эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж буй эмч, мэргэжилтнүүдийн дунд хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, нийт 150 гаруй иргэдийн бүтээлч санал, аймгийн ИТХ-ын 11 төлөөлөгчийн 180 саналыг үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгалаа.

2016 онд НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн техникийн туслалцааны төсөлтэй хамтран хийсэн “Өвөрхангай аймгийн байгаль орчин, нийгэм, эдийн засгийн эмзэг байдлын судалгаа“-аар аймгийн цаашдын хөгжилд эрсдэл буй болгож, иргэдийн амьдралын сайн сайханд сөргөөр нөлөөлөхүйц тулгамдсан асуудлуудыг эмзэг байдлын үнэлгээний аргачлалаар тодорхойлж, тэргүүлэх зорилго, бодлогын зорилго, зорилт, үйл ажиллагаагаа төлөвлөөд байна. “Аймгийнхаа нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг тогтвортой хадгалж, иргэнээ дээдэлсэн, байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийг даван туулах чадвартай, мэдлэг, мэдээллийн технологи, шинжлэх ухааны ололтод суурилсан, өндөр өсөлттэй, өөрийгөө тэтгэдэг, оновчтой бүтэц бүхий эдийн засагтай болоход оршино“ хэмээн ирэх 4 жилд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрийнхөө эрхэм зорилгоо тодорхойлон ажиллаж байна. Аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн төсөлд тусгагдсан 4 бүлэг, 73 зорилт, 268 арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн бөгөөд зорилт, арга хэмжээг хэрэгжүүлснээр аймаг орон нутгийн хөгжлийг шинэ шатанд гаргаж, ард иргэдийн амьдрал ахуйг дээшлүүлж, эдийн засаг, боловсрол соёл, эрүүл мэнд, хөдөлмөр эрхлэлт, хүнс, хөдөө аж ахуй, жижиг дунд үйлдвэр болон бусад бүхий л салбарт жигд ахиц өөрчлөлт гаргах хариуцлага хүлээлгээд байна. Аймгийн Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлэхэд Өвөрхангай аймгийн иргэн бүрийн идэвхи, санаачлага, оролцоо нэн чухал бөгөөд Та бид хамтран энэхүү хөтөлбөрийг амжилттай хэрэгжүүлнэ гэдэгт гүнээ итгэлтэй байна.

4

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

5

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020

БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020

6

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ЕРӨНХИЙ ЗҮЙЛ

7

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ЭРХЭМ ЗОРИЛГО Аймгийнхаа нийгэм, эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг хадгалж, иргэнээ дээдэлсэн, байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийг даван туулах чадвартай, мэдлэг, мэдээллийн технологи, шинжлэх ухааны ололтод суурилсан, өндөр өсөлттэй, өөрийгөө тэтгэдэг, оновчтой бүтэц бүхий эдийн засагтай болоход оршино. Өвөрхангай аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны “БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ -2020“ хөтөлбөр (цаашид “хөтөлбөр“ гэх)-ийн үр дүнг дараах Шалгуур үзүүлэлтээр дүгнэнэ.

дд

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

8

Үзүүлэлт

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн Аймгийн нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт Нийт бараа гүйлгээ Иргэдийн мөнгөн хадгаламжийн хэмжээ Дундаж наслалт Ядуурлын түвшин Эдийн засгийн идэвхитэй хүн амын нийгмийн даатгалд хамрагдсан байдал 1000 амьд төрөлтөд нялхасын эндэгдлийн түвшин 100000 амьд төрөлтөд эхийн эндэгдлийн түвшин Хамран сургалт (ЕБС) Хамран сургалт (СӨБ) Их, дээд сургуулийн элсэлтийн ерөнхий шалгалтын онооны дундаж Хураан авсан үр тариа Нийт сүрэгт үхэр сүргийн эзлэх хувь Аймагт ирсэн жуулчдын тоо

Суурь түвшин 2015 оны жилийн эцэс

Зорилтот түвшин 2019 оны эцэст

413,6

610,5

3670,1

5417,0

31904,0

50117,2

80,2

120,2

61,8

81,4

69 25,3

71 18,0

тоо

47,3

55,0

Промиль

21,9

13,0

промиль

127,5

25,0

хувь хувь

94,5 84,7

97,0 90,0

оноо

514,5

528,0

тн

3997,6

10970,0

хувь

4,8

8,0

хүн

59,300

100,000

Хэмжих нэгж тэрбум төгрөг мянган төгрөг сая төгрөг тэрбум төгрөг тэрбум төгрөг жил хувь

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ХӨТӨЛБӨР БОЛОВСРУУЛСАН ҮНДЭСЛЭЛ Монгол Улсын Их Хурлын 2016 оны 02 дугаар сарын 05-ны өдрийн 19 дугаар тогтоолоор “Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030“ бодлогын баримт бичгийг баталж ядуурлын бүх төрлийг эцэс болгох, дундаж наслалтыг 78-д хүргэх, нийт хүн амын 80% нь чинээлэг, дундаж давхаргад шилжих, ногоон хөгжлийн үзүүлэлтээр дэлхийн эхний 30 оронд багтах зэрэг томоохон зорилтуудыг тавьсан юм. Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хуулийн 15 дугаар зүйлийг баримтлан Өвөрхангай аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг боловсрууллаа. Монгол Улсын Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030, Өвөрхангай аймгийг 2014-2024 онд хөгжүүлэх эдийн засгийн урт хугацааны бодлого, стратегид хүрэхэд эн тэргүүнд авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай дунд хугацааны зорилго, зорилтуудыг уг хөтөлбөрт тусгав. Аймгийн Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр боловсруулахад ашигласан тулгуур баримт бичиг • Монгол Улсын Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030 • Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал • Монгол Улсын Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр • Өвөрхангай аймгийн эдийн засгийг 2014-2024 онд хөгжүүлэх бодлогын баримт бичиг • Аймгийн Засаг даргын 2012-2016 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хүрээнд гүйцэтгэсэн ажлын тайлан (хураангуй) • Аймгийн хэмжээнд хийсэн эмзэг байдлын үнэлгээ, бусад суурь судалгаа • Өвөрхангай аймгийн МАН-ын мөрийн хөтөлбөр (2016) • Өвөрхангай аймгийн АН-ын мөрийн хөтөлбөр (2016) • Өвөрхангай аймгийн Засаг даргын дэргэдэх Статистикийн хэлтсээс гаргасан эмхтгэл

АЙМГИЙН ХӨГЖЛИЙН ӨНӨӨГИЙН ТҮВШИН Өвөрхангай аймаг нь Говь-алтайн болон хангайн нурууны салбар уулсын дунд Монгол орны төв хэсэгт оршдог, хээр тал, ойт хээр, говь хосолсон 63,5 мянган хавтгай дөрвөлжин км нутагтай. Үзэсгэлэнт Орхон голын хөндий нутагт Хархорум хот, Өндөр гэгээн Занабазарын бүтээсэн Төвхөн хийд, эртний үеийн хиргэсүүрүүд зэрэг түүх, соёлын дурсгал олонтойгоос гадна байгалийн гайхамшиг бүрдсэн Орхоны улаан цутгалан, Хүйсийн найман нуур, нутгийнхны онгон шүтээн болсон Хангайн овоо, Дулаан хайрхан, Баруун, Зүүн хайрхан, Дөлгөөн, Батхаан, Ханхөгшин, Зүүн Богд, Авзага, Хонгор хайрханы сүрлэг сайхан уулс, тэдгээрийн ам хөндийн ой шугуй, рашаан булаг, ан амьтадтай тэгш сайхан нутаг билээ. Аймгийн газар нутгийн 90,2% бэлчээр, 2,4% ойн сан, бусад нь хадлан,

9

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

тариалангийн талбай юм. Нийт 19 сум, 109 багтай. 2015 оны байдлаар 112,8 мянган хүн амтай, эдгээрийн 44% нь хөдөө амьдардаг, хүйсийн харилцаа 50:50 тэнцвэртэй. Нийт хүн амын 66 хувь нь 15-64 насныхан, 30 хувь нь 15-аас доош насны хүүхдүүд, 4 хувь нь 65-аас дээш насны ахмадууд байна.

2015 онд Өвөрхангай аймагт хүний дундаж наслалт 69 байгаа нь улсын дундажтай адил байгаа юм. Аймгийн эдийн засгийн хувьд 2015 онд 413,6 тэрбум төгрөгийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) үйлдвэрлэсний 50 хувийг хөдөө аж ахуй, 18 хувийг аж үйлдвэр барилгын, 32 хувийг худалдаа, үйлчилгээний салбараас оруулсан байна. 2011-2015 оны хооронд тээвэрлэсэн ачааны хэмжээ 142%, зорчигчийн тоо 52% өссөн байна.

2015 онд аймгийн нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ 3670,1 мянган төгрөг байгаа нь өмнөх оныхоос 0,5 хувь өссөн. Аймгийн эдийн засаг нь хөдөө аж ахуй, түүний дотор мал аж ахуйн салбараас ихээхэн хамааралтай бөгөөд 2001, 2010 оны ган, зудын хохирлын улмаас тухайн үеүүдэд аймгийн ДНБ-ний өсөлт огцом буурсан байдаг.

2015 онд аймаг 4,511,0 мянган толгой малтай байгаагаас 89% бог мал (үүнд, ямаа 44%), 11% нь бод мал байна. Аймгийн нийт өрхийн 54 хувь нь малтай, эдгээрийн 84 хувь (нийт өрхийн 44%) дөрвөн улирлын турш мал сүргээ маллан амьдардаг. 2015 оны мэдээнээс үзэхэд аймгийн малчин өрхийн 85 хувь нь цахилгааны эх үүсвэртэй, 76 хувь нь гар утастай, 73 хувь нь телевиз үздэг, талаас илүү хувь нь мотоцикльтой байна. Нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд гарсан эдгээр амжилт ололтын зэрэгцээ Өвөрхангай аймгийн байгаль, соёлын өвийг хойч үедээ уламжлан өвлүүлэх, байгаль орчин, нийгэм, эдийн засгийн хувьд тэнцвэртэй хөгжих тогтвортой хөгжлийн үзэл санааг хэрэгжүүлэхэд тулгамдаж байгаа дараах асуудлууд байгаа юм.

АЙМГИЙН ХӨГЖИЛД ТУЛГАМДАЖ БУЙ АСУУДЛУУД Энэхүү дунд хугацааны хөгжлийн баримт бичигт аймагт тулгамдаж буй хэд хэдэн асуудлыг шийдвэрлэх стратегийн зорилгуудыг дэвшүүлэн ажиллахаар тусгав.

2016 онд НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн техникийн туслалцаатай хийсэн “Өвөрхангай аймгийн байгаль орчин, нийгэм, эдийн засгийн эмзэг байдлын судалгаа“-аар аймгийн цаашдын хөгжилд эрсдэл буй болгож, иргэдийн амьдралын сайн сайханд сөргөөр нөлөөлөхүйц тулгамдсан асуудлуудыг эмзэг байдлын үнэлгээний аргачлалаар тодорхойлон гаргасан юм.

1. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн эрсдэл Монгол Улсад төдийгүй дэлхий дахинаа тулгараад байгаа уур амьсгалын өөрчлөлт, дулаарлын үйл явцын үр нөлөө Өвөрхангай аймагт ч илэрч цаашдын хөгжлийн төлөвлөлтөд харгалзан үзэхгүйгээр тогтвортой хөгжлийн зарчмыг хэрэгжүүлэхэд бэрхшээлтэй болоод байгаа юм. Ялангуяа,

10

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

хөдөө аж ахуйгаас ихээхэн хамааралтай Өвөрхангай аймагт байгалийн гамшигт үзэгдэл, ган, зуд, үер, ойн түймрийн давтамж, тэдгээрийн эрч, хохирлын хэмжээ ихээхэн нэмэгдэж, аймгийн эдийн засаг болон иргэдийн амьжиргаанд сөргөөр нөлөөлж байдаг. Зөвхөн ган зудын эрсдлийг авч үзэхэд 2000 болон 2010 оны зудад малын хорогдлоор улсын дунджаас (16%) нилээд илүү буюу өмнөх оны малын тоонд хохирлын эзлэх хувь 28% болж үүнийг дагаад аймгийн хүний хөгжлийн 2009 оны (0.70) үзүүлэлт 2011 онд 0.61 болж буурсан байдаг. Иймд аймгийн хэмжээнд уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдсэн эрсдэлийг бууруулах, түүнд эдийн засаг нийгмийн хувьд дасан зохицох, даван туулах арга хэмжээг шат дараалан системтэй хийх шаардлага гарч байгаа юм.

2. Ядуурал Өвөрхангай аймаг ядуурлын хэд хэдэн хэмжүүрээр улсын дунджаас дээгүүр үзүүлэлттэй, эмзэг байдал ихтэй байгаа юм. Аймгийн нийт малтай өрхөд 200 хүрэхгүй малтай өрхийн эзлэх хувь 32%, аймгийн өрхүүдийн 30% нь орлогийн түвшингийн 1-5 дугаар бүлэгт хамрагдаж байгаа буюу ядуурлын түвшин 25,3 хувь байна. Эдийн засгийг дэмжиж ажлын байр буй болгохоос гадна байгалийн нөөц, экосистемийн зохистой менежмент хийж, ХАА-н салбарыг хөгжүүлэн хөдөөгийн иргэдийн ядуурлыг бууруулах, эрсдлийг багасгах зорилго чухал юм.

3. Үйлдвэржилт, дэд бүтцийн хөгжил сул Нэг хүнд ногдох дотоодын нийт бүтээгдэхүүн улсын дунджаас хоёр дахин бага (3670,1 мянган төгрөг), дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд аж үйлдвэр, барилгын салбарын эзлэх хувь 1,9 дахин бага (17,9 хувь) байна. Иймээс улсын чанартай томоохон хөрөнгө оруулалт, дэд бүтцийн төслийг татах, бизнесийн болон бүтээн байгуулалтын таатай орчин аймагт бүрдүүлэх явдал хөгжлийн зорилго болж байна.

4. Орчны бохирдол Өвөрхангай аймгийн иргэдийн амьдралын чанарт ихээхэн нөлөөлж буй асуудал бол агаарын, хөрсний, усны бохирдол, хатуу шингэн хог хаягдлын асуудал юм. Эдгээр нь аялагчид олноор ирдэг үзэсгэлэнт газрууд, томоохон төв замын орчин, төв суурин газарт тулгараад байна. Ялангуяа, ариун цэврийн байгууламжаар хангагдсан хүн ам нийт хүн амын дөнгөж 2.1% (2011), баталгаат усаар хангагдсан хүн ам 2,7% (2011) байгаа нь улсын дунджаас 6-7 дахин бага бөгөөд хөрс болон усны бохирдолд сөргөөр нөлөөлдөг. Түүнчлэн хатуу хог хаягдал зайлуулах үйлчилгээнд иргэдийн 60 орчим хувь хамрагддаг, төвлөрсөн халаалтын системд холбогдсон хүн ам нийт хүн амын дөнгөж 4% (2010) байсан нь дутуу шаталттай зуухны хэрэглээ их байгааг харуулж, агаарын бохирдол өндөр байна. Иргэдийн амьдрах тав тухтай орчин бүрдүүлэх, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд орчны бохирдлын эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхгүйгээр цаашдын тогтвортой хөгжлийн төлөвлөлт хийх боломжгүй юм.

11

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

5. Экосистемийн доройтол Өвөрхангай аймагт тулгараад байгаа бэлчээрийн доройтол, цөлжилт, уул уурхайгаас үүдсэн газрын эвдрэл, усны бохирдол, ой, зэрлэг амьтан багасч экосистемийн доройтол явагдаж байгаа үйл явцыг барих, цаашид бууруулах шаардлага эн тэргүүнд тавигдаж байгаа юм. Ялангуяа, хөдөө аж ахуй, уул уурхай зэрэг эдийн засгийн үйл ажиллагаанд байгаль орчны хамгааллын зорилгыг харгалзан үзээгүйгээс үүдсэн доройтол уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөгөөр явагдаж байгаа өөрчлөлт нөлөөлж байна.

2015 оны байдлаар 100 га-д ногдох малын тоо 127 хүрсэн нь улсын дунджаас 44-өөр илүү, цөлжилтийн хүчтэй, нэн хүчтэй ангилалд орсон газар нутгийн хэмжээ нийт нутгийн 13 хувь (2010) болсон байна. Уур амьсгалын нөлөөгөөр аймгийн булаг шандны 20%, гол горхины 6% ширгэж багассан (2014), ирээдүйн төлөв байдал илүү хуурайших, халуун болох төлөвтэйг харгалзан үзэж одооноос усны эх үүсвэрийг хамгаалах, усыг хэмнэх технологийг нэвтрүүлэх, хэрэглэгчдийн дунд ус хэмнэх дадал хэвшлийг төлөвшүүлэх ажлыг эхлүүлэх нь чухал байна. Мөн уул уурхай, аялал жуулчлалын менежмент сул, хяналтын ажил тааруу байгаагаас усны бохирдлын асуудал хүн амын эрүүл мэндийн болоод байгалийн ургамал, ан амьтдын байдалд аюул учруулахаас урьдчилан сэргийлэх шаардлага байгаа юм. Иймд энэхүү хөтөлбөрт тухайн асуудлуудыг шийдвэрлэх зорилгуудыг дэвшүүллээ.

ХӨТӨЛБӨРИЙГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЗАРЧИМ Энэхүү дөрвөн жилийн үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд дараах зарчмаар ажиллана. Хамтын ажиллагаа, түншлэл Уг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд хоёр төрлийн хамтын ажиллагаа түншлэл маш чухал юм. Аймгийн хэмжээнд төр, хувийн хэвшлийн болон төрийн бус байгууллагуудын хамтын ажиллагааг бэхжүүлэн ажиллаж, олон улсын байгууллага, хандивлагчдын төсөл хөтөлбөртэй нягт хамтран түншлэх нь техникийн туслалцаа авах, нэмэлт санхүүжилт татах гол стратеги юм. Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд аймгийн төрийн байгууллагууд, засаг захиргааны нэгжүүдийн хариуцлагатай хамтын ажиллагаа шийдвэрлэх үүрэгтэй. Аймгийн Засаг даргын Тамгын газар нь хэрэгжүүлэгч байгууллагуудын хамтын ажиллагаа, үйл ажиллагааны уялдааг хангахад гол үүрэг гүйцэтгэх ба тэдгээрийн ажлын нэгдмэл байдлыг хангаж ажиллана. Инноваци, шинэ технологи Аж үйлдвэр, дэд бүтцийг хөгжүүлэх, уур амьсгалын өөрчлөлтийн эрсдлийг бууруулах, орчны бохирдлын асуудлуудыг шийдвэрлэхэд технологийн болон нийгмийн шинэлэг санаа, үр ашигтай шийдлүүд онцгой ач холбогдолтой. Иймд тус хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд иргэд албан байгууллагуудын инноваци, шинэ технологийг дэмжиж, төрөл бүрийн урамшуулал, хөнгөлөлтийн механизмаар дэмжих стратегийг баримтална.

12

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

Манлайлал, үлгэр жишээ, загвар Үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд иргэд, өрх айл, албан байгууллагуудын идэвхи санаачилга, бусдад үлгэр жишээ болох тэргүүн туршлага, манлайлал ихээхэн үүрэгтэй юм. Ялангуяа ядуурлыг бууруулах, байгаль хамгаалах, бэлчээрийн менежментийг зохистой хийх, орчны бохирдлын асуудлыг шийдвэрлэхэд байгууллага, хамт олон, хувь хүмүүсийн манлайлалыг дэмжих, нийтийн дунд алдаршуулан түгээх, загвар болгох, хэвлэл мэдээллээр сурталчилах зэрэг бодлогыг хэрэгжүүлнэ. Мэдээлэл, сурталчилгаа, харилцаа Үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд баримтлах дээрх бүх зарчмыг байнгын харилцаа, мэдээлэл, холбоогүйгээр гүйцэтгэх боломжгүй юм. Үүнд аймгийн Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг бусад түншлэгч талууд болон аймгийн иргэдэд тогтмол мэдээлэх, сурталчлах, тэдний санал шүүмжлэлийн мөрөөр хэрхэн ажилласнаа эргэн тайлагнах, харилцааны механизмыг бий болгож ажиллана. Институцийг чадавхижуулах Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалын хүрээнд аймгийн Засаг даргын Үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд төрийн болон төрийн бус салбарын бүхий л институциуд гол үүрэгтэй оролцоно. Энэ утгаараа малчдын бүлгээс эхлээд иргэний нийгмийн байгууллагууд, аж ахуйн нэгжүүдийг институцийн хувьд чадавхижуулах, тэдний оролцоог нэмэгдүүлэх нь үр ашигтай хамтын ажиллагааг хөгжүүлэхэд чухал билээ. Ялангуяа, институцийн ажилтнуудыг төрөл бүрийн сургалтад хамруулах, хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд тэдгээр байгууллагын хувь нэмэр, үүрэг функцийг тодорхой болгох, санхүүгийн хувьд чадавхижуулахад ихээхэн анхаарч ажиллана. Эдгээр таван зарчмыг үндсэн стратеги болгон мөрдөж дараах зорилго, зорилтуудыг 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлэхээр ажиллана.

13

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ХӨТӨЛБӨРИЙН ТЭРГҮҮЛЭХ ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД Өвөрхангай аймагт тулгамдаж байгаа асуудлууд нь шийдлийн хувьд нилээд ярвигтай зарим нь дөрвөн жилийн хугацаанд бүрэн гүйцэд шийдвэрлэх боломжгүй байгаа бодит байдлыг харгалзан энэхүү үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хүрээнд тэдгээрийг шийдвэрлэх суурийг тавих гол зорилго тавьж байна. Үйл ажиллагааны зорилгуудыг байгаль орчин, нийгэм, эдийн засгийн чиглэлээр ангилан үзсэн хэдий ч тэдгээрийн шийдэлд эдгээр салбарыг бүхэлд нь хамарсан цогц арга хэмжээ шаардлагатай юм. Тухайлбал, уур амьсгалын өөрчлөлтийн эрсдлийг багасгах, дасан зохицох, ядуурлыг бууруулах зэрэгт байгаль орчны, эдийн засгийн, нийгмийн төрөл бүрийн зорилтууд хэрэгжүүлж байж шийдвэрлэх олон талт асуудлууд учир бүх салбарын оролцоо, хамтын ажиллагаа шаардлагатай. Иймд төлөвлөгөө нь тухайн тулгамдсан асуудалд бүх салбарын үйл ажиллагааг нэгтгэх, нэг зүгт чиглүүлж асуудлыг шийдвэрлэх стратегийн ач холбогдолтой хэрэгсэл юм. Аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээр дараах тэргүүлэх зорилгуудад хүрнэ. Үүнд: ТЭРГҮҮЛЭХ ЗОРИЛГО 1 Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох чадавхийг бүрдүүлж, цаг агаарын аюулт үзэгдэл, байгалийн гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох тогтолцоог бэхжүүлэн эрсдлийг бууруулна. Зорилт 1. Аймгийн хүлэмжийн хийн нийт ялгаралтыг тогтоож, ялгаралтыг үе шаттай бууруулна. Зорилт 2. МАА-н салбарын эрсдлийг бууруулах дасан зохицох арга хэмжээг шат дараатай хэрэгжүүлнэ. Зорилт 3. Байгалийн гамшгийн эрсдлийг бууруулна. ТЭРГҮҮЛЭХ ЗОРИЛГО 2 Хөдөө аж ахуй, барилгын үйлдвэржилтийг дэмжиж, аялал жуулчлалын бүс нутагт зам, бусад үйлчилгээний дэд бүтцийг хөгжүүлэн аймгийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг өсгөнө. Зорилт 1. МАА-н салбарын түүхий эдийг нэмүү өртөг шингээн ногоон технологиор боловсруулж, дотоод, гадаадын зах зээлд нийлүүлэх Зорилт 2. Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг дэмжин, баруун болон хангайн бүсийг холбосон барилгын материалын худалдаа, 14

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

тээвэр транзитын гол төв болох Зорилт 3. Аялал жуулчлалын гол маршрутаар дэд бүтцийг хөгжүүлж, орон нутгийн компаниуд, нутгийн иргэдийн бизнест дэмжлэг үзүүлэх Зорилт 4. Хархорин сумыг байгаль орчинд ээлтэй хот болгон хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлнэ. ТЭРГҮҮЛЭХ ЗОРИЛГО 3 Төв суурин болон хөдөөгийн хүн амын эмзэг хэсгийн зорилтот бүлэгт хандсан эрүүл мэнд, боловсрол, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр хэрэгжүүлж ядуурлыг эрс бууруулна. Зорилт 1. Аймгийн ногоон ажил эрхлэлтийг нэмэгдүүлж зорилтот бүлгийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжинэ. Зорилт 2. Зорилтот бүлгийн иргэдийн сурч мэдэх, боловсрох, эрх зүйн үйлчилгээ авах эрхийг хангана. Зорилт 3. Зорилтот бүлгийн иргэдэд эрүүл мэндийн үйлчилгээг хүртээмжтэй байлгана.

15

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020

16

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

НЭГ. БАЙГАЛЬ ОРЧИН, НОГООН ХӨГЖИЛ, АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД

17

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ТЭРГҮҮЛЭХ ЗОРИЛГОД ХҮРЭХ САЛБАРЫН ЗОРИЛТ, ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА НЭГ. БАЙГАЛЬ ОРЧИН, НОГООН ХӨГЖИЛ, АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД САЛБАРЫН ЗОРИЛГО: Байгаль орчныг хамгаалах, тэнцвэрт байдлыг хангах, нөөц баялгийг зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх, тогтвортой аялал жуулчлал, ногоон хөгжлийн цогц бодлогыг хэрэгжүүлнэ.

1.1. БАЙГАЛЬ ОРЧИН, ГАЗРЫН ХАРИЛЦАА Зорилт 1: Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох чадавхийг бүрдүүлж, цаг агаарын аюулт үзэгдэл, байгалийн гамшгийн эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох тогтолцоог бэхжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Байгалийн аюулт үзэгдэл, болзошгүй гамшиг, цөлжилт, ган зуд, бэлчээрийн ургац, даац багтаамжийг тандан судлах, эрт илрүүлэх, урьдчилан мэдээлэх тогтолцоог боловсронгуй болгож, иргэдийн дасан зохицох болон гамшгаас хамгаалах мэдлэгийг насан туршийн боловсролын тогтолцоогоор олгох 2. Цаг агаарт зориудаар нөлөөлөх үйл ажиллагаанд дэвшилтэт техник технологи нэвтрүүлж, тоног төхөөрөмжийг бүрэн ашиглах замаар хур тундасыг нэмэгдүүлэн, Өшгөг хайрханд газрын генератор байрлуулж ажиллуулах 3. Цаг уурын сүлжээг өргөтгөн мэдээлэл түгээх тогтолцоог иргэд, олон нийтэд түргэн шуурхай хүргэх шинэ техник, технологи нэвтрүүлэх 4. Аймгийн агаарын бохирдлыг бууруулах агаарын чанарын хяналт, хэмжих, агаар бохирдуулагч эх үүсвэрүүдийн тооллого хийх үйл ажиллагааг цогцоор нь хийж бохирдлын хэмжээг 50 хүртэлх хувиар бууруулах Хүрэх үр дүн: Зориудаар нөлөөлсөн хур тунадасны хэмжээ нэмэгдэж, иргэдийн гамшгийн үед ажиллах мэдлэг болон мэдээлэл авах сүлжээ нэмэгдсэн байна. Зорилт 2: Усны нөөц, гол мөрний урсац бүрэлдэх эхийг хамгаалалтад авч, хур, тунадас, гадаргын ус хуримтлуулах хөв цөөрөм байгуулна. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. “Дэлгэрэх гол“ төслийг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх 2. Усны нөөц, булаг шандны эхийг хамгаалж, усны мэдээллийн санг шинэчлэн, дунд масштабын зураглалыг газар нутгийн 15 хувьд хийх 3. Төв суурин газрын хүн амыг баталгаат ундны усаар хангах эрүүл ахуйн бүс, дэглэмийг шинэчлэн тогтоож, тоолууржуулах 4. Орхон голын экосистемийн үйлчилгээний төлбөрийг тогтоох судалгаа хийж, голын экосистемийг хамгаалах санхүүгийн эх үүсвэртэй болох арга замыг хайх 5. Онги, Таац голуудын урсац бүрэлдэх эх, сав газруудыг улсын тусгай хамгаалалтанд авахуулах асуудлыг судалж шийдвэрлүүлэх 18

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

6. Усны аюулгүй байдлын менежментийн төлөвлөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлэх 7. Хужирт сумын рашаан, шаврын нөөцийн хэмжээг мэргэжлийн байгууллагаар тогтоолгож, хамгаалах, зүй зохистой ашиглах талаар журам гарган мөрдүүлэх Хүрэх үр дүн: Усны нөөц, гол мөрний урсац бүрэлдэх эхийн 20иос доошгүй хувийг хамгаалалтад авч, гадаргын усны нөөц нэмэгдэн, ашиглалт сайжирсан байна. Зорилт 3: Биологийн олон янз байдлыг хамгаалж, экосистемийн үйлчилгээний тогтвортой байдлыг хадгална. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Ойжуулалт, мод үржүүлгийн мэргэжлийн байгууллага, иргэдийн санал санаачилгыг дэмжиж, ойн нөхөн сэргээлтийг эрчимжүүлэн, ойн хортон шавьжтай тэмцэх 2. Ойгоос мод шилжүүлэн суулгах журмын дагуу модыг төв суурин газарт шилжүүлэн суулгах ажлыг зохион байгуулах 3. Төв суурин газрын ногоон байгууламжийг газар зохион байгуулалтын төлөвлөлтөд тусгах замаар хэмжээг одоогийн түвшингээс 2 дахин нэмэгдүүлэх 4. Цэвэр технологи, байгальд ээлтэй материал, мод орлох бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, техник технологи нэвтрүүлэхийг бодлогоор дэмжих 5. Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн сүлжээг өргөтгөх, биологийн олон янз байдлыг хамгаалах төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлж, экологийн бүс нутгийн үнэлгээ хийж хамгаалалтад авах газруудыг тогтоож, 2-оос доошгүй бүс нутгийг улсын тусгай хамгаалалтад авахуулах 6. Тогтвортой хөгжлийн боловсрол, түүний дотор байгаль орчинтой зүй зохистой харьцах боловсрол олгох, биологийн олон янз байдал, байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх ажлын ач холбогдлыг таниулах асуудлыг мэргэжлийн болон төрийн бус байгууллага мөн насан туршийн боловсролын төвөөр дамжуулан сурталчлуулах, танилуулах 7. Агаар, хөрс, усыг бохирдуулж байгаа эх үүсвэр, хаягдлын тооллого аймгийн хэмжээнд явуулж, бүртгэл мэдээллийн сан бүрдүүлж, хяналт шинжилгээг үр дүнтэй тогтмол болгох 8. Сумдад хог хаягдлыг ангилан ялгах ажлыг зохион байгуулж, хогийн цэгийг ландфилын аргаар дарж, Арвайхээр суманд хог хаягдлыг дахин боловсруулах жижиг үйлдвэр байгуулах 9. Уур амьсгалын олон улсын сангаас санхүүжилт, дэмжлэг авах зорилгоор хүлэмжийн хийг бууруулах, эрсдлийг даван туулах, дасан зохицох чиглэлээр төсөл боловсруулах, төсөл хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаанд идэвхитэй оролцох Хүрэх үр дүн: Экосистемийн тэнцвэрт байдал хангагдаж, эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах нөхцөл бүрдэнэ. Зорилт 4: Газар зохион хэрэгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа:

байгуулалтыг

оновчтой

төлөвлөж,

19

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

1. Гэр хорооллын бүсэд дахин төлөвлөлт хийх замаар газар ашиглал­ тын нягтралыг сайжруулж, зохион байгуулалтыг оновчтой болгох 2. Иргэдийн амины орон сууцны зориулалтаар шинээр эзэмшүүлэх, өмчлүүлэх газарт төлөвлөлт хийх 3. Газар олголтыг иргэдэд ойлгомжтой, ил тод болгож, газар олгох үйл явцыг хялбаршуулах 4. Арвайхээр сумын хилийн цэсийг тэлэх, Бат-Өлзий сумын төвийн эдэлбэр газрыг өргөтгөн улсын тусгай хамгаалалтаас гаргах асуудлыг шийдвэрлүүлэх Хүрэх үр дүн: Газрын төлөвлөлт оновчтой хийгдэж, олгох үйл явц ил тод, хялбар болсон байна.

1.2. АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ Зорилт 1: Аялал жуулчлалыг аймгийн хөгжлийн тэргүүлэх салбар болгон хөгжүүлж, салбарын эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Аялал жуулчлалын дэд бүтэц, үйлчилгээний чанарыг сайжруулах, аялал жуулчлалын мэдээллийн төвийг Арвайхээр суманд байгуулж, түүний нэгжийг Хархорин, Бүрд сумдад ажиллуулан, байгаль орчин, эрүүл ахуйн шаардлага хангасан эко аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилгоор “Аялал жуулчлалын дэд хөтөлбөр“ боловсруулж, хэрэгжүүлэх 2. Дэлхийн өв-Орхоны хөндийг аялал жуулчлалын жишиг бүс болгон хөгжүүлэх 3. Говийн болон баруун бүсийн сумдын, Найман нуурын, тусгай сонирхлын, түүхэн замналын зэрэг аялал жуулчлалын шинэ маршрутуудыг бий болгох 4. Хужирт, Бат-Өлзий, Тарагт сумдын халуун рашаан, БаруунбаянУлаан сумын элсний эмчилгээг түшиглэн жуулчдад зориулсан эмнэлэг, амралт, ардын уламжлалт эмчилгээ, үйлчилгээний газруудыг бодлогоор дэмжиж, жуулчдын тоог нэмэгдүүлэх 5. Аялал жуулчлалын шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, ногоон шийдэлтэй үйлчилгээний газар, үдлэх-хоноглох газруудыг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн зарчмаар хөгжүүлэх 6. Аялал жуулчлалын зочлох үйлчилгээний байгууллагуудын боловсон хүчнийг МСҮТөвөөр бэлтгэх, чадавхижуулах, хөдөлмөрийн зах зээлийн нарийвчилсан судалгааг хийх 7. Нүүдлийн соёл иргэншил, ахуй амьдралыг харуулсан аялал жуулчлалын эвент арга хэмжээнүүдийг (эсгийний, сарлагийн, тэмээний баяр гэх мэт) бүс нутгийн хэмжээнд тогтсон хугацаанд тогтмол зохион байгуулах 8. Жуулчдад зориулсан бэлэг дурсгалын бүтээгдэхүүний орчин үеийн стандарт шаардлагад нийцсэн дэлгүүр, худалдааны төвүүдийг Арвайхээр, Хархорин болон бусад сумдад байгуулах санал санаачилгыг дэмжих 9. Төвхөн хийд, Улаан цутгалангийн угтах орчныг сайжруулж, ЭрдэнэЗуу, Хархорин музейн хооронд аялал жуулчлалын гудамж байгуулж тохижуулах Хүрэх үр дүн: Аялал жуулчлалын маршрут, үзмэр нэмэгдэн, аялал жуулчлалын салбараас орох орлогыг өсгөж, гадаад дотоодын жуулчдын тоо суурь түвшингээс 2 дахин нэмэгдсэн байна.

20

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

21

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020

22

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ХОЁР. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД

23

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ХОЁР. ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД САЛБАРЫН ЗОРИЛГО: Мал аж ахуйн салбараас бусад салбарын ДНБийг 2 дахин нэмэгдүүлнэ.

2.1. ЭДИЙН ЗАСАГ, ТӨСӨВ САНХҮҮ Зорилт 1: Аймгийн эдийн засгийг эрчимтэй хөгжүүлж, иргэдийн амьжиргаатай уялдуулан аймгийн эдийн засгийг тэлэх бодлогыг авч хэрэгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлж, аймгийн бизнес-санхүүгийн корпорацийг хувийн хэвшлээр байгуулж, орон нутгийнхны давуу эрхийг ханган, үр ашгийг бий болгох 2. Мал, малын гаралтай бүтээгдэхүүний эрүүл ахуйн зохистой орчинг бүрдүүлж, гадаад зах зээлд гаргах боломжийг судлан хэрэгжүүлж эхлэх 3. “Аймгийн эдийн засгийг 2014-2024 онд хөгжүүлэх бодлого“-ын баримт бичигт хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийж, “Өвөрхангай аймгийн хэтийн зорилт, ногоон хөгжлийн бодлого“-ыг боловсруулж хэрэгжүүлэх 4. Аймгийн эдийн засгийн хөгжлийн хурдцыг ахиулах зорилгоор “Аймгийн эдийн засгийг эрчимтэй хөгжүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулах хөтөлбөр“-ийг боловсруулж хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Гадаад, дотоодын нийт хөрөнгө оруулалт суурь түвшин 40,0 тэрбумаас 2 дахин нэмэгдсэн байна. Зорилт 2: Сумдыг бие даан хөгжих эдийн засаг, төсөв санхүү, байгаль орчин, хүний нөөцийн эрх зүйн орчныг бий болгон хөгжүүлж, орон нутгийн хөгжлийн сангийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Сумдын бие даан хөгжих эдийн засгийн чиглэлийг тухайн сумдаар тодорхойлуулж, аймгаас бодлогын дэмжлэг үзүүлэх 2. Байгалийн нөөцийг зохистойгоор ашиглаж, эдийн засгийн эргэлтэд оруулах замаар сумдын хөгжлийг дэмжих 3. Төсвийн тухай хуулийн хүрээнд аймаг, сумдын орон нутгийн хөгжлийн сангийн эх үүсвэрийг жил тутам нэмэгдүүлэх 4. Сумдын орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгийг тодорхой, үр дүнтэй төсөл арга хэмжээнд зарцуулах чиглэлийг боловсруулж, сумдаар хэрэгжүүлүүлэх Хүрэх үр дүн: Сумдын цаашид хөгжих хөгжлийн чиглэл тодорхойлогдож, бие даан хөгжих эдийн засаг, төсөв санхүү, орон нутгийн хөгжлийн сангийн эх үүсвэр жил тутам хуваарилагдсан хэмжээнээс нэмэгдсэн байна. Зорилт 3: Өмчийн менежментийг сайжруулах, эдийн засгийн үр ашигтай өмчийг нэмэгдүүлж, төрийн болон орон нутгийн өмч эзэмшигчдийн хариуцлагыг дээшлүүлнэ.

24

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн ашиглалт, хамгаалалтыг сайжруулж, тэдгээрийн бүртгэл мэдээлэл, үнэлгээ, тайланг ил тод нээлттэй болгож, өмч эзэмшигчдийн хариуцлагыг дээшлүүлэх 2. Орон нутгийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгж, компаниудын менежментийг боловсронгуй болгож, үр ашгийг нэмэгдүүлэх 3. Баянтээг ХК болон уул уурхайн үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгжүүдийн нийгмийн хариуцлагыг орон нутгийн хөгжилтэй уялдуулж, төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх 4. Орон нутгийн өмчит компаниудын үйл ажиллагаа, санхүүгийн тайланг жил бүр хэлэлцэж, үр дүнг тооцож ажиллах 5. Орон нутгийн өмчийг бүртгэлээс хасах үйл ажиллагааг олон нийтэд нээлттэй болгож, өмчийн үнэлгээг зах зээлийн үнэлгээнд хүргэх 6. Төсвийн хөрөнгөөр хийгдэх барилга байгууламж, бараа, ажил үйлчилгээний төсөвт жишиг үнэ нормативт хэмжээг баримтлах, хийгдсэн ажлын чанарт хяналт тавьж, чанаргүй гүйцэтгэсний улмаас үүссэн хохирлыг нөхөн барагдуулах 7. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт, гадаад, дотоодын төслийн санхүүжилт бий болсон болон хөрөнгүүдийн менежментийг сайжруулж, үр ашгийг нэмэгдүүлэх Хүрэх үр дүн: Өмчийн ашиглалт хамгаалалтын хяналт сайжирч, өмч эзэмшигчдийн хариуцлага дээшилнэ. Орон нутгийн өмчит болон хувийн хэвшлийн компаниудын нийгмийн ашигт ажиллагаа, хариуцлага, хамтын ажиллагаа нэмэгдэнэ. Зорилт 4: Төсвийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авалтад дотоодын аж ахуйн нэгж, үйлдвэр эрхлэгчдийг тэргүүн ээлжинд дэмжих бодлогыг баримтлан, худалдан авах үйл ажиллагааг онлайн хэлбэрт шилжүүлж, иргэд, төрийн бус байгууллагын хяналт дор ил тод явуулах тогтолцоог бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Төсвийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авалтад дотоодын давуу эрхийг тооцож ажиллах 2. Улс, орон нутгийн төсөв, аймгийн орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгө оруулалтаар санхүүжих худалдан авах ажиллагааны 80 хүртэл хувийг цахим хэлбэрээр зохион байгуулах 3. Төсөвт байгууллага болон сумдад зохион байгуулагдах худалдан авах ажиллагааны 30 хүртэлх хувийг цахим хэлбэрээр зохион байгуулах 4. Тендер зохион байгуулагч болон тендерт оролцогч компаниудыг чадавхижуулах сургалтанд хамруулах, боломжит бүхий л ажлуудыг нээлттэй тендер шалгаруулалтын аргаар зохион байгуулж, худалдан авах ажиллагаанд өрсөлдөөнийг бий болгох 5. Бүх шатны худалдан авах ажиллагаанд дотоод хяналт, шалгалтыг тогтмол явуулж, хэрэгжиж буй ажлын гэрээний биелэлтэд хамтарсан ажлын хэсэг хүлээж авдаг тогтолцоог бий болгож, гэрээний хариуцлагыг нэмэгдүүлэх Хүрэх үр дүн: Төсвийн хөрөнгөөр хийгдэх бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авалтаар дамжуулан дотоодын аж ахуйн нэгж, үйлдвэр 25

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

эрхлэгчдийг дэмжих, иргэд, олон нийтийн хяналт дор ил тод худалдан авалтыг явуулах тогтолцоог бүрдүүлнэ. Зорилт 5: Төсвийн төлөвлөлт, хариуцлагыг сайжруулж, аймгийн эдийн засгийн чадавхийг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Төсвийн хэмнэлтийн горимыг хэрэгжүүлэх албан даалгавар гаргаж, хэрэгжилтийг улирал тутам тооцох замаар төсвийн алдагдлыг багасгах 2. Төсвийн ил тод байдлыг хангах замаар Шилэн дансанд мэдээллийг байршуулж буй эсэхэд тогтмол хугацаанд хяналт шалгалт явуулж, үр дүнг нийтэд мэдээлж байх 3. Сумдын татварын орлогыг сар бүр төлөвлөгөөний дагуу тогтмол жигд биелүүлэх хариуцлагын тогтолцоог бүрдүүлж, орлого биелэлтийн үр дүнгээр санхүүжилтийг олгох Хүрэх үр дүн: Төсвийн хэмнэж болохуйц зардлыг хасах замаар алдагдлыг багасгаж, сумдын орлого биелэлтийн үр дүнгээр санхүүжилтийг олгох хариуцлагын тогтолцоог бүрдүүлнэ. Зорилт 6: Татварын бүх төрлийн үйлчилгээг иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагад жигд хүртээмжтэй хүргэж, татварын баазыг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Татварын үйлчилгээг иргэд, аж ахуйн нэгжид зөвлөн туслах, мэдээлэл сургалтын үйл ажиллагааг тогтмол зохион байгуулах 2. Татварын байгууллага болон арилжааны банкуудын хамтын ажиллагаагаар татварын төлбөр тооцооны цахим системийг бүрэн нэвтрүүлэх 3. Орон нутгийн татварын баазыг нэмэгдүүлэх замаар төсвийн орлогыг одоо байгаа түвшингээс бууруулахгүй байх 4. Аймгийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжүүд, салбар компаниудыг орон нутгийн татварын албанд бүртгэлтэй болгож, татварын орлогыг нэмэгдүүлэх Хүрэх үр дүн: Орон нутгийн татварын орлого жил бүр 10 хувиар өссөн байна. Зорилт 7: Олон нийтийн санхүүгийн боловсролыг нэмэгдүүлэх замаар иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Иргэдэд үнэт цаасны зах зээлийн талаар мэдлэг, мэдээлэл олгох, үнэт цаасны арилжаанд брокер, диллерээр оролцох сонирхолтой иргэдийн тоог нэмэгдүүлэх 2. Нийгмийн бүх салбарт даатгалын системийг нэвтрүүлж, санхүүгийн түрээсийн талаар иргэдийн мэдлэг, мэдээллийг дээшлүүлэх ажлыг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх 3. Өрхийн болон хувь хүний санхүүгээ удирдах аргачлалыг бүх нийтэд түгээн хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Иргэдийн санхүүгийн боловсролыг дээшлүүлэх замаар иргэдийн хадгаламж өсөх, чанаргүй зээлийн тоо буурах, санхүүгийн бүтээгдэ­ хүүнийг мэдээлэл, мэдлэг дээр үндэслэн зөвөөр сонгох чадавхи нэмэгдэнэ.

26

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

Зорилт 8: Аймгийн эдийн засгийн гадаад хамтын ажиллагааг тэргүүн ээлжинд хөгжүүлж, гадаад харилцааг эдийн засагжуулах бодлого баримтлан ажиллана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Япон, БНХАУ, БНСУ-д аймгийн эдийн засгийг дэмжих орон тооны бус ажилтныг ТББ-ын төлөөллөөр хэрэгжүүлэх 2. “Өвөрхангайн бүтээгдэхүүн борлуулах цэг“-үүдийг БНХАУ-ын Эрээн хот, Эжиний хошуу, ОХУ-ын Улаан-Үдэ, Эрхүү хотуудад нээж, тогтмол ажиллуулах 3. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах төрөл бүрийн уулзалт, эвент арга хэмжээнүүдийг тогтмол авч хэрэгжүүлэх 4. ОУ-ын төсөл, хөтөлбөрийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх, шаардлагатай төсөл, хөтөлбөрийн байгууллагуудтай хамтран ажиллах Хүрэх үр дүн: Аймгийн эдийн засгийн хөгжилд гадаад хамтын ажиллагааны оролцоо, үр ашиг нэмэгдсэн байна. Зорилт 9: Аймгийн уламжлалт гадаад харилцааг өргөжүүлэн, салбар хоорондын харилцааг бэхжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Аймгийн гадаад харилцааг нэгдсэн бодлогод хамааруулж, гадаад хамтын ажиллагааны үр өгөөжийг дээшлүүлэх зорилгоор “Аймгийн гадаад харилцааны нэгдсэн бодлого“ хөтөлбөрийг боловсруулан хэрэгжүүлэх 2. ОХУ, БНХАУ, БНСУ, Япон, Франц, Итали, Герман зэрэг орнуудын муж, хотуудтай санамж бичгийн хүрээнд харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг үргэлжүүлэх 3. Сум, байгууллагуудыг гадаад орнуудын хот, муж, төрийн болон төрийн бус байгууллагуудтай хамтын ажиллагаа тогтооход нь дэмжлэг үзүүлж, арга зүйн удирдлагаар хангах Хүрэх үр дүн: “Аймгийн гадаад харилцааны нэгдсэн бодлого“ хөтөлбөрийг боловсруулж, салбар хоорондын харилцааг уялдуулан хөгжүүлж, гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх, хамтын ажиллагаа өргөжсөн байна.

2.2. АЖ ҮЙЛДВЭР, БИЗНЕСИЙН ТААТАЙ ОРЧИН, ХУДАЛДАА ҮЙЛЧИЛГЭЭ Зорилт 1. Нэмүү өртөг шингээсэн кластер хэлбэрийн инновацид суурилсан үйлдвэрүүдийг хөгжүүлж, орон нутгийн түүхий эд, гадаад зах зээлд түшиглэсэн импортыг орлох экспортод чиглэсэн брэнд бүтээгдэхүүнүүдийг үйлдвэрлэнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Аймгийн бизнес - санхүүгийн корпорацийн дэмжлэгтэйгээр өндөр бүтээмжтэй, дэвшилтэт технологи бүхий үйлдвэрүүдэд хөрөнгө оруулалт хийж, инноваци шингэсэн шинэ нэр төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн гадаад зах зээлд борлуулах 2. Арвайхээр суман дахь мах боловсруулах үйлдвэрийн менежментийг өөр субьектэд шилжүүлэх замаар ашиглалтанд оруулан, түүнийг түшиглэн малын дайвар бүтээгдэхүүн боловсруулах үйлдвэр байгуулж, олон улсын жишигт нийцсэн стандартын шаардлага 27

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

хангасан мах, махан бүтээгдэхүүн экспортлох ажлыг эхлүүлж, хөргүүртэй тээврийн үйлчилгээ бий болгох 3. Арвайхээр, Бат-Өлзий суманд сүү, сүүн бүтээгдэхүүний томоохон үйлдвэрийг байгуулж, Уянга, Зүүнбаян-Улаан, Хархорин, Хужирт сумдад байгуулагдсан сүүний үйлдвэрүүдийн үйл ажиллагааг жигдрүүлэн, бүтээгдэхүүний нэр төрлийг нэмэгдүүлэх 4. Хархорин, Хужирт сумдад мал, ургамлын гаралтай түүхий эдэд түшиглэсэн органик бордооны үйлдвэрийг байгуулах 5. Хархорин суманд гурил, тэжээл, чацаргана, Бат-Өлзий, Уянга, Зүүнбаян-Улаан, Хужирт сумдад зөгийн үржүүлэг, Арвайхээр суманд төмс боловсруулах, хүнсний ногоо даршлах, савлах үйлдвэрүүдийг орчин үеийн техник технологид суурилан бий болгох 6. Арьс, шир, ээрмэл, сүлжмэл, нэхмэл, ажлын хувцасны болон төрөл бүрийн оёдлын үйлдвэрүүдийг Арвайхээр, Хархорин сумдад байгуулах, санаачлагыг дэмжих 7. Бүтээгдэхүүнээ гадаад зах зээлд борлуулах өндөр технологи хөгжүүлсэн бүх төрлийн үйлдвэрүүдийг дэмжиж, төрөөс зохих нөхөн олговрыг олгуулах 8. Нутгийн брэнд бүтээгдэхүүнийг баталгаажуулах ажлыг зохион байгуулж, зах зээлд таниулахад дэмжлэг үзүүлэх арга хэмжээг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 2 дахин нэмэгдсэн байна. Зорилт 2. Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд жижиг дунд үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээ, бизнесийн орчинг сайжруулна. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Аймгийн Мэргэжил сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийг түшиглэн “Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл, технологийн парк“-ийг байгуулах 2. Бизнес эрхлэгчид, гарааны компаниудыг хөнгөлөлттэй зээл, зээлийн батлан даалтын сангийн үйлчилгээнд хамруулах 3. Худалдаа үйлчилгээний томоохон сүлжээ ресторан, дэлгүүрүүд болон бусад төрлийн бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжих 4. Зах зээлийн судалгаа, бизнес төлөвлөлт болон бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний борлуулалт-зуучлал, мэдээлэл сургалтын үйл ажиллагааг явуулах “Бизнесийн зөвлөгөө, мэдээллийн төв“-ийг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр байгуулж, бизнесийн зөвшөөрлийг нэг цонхны үйлчилгээгээр үзүүлэх 5. Арвайхээр суманд хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, түүхий эд, барилгын материалын агуулахын болон бөөний худалдааны төв байгуулах 6. Үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээний мэргэжлийн холбоод, төрийн бус байгууллагуудын үйл ажиллагааг дэмжиж, тэднээр хувийн хэвшлийн мөрдөх зэрэглэл, жишиг тариф, ёс зүйн дүрэм, үйлчилгээний стандартыг хангуулах 7. Ашиглагдахгүй байгаа барилга объектуудыг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах 8. Аймагт ач холбогдол бүхий бизнес төслүүдийг (гадаад хэлээр) боловсруулж, хөрөнгө оруулагч, бизнесийн түншлэл-уулзалт арга хэмжээг онлайн болон бусад хэлбэрээр улирал тутам зохион байгуулах 28

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

Хүрэх үр дүн: Бизнесийн салбарт төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр зохион байгуулсан төсөл, арга хэмжээний суурь түвшинг 3 дахин өсгөнө.

2.3. ЭРДЭС БАЯЛАГ Зорилт 1: Эрдэс баялгийн нөөцийг нээн илрүүлэх, ил тод, хариуцлагатай уул уурхайд технологийн шинэчлэл хийх замаар хөгжүүлэн, эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Уул уурхайн хөгжлийг дэмжих зорилгоор уул уурхайн хайгуулын орон нутгийн өмчит компанийг байгуулж, аймгийн нутаг дэвсгэр дэх ашигт малтмалын илэрц, ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах нөхцөлийг бүрдүүлэх 2. Эрдэс баялгийн нөөцийн нарийвчилсан хайгуулын ажлыг шаардлагатай цэг талбайд хийж гүйцэтгэх 3. Уул уурхайн ашиглалтын улмаас эвдэрсэн талбайн нөхөн сэргээлтийг нэмэгдүүлж, уул уурхайн компаниудын хариуцлагын шалгуур үзүүлэлт, стандарт, зэрэглэлийг тогтоох замаар хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх 4. Ил тод, хариуцлагатай уул уурхайн хөгжилд дөрвөн талт түншлэлийн зарчмаар ажиллаж, аж ахуйн нэгжүүдийн нийгмийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээг ОУБ-тай хамтран хэрэгжүүлэх 5. Баянтээгийн нүүрсний уурхайд нүүрс боловсруулах үйлдвэр байгуулж, эдийн засгийн үр ашгийг дээшлүүлэх замаар агаарын бохирдлыг бууруулах Хүрэх үр дүн: Эрдэс баялгийн нөөцийг нэмэгдүүлэн, аймгийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд салбарын эзлэх хувийг өсгөж, аж ахуйн нэгжүүдийн хариуцлагын үр дүнд төсвийн орлогыг нэмэгдүүлж, эвдэрсэн талбайн нөхөн сэргээлтийг 90 хувьд хүргэнэ.

2.4. ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАР Зорилт 1. Байгаль цаг уурын нөхцөлд зохицсон бэлчээрийн болон эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлэн, бэлчээр ашиглалтыг сайжруулна. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Аймгийн нийт мал сүргийн бүтцийг боловсронгуй болгож, үхэр сүргийн тоо толгойг нэмэгдүүлэх, төв суурин газруудыг дагуулж өндөр ашиг шимт мах, сүү, арьс ширний зэрэг хосолмол чиглэлийн үхрийн болон гахай, тахианы эрчимжсэн аж ахуйг хөгжүүлэх 2. Мал, амьтны үржил селекцийн ажлыг био технологийн ололтыг ашиглаж, зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн явуулах санал санаачлагыг дэмжиж, бүс нутгийн онцлогт тохирсон шинэ үүлдэр, омгийг бий болгох 3. Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамтай хамтарч фермерийн аж ахуйг дэмжих тэжээл үйлдвэрлэлийн шинэ техник, технологи нэвтрүүлж, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэн, газар талбайг шийдвэрлэх 4. Төр, хувийн хэвшлийн хадлан бэлтгэх тоног төхөөрөмжийг 29

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

өргөжүүлж, аймаг, сумдын өвс, тэжээлийн аюулгүй нөөцийг бүрдүүлэх 5. Бэлчээрийн даац, төлөв байдлын үнэлгээнд тулгуурлан бэлчээрийн газар зохион байгуулалт удирдлагын тогтолцоог сайжруулан отрын бүс нутаг, нөөц бэлчээрийг нэмэгдүүлж, оновчтой ашиглах, усан хангамжийг сайжруулах, хашиж хамгаалах, нөхөн сэргээхэд малчид, иргэдийн санаачилгыг дэмжиж, бэлчээр ашиглалтыг сайжруулах Хүрэх үр дүн: Мал сүргийн чанар сайжирч, нэг малаас авах ашиг шимийн түвшинг 3-5 хувиар ахиулан, бэлчээрийн менежментийг сайжруулж аймаг, сумын аюулгүй нөөцийг өөрсдийн хүчээр бэлтгэнэ. Зорилт 2. Мал амьтны өвчний тандалт, хяналт, үйлчилгээний чанарыг сайжруулж, олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадвартай мал аж ахуйн салбарыг хөгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. “Аймгийн мал эмнэлгийн үйлчилгээний чанарыг сайжруулах хөтөлбөр“-ийг боловсруулан хэрэгжүүлж, мал эмнэлгийн тогтолцоог малчдын эрэлт шаардлагад нийцүүлэн, аймгийн нийт нутгийг мал амьтны гоц халдварт өвчингүй тайван байдлаа хадгалах 2. Малчид, мал бүхий иргэдээс ирүүлэх мал, амьтан халдварт өвчнөөр өвчилсөн сэжигтэй тохиолдлын үед дуудлагыг шуурхай мэдээлэх, мэдээллийг хүлээн авах сүлжээг бий болгож, дуудлага үйлчилгээний бэлэн байдлыг хангуулах 3. Жил бүр мал амьтны халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөөт арга хэмжээг технологийн хугацаанд чанартай зохион байгуулж, голомтот нутгийн мал сүргийг бүрэн хамруулах Хүрэх үр дүн: Халдварт болон гоц халдварт өвчин, мал амьтнаар дамжин халдварлах халдварт, гоц халдварт өвчнийг хяналтанд авснаар гоц халдварт өвчнөөр тайван байдлаа хадгалж, мах эспортлох боломжийг бүрдүүлэн малчдын орлого нэмэгдсэн байна. Зорилт 3. Хоршоо, нөхөрлөл, малчны бүлэг зэрэг хөдөлмөрөө хорших санал санаачлагыг дэмжинэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Нөхөрлөл, хоршооны үйл ажиллагааг дэмжих талаар хөтөлбөр боловсруулан хэрэгжүүлэх 2. Сумдад хөдөө аж ахуйн чиглэлийн томоохон аж ахуй байгуулах санаачлагыг дэмжих 3. Хоршоодыг зээлийн бодлогоор дэмжиж, мэргэжил арга зүйн зөвөлгөө өгөх, сургалтанд хамруулж, бүтээгдэхүүний борлуулахзуучлах үйлчилгээ үзүүлж ашигтай ажиллах нөхцөлийг бий болгох Хүрэх үр дүн: Эдийн засгийн болон менежментийн хувьд тогтворжсон хоршоо нөхөрлөл, малчны бүлгүүдийн тоо 2 дахин өссөн байна. Зорилт 4. Хөдөө аж ахуйн салбарын хөдөлмөр эрхлэлтийн нөхцөл, боловсон хүчний чадавхийг сайжруулна. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Хөдөө аж ахуйн салбарт ажиллаж байгаа мэргэжилтэй боловсон хүчний чадавхийг сайжруулах, дотоод, гадаад сургалтанд хамруулах 2. Цөөн малтай болон залуу малчдыг малжуулах төсөл хөтөлбөрт 30

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

хамруулах, урамшуулах, чанартай малтай малчдыг дэмжих тогтолцоог бий болгох 3. Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийг хөнгөвчлөхөд чиглэсэн бага оврын техник технологи нэвтрүүлэх 4. Малчдыг бэлтгэх, давтан сургах, мал аж ахуйн хөгжлийн талаарх гадаад, дотоодын туршлагыг судлах, нэвтрүүлэх 5. Малын хашаа, саравчийг шинэ төрлийн материалаар хийх бололцоог бүрдүүлж, хүртээмжийг сайжруулах Хүрэх үр дүн: Хөдөө аж ахуйн салбарын боловсон хүчний залгамж халааг бэлтгэж, дэвшилтэт техник технологи, тэргүүн туршлагыг нэвтрүүлсэн байна. Зорилт 5. Услагаатай тариалан, хөрс хамгаалах, техник технологийн дэвшлийг нэвтрүүлж, хүнсний болон үрийн буудай, төмс, хүнсний ногооны дотоодын хэрэгцээг хангах нөхцлийг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Газар тариалангийн салбарт орчин үеийн өндөр хүчин чадалтай техник, технологи нэвтрүүлж, тариалангийн бүс нутгуудад услалтын систем байгуулж, сумдад хүнсний ногооны төрөлжсөн зоорь (энгийн болон автомажсан, механикжсан), өвлийн хүлэмжийн аж ахуйг хөгжүүлэх 2. Атаршсан талбайг үр тариа, малын тэжээл тариалах замаар эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, ургацыг эрсдлээс хамгаалах бодлогыг хэрэгжүүлж, даатгалын системд хамруулах 3. Хүнсний болон эмчилгээний ач холбогдол бүхий ховор ургамал, эрт ургацын хүнсний ногооны тариалалтыг хөгжүүлэх 4. Малын тэжээлийн үйлдвэрийг бүсчилсэн хэлбэрээр байгуулж, ашиглах 5. Хархорин болон бусад сумдын газар тариалангийн талбайг хашаажуулах Хүрэх үр дүн: Үр тариа 70, төмс 101, хүнсний ногоо 51.5, жимс жимсгэнэ 5.7 хувийг тус тус дотоодын үйлдвэрлэлээр хангаж, 14051 га атаршсан талбайг эргэлтэнд оруулж, орон нутгийн хөрсөнд тохиромжтой таримлын сорт, төрлүүдийг нутагшуулах замаар аймгийн хэрэгцээт үрийн 50 хүртэл хувийг хангана.

2.5. ХОТ БАЙГУУЛАЛТ, ДЭД БҮТЭЦ, ТЭЭВЭР ЛОЖИСТИК Зорилт 1. Улсын болон орон нутгийн чанартай автозам, замын байгууламжийн засвар, шинэчлэлийг хийж, автозамын сүлжээг өргөтгөж, Арвайхээр, Хархорин сумын нийтийн тээврийн үйлчилгээг сайжруулж, Арвайхээр сумыг хангайн болон баруун бүсийг барилгын материал, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүнээр хангасан тээвэр ложистикийн, Хархорин сумыг аялал жуулчлалын төв болгон хөгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Арвайхээр сумыг хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, аялал жуучлал, барилгын материалын худалдаагаар баруун болон хангайн бүсийг 31

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

хангасан худалдаа үйлчилгээ-тээвэр ложистикийн төв, Хархорин сумыг Монгол орны аялал жуучлал, түүх соёлын төв хот болгон, бусад сумдыг дэд бүтцийн хувьд дээрх хоёр сумыг түшиглэн хөгжүүлэх 2. Арвайхээр, Хархорин, Хужирт, Уянга, Бат-Өлзий сумдын доторх хатуу хучилттай авто зам болон явганы хүний зам, гүүрийг барьж, засварлах 3. Хужирт-Төвхөн хийд-Улаан цутгалан, Хархорин-Хужирт-Арвайхээр, “Арвайхээр-Баянгол-Сайхан-Овоо-Цогт-Овоо, Даланзадгад“, Арвай­ хээр-Гурвантэс-Шивээхүрэн чиглэлийн авто замуудыг шинээр барих зураг төслийг боловсруулан, барьж эхлэх, Арвайхээрээс Улаанбаатар чиглэлийн 60 км авто замын шинэчлэл хийх 4. Бат-Өлзий сумын Орхон гол, Хужирт сумын “Халуун ус“, Хархорин сумын нэгдсэн эмнэлгийн арын 12 м модон гүүрүүдийг тус тус төмөр бетон хийцтэй болгох, Могойтын гол, Таацын голын “Жаргалант баг“-ийн орчимд, Арвайхээр сумын 6 дугаар багт тус тус модон гүүрийг шинээр барих, Хөнөгийн голын болон Шанх багийн төвийн урд талын модон гүүрүүдийг засварлах 5. Хайрхандулаан, Тарагт, Зүүнбаян-Улаан, Өлзийт, Есөнзүйл, Бүрд, Уянга сумдын төвийг улсын чанартай хатуу хучилттай автозамтай холбох ажлын зураг төсвийг боловсруулан, барьж эхлэх 6. Арвайхээр, Хархорин сумдын нийтийн тээврийн парк шинэчлэлтийг хийж, зорчигч тээврийн маршрутыг нэмэгдүүлэн, үйлчилгээг сайжруулах 7. Улсын чанартай А0301 автозамын хяналтын пост дээр автопүү байгуулж, ачааны автомашинд даацын хязгаарлалт хийх замаар автозамын насжилтыг уртасгах Хүрэх үр дүн: Арвайхээр сумыг тээвэр ложистикийн, Хархорин сумыг аялал жуулчлалын төв болгон хөгжүүлэх эхлэл тавигдсан байна. Арвайхээр, Хархорин сумдын нийтийн зорчигч тээврийн үйлчилгээ сайжирч, автозамын сүлжээг өргөтгөх, засвар шинэчлэлийг үе шаттай хийсэн байна. Зорилт 2. Хот байгуулалт, дэд бүтцийг хөгжүүлэх замаар орон нутагтаа тав тухтай ажиллаж, амьдрах орчин нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Арвайхээр хотыг дулааны үйлдвэрлэлээр бүрэн хангах дулааны станц, нийтийн цэвэрлэх байгууламжийг шинээр барьж байгуулан, цахилгаан дамжуулах шугамыг өргөтгөж, гэр хорооллын зөөврийн усан хангамжийг нэгдсэн сүлжээнд холбон, 50.0 мянган хүн ам суурьших инженерийн дэд бүтцийг бий болгох 2. Хархорин суманд 30 мб-ын нарны цахилгаан станцыг байгуулж, цахилгааны хүчдэлийн уналт болон цахилгааны хязгаарлалтыг таслан зогсоох 3. Сумын төвүүдийн “Хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө“-г боловсруулах ажлыг зохион байгуулан, хэрэгжүүлэх 4. Арвайхээр сумын гэр хорооллын бүсэд дахин төлөвлөлт хийх замаар газар ашиглалтын нягтралыг сайжруулах, зохион байгуулалтыг оновчтой болгож, “Ногоон хот, ногоон барилга“-ын шаардлагыг тусган мөрдүүлэх 32

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

5. Арвайхээр, Хархорин, Уянга зэрэг сумдад нийтийн болон амины орон сууцны хороолол, хотхон байгуулж, ахмадын болон залуусын түрээсийн орон сууцны төслийг хэрэгжүүлэх 6. Арвайхээр сумын хуучин орон сууцнуудын нийтийн эзэмшлийн хэсэг, барилгын гадна фасад, дээвэр, орцыг шинэчлэн засварлаж, орчны тохижилтыг хийж, хэрэглээний халуун усаар бүрэн хангах 7. Сумдын төвүүдийг инженерийн нэгдсэн шугам сүлжээ, цэвэрлэх байгууламжтай болгон орон сууцжуулах, гэр хорооллын хувийн орон сууцтай айл өрхүүдийг инженерийн төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбох нөхцөлийг бүрдүүлэх 8. Нарийнтээл сумын үерийн ус зайлуулах байгууламжийн зураг төсвийг хийлгэж, Хужирт, Нарийнтээл, Арвайхээр сумдын үерийн ус зайлуулах байгууламжийг барих 9. Арвайхээр, Хархорин зэрэг сум суурин газруудын цахилгаан хангамжийн өргөтгөлийг тогтмол хийх 10. Богд сумыг байнгын интернэтэд холбож, албан байгууллага, аж ахуйн нэгж, айл өрх бүрийг интернэт болон орон нутгийн телевизүүдийг сумдад дамжуулах орчин үеийн дэвшилтэт технологи бүхий цахим үйлчилгээнүүдийг хэрэглэх нөхцөлийг бүрдүүлж, багийн төвүүдийг үүрэн холбооны сүлжээнд бүрэн хамруулах 11. Орон сууцны урт хугацаатай хүү багатай зээлийг банк санхүүгийн байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлж, зээлд хамрагдах нөхцөлийг хөнгөвчилж, малчдыг ипотекийн зээлд хамруулах ажлыг хэрэгжүүлэх 12. Арвайхээр сумын камерын хяналтын систем, гэрэлтүүлгийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, Хархорин, Уянга, Бат-Өлзий, Хужирт сумдад хяналтын камерын системийг нэвтрүүлнэ. Хүрэх үр дүн: Ипотекийн зээл хэрэгжүүлж, цэвэр бохир дулааны шугам сүлжээнд 3000 айл өрхийг холбосон байна.

33

БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020 АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

34

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ГУРАВ. НИЙГМИЙН ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД

35

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ГУРАВ. НИЙГМИЙН ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД САЛБАРЫН ЗОРИЛГО: Эрүүл мэнд, боловсрол, соёл, урлагийн ёс зүйт үйлчилгээг чухалчилж, хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэн, нийгмийн хамгааллыг зорилтот бүлгүүдэд чиглүүлж, гэр бүлийг дэмжсэн бодлого, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

3.1. ЭРҮҮЛ МЭНД Зорилт 1. Нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг эрүүл мэндийн байгууллагуудын тэргүүлэх чиглэл болгон хөгжүүлж, иргэдийг жил бүр урьдчилан сэргийлэх үзлэг, шинжилгээнд хамруулж, эрүүл мэндийн боловсрол олгох үйл ажиллагааг эрчимжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Эрүүл мэндийн газрын нийгмийн эрүүл мэндийн хэлтсийг төв болгон өргөтгөн зохион байгуулж, эрдэм, шинжилгээ, судалгаа, нотолгоонд суурилсан урьдчилан сэргийлэх тусламж, үйлчилгээг хөгжүүлэх 2. Нийгмийн эрүүл мэндийн асуудлаар салбар хоорондын хамтын үйл ажиллагааг зохицуулж, эрүүл мэндийн үйлчилгээний хүртээмжийг сайжруулахад олон улсын байгууллага, төрийн бус байгууллага, иргэд, гэр бүл, хамт олны үр дүнтэй бүтээлч харилцаа, түншлэлийг дэмжиж ажиллах 3. Архи, тамхины хэрэглээг бууруулж, элэгний хатуурал, хорт хавдраас сэргийлэх “Элэг бүтэн Монгол“ үндэсний хөтөлбөрийг орон нутагт хэрэгжүүлэх 4. Иргэдийг жил бүр урьдчилан сэргийлэх үзлэг шинжилгээнд хамруулж, онош тодруулах шаардлагатай иргэдийг нарийн мэргэжлийн эмчийн үзлэг шинжилгээнд хамруулах Хүрэх үр дүн: Элэг бүтэн Монгол хүн хөтөлбөр үр дүнтэй хэрэгжсэн байна. Зорилт 2. Иргэдийн эрүүл мэндийн боловсролыг дээшлүүлж, халдварт болон халдварын бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа хувийн хэвшил, төрийн бус байгууллагыг дэмжиж ажиллана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Эрүүл мэндийн сайн дурын бүлгүүд, ажилтнуудыг сургах чадавхижуулах, идэвхижүүлэх замаар эрүүл зан үйлийг төлөвшүүлэхэд бүх нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх 2. Халдварын бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа явуулж буй иргэн, хувийн хэвшлийн болон иргэний нийгмийн байгууллагуудад бүх талын дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр хамтран ажиллах 3. Халдварт өвчин, ялангуяа бэлгийн замаар дамжих халдварт (ДХВ/ ДОХ/БЗДХ) өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх цогц арга хэмжээг авах замаар өвчлөлийг бууруулах Хүрэх үр дүн: Халдварын болон халдварын бус өвчлөлийн тоог суурь 36

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

түвшингээс бууруулна. Зорилт 3. Эрүүл мэндийн төвүүдийг шаардлагатай оношилгоо, эмчилгээний тоног төхөөрөмжөөр бүрэн хангаж, эмч нарын ур чадварыг дээшлүүлж, эмчилгээ үйлчилгээ авах шат дамжлага цөөрүүлж, Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төвийн ачааллыг бууруулна. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Эрүүл мэндийн байгууллагуудын нэгдмэл удирдлага, зохион байгуулалтыг сайжруулж, тусламж, үйлчилгээний уялдаа холбоо, хүртээмж, тасралтгүй байдлыг хангаж, удирдлагын баг, удирдах ажилтныг сургаж хөгжүүлэх 2. Эрүүл мэндийн салбарын ачаалал, эдийн засгийн тооцооллыг хийж, Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төв, хөдөөгийн нэгдсэн эмнэлэг, сум дундын эрүүл мэндийн төв, сумын эрүүл мэндийн төв, багийн ортой эмнэлэг, өрхийн эмнэлгүүд зэрэг эмнэлгүүдийн хэв шинжийг оновчтойгоор зохион байгуулах ажлыг төрийн захиргааны төв байгууллагатай хамтран шийдвэрлэх 3. Эрүүл мэндийн байгууллагуудыг нэн шаардлагатай эмнэлгийн тоног төхөөрөмжөөр үе шаттайгаар хангаж, аймгийн ЭМГазарт инженер, тоног төхөөрөмжийн засвар хийх инженер, техникийн багийг бэлтгэн ажиллуулах 4. Эрүүл мэндийн салбарын хүний нөөцийн бодлогыг шинэчилж, хэрэгжүүлэх 5. Эрүүл мэндийн газрын дэргэдэх “Эмнэлгийн ажилтны хөгжлийн төв“-ийг түшиглэн эмнэлгийн мэргэжилтний мэргэжил, боловсролыг тасралтгүй дээшлүүлэх сургалт зохион байгуулах 6. Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төвийн халаалт болон бохирын шугамыг шинэчлэх, 7. Эрүүл мэндийн байгууллагуудыг эмнэлгийн хог хаягдлыг устгах тоног төхөөрөмжөөр хангах Хүрэх үр дүн: Аймгийн эрүүл мэндийн салбарын нэгдмэл удирдлагыг хангаж, орчин үеийн оношилгоо, эмчилгээний тоног төхөөрөмжөөр бүрэн ханган, гадагш явж эмчлүүлэгчдийн тоог бууруулна. Зорилт 4. Сумдын эрүүл мэндийн төвүүдийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Алслагдсан сумдыг ойролцоо газар нутгаар нь бүс болгон, сум дундын эмнэлгийг байгуулж, мэргэшсэн эмч, мэргэжилтнээр ханган, анхан болон лавлагаат шатны тусламж үйлчилгээг хослуулан үзүүлэх 2. Төр, хувийн хэвшлийн магадлан итгэмжлэгдсэн лабораториудын хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, тэдгээрт гадаад хяналтыг хэрэгжүүлэн, лабораторийн шинжилгээний хариуг харилцан зөвшөөрдөг тогтолцоог хэрэгжүүлэх 3. Хувийн хэвшлийн лабораториудын шинжилгээг эрүүл мэндийн даатгалаас санхүүжүүлэх нөхцөл бололцоог орон нутагт эхлүүлэх 4. Хархорин сумын нэгдсэн эмнэлгийг шилэн кабельд холбож, зайн оношилгоог хөгжүүлэх 37

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

Хүрэх үр дүн: Анхан болон лавлагаат шатны тусламж үйлчилгээний хүчин чадал нэмэгдэж, төрөх, хүүхэд, мэс заслын тусламж, үйлчилгээг үзүүлдэг болсон байна. Зорилт 5. Зарим сумдад хэрэгцээтэй эмнэлгийн барилгуудыг барих, засварлах, материаллаг баазаар хангах, автомашины парк шинэчлэл, багийн эмч нарыг унаагаар хангах ажлыг зохион байгуулна. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Арвайхээр, Хархорин сумдад өрхийн эрүүл мэндийн төвүүд, Хархорин, Хужирт сумдад халдвартын тасгийн байр, Баянгол сумдын эрүүл мэндийн төвийн байрыг шинээр барих, Гучин-Ус сумын эрүүл мэндийн төвийн дээврийн засвар хийх, 2. Арвайхээр суманд хүүхдийн (90 ортой) эмнэлэг, Зоонозын өвчин судлалын албаны барилгыг шинээр барих асуудлыг судалж шийдвэрлэх, 3. Бүрд сумын эрүүл мэндийн төвийн гүний худгийн асуудлыг шийдвэрлэх 4. Баян-Өндөр, Хужирт сумдад моргийн барилгыг барих, зарим сумдын моргийн байранд их засвар хийх 5. Хуваарийн дагуу эмнэлэг, эрүүл мэндийн төвүүдийн авто машины парк шинэчлэлтийг хийж, багийн эмч нарыг унаажуулах Хүрэх үр дүн: Эрүүл мэндийн салбарын барилга, материаллаг бааз, автомашин, унааны хангамж, ашиглалт сайжирсан байна. Зорилт 6. Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагуудыг төрөөс бодлогоор дэмжиж, эрүүл мэндийн даатгалын санхүүжилтын хамрах хүрээг өргөтгөнө. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Уламжлалт анагаах ухааны болон бусад чиглэлээр эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн өрсөлдөх чадвар сайтай хувийн хэвшлийн эмнэлгийг хөгжүүлж, эмнэлэг байгуулах дэд бүтцийг шийдвэрлэх 2. Хувийн хэвшлийн эмнэлгүүдийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, тоног төхөөрөмжөөр хангахад дэмжлэг туслалцаа үзүүлэн, эрүүл мэндийн даатгалаас санхүүжүүлэх асуудлыг шийдвэрлэх 3. Хувийн хэвшлийн эмнэлгийн гадаад хамтын ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх Хүрэх үр дүн: Улсын эмнэлгийн ачаалал буурсан байна. Зорилт 7. Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн үйл ажиллагааг сайжруулж, өдрийн болон гэрийн эмчилгээ, асаргаа сувилгаа, сэргээн засах, хөнгөвчлөх үйлчилгээний чиглэлээр өргөжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн зохион байгуулалтыг шинэчлэн, дүрмийг шинээр боловсруулж, засаг захиргааны болон эрүүл мэндийн салбарын хосолмол удирдлагатай болгож хөгжүүлэх 2. Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийг магадлан итгэмжлэлд оруулах нөхцөлийг хангах, зөвлөн туслах 3. Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийг өдрийн болон гэрийн эмчилгээ, 38

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

асаргаа сувилгаа, сэргээн засах, хөнгөвчлөх үйлчилгээний төрлүүдийг бий болгож, эрүүл мэндийн даатгалаас санхүүжүүлэх 4. Түр оршин суугчид болон 180 хоногоос дээш хугацаагаар оршин суудаг иргэдийн зардлыг өрхийн эмнэлгүүдэд шилжүүлэн олгох тогтолцоог бий болгох Хүрэх үр дүн: Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн үйл ажиллагааг сайжруулах замаар Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төвийн ачааллыг бууруулсан байна. Зорилт 8. Нөхөн үржихүйн тусламж, үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг дэмжих замаар сэргийлж болох эх, хүүхдийн эндэгдэлд нөлөөлөх хүчин зүйлийг багасгана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Эх, хүүхдийн нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг эмч, эмнэлгийн мэргэжилтний мэдлэг, ур чадварыг тасралтгүй дээшлүүлж, чанар, аюулгүй байдлыг хангасан, нотолгоонд суурилсан тусламж үйлчилгээний технологийг нэвтрүүлэх 2. Нөхөн үржихүйн эрүүл мэнд, хүүхдийн өвчний цогц менежмент болон эх, хүүхдийн эрүүл мэндэд чиглэсэн стратеги, хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх, “Эх хүүхдэд ээлтэй“ үйлчилгээг нэвтрүүлэх 3. Арвайхээр сумын өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийг эх барихэмэгтэйчүүд, хүүхдийн мэргэжлийн эмчээр хангах Хүрэх үр дүн: Жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн хяналтыг 100.0 хувь, нялхасын эндэгдлийн түвшинг 13.0 промильд хүргэнэ. Зорилт 9. Хүн амын дунд эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлж, үр дүнтэй, аюулгүй эм зүйн тусламж, үйлчилгээг хөгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Хүн амын дунд эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх, антибиотикийн төрлийн эмийг эмчийн жороор олгох соёлыг бүрдүүлэх 2. Бүсийн оношилгоо, эмчилгээний төв, Хархорин сумын нэгдсэн эмнэлэгт эмнэлзүйн эм зүйг хөгжүүлэх 3. Эмийн эргэлтийн сангуудын менежментийн хувьчлалд хяналт үнэлгээ хийж, хувийн хэвшлийн хэлбэрээр хөгжүүлэх 4. Хувийн хэвшлийн эмийн сангуудад хяналт үнэлгээ, зөвлөн туслах ажлыг зохион байгуулах 5. Эрүүл мэндийн даатгалын хөнгөлөлттэй үнээр үйлчилдэг эмийн жагсаалтыг нийтийн хэрэглээ болгож хэвшүүлэх Хүрэх үр дүн: Антибиотикийг эмчийн жороор олгож хэвшсэн байна.

3.2. БОЛОВСРОЛ Зорилт 1. Багш, сурагчдын сурч, хөгжих орчныг сайжруулж, иргэдэд үзүүлэх боловсролын үйлчилгээг чанартай зохион байгуулан, сургалтын чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Арвайхээр суманд 2, Хархорин, Богд, Нарийнтээл, Сант, Баянгол, Уянга сумын Жаргалант багуудад ерөнхий боловсролын сургуулийн 39

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

хичээлийн байр барих, Хужирт суманд Бага сургуулийн хичээлийн байр, Арвайхээр сумын 4 дүгээр сургуульд номын сан, урлаг заал бүхий өргөтгөл шинээр барих 2. Арвайхээр суманд 2, Хархорин, Уянга, Богд, Сант, Бат-Өлзий, Хужирт сумдад цэцэрлэгийн шинэ барилга, Төгрөг, БаруунбаянУлаан, Баян-Өндөр, Есөнзүйл, Төгрөг, Хужирт сумын 2 дугаар цэцэрлэг, Уянга сумын Жаргалант багийн цэцэрлэгүүдэд урлаг заалтай цэцэрлэгийн барилгын өргөтгөл шинээр барих 3. Арвайхээр суманд 300 хүүхдийн, Богд, Баянгол, Баян-Өндөр, Уянга, Уянга сумын Жаргалант багт тус бүр 100 хүүхдийн хүчин чадалтай дотуур байр, Баруунбаян-Улаан суманд дотуур байрны гал тогооны барилга зэргийг шинээр барих 4. Арвайхээр сумын 1 дүгээр сургууль, Хархорин сумын Орхон цогцолбор, Баян-Өндөр, Төгрөг, Зүүнбаян-Улаан, Өлзийт, Хайрхандулаан сумдад спорт заалны барилга шинээр барих 5. Арвайхээр, Хархорин сумдад цэцэрлэгийн зуны бүлэг ажиллуулж, 4-6 сумын цэцэрлэгийг гэр цэцэрлэгээр хангаж, хувийн хэвшлийн цэцэрлэгийн тоог нэмэгдүүлж, үйл ажиллагааг дэмжин ажиллах Хүрэх үр дүн: Боловсролын байгууллагуудын орчин нөхцөл сайжирч, сургалтын чанар, хүртээмж дээшлэн, сургуулийн өмнөх боловсролын хамран сургалт 90.0, ерөнхий боловсролын сургуулийн хамран сургалт 97.0 хувьд хүрсэн байна. Зорилт 2. Ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэг, дотуур байрын сургалтын болон үйлчилгээний орчин нөхцөлийг сайжруулах зорилгоор дараах барилгуудад их засвар хийнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Баянгол сумын ерөнхий боловсролын сургуулийн урлаг заал, Арвайхээр сумын 2 дугаар сургууль, Тарагт, Есөнзүйл, Бүрд, Хужирт, зэрэг ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн байранд их засвар хийх 2. Арвайхээр сумын 1, 5, 6, 7 дугаар цэцэрлэг, Хархорин сумын 1 дүгээр цэцэрлэг, Есөнзүйл, Гучин-Ус, Төгрөг, Баруунбаян-Улаан сумдын цэцэрлэгүүдэд их засвар хийх 3. Баянгол, Баян-Өндөр, Зүүнбаян-Улаан, Есөнзүйл, Сант, Гучин-Ус, Төгрөг, Бат-Өлзий, Өлзийт, Хайрхандулаан, Тарагт сумдын ерөнхий боловсролын сургуулийн дотуур байруудад их засвар хийх 4. Бат-Өлзий, Бүрд, Хужирт, Сант, Төгрөг сумдын ерөнхий боловсролын сургуулийн болон Арвайхээр сумын цэцэрлэг, бага сургуулийн цогцолборын спорт зааланд их засвар хийх 5. Сургууль, цэцэрлэгүүдийн цахилгаан хангамж, дулаан хангамж, цэвэр, бохир усны дэд бүтцийг үе шаттайгаар шинэчлэх Хүрэх үр дүн: Сургууль, цэцэрлэгийн барилгуудын засвар бүрэн хийгдэж, үйлчилгээний орчин нөхцөл сайжирч, шаардлага хангасан сургалтын кабинетийн тоо нийт анги танхимын 70.0 хувьд хүрсэн байна. Зорилт 3. Суралцагчийг бие даан, бүтээлчээр суралцахуйд суралцах боломж олгох, цаашид дээд болон мэргэжлийн боловсрол эзэмшихэд бэлтгэх зорилгоор сургалтын хөтөлбөрийг сурагчдад 40

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

сонголт хийх боломжтойгоор хэрэгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Хүүхэд, залуучуудын сэтгэн бодох, техникийн сэтгэлгээг хөгжүүлэх зорилгоор ерөнхий боловсролын сургуулиудад робот, оюуны спортын сургалт зохион байгуулахад шаардагдах сургалтын орчин бүрдүүлэн, зарим сургуулийн ахлах ангиудыг эх хэл, байгалийн ухаан, техник технологи, гадаад хэл, нийгмийн ухаан, спорт, урлагийн боловсрол олгох зэрэг төрөлжсөн хэлбэрээр хөгжүүлэх 2. Гадаадын болон дотоодын их дээд сургуулийн салбар сургууль, хувийн хэвшлийн ерөнхий боловсролын сургууль байгуулах санал, санаачлагыг дэмжин ажиллах Хүрэх үр дүн: Суралцагчид техник, технологи, спорт, урлагийн чиглэлээр төрөлжиж, боловсрол эзэмших боломж бүрдсэн байна. Зорилт 4. Боловсролын байгууллагуудад шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг үе шаттайгаар хийж, хүүхдэд ээлтэй сургалтын орчин нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Боловсролын байгууллагуудыг цахим тоног төхөөрөмж, ухаалаг самбар, техник, хэрэгсэл, хатуу, зөөлөн эдлэл, гал тогооны тоног төхөөрөмж, тоглоом наадгайгаар хангах ажлыг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх 2. Сургууль, цэцэрлэгийн 80 хүртэл хувийг стандартын шаардлага хангасан эрүүл ахуй, ариун цэврийн байгууламжтай болгож, “Хүүхдэд ээлтэй сургууль, дотуур байр“ хөтөлбөр хэрэгжүүлэх 3. Ерөнхий боловсролын сургуулиудыг спорт, хөлбөмбөгийн талбайтай болгох 4. Нарийнтээл сумын Баянтээг, Уянга сумын Жаргалант, Арвайхээр сумын цэцэрлэг бага сургуулийн цогцолбор, Богд сумын ЕБС-иуд, Нарийнтээл сумын Баянтээг, Уянга сумын Жаргалант, Арвайхээр сумын 9 дүгээр цэцэрлэг, Бүрд, Богд сумдын цэцэрлэгүүдийг интернэт сүлжээнд бүрэн холбох Хүрэх үр дүн: Сургууль, цэцэрлэгүүдэд хүүхдийн сурах орчин, техник хангамж бүрдсэн байна. Зорилт 5. Хүүхдийн авьяас, ур чадварыг хөгжүүлэх, хүмүүжил, төлөвшил, үндэсний өв уламжлал, зан заншил, эх оронч сэтгэлгээ, амьдрах ухаанд суралцуулах бодлого баримтлан ажиллана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Хүүхэд, залуучуудыг бүтээлч сэтгэлгээтэй, шийдвэр гаргах, хамтарч ажиллах чадвартай, үндэсний хэл, соёл, уламжлалаа эрхэмлэдэг иргэн болгон төлөвшүүлэх, гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх зорилго бүхий “Оюунлаг Өвөрхангай“ аймгийн дэд хөтөлбөр боловсруулж, хэрэгжүүлэх 2. Оюуны спортыг хөгжүүлэх зорилгоор “Шатар“ аймгийн дэд хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх 3. Сурагчдын зуны амралтыг үр бүтээлтэй өнгөрүүлэх, тэднийг хөдөлмөрт суралцуулах, хамтарч ажиллах чадвар эзэмшүүлэх, шилдэг тэргүүний сурагчдыг дэмжих, урамшуулах зорилгоор 41

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

“Хүүхдийн зуслан“-г шинээр байгуулах 4. Төрийн болон төрийн бус байгууллага, хүүхдийн өөрөө удирдах байгууллагын хамтын ажиллагааг сайжруулж, сурагчдын дунд буй үе тэнгийнхний дарамтыг таслан зогсоох 5. Зорилтод бүлгийн хүүхдүүдийн боловсролын тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх чиглэлээр Боловсролын олон нийтийн зөвлөлийн үйл ажиллагааг түгээн дэлгэрүүлэх, дэмжин ажиллах Хүрэх үр дүн: “Хүүхдийн зуслан“ байгуулагдаж, “Оюунлаг Өвөрхангай“, “Шатар“ хөтөлбөрт хамрагдсан хүүхдийн тоог нийт суралцагчдын 70 хүртэл хувьд хүргэсэн байна. Зорилт 6. Багшлах боловсон хүчний мэргэжил арга зүйн хөгжлийг дэмжих, тэднийг урамшуулах, харилцан туршлага солилцох боломжийг олгох, тэдний нийгмийн асуудлыг үе шаттайгаар шийдвэрлэхэд анхаарч ажиллана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Багшийн ёс зүй, харилцаа хандлагыг дээшлүүлэх, багшлах боловсон хүчний нийгмийн хамгааллыг сайжруулах, тэдний эрүүл мэнд, хөдөлмөрийн үнэлэмж, орон байрны нөхцөлийг сайжруулах, багш нарын арга зүйн хөгжлийг дэмжих, тэргүүн туршлага, ур чадвараа түгээн дэлгэрүүлэх боломжийг олгох зорилго бүхий “Багшийн хөгжил“ аймгийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх 2. Боловсрол, соёл, урлагийн салбарын гадаад харилцааг өргөжүүлэн хөгжүүлж, жил бүр 100 хүртэлх багш, уран бүтээлчид, удирдах ажилтнуудыг гадаадад мэргэжил дээшлүүлэх сургалт, аялалд хамруулах Хүрэх үр дүн: Багш нарын ажиллах, амьдрах орчин нөхцөл сайжирч, аймгийн арга зүй технологийн санд 180 хүртэл хичээл, арга зүйг бүртгэн авч, 400-аас доошгүй багш, уран бүтээлчдийг гадаад оронд мэргэжил дээшлүүлэх чиглэлээр туршлага судлуулсан байна. Зорилт 7. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн ангийн бүлгийн тоог нэмэгдүүлж, жирийн ангид шилжин суралцах чадварыг дээшлүүлэн, сэргээн засах үйлчилгээг нийгэм, хамт олонд нь түшиглэн тогтмол үзүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг хамгаалах, тэдгээрийг хөгжүүлэх, нийгмийн амьдралд оролцох оролцоог дэмжих, сурах таатай орчин нөхцөлийг бүрдүүлэх зорилгоор “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эрхийг хамгаалах“ аймгийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх 2. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн цэцэрлэг байгуулж ажиллуулах 3. Сургууль, цэцэрлэг бүрт хөгжлийн бэрхшээлтэй сурагч суралцах орчин нөхцөл, дэд бүтцийг бүрдүүлэн ажиллах 4. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ажилладаг багшид хуулинд заасан нэмэгдлийг тооцож олгох ажлыг хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжил хамгааллын тогтолцоо сайжирч, тэдний сурч, хүмүүжих, хөгжих таатай орчин нөхцөл бүрдсэн байна.

42

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

Зорилт 8. Бүх нийтийн боловсролын үйлчилгээний хүртээмж, чанар менежментийг дээшлүүлж, орон нутгийн захиргааны байгууллагын үүрэг оролцоог нэмэгдүүлэн, “Насан туршийн боловсролын төв болон нэгж“-үүд нь хүн амын насан туршийн боловсролыг дэмжигч, мэдээлэл түгээгч байх боломж нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Аймаг, сумын насан туршийн боловсролын төв, нэгжүүдийг бие даасан байр, танхимтай болоход дэмжпэг үзүүлэх, багш нарыг тогтвор суурьшилтай ажиллуулах, мэргэшүүлэх 2. Сургууль завсардсан болон сургуульд огт элсэн суралцаагүй хүүхэд, залуучуудыг “Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын дүйцсэн хөтөлбөр“-ийн сургалтад хамруулах замаар боловсрол нөхөн олгох, ерөнхий боловсролын сургуульд шилжүүлэн суралцуулах ажлыг нэгдсэн удирдлага, зохион байгуулалтаар хангаж ажиллах 3. Насан туршийн боловсрол олгох сургалтыг бизнес-амьдрах ухааны, ёс суртахуун-төлөвшлийн, гоо зүйн, гэр бүлийн, байгаль орчны, иргэний боловсрол (эрх зүй, эрүүл мэнд, гамшгаас хамгаалах) олгох гэсэн чиглэлээр сургалтын олон талт хэлбэрээр зохион байгуулах Хүрэх үр дүн: Сургууль завсардсан болон сургуульд огт элсэн суралцаагүй хүүхэд, залуучуудын тоог бууруулж, “Насан туршийн боловсролын төв болон нэгж“-үүдийн үйл ажиллагаанд хамрагдагсдын тоо суурь түвшнээс ахисан байна.

3.3. СОЁЛ, УРЛАГ, СПОРТ Зорилт 1. Соёл, урлагийн байгууллагын материаллаг бааз, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх, хөдөөгийн иргэдэд үзүүлэх зайны болон нүүдлийн үйлчилгээг өргөжүүлэн, соёл, урлагийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлж, соёлын үйлдвэрлэлийг дэмжиж, соёл, урлагийн байгууллагуудыг мэргэжлийн боловсон хүчнээр бүрэн хангана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Төрөөс соёл, урлагийн байгууллагуудыг хөгжим, техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжөөр хангахын зэрэгцээ энэ чиглэлд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагч байгууллагуудтай хамтран ажиллах 2. Тарагт, Гучин-Ус, Бат-Өлзий, Өлзийт, Баянгол, Хархорин сумдад соёлын төвийн барилга, Арвайхээр суманд кино театр шинээр барьж, аймгийн Хөгжимт драмын театр, Занабазар музейн барилга, Хужирт, Бүрд сумдын соёлын төвийн барилгад их засвар хийж, соёл, урлагийн үйлчилгээний орчин нөхцөлийг сайжруулах 3. Уянга суман дахь Т.Намнансүрэнгийн музей болон сумдын орон нутаг судлах танхимыг аймгийн Боловсрол, соёл урлагийн газар, аймгийн Музейгээс нэгдсэн мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар ханган ажиллах 4. “Өвөрхангайн соёлын өдөр“ арга хэмжээг жил бүр 2-3 сумдад зохион байгуулж, нүүдлийн ном, соёлын үйлчилгээг хэрэгжүүлэх 5. Хувь хүний бүтээлч сэтгэлгээ, ур чадвар, авьяас билгийг хөгжүүлэхүйц соёл, урлагийн шинэлэг ажлыг орон нутагт 43

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

хэрэгжүүлэх боломжийг бүрдүүлж, “Соёлын үйлдвэрлэл“ аймгийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх 6. Соёл, урлагийн нэгдсэн арга хэмжээ, уралдаан, наадам зохион байгуулах замаар хүүхэд залуучууд, ардын авьяастнуудын авьяас билгийг хөгжүүлэх 7. Аймгаас төрж гарсан алдартнуудыг урих, Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр, Улсын драмын эрдмийн театрын тайзнаа тавигдсан сонгодог бүтээлүүдийг орон нутгийн иргэддээ үзүүлж, сонгодог урлагийг сурталчилах 8. Хөгжим, бүжгийн багш бэлтгэдэг их, дээд сургуультай хамтран ажиллаж, орон нутагт элсэлт зохион байгуулах, мэргэжил олгох болон мэргэшүүлэх сургалтыг зохион байгуулах замаар сумдын соёлын төвүүдийн мэргэжлийн багшийн хангалтыг нэмэгдүүлж ажиллах Хүрэх үр дүн: Соёл, урлагийн байгууллагуудын үйлчилгээний орчин нөхцөл сайжирч, соёлын байгууллагууд мэргэжлийн боловсон хүчнээр бүрэн хангагдан, орон нутгийн онцлогтой соёл, урлагийн арга хэмжээ тогтмолжсон байна. Зорилт 2. Соёл, урлагийн байгууллагын үйл ажиллагааг дэмжин, гадаад харилцааг хөгжүүлж, соёл, урлагийн үйлчилгээг аялал жуулчлалтай холбон сурталчлах, хөгжүүлэх бодлого барин ажиллана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Мэргэшсэн концертмейстр, хормейстр, мэргэжлийн ангийн багш нарын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх замаар уран бүтээлчид, соёл, урлагийн ажилтнуудыг чадавхижуулах 2. Соёлын ажилтнууд, уран бүтээлчдийг хөрш зэргэлдээ болон бусад улсад туршлага судлуулах, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр төрөл бүрийн сургалтанд хамруулах 3. Соёл, урлагийн ажилтны ажлын хариуцлагыг дээшлүүлэх зорилгоор ёс зүйн дүрмийг батлан мөрдүүлж, үйлчлүүлэгчдийн сэтгэл ханамжийг дээшлүүлэхүйц хэрэгцээт соёл, урлагийн үйлчилгээг зохион байгуулах 4. Хөгжимт драмын театрын үйл ажиллагаа, менежментийг сайжруулах зорилго бүхий “Хөгжимт драмын театрын хөгжлийн хөтөлбөр“-ийг хэрэгжүүлж, тус театрын дэргэд мэргэжлийн урлагийн хамтлагуудыг байгуулан, уран бүтээлчдийн бие даасан тоглолтыг Өвөрмонгол, Буриадын хот, мужуудад зохион байгуулах 5. Аймгийн Хөгжимт драмын театр, музейн үйл ажиллагааг аялал жуулчлалтай холбон өргөжүүлж, Эрдэнэзуу музейтэй хамтран аймгийн аялал жуулчлалын нэгдсэн цаглабарт оруулж, урлаг, соёл, аялал жуулчлалын “Эвент“ арга хэмжээ зохион байгуулж, тогтмолжуулах Хүрэх үр дүн: Уран бүтээлчид, соёл, урлагийн ажилтнуудын ур чадвар нэмэгдэж, гадаад харилцаа өргөжин, соёл, аялал жуулчлалын нэгдсэн арга хэмжээ зохион байгуулснаар гадаад, дотоод жуулчдын тоо болон соёл, урлагийн байгууллагын орлого нэмэгдсэн байна.

44

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

Зорилт 3. Соёлын биет болон биет бус өв, түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгалын хадгалах, хамгаалах, сурталчилах ажлыг сайжруулан, иргэд, олон нийтийн хяналт, оролцоог нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Музей, сумдын орон нутаг судлах танхимыг засварлан, үзүүлэг дэглэлтийг шинэчилж, үйл ажиллагааг нь өргөжүүлэн, соёлын өвийн боловсрол олгох ажлыг ЕБС, СӨББ болон бусад байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулж, соёлын өв сурталчлах төв болгох 2. Эрдэнэзуу, Хархорин музейд байгаа үзмэрүүдийг 3D хэмжээст зураглал бүхий цахим музейн системд шилжүүлэн, төлбөртэй цахим үйлчилгээг нэвтрүүлж, Эрдэнэ зуу музейг виртуал-цахим хэлбэрт оруулах замаар музейн орлогыг нэмэгдүүлэхийн зэрэгцээ тэдгээрийн аюулгүй байдал, хамгаалалтын арга хэмжээг сайжруулах 3. Аймгийн музейн үзмэрийг шинэчлэн баяжуулж, Шанхын хийдийг засварлах, Их хаадын үеийн урлагийн үзүүлэх тоглолт галерейг зохион байгуулах 4. Төв халхын уртын дуу, морин хуурын сургалтыг өргөжүүлэн уралдаан, наадам зохион байгуулах, шавь сургалтыг хөгжүүлэх замаар төв халхын болон орон нутгийн онцлогтой биет бус өвийг бүртгэн баримтжуулах, хамгаалах, сурталчлан түгээн дэлгэрүүлэх, хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх ажлыг зохион байгуулах 5. Иргэдтэй түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалыг хадгалж, хамгаалах, урамшуулал олгох журам гарган, иргэд, олон нийтийн хяналт, оролцоог нэмэгдүүлэх Хүрэх үр дүн: Музейн үйлчлүүлэгчдийн тоо болон орлого нэмэгдэж, соёлын биет болон биет бус өв, түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгалын хадгалалт, хамгаалалт сайжран, хяналтын тогтолцоо бүрдсэн байна. Зорилт 4. Нийтийн биеийн тамир, спортыг бүх нийтийн хөдөлгөөн болгон өргөжүүлж, биеийн тамир, спортыг хөгжүүлэх, бие бялдрыг чийрэгжүүлэх төвүүдийн үйл ажиллагааг дэмжин, дугуйн замыг шинээр бий болгоно. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Сум, байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд ажиллагсадын хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн нийтийн биеийн тамирын талбай, чийрэгжүүлэх танхим, ногоон байгууламж бүхий гүйлт, алхалтын зам, талбай байгуулах, сэргээн тохижуулах ажлыг өрнүүлэн, нийтийн биеийн тамирын арга зүйчийг хавсарсан орон тоогоор ажиллуулах 2. Усан бассейн байгуулах асуудлыг судалж, шийдвэрлэх 3. Арвайхээр болон зарим сумдад дугуйн зам бүхий цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах 4. Тамирчдын орон нутагтаа бэлтгэл сургуулилт хийх бэлтгэлийн бааз байгуулах асуудлыг судалж шийдвэрлэх 5. Бокс, таеквандо, сагсан бөмбөг, ширээний теннис, үндэсний сур зэрэг аймгийн өсвөрийн шигшээ багийг нэмж байгуулан, самбо, жудо, чөлөөт бөх, шатар, волейбол, хөл бөмбөг, цана, үндэсний бөх, хөнгөн атлетикийн шигшээ багийг түлхүү хөгжүүлэн багийн болон оюуны спортыг дэмжин, олимпийн төрлийн спортыг тэргүүлэх чиглэл болгож хөгжүүлэх 45

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

Хүрэх үр дүн: Сум, орон нутаг, байгууллага, хамт олонд эрүүл амьдралын орчин нөхцөл бүрдэж, нийтийн биеийн тамир хөгжин, аймгийн шигшээ багийн тамирчдын амжилт нэмэгдсэн байна. Зорилт 5. Спортын төрөлжсөн клуб, холбоодуудын үйл ажиллагааг дэмжин, өндөр зэрэгтэй тамирчдын залуу халааг бэлтгэж, улс, бүсийн чанартай тэмцээнийг тогтмол зохион байгуулж, их спортыг хөгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Спортын төрөлжсөн холбоод, өсвөрийн шигшээ багуудын үйл ажиллагааг дэмжин, мэргэжлийн спортыг орон нутагт хөгжүүлэх 2. Жилд 1-2 удаа улс болон бүсийн чанартай уралдаан тэмцээн зохион байгуулах, тамирчдыг тэмцээнд оролцох нөхцөл боломжоор хангах Хүрэх үр дүн: Өндөр зэрэглэлтэй тамирчдын тоо нэмэгдэн, тэдний залгамж халаа бэлтгэгдэж, спортын төрлүүдөөр гаргасан тамирчдын амжилт, чанар өссөн байна.

3.4. ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ Зорилт 1. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих үйл ажиллагааны эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх замаар 10 мянгаас доошгүй ажлын байр бий болгоно. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Сум хөгжүүлэх сангийн эх үүсвэрийг 300.0 саяас доошгүй, жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангийн эх үүсвэрийг 3.0 тэрбумаас доошгүй төгрөгийн эх үүсвэртэй болгох 2. “Эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр“-ийг шинээр боловсруулж, зорилтот бүлгийн иргэдэд үзүүлэх хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих үйл ажиллагааг ногоон ажлын байрыг бий болгох санал санаачилгатай уялдуулж хэрэгжүүлэх 3. Шинээр ажлын байр олноор бий болгосон, тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж, ажлын байраа хадгалан аймгийн эдийн засаг, нийгмийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулж буй аж ахуйн нэгжүүдийг дэмжих бодлого баримтлах 4. “Нэг өрх - Нэг ажлын байр“ хөтөлбөр боловсруулж, хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээг хэрэгжүүлэн 10 мянгаас доошгүй ажлын байрыг бий болгож, ажилгүйдлийн түвшинг 3.4 хувь болгож бууруулна. Зорилт 2. Ажил мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, зөвлөгөө мэдээллээр хангах, ажилд зуучлах үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг нэмэгдүүлж, байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй, хөдөлмөрийн харилцааг сайжруулна. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Ажил мэргэжлийн мэдээллийн төвийн үйл ажиллагааг өргөжүүлэн мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, зөвлөгөө мэдээлэл өгөх, ажилд зуучлах үйлчилгээнд 13 мянган хүнийг хамруулах 2. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, бүтээмжийг нэмэгдүүлэх, хөдөлмөрийн харилцаа, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл 46

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ахуйг сайжруулах чиглэлээр нийгмийн түншлэлийн байгууллагатай хамтран ажиллах 3. Хөдөлмөрийн хөлсний бүрэн олголтын байдалд хяналт тавих чиглэлээр орон тооны бус зөвлөл байгуулан ажиллуулах Хүрэх үр дүн: Ажилд зуучлагдсан, зөвлөгөө мэдээлэл авсан хүний тоо суурь түвшнээс 2 дахин нэмэгдсэн байна. Зорилт 3. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагын үйл ажиллагааг аймгийн хөгжлийн тэргүүлэх салбар /мал аж ахуй, газар тариалан, аялал жуулчлал, аж үйлдвэр, тээвэр ложистик/, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлттэй уялдуулж, суралцагчдыг ажил олгогчийн гэрээ, захиалга дээр тулгуурлан элсүүлж, ажил олгогчийн шаардлагад нийцсэн мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэж, төгсөгчдийг ажлын байраар хангана. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Аймгийн хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлээр ажил олгогчийн захиалгад тулгуурлан чадамжид суурилсан сургалтын хөтөлбөрөөр мэргэжлийн өндөр ур чадвар, хөдөлмөрийн соёл, төлөвшил бүхий мэргэжилтэй ажилтанг бэлтгэн тогтвортой ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлж, Хархорин суманд Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийн салбар байгуулах 2. Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зээлийн чанарыг ахиулах зорилгоор Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийг төгсөгчид болон гадаад, дотоодын үйлдвэр компаниудад дадлагажсан ажилтнуудад хөнгөлөлттэй зээл олгож, бизнес инкубаци, ахуйн үйлчилгээний төвүүдтэй холбож, тэднийг ажлын байраар хангах, гарааны бизнесийг хөгжүүлэх 3. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын чиглэлээр хэрэгжиж байгаа олон улсын байгууллагын төсөл, хөтөлбөрийг тогтвортой үргэлжлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх, хамтын ажиллагааны хүрээг өргөжүүлэх, багш, ажилтнуудыг гадаадын өндөр хөгжилтэй орнуудад мэргэжил дээшлүүлэх, эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажил хийж гүйцэтгэхэд дэмжлэг үзүүлэх 4. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагатай нийгмийн түншлэлийн олон хэлбэрээр хамтран ажилладаг төрийн болон төрийн бус байгууллага, хувь хүмүүсийг бодлогоор дэмжих Хүрэх үр дүн: Орон нутгийн тэргүүлэх салбарууд чадварлаг мэргэжилтэй ажилтнаар бүрэн хангагдсан байна.

3.5. ХҮҮХЭД, ЗАЛУУЧУУД, ГЭР БҮЛ Зорилт 1. “Хүүхдэд ээлтэй аймаг“ хөтөлбөр хэрэгжүүлж, хүүхдийн хүмүүжил төлөвшилд анхаарч, авьяас чадварыг нээн хөгжүүлэх, чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх орчин нөхцөлийг сайжруулна. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. “Хүүхдэд ээлтэй аймаг“ хөтөлбөр хэрэгжүүлж, бүх нийтээр хүүхдийн эрхийг хүндэтгэх, хүмүүжил төлөвшилд нь анхаарах, хүүхдийн амьдрах, хөгжих, нийгэмших орчныг сайжруулахад төр, төрийн бус 47

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

байгууллага, олон улсын байгууллага, иргэд, олон нийтийн хамтын ажиллагааг сайжруулах 2. Хүүхэд, залуучуудыг хөгжүүлэх, чөлөөт цагийг зөв боловсон, үр бүтээлтэй өнгөрүүлэх, амьдралын зөв дадал, зуршилд сургах, мэргэжлийн чиг баримжаатай болгох зорилгоор тэдний эрэлт хэрэгцээ, хүсэл сонирхолд нийцсэн төрөл бүрийн секц, дугуйлан хичээллүүлэх, ажил, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх, сэтгэл зүйн боловсролыг дээшлүүлэх, хүмүүжил төлөвшилд нь эерэгээр нөлөөлөх сургалт, мэдээллийн олон талт ажиллагаа явуулах чиглэлээр “Хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн ордон“ байгуулах 3. Хүүхэд, залуучуудын чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх зорилгоор парк, спорт тоглоомын талбайнуудын тоог нэмэгдүүлэх Хүрэх үр дүн: Хүүхэд, залуучуудын хөгжил, хамгаалал, хүмүүжил төлөвшилд чиглэсэн үйл ажиллагаанд хамрагдсан хүүхдийн тоо суурь түвшнээс 2 дахин нэмэгдсэн байна. Зорилт 2. Хүүхэд, гэр бүлд чиглэсэн хөгжил, хамгааллын үйлчилгээний нэр төрөл, хамрах хүрээг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Хүүхэд, гэр бүлийн нөхцөл байдлыг үнэлэх, болзошгүй эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх, үнэлгээг тооцох программтай болох 2. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх чиглэлээр төрийн бус байгууллагын оролцоог нэмэгдүүлж, төр, иргэний нийгмийн байгууллагын хамтарсан сүлжээг бий болгох, хүний эрхийн зөрчлийг илрүүлэх, урьдчилан сэргийлэх ажлыг тогтмолжуулах 3. Эрх нь зөрчигдсөн хүүхэд, эмэгтэйчүүдийг хамгаалах, сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ, хүүхдийн тусламжийн утасны сүлжээг олон улсын стандартад нийцүүлэн өргөжүүлж, бат бэх гэр бүлийг төлөвшүүлэх ажлыг үе шаттай зохион байгуулах 4. Гэр бүлийн хүчирхийлэл дарамтанд өртсөн хүүхэд, эмэгтэйчүүдийг хамгаалах, нөхөн сэргээх үйлчилгээ үзүүлж, тайвшруулах чиглэлээр “Хамгаалах байр“-ны үйлчилгээг стандартад нийцүүлэн ажиллуулах Хүрэх үр дүн: Гэр бүлийн хүчирхийллийн талаарх олон нийтийн эерэг ойлголт хандлага нэмэгдэж, хүүхэд, гэр бүлийг болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, тэдэнд үзүүлэх үйлчилгээний чанар хүртээмж дээшилнэ.

3.6. НИЙГМИЙН ХАМГААЛАЛ Зорилт 1. Нийгмийн дэмжлэг тусламж зайлшгүй шаардлагатай зорилтот өрх, иргэний амьжиргаанд дэмжлэг үзүүлж, нийгмийн харилцаанд идэвхтэй оролцох нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ: 1. Өрхийн амьжиргааны түвшин тогтоох судалгаанд үндэслэн зорилтот бүлгийн өрхүүдийг оновчтой тодорхойлж, тэдэнд үзүүлэх нийгмийн үйлчилгээг чанаржуулж, салбар дундын уялдаа, хамтын ажиллагааг сайжруулах 2. Ахмад настныг нийгмийн амьдралд идэвхтэй оролцуулах, тэдний амьдралын туршлага, мэдлэг чадварыг залуу үеийнхэнд өвлүүлэх, ахмад настны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжиж, сум бүрт ахмадуудад зориулсан амралт, чийрэгжүүлэлтийн болон чөлөөт цагийн танхим, 48

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

Арвайхээр суманд “Ахмадын өргөө“ байгуулах 3. Ахмад настнууд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, эрх нь зөрчигдсөн хүүхэд, эмэгтэйчүүд, хорих ангиас суллагдсан болон архины хамааралтай иргэд зэрэг зорилтот бүлгүүдэд сургалт, зөвлөгөө, мэдээлэл өгөх ажлыг тогтмол зохион байгуулж, олон улсын байгууллага, хувийн хэвшил, иргэд, иргэний нийгмийн байгууллага, мэргэжлийн холбоодтой хамтарч ажиллах 4. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан дэд бүтцийг сайжруулах Хүрэх үр дүн: Амьжиргааны баталгаажих түвшнээс доогуур орлоготой өрхийн тоо буурч, зорилтот бүлэгт чиглэсэн үйлчлүүлэгчдийн тоо 2 дахин нэмэгдсэн байна. Зорилт 2. Эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын үйлчилгээг иргэдэд түргэн шуурхай хүргэх, мэдээллийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлснээр хамрагдалтыг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийг нийгмийн даатгалын сайн дурын даатгалд хамрагдах боломжийг хэрэгжүүлж, нийт иргэдийг эрүүл мэндийн даатгалд бүрэн хамруулах 2. Хувийн хэвшилд ажиллагсдын эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийг цалин хөлсний хэмжээгээр төлүүлэх ажлыг бүх нийтийн хэвшил болгох 3. Нийгмийн даатгалын цахим мэдээллийн санг ашиглаж, хүссэн мэдээллээ шуурхай чирэгдэлгүй авах талаар даатгуулагч иргэдэд хэвлэл мэдээллээр сургалт хийх Хүрэх үр дүн: Малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийг нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалд хамруулснаар тэдний нийгмийн баталгаа хангагдаж, сэтгэл ханамж дээшилнэ. Зорилт 3. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд үзүүлэх нийгмийн даатгалын үйлчилгээг чанаржуулна. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Эмнэлэг, хөдөлмөрийн магадлах комиссын хурлын байрыг хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд ээлтэй байдлаар тохижуулж, шаардлагатай тоног төхөөрөмжөөр хангах 2. Эмнэлэг, хөдөлмөрийн магадлах комиссын нүүдлийн хурлыг сумдад хуваарийн дагуу зохион байгуулж, зардлыг зохих шатны төсөвт тусган хэрэгжүүлэх 3. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд болон тэдний гэр бүлийг осол гэмтэл болон халдварын бус өвчлөлийн эрсдэлт хүчин зүйлийн талаар анхан шатны мэдлэгтэй болгох, нэгэнт өвчилсөн болон осол гэмтэлд өртсөн үед нөхөн сэргээлтийг гэрийн нөхцөлд хийж, хүндрэлээс сэргийлэх сургалтыг өрх, сумдын эмнэлгүүдээр гүйцэтгүүлэх 4. Сум, өрх, багийн эмч, багийн Засаг дарга нарыг хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн талаар нэгдсэн судалгаатай болгож, эмчлэн эрүүлжүүлэх, нийгмийн баталгааг нь хангах талаар хийсэн ажлын үр дүнгээр нь урамшуулах Хүрэх үр дүн: Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд тав тухтай тохилог орчинд эмнэлэг, хөдөлмөрийн магадлах комиссын үйлчилгээг авч, хүндрэл чирэгдэл багассан байна.

49

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020

50

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ДӨРӨВ. ЗАСАГЛАЛЫН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД

51

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ДӨРӨВ. ЗАСАГЛАЛЫН БОДЛОГЫН ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТУУД САЛБАРЫН ЗОРИЛГО: Хууль нэг мөр хэрэгждэг, иргэн бүрт эрх тэгш, шударга үйлчилдэг, иргэдийн оролцоог хангасан, итгэл хүлээсэн, хүний эрхийг дээдэлсэн, шударга ёсны засаглалыг бэхжүүлэх зарчмыг баримтална.

4.1. ТӨРИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ Зорилт 1. Төрийн албан хаагчдын хариуцлагыг нэмэгдүүлж, мэргэжлийн мэдлэг, ур чадварын хувьд шаардлага хангахгүй, ёс зүйн алдаа гаргасан төрийн албан хаагчдад хариуцлага тооцож, төрийн үйлчилгээг иргэдээр үнэлүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Төрийн албан хаагчдыг ажлын байранд тавигдах шаардлагын дагуу аттестатчилж, ажил үүргийн давхардал, мэргэжил, ур чадвар, ёс зүйг үнэлж, хариуцлагыг өндөржүүлэх 2. Төрийн албан хаагчийн цалин, нэмэгдлийг ажлын бүтээмж, иргэдэд үзүүлсэн үйлчилгээний чанартай нь уялдуулж олгодог зарчим нэвтрүүлэх 3. Байгууллагуудын үйл ажиллагааны үр дүнг хөндлөнгийн байгууллага болон иргэд, үйлчлүүлэгчдээр үнэлүүлэх, үнэлгээний дүнг үйл ажиллагаанд ашиглах Хүрэх үр дүн: Төрийн албан хаагчдын ажлын хариуцлага сайжирсан байна. Зорилт 2. Cумдын ИТХ, ЗДТГ-ын материаллаг бааз, ажиллах орчин нөхцөлийг сайжруулж, Арвайхээр суманд төрийн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулна. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Тарагт, Богд сумдын ЗДТГ-ын барилгын зураг, төслийн төсвийг шинэчилж, шинээр барих, Хайрхандулаан, Бат-Өлзий, Есөнзүйл сумдын ЗДТГ-ын барилгын зураг төсвийг боловсруулан, тухайн сумтай хамтарч барих асуудлыг судалж шийдвэрлэх 2. Арвайхээр суманд Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн төв байгуулах 3. Сумдын ИТХ, ЗДТГ-ыг шаардлагатай техник, тоног төхөөрөмжөөр хангах асуудлыг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Сумдын төрийн байгууллагуудын ажиллах орчин, нөхцөл сайжирч, төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмж нэмэгдсэн байна. Зорилт 3. Сумдын хөдөөгийн зарим багуудад багийн төвийг шинээр барьж, багийн Засаг дарга нарыг унаагаар хангана. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Зарим сумдын багийн төвийн барилгыг шинээр барих, нүүдэллэн ажиллах асуудлыг шийдвэрлэх 52

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

2. Багийн Засаг дарга нарыг унаагаар хангах, ажиллах нөхцөлийг сайжруулахад анхаарах 3. Хөдөөгийн багийн төвийн үйл ажиллагааг тогтмолжуулах Хүрэх үр дүн: Багийн Засаг дарга нарын ажиллах нөхцөл сайжирсан байна. Зорилт 4. Төрийн албан хаагчдын сонгон шалгаруулалтыг цахим хэлбэрээр зохион байгуулж, олон нийтэд ил тод, нээлттэй явуулна. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Төрийн жинхэнэ албанд анх орох болон удирдах албан тушаалтны сонгон шалгаруулалтыг цахим хэлбэрээр ил тод, нээлттэй зохион байгуулж, төрийн үйлчилгээний албан хаагчдын хувьд сонгон шалгаруулалтын журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх 2. Төрийн албаны шалгалт зохион байгуулах өрөөг камержуулж, ил тод ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх Хүрэх үр дүн: Төрийн албаны сонгон шалгаруулалт иргэдийн хяналтан дор ил тод, нээлттэй зохион байгуулагдаж хэвшсэн байна. Зорилго 5. Төрийн албан хаагчдыг чадавхижуулах зорилтот хөтөлбөр боловсруулан хэрэгжүүлж, шинжлэх ухаан, технологийн ололтод тулгуурлан мэдлэгийн менежмент олгоход түлхүү анхаарна. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Төрийн албан хаагчдыг чадавхижуулах хөтөлбөр боловсруулж, хэрэгжүүлэх 2. Төрийн албан хаагчдад шинжлэх ухаан, технологийн ололт, мэдлэгийн менежментэд тулгуурлан мэргэшүүлэх, төрийн албаны мэргэшсэн, чадварлаг байх нөхцөлийг дэмжих Хүрэх үр дүн: Төрийн албан хаагчдыг бэлтгэх, сургаж хөгжүүлэх, мэргэжүүлэх сургалтын хамрах хүрээг нэмэгдүүлсэн байна. Зорилт 6. Багийн иргэдийн Нийтийн Хурлын үйл ажиллагааг Иргэний танхимын үйл ажиллагаатай уялдуулж, аймгийн Мэдээлэл, шуурхай удирдлагын төвтэй холбон, чиг үүргийг өргөтгөнө. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Сумдын Иргэний танхимын ажиллах үлгэрчилсэн журам батлан хэрэгжүүлж, үйл ажиллагааг өргөтгөх 2. Иргэдийн өргөдөл шийдвэрлүүлэх үйл ажиллагааг хөнгөвчилөхөөс гадна судалгаа шинжилгээний үндсэн дээр бодлого тодорхойлоход иргэдийн санаа бодлыг тусгах боломжийг бий болгох зорилгоор сумдад шуурхай удирдлагын орон тооны бус зөвлөлийг байгуулах 3. Сумдын Шуурхай удирдлагын орон тооны бус зөвлөлийг Иргэний танхимуудад түшиглэн байгуулж, түүнийг аймгийн Мэдээлэл, шуурхай удирдлагын төвөөс мэргэжил арга зүйн нэгдсэн удирдлагаар хангах Хүрэх үр дүн: Иргэдийн саналыг төрийн бодлого шийдвэрт тусгах, төрийн үйлчилгээг ил тод зохион байгуулах нөхцөл бүрдсэн байна.

53

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

Зорилт 7. Төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэн өргөтгөж, төрийн зарим ажил, үйлчилгээг төрийн бус байгууллага, хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус байгууллага, хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлэх ажлын жагсаалтыг жил бүр шинэчлэн баталж хэрэгжүүлэх 2. Төр, хувийн хэвшлийн хамтран ажиллах зөвлөлийг байгуулж, хувийн хэвшил, мэргэжлийн холбоодын саналыг орон нутгийн бодлого шийдвэрт тусгах, хамтран хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Талуудын хамтын ажиллагаа өргөжиж, итгэлцлэл нэмэгдсэн байна. Зорилт 8. Төрийн үйлчилгээг чирэгдэлгүй, шуурхай болгоход чиглэсэн шинэ дэвшилтэт хэлбэрийн үйлчилгээг тууштай нэвтрүүлж, иргэдийн тавьсан асуудлыг шуурхай шийдвэрлэдэг болгох, бүрдүүлэх бичиг баримтын нэр төрлийг цөөлөх, хялбаршуулах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Цахим хэлбэрээр олон төрлийн үйлчилгээ үзүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх 2. Төрийн үйлчилгээг үзүүлэхэд шаардагдах бичиг баримтын нэр төрлийг цөөлөх, хялбаршуулах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх 3. Сумдад бүртгэл мэдээллийн онлайн системийг нэвтрүүлэх техник эдийн засгийн үндэслэлийг тооцож, үе шаттай хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Төрийн үйлчилгээнд мэдээллийн технологийн дэвшлийг ашиглан, зайн үйлчилгээг нэвтрүүлж, èðãýíèé, ýä õºðºíãèéí áîëîí õóóëèéí ýòãýýäèéí á¿ðòãýëèéí ¿éë÷èëãýýã èðãýäýä ãàçàð äýýð íü ÷èðýãäýëã¿é, шуурхай ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëгоно. Зорилт 9. Төрийн байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит аж ахуйн нэгж байгууллагад дотоод хяналт шалгалтын нэгж ажиллуулж, тэдгээрийг мэргэжил арга зүйгээр ханган ажиллана. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Дотоод аудитын үйл ажиллагааны үр дүнд суурилж, төрийн байгууллагуудын үйлчилгээ болон менежментийг сайжруулах 2. Хөрөнгө оруулалт, төсөл, хөтөлбөрт дотоод аудит хийх замаар эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлж, зөвлөн туслах үйл ажиллагааг чанаржуулах Хүрэх үр дүн: Төрийн байгууллагуудын үйлчилгээний чанарын түвшин дээшилсэн байна. Зорилт 10. Иргэд, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад хийх төрийн хяналт шалгалтыг багасгаж, зөвлөн туслах үйлчилгээг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Иргэд, аж ахуйн нэгж, байгуулагуудад хяналт шалгалтын нэгдсэн төлөвлөгөөний дагуу зөвлөн туслах багийг томилон ажиллуулах 54

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

2. Зөвлөн туслах, мэргэжил арга зүйгээр хангах үйл ажиллагаанд шаардагдах материаллаг бааз, хүний нөөцийг чадавхижуулан ажиллуулах Хүрэх үр дүн: Иргэд, аж ахуйн нэгж, байгуулагад мэргэжил арга зүйн туслалцаа үзүүлж, чадавхижуулсан байна. Зорилт 11. Төрийн байгууллагуудын хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах харилцааг нэмэгдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Төрийн байгууллагууд үйл ажиллагаагаа сурталчилах зардлыг жил бүр төсөвтөө тусган хэрэгжүүлэх 2. Хөдөөгийн иргэдэд орон нутгийн цаг үеийн мэдээ, мэдээллийг шуурхай, хүртээмжтэй хүргэх, мэдээлэл солилцох нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх Хүрэх үр дүн: Хөдөөгийн иргэдэд орон нутгийн цаг үеийн мэдээллийг шуурхай хүргэх нөхцөл бүрдсэн байна. Зорилт 12. Орон нутгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэн, аймгийн хөгжлийг дэмжих “Стандарттай Өвөрхангай“ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Томоохон үйлдвэрлэл, үйлчилгээний байгууллагуудад олон улсын “ISO 9001 Чанарын удирдлагын тогтолцоо“ стандартыг нэвтрүүлэх 2. Ус, дулаан, цахилгаан, эрчим хүчний хэмжлийн эталон төхөөрөмжөөр ханган, иргэдэд үйлчлэх үйлчилгээг чирэгдэлгүй болгох 3. “Стандарттай Өвөрхангай“ хөтөлбөрийг боловсруулж хэрэгжүүлэх Хүрэх үр дүн: Стандартчилал, хэмжил зүйн үр дүнг иргэд хүртэх хүртээмж нэмэгдсэн байна. Зорилт 13. Иргэн–цэргийн харилцааг бэхжүүлж, цэргийн насны залуучуудад эх оронч үзэл, хүмүүжил олгох төлөвшлийн орчинг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Цэргийн штабын сургалтын төвийн материаллаг баазыг бэхжүүлэх 2. Цэргийн албыг биеэр дүйцүүлэн хаах иргэдийн анхан шатны сургалт зохион байгуулах Хүрэх үр дүн: Сургалтын чанар сайжирч, цэрэг, эх оронч хүмүүжил төлөвшсөн байна.

4.2. ХУУЛЬ, ЭРХ ЗҮЙ Зорилт 1. Иргэдийн нийтийн эрх зүйн боловсролыг дээшлүүлэх ажлыг иргэд, олон нийтийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэн зохион байгуулж, сум бүрт хууль зүйн туслалцааны үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлнэ.

55

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Төрийн бүх шатны байгууллагуудад “Эрх зүйн сургалт сурталчилгааны хөтөлбөр“-ийг жил бүр шинэчлэн боловсруулж, хэрэгжүүлэх 2. Нийгмийн зорилтот бүлгүүдэд чиглэсэн эрх зүйн сургалт, сурталчилгааг зохион байгуулж, сумдад эрх зүйн хөтөч ажиллуулах 3. Орон нутагт ажиллаж буй нотариатын танхим, нотариатын үүрэг гүйцэтгэгчдийн үйл ажиллагаанд хуулийн дагуу хяналт тавьж, нийгэмд эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх чиг үүрэгтэйгээр ажиллуулах Хүрэх үр дүн: Эрх зүйн сургалт, сурталчилгааны хүртээмжийг нэмэгдүүлсэн байна.

Зорилт 2. Хүний эрхийг дээдлэх Үндсэн хууль, Олон улсын гэрээ, конвенци, хууль тогтоомжоор баталгаажсан зарчмыг хэрэгжүүлж, хүний эрхийн асуудлаар нутгийн захиргааны болон олон нийтийн байгууллага, иргэдээс гаргасан санал санаачилгыг дэмжиж, салбар хоорондын уялдаа холбоог сайжруулна. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Хүний эрхийн боловсрол, мэдээллийг олон нийтэд түгээх замаар нийгмийн бүлгүүдийн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, эвлэлдэн нэгдэх эрхийг хангах ажлыг холбогдох байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулах 2. Хүний эрхтэй холбогдолтой хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналтшинжилгээ, үнэлгээ хийж, хөндлөнгийн хяналт тавих ажлыг төрийн бус байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлэх 3. Хүний эрх, эрх чөлөө, иргэн, хуулийн этгээдийн хууль ёсны ашиг сонирхолд харшилсан шийдвэр гаргагчдад зөвлөн туслах үйлчилгээ үзүүлэх, хүлээлгэх хариуцлагыг нэмэгдүүлэх 4. Бизнесийн шударга өрсөлдөөний эрүүл орчныг бүрдүүлэн хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах зорилтот арга хэмжээг жил бүр зохион байгуулах Хүрэх үр дүн: Орон нутагт гарч байгаа хүний эрхийн зөрчил, гомдлыг шуурхай шалгаж шийдвэрлэсэн байна. Зорилт 3. Авлига, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, ил тод байдлыг нэмэгдүүлэх, хариуцлагын тогтолцоог бий болгоно. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Байгууллага бүр авлигын эсрэг үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг жил бүр шинэчлэн, тусгагдсан зорилт, арга хэмжээг хэрэгжүүлэх, зардлыг тусгайлан төлөвлөж, санхүүжүүлдэг болгох 2. Авлига, хүнд суртлыг бий болгоход нөлөөлж буй холбогдох дүрэм журмыг хялбарчлах, хүчингүй болгох зэрэг арга хэмжээ авч, төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагааг хэрэглэгчдээр үнэлүүлэх ажлыг хэвшүүлэн, үр дүнг тооцож ажиллах 3. Авлига, ашиг сонирхлын зөрчлийн талаарх мэдээлэл хүлээн авах ажлыг зохион байгуулж, мэдээлэл, мэдэгдлийн дагуу шалгах, 56

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

хариуцлага хүлээлгэх Хүрэх үр дүн: Авлигын эсрэг стратеги төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж ажилласнаар авлигын индексийг 80-аас доошгүй хэмжээнд хүргэнэ. Зорилт 4. Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, таслан зогсоох, нийгмийн хэв журмыг хангахад хуулийн байгууллагуудын хамтын хүчин чармайлтыг чиглүүлж, гэмт хэрэг үйлдэгдэх шалтгаан нөхцөлийг судлаж, нийгмийн сөрөг үзэгдлүүдтэй тэмцэх ажлыг эрчимжүүлж, иргэдийн амар тайван амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. “Архидалтгүй Өвөрхангай“ хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд үнэлгээ хийж, цаашид авах арга хэмжээг эрчимжүүлэн, архины хэрэглээг багасгах, хорт зуршлыг арилгах чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхэлдэг төрийн бус байгууллагуудыг дэмжин ажиллах 2. Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх болон бусад тодорхой төрлийн гэмт хэргийн гаралт, шалтгаан нөхцөлөөс хамааран зорилтод ажлыг жил бүр төлөвлөж хэрэгжүүлэх 3. Малчдын бүлэг, нөхөрлөлийг холбооны болон бусад техник хэрэгслээр хангах, мал бүрийг коджуулах замаар мал хулгайлах гэмт хэрэгтэй тэмцэх 4. ГХУСАжлын зардлыг гэмт хэргийн гаралт, орлого төвлөрүүлэлттэй нь харьцуулж сумдад хуваарилах замаар сумдын ГХУСАЗЗөвлөлийн үйл ажиллагааг дэмжиж, олон нийтийн зөвлөлийн үйл ажиллагааг идэвхижүүлэх 5. Аймгийн Засаг даргын дэргэдэх Цагдаагийн газар, Шүүхийн шинжилгээний албыг зориулалтын байртай болгох, Хужирт сумын Цагдаагийн тасгийг шинэ байртай болгох асуудлыг судалж, шийдвэрлэх 6. Олон нийт, цагдаагийн хамтын ажиллагааг шинэ шатанд гаргах ажлын хүрээнд гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, орон байрны хулгайн гэмт хэргийг илрүүлж, таслан зогсоох, нийтийн хэв журмыг хангах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа олон нийтийн зөвлөл, нөхөрлөл, бүлгэмийн үйл ажиллагааг бүх талаар дэмжин ажиллах Хүрэх үр дүн: Гэмт хэргийн гаралтыг бууруулах нөхцөлийг бүрдүүлсэн байна.

4.3. ОНЦГОЙ БАЙДАЛ Зорилт 1. Гамшгаас хамгаалах хууль тогтоомжийг сурталчилах, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулан, аврах бүлэг, гамшгаас хамгаалах алба, мэргэжлийн ангиудын сургалт, дадлагыг тогтмолжуулна. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Гамшгаас хамгаалах хууль тогтоомжийг сурталчилах ажлыг тогтмолжуулж, аймгийн Засаг даргын нэрэмжит бэлэн байдлын үзлэгийг жил бүр зохион байгуулах 57

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

2. Гамшгаас хамгаалах иж бүрэн, команд штабын сургалт, дадлагыг сумдад бүсчилэн зохион байгуулах Хүрэх үр дүн: Байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэд гамшгаас хамгаалах арга хэмжээнд дадлагажиж, аврах бүлэг, гамшгаас хамгаалах алба, мэргэжлийн ангиудын чадвар дээшилсэн байна. Зорилт 2. Гал унтраах болон аврах машин техник, багаж хэрэгслийн парк шинэчлэлтийг дэс дараатайгаар шийдвэрлэж, сумдад ой хээрийн түймэр унтраах багаж хэрэгслийн бэлэн байдлыг хангана. Хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: 1. Онцгой байдлын албаны бэлтгэл, бэлэн байдлыг хангах, гамшигтай тэмцэх чадавхийг дээшлүүлж, техник хэрэгслийн хангалтыг сайжруулах 2. Ой, хээрийн түймэр гарах магадлал бүхий Уянга, Хархорин, Хужирт, Бат-Өлзий, Зүүнбаян-Улаан сумдад эрсдэлтэй саруудад урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохион байгуулж, ой, хээрийн түймэр унтраах багаж хэрэгсэлтэй болгож, бэлэн байдлыг хангах 3. Аймаг, сумдын Засаг даргын Нөөцийн санд болзошгүй цагийн байдлын үед хэрэглэх эх үүсвэрийг жил бүр төлөвлөх Хүрэх үр дүн: Гамшгийн үед ажиллах бэлэн байдал хангагдсан байна. Энэхүү аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны “БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020“ хөтөлбөр нь 4 бүлэг, 73 зорилт, 268 арга хэмжээтэй байна. ТАВ. ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭ, ҮНЭЛГЭЭ Өвөрхангай аймгийн Засаг даргын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны “БҮТЭЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ-2020“ хөтөлбөрийг Засаг дарга, түүний Тамгын газрын шууд удирдлагаар төрийн болон орон нутгийн байгууллагууд хариуцсан чиг үүргийн дагуу гүйцэтгэнэ. Үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн хэрэгжилт, үр дүнг жил бүр аймгийн Засаг даргын Тамгын газар иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд тайлагнаж, иргэдэд ил тод, нээлттэй мэдээлнэ. Хөтөлбөр, дэд хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явц, үр дүнд хоёр жил тутам хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийж, хуулийн хугацаанд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газарт хүргүүлж ажиллана. Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явц, үр дүнд аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Төрийн захиргааны удирдлагын хэлтэс, Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын хэлтэс, иргэд, олон нийтийн байгууллагууд хяналт тавьж ажиллана. ___оОо___ 58

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ДЭД ХӨТӨЛБӨРИЙН ЖАГСААЛТ Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2016 оны 09 дүгээр сарын 28-ны өдрийн 2/01 дугаар тогтоолын хоёрдугаар хавсралт

2016 ОНД ХУГАЦАА ДУУСЧ БАЙГАА ХӨТӨЛБӨРҮҮД 1. “Хүмүүнлэгийн хөтөлбөр“

Аймгийн ИТХ-ын 2012 оны 25 дугаар тогтоол (2012-2016) 2. “Өвөрхангай аймагт аж ахуйн нэгжүүдийг хөгжүүлэх хөтөлбөр“

Аймгийн ИТХ-ын 2012 оны 34 дүгээр тогтоол (2012-2016) 3. “Эрүүл хот, сум, баг, өрх бий болгох дэд хөтөлбөр“

Аймгийн ИТХ-ын 2012 оны 66 дугаар тогтоол (2012-2016) 4. “Өсвөр үеийнхэн-Ирээдүйн эцэг эх дэд хөтөлбөр“

Аймгийн ИТХ-ын 2013 оны 27 дугаар тогтоол (2012-2016) 5. “Хүнсний баталгаат байдал дэд хөтөлбөр“ Аймгийн ИТХ-ын 2012 оны а/263 дугаар тогтоол (2009-2016) 6. “Өвөрхангай аймгийн бэлчээр ашиглалтын менежментийг сайжруулах хөтөлбөр“

Аймгийн ИТХ-ын 2009 оны 38 дугаар тогтоол (2009-2016) 7. “Суралцагч байгууллага хөтөлбөр“

Аймгийн Засаг даргын 2009 оны 392 дугаар захирамж (2010-2016) 8. “Чацаргана хөтөлбөр“

Аймгийн Засаг даргын 2010 оны 380 дугаар захирамж (2010-2016) 9. “Хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлж, ажлын байрыг бий болгох дунд хугацааны хөтөлбөр, ажлын төлөвлөгөө батлах тухай“

Аймгийн ИТХ-ын 2014 оны 17 дугаар тогтоол (2014-2016) ХЭРЭГЖИХ ХУГАЦАА ДУУСЧ БАЙГАА БОЛОВЧ ШИНЭЧЛЭН БАТАЛЖ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ХӨТӨЛБӨР 1. “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг хамгаалах“ хөтөлбөр

Аймгийн ИТХ-ын 2013 оны 82 дугаар тогтоол (2013-2016) “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эрхийг хамгаалах“ аймгийн хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 2.2.7.1 2. “Бүтээлч багш“ хөтөлбөр

Аймгийн ИТХ-ын 2013 оны 94 дүгээр тогтоол (2013-2016)

“Багшийн хөгжил“ аймгийн хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 2.2.6.1 3. “Шатар“ хөтөлбөр, төлөвлөгөө

Аймгийн ИТХ-ын 2014 оны 31 дугаар тогтоол (2014-2016)

“Шатар“ аймгийн хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 2.2.5.2 4. “Хүүхдэд ээлтэй дотуур бай“ хөтөлбөр

Аймгийн ИТХ-ын 2014 оны 40 дүгээр тогтоол (2014-2016)

“Хүүхдэд ээлтэй сургууль, дотуур байр“ хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 2.2.4.2

59

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ОДОО ХЭРЭГЖИЖ БАЙГАА БОЛОН ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЭН ХЭРЭГЖИХ ХӨТӨЛБӨР 1. “Архидалтгүй-Өвөрхангай“ хөтөлбөр

Аймгийн ИТХ-ын 2014 оны 15 дүгээр тогтоол (2014-2017)

“Архидалтгүй Өвөрхангай“ хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 4.2.4.1 2. “Иргэний боловсрол“ хөтөлбөр

Аймгийн ИТХ-ын 2014 оны 20 дугаар тогтоол (2014-2018) 3. “Арвайхээр хотын агаарын бохирдлыг бууруулах хөтөлбөр“

Аймгийн ИТХ-ын 2013 оны 33 дугаар тогтоол (2013-2018) 4. “Аймгийн Хөгжимт драмын театрын хөгжлийн хөтөлбөр

Аймгийн ИТХ-ын 2014 оны 70 дугаар тогтоол (2015-2020) 5. “Стандарттай-Өвөрхангай“ хөтөлбөр

Аймгийн ИТХ-ын 2015 оны 38 дугаар тогтоол (2015-2020) 6. “Төрийн албан хаагчдын ажиллах нөхцөл, нийгмийн баталгааг хангах“ хөтөлбөр

Аймгийн Засаг даргын 2012 оны а/133 дугаар захирамж (2012-2020) ШИНЭЭР БАТЛАН ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ХӨТӨЛБӨРҮҮД 1. “Аймгийн эдийн засгийг эрчимтэй хөгжүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулах“ хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 1.1.1.4 2. “Аймгийн Гадаад харилцааны нэгдсэн бодлого“ ЗДҮАХ-ийн 1.1.9.1 3. “Аймгийн мал эмнэлгийн үйлчилгээний чанарыг сайжруулах“ хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 1.3.2.1 4. “Нөхөрлөл, хоршооны үйл ажиллагааг дэмжих“ хөтөлбөр ЗДҮАХ -ийн 1.3.3.1 5. “Оюунлаг Өвөрхангай“ хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 2.2.5.1 6. “Эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих“ хөтөлбөр ЗДҮАХ -ийн 3.4.1.2 7. “Соёлын үйлдвэрлэл“ аймгийн хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 2.3.1.4 8. “Хүүхдэд ээлтэй аймаг“ хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 2.5.1.1 9. “Нэг өрх-нэг ажлын байр“ хөтөлбөр ЗДҮАХ-ийн 3.4.1.4 10. “Эрх зүйн сургалт, сурталчилгааны хөтөлбөр“ ЗДҮАХ-ийн 4.2.1.1 11. “Аялал жуулчлалын дэд хөтөлбөр“ ЗДҮАХ-ийн 1.2.1.1 Аймгийн Засаг даргын Тамгын газрын Төрийн захиргааны удирдлагын хэлтэс

60

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛЫН ЖАГСААЛТ 1. Батмөнх.Б, Өвөрхангай аймгийн байгаль орчин, нийгэм, эдийн засгийн эмзэг байдлын үнэлгээний тайлан, 2016 он 2. БОНХАЖЯ. Монгол орны уур амьсгалын өөрчлөлтийн үнэлгээний хоёрдугаар илтгэл, Улаанбаатар, 2014 он 3. БОНХАЖЯ. Дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулахад Монгол улсын оруулах хувь нэмэр. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн төсөл, Улаанбаатар, 2015 он 4. Монгол Улсын Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого 5. Монгол Улсын Засгийн газрын Үйл Ажиллагааны Хөтөлбөр, 2016-2020 6. Монгол Улсын Их Хурал, МУ-ын Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал - 2030 7. Монгол Улсын Ногоон хөгжлийн бодлого, 2014 он 8. Өвөрхангай аймгийн Монгол Ардын Намын мөрийн хөтөлбөр 9. Өвөрхангай аймгийн Статистикийн Хэлтэс 10. Өвөрхангай аймгийн эдийн засгийг 2014-2024 онд хөгжүүлэх бодлогын баримт бичиг 11. Үндэсний Статистикийн Хороо, Монгол Улсын статистикийн эмхтгэл, 2014 он 12. Үндэсний Статистикийн Хороо, Өвөрхангай аймгийн статистикийн товчоон, 2014 он 13. Үндэсний Статистикийн Хороо, Статистикийн мэдээллийн нэгдсэн сан, 2015 он

Техник, санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэгч: НҮБ-ын Байгаль орчны хөтөлбөр - НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн хамтарсан “Ядуурал, байгаль орчны доройтлыг бууруулах санаачилга” хөтөлбөр Хянасан: И.Доржсүрэн, Аймгийн Засаг даргын орлогч, Хөтөлбөр боловсруулсан Ажлын хэсгийн ахлагч Эхийг бэлтгэсэн: Ч.Батсуурь, Аймгийн ЗДТГ-ын ТЗУХ-ийн ахлах мэргэжилтэн Зөвлөх: У.Тунгалаг, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн зөвлөх, доктор Д.Баяртогтох, Аймгийн Ахмадын хорооны дарга П.Дашпунцаг, Ахмад ажилтан Д.Бордух, Ахмад эдийн засагч НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр Ж.Должинсүрэн, Хүний хөгжил, Мянганы хөгжил зорилтуудын хөтөлбөрийн менежер П.Цэцгээ, Хөтөлбөрийн ажилтан

61

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ªâӨðõàíãàé àéìãèéí ХЭЛТЭС, АГЕНТЛАГЫН дарга нарын óòàñíû æàãñààëò ¹

Нýðс

Ãàçàð, õýëòýñ, àëáàäûí íýð

Óòàñíû äóãààð

1 2

Г.Ганболд А.Ишдорж

Àéìãèéí Çàñàã äàðãà Àéìãèéí ÈÒÕ-ûí äàðãà

Àæèë 7032-2325 7032-2354

3

Î.Áàòæàðãàë

Àéмãèéí ÇÄ-ûí îðëîã÷

7032-2989

4

И.Доржсүрэн

Àéмãèéí ÇÄ-ûí îðëîã÷

7032-3847

5

Ö.Ãàíáîëä

Àéìãèéí ÇÄÒÃ-ûí äàðãà

7032-2073

6

Ò.Ãîí÷èãäîðæ

ÈÒÕÒ-èéí íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà

7032-2200

7

Í.Ýíõöýöýã

8

Т.Үржинпүрэв

9

Ж.Энх-Амар

10

Г.Баясгалан

11

Б.Мөнхжаргал

12

Ä.Íýìýõáàÿð

13

Ц.Батдорж

14

Н.Ганболд

15 16

Ч.Самбуу-Ёндон Д.Шиваанүрдэв

17

С.Цэдэнбалжир

18 19

Я.Ганбат С.Дуламсүрэн

20

Т.Ариунболд

21

Б.Энхтөр

22

Ч.Гүнсэнхорол

23

Р.Энхжаргал

24

Д.Байгалмаа

25

Д.Бэхбаяр

62

Òºðèéí çàõèðãààны óäèðäëàãûí õýëòсийн дарга Õóóëü, эрх ç¿éí õýëòсийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Хяналт шинжилгээ үнэлгээ, дотоод аудитын хэлтсийн дарга Хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн хэлтсийн дарга Íèéãìèéí бодлогын õýëòсийн дарга Ñàíõ¿¿, òºðèéí ñàíãèéí õýëòсийн дарга Öýðãèéí øòàáын дарга Орон нутгийн өмчийн газрын дарга Áîëîâñðîë ñî¸ëûí ãàçрын дарга Ýð¿¿ë ìýíäèéí ãàçрын дарга Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн газрын дарга Öàãäààãèéí ãàçрын дарга Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí ãàçàð Áайгаль орчин, аялал жуулчлалын гàçрын дарга Биеийн тамир спортын газрын дарга Ãазрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын гàçрын дарга Эрүүл мэнд, нèéãìèéí äààòãàëûí õýëòсийн даргыг түр орлон гүйцэтгэгч Ñòàíäàðòчилал, õýìæèë ç¿éí хэлтсийн дарга Îíöãîé áàéäëûí газрын дарга

Гар утас 99059132 99026996 99329595 98059595 99102898 99049825 98805544 99993689 89903689

7032-2380

99178162

7032-3072

99047900

7032-3565

99009991

7032-3719

99009601 93018101

7032-3071

99291289

7032-2562 7032-2215

99005199 98115199 99003295 88273264

7032-2006

99026660

7032-2506 7032-2195

99323832 99027701 99223393 93023393 99991728 99006308 93040011 89999800

7032-2267 7032-2686 7032-3156 7032-3260 7032-2099

96532322

7032-3720

99058959

7032-3433

99783859

7032-2320

99177195

7032-2740

99045113

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

26 27

О.Түмэнжаргал Н.Эрдэнэсувд

Ñòàòèñòèêèéí õýëтсийн дарга Òàòâàðûí õýëòсийн дарга Óëñûí á¿ðòãýëèéí õýëòсийн 28 Ä.Áîëîð-Ýðäýíý даргыг түр орлон гүйцэтгэгч Хөдөлмөр, халамжийн үйлчил­ 29 С.Ундрах гээ­ний газрын дарга Õүүхэд, гэр бүл хөгжлийн 30 Ж.Пүрэвсүрэн хýëòсийн дарга Øүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх 31 Д.Батгэрэл албаны дарга Øүүхийн шинжилгээний аëáàны 32 П.Цогбадрах дарга Зооноз өвчин судлалын төвийн 33 Í.Ýíõáîëä дарга Óс, цаг уур орчны шинжилгээ­ 34 Б.Оюунчимэг ний аëáàны дарга Мэдээлэл, шуурхай удирдлагын 35 Б.Сайнжаргал төвийн дарга 36 Л.Анхбаяр Төв номын сангийн эрхлэгч 37 Д.Тогтох Аймгийн музейн дарга 38 Н.Цогтбаяр Тагнуулын хэлтсийн дарга Санхүүгийн хяналт, аудитын 39 Л.Хатанбаатар албаны дарга 40 Д.Амартүвшин Арвайхээр сумын ИТХ-ын дарга 41 О.Пүрэвдорж Арвайхээр сумын Засаг дарга Гэр бүл, хүний хөгжлийн төвийн 42 Ш.Оюунчимэг дарга Насан туршийн боловсролын 43 А.Адьяа төвийн дарга 44 Ц.Анхтуяа БОЭТ-ийн дарга 45 Б.Дэмбэрэлсайхан ЭБЦТС ТӨХК 46 О.Лхагвасүрэн Онги-Ус суваг ОНӨХК Тээвэр үйлчилгээний төвийн ӨВ 47 Г.Тамир аймаг дахь салбарын дарга Таац, Онги голын сав газрын 48 Д.Рэгзэн захиргааны дарга 49 Д.Түмэнжаргал Хөгжимт драмын театрын дарга Мэргэжил сургалт үйлдвэр­лэ­ 50 Д.Алтанцэцэг лийн төвийн захирал “Монгол банк“-ны ӨВ аймаг 51 Х.Нэргүй дахь салбар 52 Д.Лхам-Оролмаа “АЗЗА“ ОНӨААТҮГ-ын дарга “Арвайхээр ТҮК“ ОНӨААТҮГ-ын 53 Д.Сүх-Өлзий дарга

7032-2427 7032-2425

99008338 99098315

7032-2937

99329829 99019172

7032-2227

99072858 93077878

7032-2030 7032-2838

99212505

7032-3379

99329135

7032-2472

99040369 98960369

7032-3211

99067603

7032-2613

88257733 99323911

7032-2916 99108995 7032-2636 7032-2540

89165055 99991296 99065065

7032-3082

99329364

7032-2176 7032-2642

91990088 99087322 88119394 94990161

7032-2567

99527779 99327979 99997268 99329306 89800101 95166565

63

АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН 2016-2020 ОНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР

ªÂªÐÕÀÍÃÀÉ ÀÉÌÃÈÉÍ ÑÓÌÄÛÍ ÓДИРДЛАГУУДЫН УТАСНЫ ЖАГСААЛТ

¹

ÑÓÌÛÍ ÍÝÐ

1 2 3

ÁÀßÍ-ªÍĪРÁ¯ÐÄ ÁÀÒ-ªËÇÈÉ ÁÀÐÓÓÍÁÀßÍÓËÀÀÍ ÁÀßÍÃÎË ÃÓ×ÈÍ-ÓÑ ÅѪÍǯÉË ªËÇÈÉÒ Ç¯¯ÍÁÀßÍÓËÀÀÍ ÁÎÃÄ ÍÀÐÈÉÍÒÝÝË ÑÀÍÒ ÒÀÐÀÃÒ ÒªÃЪà ÓßÍÃÀ ÕÀÉÐÕÀÍ­ ÄÓËÀÀÍ

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

ÕÓÆÈÐÒ

18 ÕÀÐÕÎÐÈÍ 19 ÀÐÂÀÉÕÝÝÐ

64

ÈÒÕ-ÛÍ ÄÀÐÃÛÍ ÎÂÎÃ, ÍÝÐ

ÓÒÀÑ

ÇÀÑÀÃ ÄÀÐÃÛÍ ÎÂÎÃ, ÍÝÐ

ÓÒÀÑ

Ч.Пүрэвсүрэн А.Болдбаатар Д.Цэрэнтогтох

99717799 Ñ.Õèøèãäîðæ 88900117 99892170 Г.Баярмөнх 95775005 99060856 Ì.Æàìúÿíøàðàâ 99044625

С.Батжаргал

99031277

Ä.Áààòàð÷óëóóí

99064008

×.×óëóóíöýöýã Х.Энхтайван Т.Бат-Өлзий Д.Жамбалсүрэн

99952626 88646565 99961333 95716688

À.̺íõáàò Ð.Íàìãèëðàã÷àà Д.Мөнхбаяр Ё.Рэцэндорж

99816238 89692110 99320050 95757572

П.Мөнхтөгс

99741333

Б.Ууганбаяр

90005900

Ц.Баярмөнх Ц.Ганхуяг У.Мөнхтогтох Ò.Ýðäýíýý Á.Áàÿðñàéõàí Б.Ганбат

99057237 89657821 98153200 95057184 99079855 95445409

Ч.Чинзориг Б.Сугар С.Дамдинпүрэв Õ.Äàøäýëýã Á.Áàòáàÿð Б.Доржтогоо

99108704 88100311 99320202 96360055 99322268 99986030

П.Алтанган

88682199 Ч.Ганхуяг

Б.Дэмбэрэл Ë.Ãàíáàò Д.Амартүвшин

99840675 Ð.Ëõàâãàñ¿ðýí 96440675 99230949 Ë.Ýíõáàò 89165055 О.Пүрэвдорж

99949171 99091762 99059260 99991296

“БҮТЭЭЛЧ ӨВӨРХАНГАЙ - 2020“

ӨВӨРХАНГАЙ АЙМГИЙН ЦАХИМ ХУУДАСНЫ ХАЯГУУД ¹ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

БАЙГУУЛЛАГЫН ÍÝÐ Өвөрхангай аймгийн ЗДТГазар Аймгийн ИТХурал Áаян-Өндөр сумын ЗДТГазар Áүрд сумын ЗДТГазар Áат-Өлзий сумын ЗДТГазар Áаруунбаян-Улаан сумын ЗДТГазар Áаянгол сумын ЗДТГазар Ãучин-Ус сумын ЗДТГазар Åсөнзүйл сумын ЗДТГазар ªлзийт сумын ЗДТГазар Çүүнбаян-Улаан сумын ЗДТГазар Áогд сумын ЗДТГазар Íарийнтээл сумын ЗДТГазар Ñант сумын ЗДТГазар Òарагт сумын ЗДТГазар Òөгрөг сумын ЗДТГазар Óянга сумын ЗДТГазар Õайрхандулаан сумын ЗДТГазар Õужирт сумын ЗДТГазар Õархорин сумын ЗДТГазар Àрвайхээр сумын ЗДТГазар

22 Аймгийн Эрүүл Мэндийн Газар 23 Бүсийн Оношилгоо Эмчилгээний Төв 24 Хүнс, хөдөө аж ахуйн газар 25 Аймгийн Онцгой Байдлын газар Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын 26 хөгжлийн хэлтэс 27 Татварын хэлтэс Эрүүл мэнд, нийгмийн даатгалын 28 хэлтэс 29 Статистикийн хэлтэс 30 Стандарт хэмжил зүйн хэлтэс Ус, цаг уур, орчны шинжилгээний 31 алба 32 Биеийн тамир, спортын газар 33 Аймгийн ХДТеатр

ЦАХИМ ХУУДАСНЫ ХАЯГ www.uvurkhangai.mn /ovorkhangai.gov.mn/ www.ith.gov.mn www.bayan-undur.ov.gov.mn www.burd.ov.gov.mn www.bat-ulzii.ov.gov.mn www.baruunbayan-ulaan.ov.gov.mn www.bayangol.ov.gov.mn www.guchin-us.ov.gov.mn www.ulziit.ov.gov.mn www.zuunbayan-ulaan.ov.gov.mn www.nariinteel.ov.gov.mn www.sant.ov.gov.mn www.taragt.ov.gov.mn www.tugrug.ov.gov.mn www.uyanga.ov.gov.mn www.khairkhandulaan.ov.gov.mn www.khurirt.ov.gov.mn www.kharkhorum.mn www.arvaikheer.mn www.uvurkhangai.mohs.mn www.boet.ov.gov.mn/ www.mofa.gov.mn/ovorhangai www.obg.ov.gov.mn/ www.child.ov.gov.mn www.tatvar.ov.gov.mn www.ndaatgal.ov.gov.mn www.uvurkhangai.nso.mn uvmasm.wordpress.com www.icc.mn/aimag/Uvurkhangai www.sport.ov.gov.mn www.teatr.ov.gov.mn

65

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020

66

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020” ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

Arvaiheer 2016 67

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

Contents Greetings 69 Resolution of the Citizens’ Representatives Hural of the Province 71 General provision 73 Priority objectives 79 One. Environment, green development, and tourism policy goals and objectives 81 1.1 Environment and land relations 1.2 Tourism Two. Economic development policy goals and objectives 2.1 Economy, budget, finance 2.2 Industry, favorable business environment, trade and service 2.3 Natural resources 2.4 Agricultural sector 2.5 Urban development, infrastructure, transportation logistics

87

Three. Social development policy and objectives 3.1 Health care 3.2 Education 3.3 Culture, arts and sport 3.4 Employment 3.5 Children, youth, family 3.6 Social welfare

97

Four. Goals and objectives of governance policy 4.1 State services 4.2 Law and legislation 4.3 State of emergency

113

Five. Monitoring and evaluation

120

Six. Sub-programs

121

68

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

GREETINGS

Uvurkhangai province Governor Ganbold G.

Uvurkhangai province residents, you have given us great trust to collaborate with in the next four years along with great obligations to improve local development, residents’ livelihood, education, culture and health care conditions.

With our local election program motto of “To create even more, To increase our people’s income”, the Province Governor’s action plan for the years 2016-2020 “Productive Uvurkhangai-2020” has been developed, approved by the Province Citizens’ Representative Hural and started implementation.

The document has been drafted on the basis of the Development policy planning law of Mongolia, Sustainable development vision-2030, Regional development program, Activities Program of the Mongolian Government for years 2016-2020, Policy document of the Uvurkhangai province economic development for years 2014-2024, the Mongolian People’s Party guidance program and documents on government adherence to sectoral policies.

Uvurkhangai people’s concerns and ideas were consulted with the Action plan developing working group, Presidium of the Citizens’ Representatives Hural, Governor’s counseling groups, National consultants of the UNEP-UNDP Poverty Environment Initiative program, Heads of Province Governor’s administration relevant units and agencies, representatives of business entities. The resourceful proposals and initiatives from these consultations were carefully considered and reflected in the Governor’s Action plan document.

69

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020 Series of discussion meetings with women representatives, local business people, representatives of the industry, doctors and healthcare specialists have taken place in drafting the action plan. In all, 150 constructive ideas from the people and 180 proposals from 11 members of the Citizens’ Representatives Hural were reflected in the action plan document.

Priority tasks, policy aims, purposes and necessary actions were successfully planned using UNEP-UNDP PEI programme’s on “Uvurkhangai province environmental, social, economic vulnerability assessment report 2016” which identified province’s priority issues negatively affecting the residents’ life and causing risks for province’s future development.

The objective of the next 4 years’ action plan was defined as “maintaining the province’s social and economic development, to honor our people, to work towards an economy with high growth rate capable of overcoming environmental and climate change based on scientific advances’.

The Province Governor’s action plan for 2016-2020 consists of 4 chapters, 73 objectives and 268 actions. We have been awarded a great responsibility for implementation of these objectives and actions which will advance the province’s local development to a new level with improved livelihoods and steady progress in all sectors including economic, education, cultural, health care, employment, food, agriculture, small and medium enterprises and others.

As active efforts and involvement from each and every resident of Uvurkhangai province is crucial for successful implementation of the Province Governor’s Action Plan, we firmly believe that together we will successfully implement the program.

70

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

RESOLUTION OF THE CITIZENS` REPRESENTATIVES HURAL OF UVURKHANGAI PROVINCE 28 September 2016

Number: 02/01

Arvaiheer city

To approve Uvurkhangai province Governor Action program for years 2016-2020 named “PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020” Guided by 18.1.1 `d` of the Article 18 and 19.1 of the Article 19 of the Law on Administration, territory units and their management of Mongolia and 15.2 of the Article 15 of the Law on development policy planning, RESOLUTE: 1. To approve Uvurkhangai aimag Governor Action program 2016 -2020 `PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020` by Annex one and list of sub-programs to implement the program by Annex two.

2. To ENCHARGE Aimag Governor (Ganbold G.): a. To annually report on implementation process and outcome of the `Productive Uvurkhangai-2020` program to the citizens` Representative Khural for assessment and conclusions and to take follow up actions and disclose the program implementation process to the citizens 3. To obligate soum governors on including relevant targets and activities in their respective action programs and ensure implementation based on local resources and potentials.

4. To encharge aimag citizens` Representative Khural Members with rendering support to intensify the implementation of the program, supervising the implementation process and outcomes, and cooperating in attracting foreign and domestic investment.

5. To appeal to all citizens, economic entities and non-governmental organizations to take active participation and initiatives towards implementing goals and objectives of the program and local development.

CHAIRMAN

(signed and stamped)

A. ISHDORJ

C: My Documents \Nuuts.Togtool.doc

71

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

FIRST CONFERENCE

72

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

GENERAL PROVISION

73

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

UVURKHANGAI PROVINCE GOVERNOR ACTION PROGRAM FOR YEARS 2016-2020 “PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020“ Mission To develop economy of high growth, self-sufficient and with rational structure, promoting socio-economic sustainable development, upholding its citizens and with capacity to overcome environment and climate change and based on knowledge, information technology and scientific advancement.

Evaluation of `PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020` Uvurkhangai province Governor Action program for years 2016-2020 shall be assessed by the following indicators.

#

Indicators

1

Gross domestic production

2

Per capita GDP in province

3

Industrial output

4

Total sale

5

Citizens` savings

6 7

Average life expectancy Poverty level Social insurance coverage of economically active population

8 9 10 11 12 13 14 15 16

74

Infant mortality per 1000 live births

Baseline, end of 2015

Target, end of 2019

413,6

610,5

3670,1

5417,0

31904,0

50117,2

80,2

120,2

61,8

81,4

69 25,3

71 18,0

number

47,3

55,0

promily

21,9

13,0

127,5

25,0

94,5

97,0

84,7

90,0

514,5

528,0

3997,6 4,8 59,300

10970,0 8,0 100,000

measuring unit

Billion tugriks Thousand tugriks Million tugriks Billion tugriks Billion tugriks year percent

Maternal mortality per 100000 live промиль births Enrollment (general education percent school) Enrollment (pre-school education) percent Average score of entrance exam score (university, institution) Harvested crops ton Percentage of cattle in total flock percent Number of tourists visited province person

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

Program development backround ``Sustainable development concept-2030`` of Mongolia was approved

by Resolution 19 of the State Great Hural of Mongolia on February 5, 2016, which advances tangible goals such as the eradication of poverty in all its forms, extension of average life expectancy to 78, and transforming 80 percent of the population into wealthy and middle class and becoming one of the first 30 countries in green development indicator.

Uvurkhangai province Governor Action Program for 2016-2020 is developed in pursuant to Provision 15 of the Law on Development Policy Planning.

The Program contains mid-term priority goals and targets in order to facilitate the implementation of the Sustainable development concept of Mongolia and long term economic development policy and strategy of Uvurkhangai province for 2014-2024.

Fundamental documents used in the development of Province Governor`s Action Program: • Sustainable development concept-2030 of Mongolia • Regional development concept • Action Program 2016-2020 of the Government of Mongolia • Economic development Policy documents of the Uvurkhangai province • Report on the implementation of the Province Governor`s Action Program for 2012-2016 (summary) • Assessment of vulnerability at province level and other basic surveys • Uvurkhangai province MPP platform (2016) • Uvurkhangai province DP platform (2016) • Statistical documents-2016/08, prepared by Statistical division of Governor`s Office Present development level of the Province Uvurkhangai province is situated in the central part of Mongolia in between the Govi Altai and Khangai range mountains, occupying 63,5 thousand square km land of steppe, forest and Gobi. Uvurkhangai province is rich in nature beauty and historical sites, such as Kharhorin city in Orkhon river valley, Tuvhen monastery created by Zanabazar, ancient graves and Orkhon red waterfall, Huis eight lakes, beautiful mountains of East and West merciful mountain, Dulgeen, Batkhaan, Khanhugshin, Eastern Bogd, Avzaga, Khongor ranges and their beautiful valleys, forests, hot springs and wildlife.

90,2% of the province territory is pasture, 2,4% forest and the rest belong to hay-field and crop-fields. There are 19 soums and 109 baghs. As of 2015, the population is 112,8 thousand and of which 44% live in rural areas and as for gender ration it is 50:50. About 66 percent of the population is 15-64 ages and of which 39 percent is below 15 ages and 4 percent is above 65 years old. The average life expectancy in Uvurkhangai province is 69 which are at the same level of national average.

As for economy of the province, the gross domestic production (GDP) in 2015 was 413,6 billion tugriks and of which 50 percent by agricultural sector, 18 percent by industry and construction and 32 percent by trade and service sector. During 2011-2015, freight transport has increased by 142% and pas75

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

senger transport by 52%.

Per capita GDP in 2015 was 3670,1 thousand tugriks, which is 0,5 percent growth. Province economy is significantly dependent on agriculture, in particular livestock, and during 2001 and 2010 zud and drought has caused damages accordingly growth of province GDP dropped sharply during these years.

In 2015, province has 4,511,0 thousand heads of livestock and of which 89 percent is small livestock (44 percent goats) and 11 percent is large livestock.

About 54 percent of province households have livestock and 84 percent of them (44 percent of total households) attend the livestock during all four seasons. According to 2015 statistics, 85 percent of herder households have electricity and 76 percent with cell phone and 73 percent with TV and almost half of the herder households have motorcycles.

While there is significant socio-economic progress, Uvurkhangai province still faces the following urgent problems in order to pass on to future generation the nature and cultural heritage and to ensure sustainable balanced environmental, social and economic development.

PRIORITY OBJECTIVES of the Province The present mid-term development document contains strategic goals to address several urgent issues facing the province today.

Survey on ``Vulnerability of environment, social and economic situation of Uvurkhangai province`` conducted by UNDP technical assistance in 2016 has identified those issues which might have negative impact on the further development of the province and the well-being of the citizens, through the vulnerability assessment methodology.

1. Climate change risk Impact of climate change and warming is urgent problem not only for Mongolia and it`s a global problem and Uvurkhangai province is not a exception and faces challenges to implement sustainable development principles without taking into consideration the climate change and global warming in its future development planning. In particular, Uvurkhangai province is heavily dependent on agriculture and the frequency as well intensity, caused damages of natural disaster such is drought, flood and forest fire are increasing, posing significant negative impact on province economy and livelihood of the citizens.

Just take the risks of drought and zud, during zud of 2000 and 2010 loss of livestock at province level was higher (16%) than the national level or presented 28% of the number of livestock of the previous year and as consequence the province human development index has declined in 2011 to 0.61 against 0.70 in 2009.

Therefore, there is a need to reduce climate change risk and socio-economically to be adapted to the emerging environment and to take necessary actions systematically in stages.

76

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

2. Poverty As for Uvurkhangai province, its poverty level in several indicators is higher than the national average and the rate of vulnerability is high.

32 percent of all herder households own less than 200 livestock and 30 percent of population come under 1-5 groups as for their income level or poverty level is 25,3 percent in the province.

It is imperative to introduce appropriate natural resource and eco-system management and to reduce rural population poverty and risks through the development of agricultural sector in addition to the support of economic development and creation of job places.

3. Poor industrialization and infrastructure Per capita GDP is twice lower (3670,1 thousand tugrik) than the natural average and the percentage of industry and construction sector in GDP is 1,9 times (17,9 percent) less than the national average.

Therefore, the development goal of the province is to attract tangible investment and infrastructure projects of national nature and to create business and development favorable environment in the province.

4. Pollution Major issues, influencing the quality of life of the Uvurkhangai population are the air and groundwater pollution and also the solid and liquid wastes.

These are the problems facing the areas of tourist attraction, and areas near by central roads as well as in dwellings. In particular, only 2.2% (2011) of the total population have access to improved sanitation facilities and 2.7% (2011) of the total population have access to safe drinking water, which is 6-7 times lower than the national average and becoming main cause for soil and water pollution. In addition, about 60 percent of the population is covered in garbage removal service and only 4% of the population has access to centralized heating system, and the rest of the population use incomplete combustion stoves, which is the major source of air pollution. It is impossible to develop sustainable development plan to create quality living environment and development of tourism without addressing these issues.

5. Ecosystem degradation Priority issues to be addressed in Uvurkhangai province are: degradation of pasture and desertification, soil erosion caused by mining and water pollution and decreasing forest and number of wild animals. Therefore, first of all we have to contain this degradation process and further to ensure their decline.

Climate change has also its impact on the degradation, which was the consequence of neglecting the environmental protection measures in agricultural and mining economic activities.

As for pasture carrying capacity it is 127 livestock per 100 hectare, which exceeds national average by 44 as of 2015 and 13 percent of the total territory of the province comes under the classification of intense and very intense 77

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

desertification (2010).

About 20 percent of springs and 6 percent of rivers and streams have dried up (2014) under the impact of climate change and considering the future prospects of facing more desiccation and warming, it is important to start taking measures now to protect water source and to introduce water saving technology and to develop habit of economizing water consumption.

Also, there is a need to take preventive actions against water pollution to safeguard human health, biodiversity and wild animals. Water pollution is mainly due to poor mining and tourism management and inadequate monitoring and control. Therefore, the present program advances goals to address these issues.

PRINCIPLES TO FOLLOW IN THE IMPLEMENTATION OF THE PROGRAM Implementation of the present four year action program shall be guided by the following principles.

Cooperation and partnership Two types of cooperation partnership shall be crucial for the implementation of the present program. Main strategy to get technical assistance and additional financing will be strengthening PPP and NGO cooperation at province level, and close partnership with international organizations and donor projects and programs.

For the implementation of the program, responsible cooperation of province public organizations and units of the local administration will be crucial.

Office of the Province Governor shall play a key role to coordinate the cooperation and activities of the implementing organizations and to ensure the integrity of their activities.

Innovation and new technology Technology and social new ideas and finding effective solution shall play exceptionally important role to the development of industry and infrastructure and the reduction of climate change risks and addressing environmental pollution. Therefore, the strategy for the implementation of the present program shall be to support innovative ideas and new technology of citizen and organizations through various mechanisms of incentives and concessions.

Leadership, good example and model Initiatives and efforts of individuals, households, organizations and their best experiences and leadership to be example for others shall play an important role for the successful implementation of the present program. We shall pursue a policy to support leadership role of organizations, community and individuals in poverty alleviation, and environment protection and appropriate management of pasture and in addressing environmental pollution and to promote 78

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

their names and make model for others and advocate through mass media.

Information, advocacy, communication The above said principles to be followed in the implementation of the present program could be achieved without communication, information and contacts. We will set up a communication mechanism which will provide information to the partners and the province citizens about the implementation process of the Governor`s action plan and actions taken on the basis of their feedback and concerns.

Strengthening the institutional capacity All public and non governmental institutions will play a key role in the implementation of the province Governor`s action program, which is based on the Sustainable development concept. Accordingly, it is important to strengthen the institutional capacity of herders` groups, civil society organizations and to promote their participation in order to ensure effective cooperation. Special attention shall be paid to involve the staff members of the institutions in trainings, to define the contribution and role of these institutions in the implementation of the program and to strengthen their financial capacity.

Guided by these five fundamental principles of the strategy, the following goals and objectives shall be achieved within the action program for 20162020.

Priority goals and objectives of the Program The pressing issues facing Uvurkhangai province are so complicated and some of them may not be addressed completely within four years and considering this reality, the action program advances a goal to build a fundament to solve these problems with in the framework of the present program.

Action program has classified all the action goals as environmental, social and economic, and yet addressing these issues require complex measures covering all the sectors. For example, reduction of climate change risks, adaptation, and poverty alleviation are the complex problems which require the achievement of all environmental, socio-economic goals and close cooperation and participation of all sectors. Therefore, the present program is the strategically important instrument to integrate all sectors activities and to guide towards finding solutions to these pressing problems.

Implementation of the province Governor`s Action Program for 2016-2020 shall achieve the following priority goals. Thus: Priority goal 1 To ensure the reduction of risks through the creation of adaption capacity in climate change and strengthening the system of prevention and stopping natural extreme phenomenon and disasters Objective 1. To determine the total green house emission and to reduce 79

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

emission in stages Objective 2. To implement adaptation measures in stages to ensure the reduction of livestock risks Objective 3. To reduce the natural disaster risks Priority goal 2 To support agricultural and construction industry and the development of roads and other infrastructure in tourism areas in order to increase province GDP Objective 1. To introduce green technology and produce agricultural value added production and deliver to domestic and foreign market Objective 2. To support construction material industry and become hub of trade and transit transportation of construction material, linking western and Khangai region Objective 3. To develop infrastructure in main tourist route and provide assistance to local tourist companies and business of citizens Objective 4. To develop and implement master plan for the development of Kharhorin soum as eco friendly city Priority goal 3 To alleviate poverty level through the implementation of program focused on vulnerable target group of province center dwellings and rural areas through supporting their health, education and employment.

Objective 1. To increase green employment of province and to support employment of target groups Objective 2. To ensure the rights of target group to have access to study, education and legal service Objective 3. To ensure health service for individuals of target group

80

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

ONE. ENVIRONMENT, GREEN DEVELOPMENT AND TOURISM POLICY GOALS AND OBJECTIVES

81

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

SECTORAL TARGET, ACTIONS, EXPECTED OUTCOME TO ACHIEVE THE PRIORITY GOALS ONE. ENVIRONMENT, GREEN DEVELOPMENT AND TOURISM POLICY GOALS AND OBJECTIVES SECTOR GOAL: to implement comprehensive policy of environment protection, ensuring equilibrium, appropriate use of natural resource and rehabilitation, and development of tourism and promotion of green development.

1.1. ENVIRONMENT AND LAND RELATIONS Objective 1: To create adaption for climate change and to strengthen system to prevent and stop weather dangerous phenomenon and natural disaster.

Action: 1. To conduct survey on extreme natural phenomenon and potential disaster and desertification, drought and zud, pasture carrying capacity and to improve early warning system, to provide training for citizens on adaptation and disaster safeguard knowledge through life long education system 2. To introduce advanced technology in artificial rain shooting and to install land generator at Ushgug khairhan 3. To introduce new efficient technology to provide weather information to citizens and community through the extension of metrological network 4. To carry out complex actions designed to reduce pollution up to 50 percent through conducting inventory of air pollution sources and monitoring air quality and measuring pollution rate Expected outcome: increase of rainfall as result of artificial rain shooting and improvement of knowledge of citizens to act at time of disaster, and the expanded network to receive weather information.

Objective 2: To take under protection water resource and upper river basins where river resources are created and establish ponds through harvesting rain water and surface water.

Action: 1. To implement ``Delgereh river`` project in phases 2. To protect water resource, upper river basins where river resources are created and to update water database and to develop mid-size mapping covering 15 percent of the territory 3. To revise hygiene zone and rule in order to ensure the supply of safe drinking for population living in dwellings and install water reading meter 4. To conduct survey on imposition of charge for Orkhon river eco-system service and to explore possible ways to have financial source for protec82

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

tion of river eco-system 5. To review and get approved the issue concerning the inclusion of Ongi and Taaz rives into the State Special Protected areas 6. To develop and implement water safety management plan 7. To determine the actual reserve of Hujirt spa mineral water and mud by specialized organization and to develop procedure on protection and appropriate use Expected outcome: at least 20 percent of water resource and upper river basins where river resources are created are been taken under protection and fresh water resources will be increased and improved utilization Objective 3: To protect biological diversity and to maintain sustainability of eco-system service Action: 1. To support initiatives of forestation and tree planting entities and individuals and to intensify forest rehabilitation and to fight insect pests 2. To organize activities designed to plant trees in center and dwellings in pursuit to regulation of transferring trees from forest to plant in dwellings 3. To increase greenery of dwellings twice against the present level through inclusion into the land management plan 4. To provide policy support to clean technology, environmentally friendly material and wood substituting industry and to introduction of technology 5. To expand the special protection area network, to implement projects and programs for protection of biodiversity and to determine areas to be included into the protection area through the ecology regional assessment and ensure the inclusion of at least 2 areas into the State Special protection area.

6. To carry out advocacy activities on sustainable development education, including the importance of appropriate dealing with environment, biodiversity, environmental protection, rehabilitation through specialized and non-government organizations as well as life- long learning center 7. To conduct inventory of air, soil, water pollution sources and waste at aimag level and create information and registration database and improve the effectiveness of monitoring and analysis 8. To organize work to sort out waste and garbage and to introduce land-filling method and to establish recycling plant in Arvaiheer soum 9. To develop project and actively participate in project implementation activities designed to reduce green house emission, to overcome risks and adaptation in order to attract financing and support from Climate international fund Expected outcome: Eco system equilibrium is secured and ensured health and safe environment to live

83

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

Objective 4: To plan and implement rational land management Action: 1. To improve the land use density and management in ger districts through re-development process 2. To develop planning for citizens` land use and own for the purpose of building private houses 3. To simplify the land grant permission procedure and make it transparent and easy to understand 4. To expand the aimag bounds, to expand the Bat-Ulzi soum center land in use and to obtain permission to exclude it from state special protected area Expected outcome: Land use planning is rational and land grant procedure is transparent and simplified.

1.2 TOURISM Objective 1: To develop tourism as priority sector of aimag development and to increase economic effectiveness of the sector Action: 1. To develop and implement ``Tourism`` sub program in order to improve tourism infrastructure and quality, to establish tourism information center in Arvaiheer soum with branches in Kharhorin, and Burd soums and to promote eco tourism 2. To develop world heritage - Orkhon valley as regional tourist model 3. To introduce new tourist routes such as Gobi and western region soums; eight lakes; route of special interest; route of historical sites and so on.

4. To provide policy support to hospitals, rest-homes, folk medicine and service entities, relying on hot spring mineral water in Hujirt, Bat-Uzi, Taragt soums and hot sand treatment in Baruunbayan-Ulaan soum and to increase the number of tourists 5. To develop new tourist production, services and green-solution service entities and motels through PPP 6. To prepare tourist service sector cadres at vocational training centers and build and strengthen their capacity and to conduct detailed survey on labor market 7. To organize tourist events at regional level to promote nomadic civilization and traditional way of life on regular basis (such as festivity of felt, yak, camel and etc) 8. To support initiatives to establish souvenir shops and commercial centers, meeting the requirements of modern standard in Arvaiheer, Kharhorin and in other soums 9. To improve welcoming site of Tuvhun monastery, Ulaan waterfall and to construct tourist street between Erdene-Zuu and Kharhorin museum Expected outcome: Tourist routes and visiting places are expanded, growth in revenue generated from tourism and the number of domestic tourism increased twice against the present level.

84

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

85

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020

86

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

TWO. ECONOMIC DEVELOPMENT POLICY GOALS AND OBJECTIVES

87

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

TWO. ECONOMIC DEVELOPMENT GOALS AND OBJECTIVES SECTOR GOALS: to ensure growth of GDP twice in all sectors, excluding livestock sector 2.1 ECONOMY, BUDGET, FINANCE Objective 1: To ensure the dynamic economic development of the aimag and to implement policy to expand aimag economy in line with livelihood of the citizens.

Action: 1. To increase domestic and foreign investments, to establish aimag private business-financial corporation and to ensure local prior right and efficiency 2. To create appropriate hygiene environment of livestock and livestock production and to study the possibility and export to foreign market 3. To review-analyze and make assessment of the `economic development policy of aimag for 2014-2024` and to develop and implement ``Uverkhangai aimag long-term goal and green development policy`` 4. To develop and implement `Aimag program to ensure dynamic economic development and reduction of unemployment` in order to speed up aimag economic development Expected outcome: Foreign and domestic investment increased twice against the baseline of 40, 0 billion tugriks Objective 2: To create legal environment for soum to develop independent economy, budget, finance, environment, human resource and to increase financial sources of local development fund Action: 1. To determine economic guideline of soum independent development by soums and provide policy support from aimag 2. To support soum development through the appropriate use of natural resource and to put to economic use 3. To increase aimag and soum development fund source annually within the budget law 4. To develop guideline to spend soums` local development fund for concrete projects and measures effectively and ensure its implementation by soums Expected outcome: Soums have guideline for their future development and size of economy, budget, finance and local development fund sources are increased against the allocated budget Objective 3: To improve property management and to increase economically profitable property and improve accountability of public and local property owners Action: 1. To improve the use and protection of public and local property and to 88

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

ensure the transparency of their registration information, value and reports and to improve the accountability of their owners 2. To improve the management of locally owned companies and entities and their efficiency 3. To link the social responsibility of `Bayanteeg` LC and other mining companies with local development and to increase budget revenue 4. To review locally owned companies` performance and financial statement annually 5. To ensure transparency of delisting local property to public and to set up their value at the market value level 6. To keep to reference normative price as for construction of buildings and facilities, procurement of goods and work by budgeted money, and to supervise the quality and to take measures for poor quality work to be compensated 7. To improve the management of public budget investment and efficiency of domestic and foreign financed projects Expected outcome: Improved monitoring of the property use and protection and improved accountability of property owners. Improved profitability of locally owned and private companies and their accountability as well as their cooperation.

Objective 4: To pursue policy to give preference to domestic economic entities, industries as for procurement of goods, work and services by budget money and to facilitate online procurement and to create transparent system which will operate under the control of citizens and NGOs. Action: 1. To follow domestic preference in procurement of goods, work and services from budget money 2. Up to 80 percent of procurement of goods, work and services from public and local budget, aimag development local fund to be carried out by electronic form 3. Up to 30 percent of procurement process of budgeted institution and in soums to be carried out by electronic form 4. To conduct capacity building training for organizers and participants of bidding and to organize open bidding, if possible all of them, and to promote competition 5. To ensure internal monitoring, control and supervision regularly and to set up system to receive work performance report of contract by joint working group and to improve the contract performance Expected outcome: support domestic entities through procurement of goods, work and services by budget money and creation of transparent procurement system which operates under the supervision of citizens and community Objective 5: to improve budget planning and accountability and to strengthening economic capacity of the aimag Action: 1. To reduce budget deficit through issuing official instruction to strictly 89

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

adhere to budget saving regime and to review its implementation on quarterly basis 2. To carry out regular monitoring on the glass account to make sure that all financial information is entered in timely manner and inform the result to public 3. To create system of accountability to ensure that soums` tax revenue plan be fulfilled regularly and to provide financing to soums in accordance to the level of fulfillment of tax revenue plan Expected outcome: budget deficit decreased through deleting expenses which could be put off for time being and existence of accountability system of financing soums in accordance to their fulfillment of their revenue plan Objective 6: To provide to citizens, entities and organizations equal access to all types of tax services and to increase tax base Action: 1. To conduct tax services such as providing consultations, information and training to citizens, entities on regular basis 2. To introduce tax payment electronic system in collaboration with tax agency and commercial banks 3. To maintain the present level of the budget revenue through the increase of local tax base 4. To increase tax revenue through the registration of all economic entities and companies, operating in the aimag territory in local tax registration office Expected outcome: Local tax revenue increases by 10 percent every year Objective 7: To increase citizens’ income through the improvement of their financial education Action: 1. To increase awareness of the citizens about bonds and securities and provide information and to increase the number of people, interested to act as broker and dealer 2. To introduce insurance system in all social sectors and engage public, private partnership to implement training to improve financial lease knowledge and information of the citizens 3. To spread method of financial management to households and individuals Expected outcome: increased capacity of selection of financial products on the basis of information and knowledge as result of the improved financial education, which resulted the increase of savings, decrease of bad loans Objective 8: To develop aimag foreign economic cooperation in the first place and to pursue a policy to give more economic shape to foreign relations.

Action: 1. To appoint NGO non-staff representative to promote aimag economy in Japan, PRC and Republic of Korea 90

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

2. To open `Uverkhangai products shops` in Ereen city of the PRC, Ejinii province, Ulan-Ude and Irkutsk of Russia and to ensure their normal functioning 3. To be host to all types of meetings and events to attract foreign investment 4. To increase the benefits of international projects and programs and to cooperate with organizations, implementing project and program we need Expected outcome: increased role of foreign cooperation in the economic development of the aimag and its participation and benefit Objective 9: to expand traditional foreign relations of the aimag and to strengthen the inter-sector relations Action: 1. To develop and implement `Integrated foreign relations of the aimag` program in order to bring foreign relations under integrated policy and to improve the effectiveness of foreign cooperation 2. To continue mutually beneficial cooperation with provinces and cities of Russian Federation, PRC, Republic of Korea, Japan, France, Italy, Germany and others within the framework of aide memory 3. To provide assistance and methodological guidance for soum and organizations to establish cooperation with cities, provinces, public organizations and NGOs of foreign countries Expected outcome: `Aimag integrated foreign relations policy` developed and improved and coordinated inter-sector relations and increased direct foreign investment and expanded cooperation 2.2. INDUSTRY, FAVORABLE BUSINESS ENVORINMENT, TRADE AND SERVICE Objective 1: To develop industry based on cluster type of innovation and value added products and to produce brand products of import substitute, relying on local raw materials and foreign markets.

Action: 1. To invest in highly profitable industries with advanced technology with the support of aimag business-financial corporations and to produce new products of innovation for foreign markets 2. To start the operation of Arvaiheer meat processing factory through the transfer of its management to different type and set up plant to process animal by-products and to start exporting meat and meat products of international standard and to introduce transportation service with freezer facility 3. To establish milk and dairy products factory in Arvaiheer and Bat-Ulzi soums and to improve the operation of dairy factories in Uyanga, Zuunbayan-Ulaan, Kharhorin, Hujirt soums and to increase variety of their products 4. To establish organic fertilizer plant, based on raw materials of livestock 91

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

and plants origin 5. To set up the following industries based on modern technology: flour mill, fodder and sea buckhorn plants in Kharhorin soum; apiculture in Bat-Ulzi, Uyanga, Zuunbayan-Ulaan, Hujirt soums; potatoes processing, vegetable preserver and packaging in Arvaiheer soum.

6. To promote the initiatives and set up sewing factories of leather, knitted, textiles products and uniforms in Arvaiheer, Kharhorin soums 7. To support all types of export-oriented industries based on advanced technology and appropriate state assistance of compensation 8. To take action to get patent for local brand products and to support activities to advertize them at markets with the help of public, private partnership Expected outcome: Industrial output increased twice Objective 2: to improve environment for small and medium industries, trade, service and business within the framework of PPP Action: 1. To establish `Agriculture industrial and technology park` affiliated to aimag vocational training and industry center 2. To involve business people, start-up companies into concessional loan, credit guarantee fund service 3. To support the activities of tangible trade and restaurant franchises and shops and other types of businesses 4. To establish `Business consultation and information center` with purpose of conducting market survey, business planning and brokering products and service sale and training and to open one-stop service for obtaining business license 5. To establish warehouse and wholesale center for agricultural products, raw materials and construction materials in Arvaiheer soum 6. To support manufacture, trade and service professional associations and NGOs and to ensure that they observe private sector rating, standard tariff, ethics and service standard 7. To put into economic use those abandoned buildings and installations within the framework of PPP 8. To develop business projects (in foreign language) of importance to the aimag and to conduct online business partnership-meeting on quarterly basis with participation of investors and businessmen Expected outcome: base level of projects and events organized by PPP in business sector increased by three times.

2.3. NATURAL RESOURCES Objective 1: To develop mining and improve its economic efficiency by discovering minerals resources and carrying out technological modification in transparent, responsible mining Action: 1. In order to support mining industry to establish locally owned exploration company and to create condition to put into economic use of de92

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

posits in aimag territory 2. To conduct detailed minerals resource exploration work at necessary sites 3. To increase the volume of rehabilitation and to develop responsible mining through the establishment of responsibility criteria indicators, standard and rating 4. To observe principles of four side partnership in the development of responsible, transparent mining and to implement measures to improve social responsibility of economic entities in collaboration with international organizations 5. To improve economic efficiency and reduce air pollution to establish coal processing plant at Bayanteeg coal mining Expected outcome: Mineral resources increased, share of mining in aimag GDP increased and growth of revenue as result of the improved responsibility of economic entities and rehabilitation work reaches 90 percent of abandoned mine sites 2.4. AGRICULTURAL SECTOR Objective 1: To develop pasture land and intensive livestock, adapted to climate change and to improve pasture utilization Action: 1. To improve livestock gene-fond and to increase the number of cattle and to develop of high-yield cattle, pig and poultry intensive farms nearby city and dwellings 2. To support initiatives and ideas of conducting livestock strain selection work based on bio technology achievement, in line with market demand and to have improved new breed and strain suitable for regional peculiarity 3. To introduce new technology for fodder production in order to support farmer in cooperation with Ministry of Food, agriculture and light industry and increase investment and to find solution to land issues 4. To expand equipments for public, private partnership to prepare hay and to create aimag, soum hay and fodder safety fund 5. To improve pasture management system, considering the assessment of pasture capacity and condition and to increase roaming zone and reserve pasture and to promote the rational use of pasture and to support initiatives of herders and citizens, installing fences to protect and rehabilitating wells in order to improve water supply and to improve pasture utilization Expected outcome: Quality of livestock improved, livestock yield and productivity increased by 3-5 percent and pasture management improved and aimag, soums become capable of preparing their safety reserve by them.

Objective 2: To improve the quality of veterinary service and to develop livestock sector competitive at international market, Action: 1. To develop and implement `Program to improve quality of veterinary service of aimag` and to develop veterinary system to meet herders` re93

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

quirements and to keep aimag territory free from any highly infectious animal diseases 2. To set up emergency information network to receive calls from herders about suspicious cases of animal highly infectious disease and to respond and to ensure preparedness of its operation 3. To carry out annually planned preventive measure to fight against animal infectious diseases in technologic period with high quality and to ensure full coverage of all livestock of the infected area Expected outcome: Aimag maintains peaceful life as result of taking under control livestock infectious and highly infectious disease, which provides an opportunity to export meat and increase herders` income, Objective 3: To support initiatives for cooperative, association and herder group Action: 1. To develop and implement program to support activities of associations and cooperatives 2. To support the establishment of big agricultural entities in soums 3. To support cooperatives through loan policy and to provide methodological guidance training and broker services to sell their products and create conditions to operate profitably Expected outcome: Number of cooperatives and herder groups with sustainable economy and management increased twice Objective 4: To improve labor condition in agricultural sector and to strengthen the capacity of its human resource Action: 1. To strengthen the capacity of specialists engaged in agricultural sector and involve them in national and foreign trainings 2. To cover herders with few livestock and young herders in program to provide with livestock and to establish system of granting incentives to herders with quality livestock 3. To introduce mini machineries and technology to make easier agricultural production 4. To prepare herders, to provide re-training and to study and introduce domestic and foreign best examples of agricultural development 5. To provide an opportunity to use new materials for livestock shelters and roofs and increase accessibility Expected outcome: Agricultural young generation is prepared and advanced technology and best examples are introduced.

Objective 5: To introduce advanced technology in irrigation, soil protection and to create condition to be able to meet all local demand as for wheat, potatoes and vegetables.

Action: 1. To introduce modern powerful technique, technology in land cultivation sector and to set up irrigation system in cultivated land and vegetable cellars in soums (simple and automatic) and to develop winter green house 94

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

2. To put back to economic use those land which has long lain fallow and to implement policy to protect crop against risks and to get insured 3. To increase the sowing of rare vegetations of medical importance, and early vegetables 4. To establish livestock fodder plants by regions 5. To fence crop field of Kharhorin soum Expected outcome: To be able to meet local demand such as 70 percent of grain, 101 percent of potatoes, 51.5 percent of vegetables, 5.7 percent of fruits and berries and 14051 hectare land long lain fallow land was put into economic use and to be able to supply up to 50 percent of seeds through the selection of best cultivation suitable for local condition.

2.5. URBAN DEVELOPMENT, INFRASTRUCTURE, TRANSPORTATION, LOGISTICS OBJECTIVE 1: To conduct repair, maintenance and renovation of roads of national and local importance and to expand roads network and to improve Arvaiheer and Kharhorin soums public transportation service, and to develop Arvaiheer as transportation and logistics center of supplying Arvaiheer soum and western region with construction material, agricultural products and Kharhorin soum as tourism center.

Action: 1. To develop Arvaiheer soum as trade-service-transportation logistics center to supply western and Khangai region with agricultural products, construction materials and tourist center; Kharhorin soum as hub of Mongolian tourism and historical, cultural sites and to develop infrastructure of other soums, relying on these two soums 2. To construct and repair asphalt roads and pedestrian road, bridges of Arvaiheer, Kharhorin, Hujirt, Uyanga, Bat-Ulzi 3. To develop projects and start the implementation of new roads connecting Hujirt-Tuvhun monastery-Red water fall, Kharhorin-Hujirt-Arvaiheer, Arvaiheer-Bayangol-Saihan ovoo-Tsogt ovoo, Dalanzadgad-Arvaiheer-Gurvanres-Shiveehuren and to renovate 60 km road from Arvaiheer to Ulaanbaatar 4. To build reinforced concrete bridges replacing the old wooden bridges at Orkhon river of Bat-Ulzi soum, at `Hot water` of Hujirt soum, 12 m wooden bridge behind Kharhorin soum hospital and to build new wooden bridges at Mogoit river, `Jargalant soum` near Taaz river, at 6th bagh of Arvaiheer soum and to repair wooden bridges at Hunug river and bridge to the south of Shanh bagh center 5. To prepare design and start the construction of the road work to connect Khairhandulaan, Taragt, Zuun-Ulaan, Ulziit, Esenzuil, Burd, Uyanga soum centers with national highways 6. To renovate fleet of buses of Arvaiheer, Kharhorin public transportation and to increase the number of routes and to improve services 7. To install auto weighing machine at control point of highway A0301 and to introduce weight limit for trucks in order to prolong the ex95

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

ploitation of road Expected outcome: Foundation is laid down to develop Arvaiheer soum as hub of transportation logistics and Kharhorin soum as center of tourism.

Improved public transportation service of Arvaiheer and Kharhorin soums and phased work conducted to expand road network and repairing and renovating work.

Objective 2: To create favorable living and working condition through the development of towns and infrastructure Action: 1. To create engineering infrastructure for 50.0 thousand people to live through the construction of power-plant capable of supplying heat to Arvaiheer city, and to construct waste treatment facility, and to expand electricity transmission line, to connect ger district water supply carrying system with central network 2. To establish 30 MW solar energy station in Kharhorin soum and to stop the electricity restriction regime and frequent tension fall 3. To develop and implement `Master plan` of soum centers 4. To improve land use density and introduce rational organization through ger district redevelopment of Arvaiheer soum and to meet requirements for `Green city and green construction` 5. To develop communal and private housing in Arvaiheer, Kharhorin and Uyanga soums and to implement house leasing project for seniors and youth 6. To repair public facilities, outside front, roof and entrances of old buildings of Arvaiheer and to improve outside furnishings and to ensure hot water supply 7. To install integrated engineering network and waste treatment facility at soum centers and implement housing project and to create condition to connect private houses of ger district with integrated engineering network 8. To prepare design and plan of flood-water removal facility in Nariinteel soum and to construct flood-water removal facility in Hujirt, Nariinteel and Arvaiheer soums 9. To stabilize electricity supply of Arvaiheer, Kharhorin soums 10. To connect Bogd soum with permanent internet and to create condition to use services of modern advanced internet technology for all offices, entities and households and to transmit local TV to baghs and to introduce mobile communication network to bagh centers 11. To introduce long-term, low interest mortgage in collaboration with bank financial institutions and to simplify requirements to get loans and to implement work to include herders in ipotek credit 12. To increase the capacity of Arvaiheer soum monitor cameras and lighting and to introduce monitor camera system in Kharhorin, Uyanga, BatUlzi, Hujirt soums Expected outcome: Ipotek credit implemented and 3000 households are connected to drinking water, waste pipelines and heating network.

96

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

THREE. SOCIAL DEVELOPMENT POLICY GOALS AND OBJECTIVES

97

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020

98

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

THREE. SOCIAL DEVELOPMENT GOALS AND OBJECTIVES SECTOR GOALS: to attach priority importance to health, education, culture and art services and to create condition for increase of employment and to focus social protection at target groups and to implement policy to support families

3.1. HEALTH CARE Objective 1: To develop public health assistance and services as priority direction of health organizations and to cover citizens in medical check-up and analysis every year and to intensify activities of health education.

Action: 1. To reorganize health division of the health department as health center and to develop preventive assistance and services, based on scientific analysis and evidence 2. To coordinate inter sector cooperation for health issues and to promote constructive cooperation and partnership of international organizations, civil society organizations, citizens, families and collectives to improve health service access 3. To reduce alcohol, cigarette consumption and to implement `Mongolia-with all the family in good health` program to prevent cirrhosis and liver cancer 4. To involve citizens in annual medical check-up and analysis and to send those individuals needed to make a diagnosis to specialists Expected outcome: Successful implementation of `Mongolia- with all the family in good health` program Objective 2: To improve health education of citizens, and to provide support to private and non-governmental organizations engaged in the prevention activities against infectious and non-infectious diseases Action: 1. To increase participation of all in shaping healthy habits through training, capacity building and stimulating health voluntary groups and health personnel 2. To provide all-round assistance and cooperate with individuals, private and civil society organizations engaged in the prevention activities against infectious and non-infectious diseases 3. To decrease morbidity through the implementation of comprehensive preventive measures to fight against infectious diseases, especially those sexually transmitted diseases (HIV/AIDS/STI) Expected outcome: Decline of numbers of infectious and non-infectious diseases against baseline.

Objective 3: to supply the health centers with all necessary diagnosis and treatment equipments and to improve doctors` skill and to simplify the procedure of getting health assistance and services and to reduce 99

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

the work load of regional diagnosis and treatment heath centers Action: 1. To improve the integrated management and organizational structure of health organizations and to ensure coordination, access and continued services and to train and develop management team and leading officials 2. To conduct economic estimation and work-load of health sector and to take decision in collaboration with the state administrative central organization on the appropriate institutional structure and nature of regional diagnosis center, medical treatment center, rural hospital, inter-soum health centers, health center of soum, bagh hospitals with bed and family hospitals.

3. To ensure the supply of most needed equipments to health organizations in stages and to prepare equipment engineer and mechanical team at aimag Health department 4. To revise and implement human resource policy of health sector 5. To conduct training to continuously improve skill and professional knowledge of medical personnel, relying on `Medical personnel development center` affiliated to Health department 6. To renovate central heating and sewage pipeline of regional diagnosis and treatment center 7. To supply health organizations with equipments to dispose hospital wastes Expected outcome: ensured integrated health management of aimag, and hospitals are fully furnished with necessary treatment equipments and the number of patients going abroad for treatment is declined Objective 4: To increase the capacity of soum health centers Action: 1. To set up inter-soum hospitals in remote soum areas by making close by soums in one zone and employed specialized doctors and specialists and will have capacity to provide combined primary assistance and services 2. To improve the capacity of laboratories of PPP and to strengthen outside control and to system of certifying laboratory results jointly 3. To start at local level the financing of laboratory analysis from health insurance 4. To introduce distance diagnosing through connecting Kharhorin soum hospital with fiber optic cable Expected outcome: Increased capacity of primary and referral assistance and services and become capable of providing maternity, child and surgery services.

Objective 5: To build, repair hospitals in some soums and to strengthen their material base and to modernize fleet of cars and to provide means of transportation to soum assistant doctors Action: 1. To establish new family health centers in Arvaiheer, Kharhorin soum 100

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

and isolation units in Kharhorin, Hujirt soums and new health center building in Bayangol soum and to repair Guchin-Us soum health center building roof 2. To study and take decision on the construction of new buildings for Arvaiheer soum children (90 beds) hospital and building of zoonotic disease research office 3. To decide the issue related to well of Burd soum health center 4. To build morgue room in Bayan-under, Hujirt soums and to repair morgue rooms of some soums 5. To modernize fleet of cars according to schedule and to provide means of transportation to soum assistant doctors Expected outcome: Improved condition of health sector buildings, material base, vehicles, and access of vehicles and their utilization.

Objective 6: To provide state support to private health organizations and to expand coverage of health insurance Action: 1. To develop private competitive hospitals in the traditional medicine and other fields, in line with demand and to solve the issues of infrastructure for hospital 2. To increase the capacity of private hospitals and provide support for acquiring equipments and to decide the issue of their financing from health insurance 3. To provide assistance to private hospital`s foreign cooperation Expected outcome: Reduction of work-load of public hospitals Objective 7: To improve the functioning of family health centers and to expand its services in daily and home medical treatment, nursing and rehabilitation.

Action: 1. To reform the organizational structure of family health centers and to develop new procedure and to develop with combined management of administrative and health sector 2. To ensure necessary requirements for accreditation of family health centers and to provide consultations 3. To introduce services such as daily and home medical treatment, nursing and rehabilitation to family health centers and finance from health insurance 4. To establish system of transferring health expenditure to family health centers for those temporary residents and those residing more than 180 days Expected outcome: Reduction of work load of regional diagnosis and treatment centers as result of the improvement of the functioning of family health centers.

Objective 8: To reduce contributing factors to maternal and infant mortality through the improvement of assistance, quality, service and 101

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

access of reproduction.

Action: 1. To continuously improve the professional skill and knowledge of doctors and medical personnel, providing professional assistance and services to mothers and child and to introduce safe and quality technology of medical assistance and service 2. To ensure successful implementation of comprehensive management of reproduction health and child morbidity and strategy and program designed to protect mother, child health and to introduce `Mother and child friendly service` 3. To employ midwife - gynecologist at Arvaiheer soum family health center Expected outcome: 100 percent coverage of pregnant women in consultations and to bring down infant mortality to 13.0 promily Objective 9: To shape appropriate use of drugs among the population and to develop effective, safe drug service Action: 1. To shape appropriate use of drugs among the population and set a rule to sell antibiotics only by prescription 2. To develop clinical pharmacology at regional diagnosis and treatment centers and at Kharhorin soum hospital 3. To monitor and make assessment in drug store management privatization and to develop in the form of private drug store 4. To carry out monitoring assessment at private drug stores and provide assistance and consultations 5. To shape as common practice of using discounted drug list Expected outcome: Selling antibiotics only by prescription.

3.2. EDUCATION Objective 1: To improve the environment for teachers and students to learn and develop and to organize education service properly and to improve the teaching quality and to ensure increased access Action: 1. To build general education school building in Arvaiheer (2), Kharhorin, Bogd, Nariinteel, Sant, Bayangol soums and Jargalant bagh of Uyanga soum and class rooms in Hujirt soum, and to build extension of school #4 of Arvaiheer soum for library, art and culture hall 2. To build new kindergarten building in Arvaiheer soum (2), Kharhorin, Uyanga, Bogd, Sant, Bat-Ulzi, Hujirt soums and to build extension to kindergarten buildings of Tugrik, Baruunbayan-Ulaan, Bayan-under, Esunzuil, Hujirt and Jargalant bagh of Uyanga soum for art and culture hall 3. To build dormitory for 100 students in Arvaiheer (300), Bogd, Bayangol, Bayan-under, Jargalant bagh of Uyanga soum and to construct kitchen in the dormitory of Baruunbayan-Ulaan soum 102

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

4. To build sports hall in Arvaiheer school #1, Orkhon complex of Kharhorin soum, Bayan-Under, Tugrik, Zuunbayan-Ulaan, Ulziit and Khairhandulaan soums 5. To operate summer kindergarten group in Arvaiheer, Kharhorin soums and to start the operation of ger-kindergarten in 4-5 soums, and to increase the number of private kindergartens and support their operation Expected outcome: Improved environment and conditions of educational institutions, teaching quality improved and increased access, and coverage in pre-school education reaches 90 percent and general education 97 percent.

Objective 2: Capital repairing will be done at the following buildings in order to improve conditions and services of schools, kindergartens and dormitories.

Action: 1. Art and culture hall of Bayangol soum general education school, school #2 of Arvaiheer soum, class rooms of Taragt, Esunzuil, Burd, Hujirt general education schools 2. Kindergartens # 1, 5, 6, 7 of Arvaiheer soum, kindergarten #1 of Kharhorin soum, kindergartens of Esunzuil, Guchin-us, Tugrik, Baruunbayan-Ulaan soums 3. Dormitories of Bayangol, Bayan-under, Esunzuil, Sant, Guchin_us, Tugrik, Bat-Ulzi, Ulziit, Kharhandulaan, Taragt soums 4. Sports halls of general education schools of Bat-Ulzi, Burd, Hujirt, Sant, Tugrik soums and sports halls of kindergarten and primary school of Arvaiheer soum 5. To renovate electricity, heating supply system and drinking water and sewage infrastructure of schools and kindergartens in stages Expected outcome: completion of repairing of schools and kindergartens, service environment improved and 70 percent of classrooms met the standard requirement Objective 3: To provide opportunities for pupils to be more independent and constructive in their study and to develop curriculums suitable for pupils to make their choices in order to prepare them for future studies at universities and vocational trainings Action: 1. To create environment in general education schools robot, intellectual sport training facilities in order to promote their creative thinking and technical ideas and to develop the senior grades of some schools in specialized form of education such as native language, natural science, technology, foreign language, social science, sports and art and culture 2. To promote initiatives to establish branches of foreign and national institutes and universities and private general education school Expected outcome: Opportunities created for pupils to obtain specialized education in technology, sports and art and culture.

103

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

Objective 4: To invest necessary investment to general education schools in stages and to create child friendly learning environment Action: 1. To implement supply of educational institutions with electronic equipments, smart blackboard, techniques, solid and soft articles and kitchen equipments and toys in stages 2. To install hygiene and sanitation facilities, meeting standard requirements at up to 80 percent of schools and kindergartens and to implement `Child friendly dormitory` program 3. To build sports and football grounds for general education schools 4. To connect the following kindergarten, school complex and general education schools with internet: kindergartens and primary school of Bayanteeg bagh of Nariinteel soum, Jargalant bagh of Uyanga soum, general education schools of Bogd soum and kindergartens of Bayanteeg of Nariinteel soum, Jargalant of Uyanga soum, kindergarten # 9 of Arvaiheer soum and kindergartens of Burd, Bogd soums Expected outcome: created learning environment and improved technological supply of schools and kindergartens Objective 5: To pursue a policy to develop child talent and to provide an opportunity for children to learn national heritage, customs and patriotic thinking and smart way of life Action: 1. To bring up children and youth with creative thinking, and capacity of making decision and working in team and upholding native language, culture and tradition and to develop and implement sub-program `Spiritually smart Uverkhangai` in order to prevent crimes and conflicts 2. To intensify the implementation of `Chess` sub-program in order to develop intellectual sport 3. To establish new summer camps in order to provide an opportunity for children to spend their leisure time constructively and teach in team work capacity and to promote and encourage best pupils 4. To improve the cooperation of public organizations and NGOs, children`s self governing organizations and to stop bullying among pupils 5. To promote and support the activities of Education community council designed to solve pressing educational problems of children of target group Expected outcome: New `summer camps` are in place and 70 percent of children are covered in `Spiritually smart Uverkhangai`, `Chess` programs Objective 6: To support the development of professional skill of teachers and to encourage them and provide an opportunity to exchange their best examples and experiences and to pay an attention towards solving their social issues in stages Action: 1. To improve ethics and communication skill of teachers and to improve social protection of teachers and to improve their health, labor value 104

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

and to implement `Teacher development` program designed to support methodological development of teachers and to provide an opportunity to share their best experiences and shill 2. To develop foreign relations of educational and cultural sectors and to involve up to 100 teachers and artists and management members in foreign study tours annually Expected outcome: Improved working and living conditions of teachers, up to 180 teaching methodologies are registered at aimag methodological technology fund and at least 400 teachers and artists participated in foreign study tours.

Objective 7: To increase the number of classes and groups for disabled children and to improve their capacity to study in normal class and to render rehabilitation services for the regularly, relying on society and community Action: 1. To promote activities to protect, develop disabled children and support their participation in social life and to intensify the implementation of aimag program `Protection of rights of disabled child` in order to create favorable environment to study 2. To establish kindergarten for disabled children 3. To create facilities and infrastructure in schools and kindergarten for disabled children to study 4. To implement the legal requirement of providing extra money for teachers working with disabled children Expected outcome: Improves protection system of rights of the disabled children and created favorable environment for disabled children to study Objective 8: to improve service access and management quality of universal education and to increase the role and involvement of local administration organization and to create condition that `Life - long education center and units` to become supporter and informer of population life-long education Action: 1. To provide assistance to aimag, soum life-long education centers, units to have their own premise and class room and to ensure stable and sustainable employment of teachers 2. To conduct activities under integrated management to involve school drop outs or those never attended school in `corresponding program of primary, basic education` training and their further transfer to general educational establishments.

3. To conduct life-long education training in different multi-purpose forms such as business-smart way of life, ethics and appropriate shaping, aesthetics, family and environmental education (legal, health, disaster response) Expected outcome: reduction of number of school dropout children and youth and increased coverage of citizens in life-long education centers and units 105

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

3.3. CULTURE, ARTS AND SPORT Objective 1: to increase material base, investment of cultural and art organizations and to expand distance and mobile services for rural population and to increase cultural and art access, and to support cultural production and strengthen professional human resource Action: 1. While supplying musical instruments, technology and equipment from the state we will cooperate with domestic and foreign investors 2. To build new cultural center building in Taragt, Guchin-Us, Bat-Ulzi, Ulziit, Bayangol, Kharhorin soums and new cinema building in Arvaiheer soum and to do capital repairing of aimag Musical drama theatre, Zanabazar museum, and cultural centers of Hujirt, Burd soums and to improve cultural, art environment and service 3. To provide professional and methodological support to T. Namnansuren museum in Uyanga soum and local museums of soums by aimag education, culture art department and aimag museum 4. To organize `Uverkhangai cultural day` annually at 2-3 soums and to implement mobile library and cultural services 5. To create conditions in rural area to implement innovative activities designed to facilitate the development of individual creative thinking and talent and skills and to implement `Cultural production` program 6. To facilitate the development of talents of children, youth and talented people through organizing cultural art events, competitions and festivities 7. To invite famous artists - aimag natives and provide an opportunity to rural population to see classical drama, opera staged in State Opera theatre and State drama theatre and advocate classic culture to rural population 8. To organize entrance exam at the aimag in collaboration with musical and dance teacher institutes and to increase the number of professional teachers of cultural centers of soums Expected outcome: Improved environment for cultural art services and cultural institutions fully equipped with professional human resource and cultural art events become regular.

Objective 2: to support activities of cultural art organizations and to develop their foreign relations and to pursue a policy to advocate cultural art services in combination with tourism Action: 1. To strengthen the capacity of artists and cultural art workers through addressing the social issues of professional accompanist, choirmaster and professional teachers 2. To send cultural workers and artists to neighboring countries and other countries on study tours and to involve in different types of trainings to strengthen their competitiveness 3. To approve and observe ethics rule in order to improve responsibility of cultural and art workers and to organize cultural and art services which 106

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

meet the satisfaction of customers 4. To implement `Musical drama theatre development program` in order to improve the management and performance of the Musical drama theatre and to establish professional cultural groups, affiliated to this theatre and organize independent performance in cities and provinces of Inner Mongolia and Buriad 5. To expand activities of aimag Musical drama theatre and museum in connection with tourism and to integrate to Erdedzuu museum complex and to organize cultural, art and tourism `Event` regularly Expected outcome: Improved professional capacity of artists and cultural art workers and foreign relations expanded and increased number of tourists and income of cultural art organizations as result of staging joint cultural art and tourism activities.

Objective 3: To improve the protection and advocacy of cultural physical and non-physical heritage and historical cultural sites and to increase the public supervision Action: 1. To repair buildings of museum and local study halls and to renew their exhibits and displays and to expand their activities and to carry out activities with the purpose of providing education on cultural heritage in collaboration with general education schools and other organizations and become cultural heritage advocacy hub 2. To transform exhibits of Eredene-zuu and Kharhorin museums into electronic system of 3D mapping and to introduce electronic paid service and to increase Erdene-zuu museum income through the transformation into virtual-electronic form and to improve safety and protection of museum 3. To renew aimag museum exhibits and to repair Shanh monastery and to organize cultural show gallery of Great Khan period 4. To promote central khalha long song, morin khuur training and to organize competitions and festivities and to conduct individual training and to organize activities designed to document, protect and advocate central khalha and local specific physical and non-physical heritages 5. To issue procedure to protect, preserve historical sites and to grant incentives to citizens for their effort to this end and to increase the public and community control Expected outcome: Increased number of museum visitors and income and improved preservation and protection of cultural physical and non physical heritages and historical and cultural sites and the existence of monitoring system.

Objective 4: To develop universal physical culture and sports as universal movement and to support fitness centers and to put bicycle roads.

Action: 1. To set up physical culture grounds, fitness, and running, walking ways 107

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

with green facilities, meeting the requirements and demand of employees of soums, organizations and entities and to appoint methodologist of physical culture 2. To study and take decision on setting up swimming pool 3. To have gardens with bicycle road in Arvaiheer and some other soums 4. To study and take decision on training campus for sportsmen 5. To establish aimag youngster select team of boxing, basketball, table tennis and national archery and to give priority importance to the development of samba, judo, free style wrestling, chess, volleyball, football, skiing, national wrestling and to support intellectual sports and to develop Olympic sports as priority importance Expected outcome: Healthy environment for soum, local area, organizations and community and developed universal physical culture and greater achievement of aimag selected team.

Objective 5: to support specialized sports associations, to prepare young generation of sportsmen, to regularly organize regional sports competitions and to develop great sports Action: 1. To support sports associations and youngster selected teams and to develop professional sports in the countryside 2. To organize national and regional level 1-2 competitions annually and to provide an opportunity and conditions for sportsmen to participate in competitions Expected outcome: increased number of high ranking sportsmen and their young succession is prepared and sportsmen`s achievement result and quality of upgraded

3.4. EMPLOYMENT Objective 1: To create at least 10 thousand job places through the increase of sources of activities to promote employment Action: 1. To ensure the financial source for soum development fund to be not less than 300.0 million tugriks and fund for the development of small and medium industry not less than 3.0 billion tugriks 2. To develop `Woman employment support Program` and to implement support activities of the target group employment in coordination with initiatives of green job places 3. To pursue a policy to support those economic entities of creating many job places, keeping job places and contributing to aimag socio-economic development 4. To develop and implement `One household - one job place` Expected outcome: creation of at least 10 thousand job places and reduction of unemployment level by 3.4 percent as result of the implementation of measures to support employment

108

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

Objective 2: To provide consultations and information for work and professional orientation and to increase broker service and its quality and to improve labor safety, hygiene and labor relations Action: 1. To expand the activities of labor information center and to cover 13 thousand people in specialization orientation, consultation and information and broker services 2. To cooperate with social partnership organizations in the direction to promote employment, increase of productivity, and to improve labor relations, labor safety and hygiene 3. To set up non-staff council to oversight the payment of wages and salary Expected outcome: The number of people received broker service, consultation, information increased twice against the baseline.

Objective 3: To consider the activities of vocational education and training organizations as one of the priority areas of the aimag development (livestock, land cultivation, tourism, industry, transportation and logistics) and to students of vocational training shall be selected on the basis of labor market demand and to ensure job places after graduation for those students meeting required demands of employers Action: 1. To create conditions to ensure job places for vocational training graduates on the basis of employer`s order and to prepare high skilled specialists of labor culture and ethics and to establish branch vocational training center in Kharhorin 2. To provide concessional loan to graduates of vocational training and those received on job training abroad and services to link them with business incubator and service centers and support their start-up business in order to improve the quality of credits to support small and medium industry development 3. To create environment to sustainable continuation of international projects and programs in the field of vocational training and to provide assistance for teachers and officials to be involved in foreign training of enhancing their skill of specialization and to carry out scientific research 4. To provide policy support to those public organizations and NGOs and individuals, cooperating with vocational training establishments in the form of partnership Expected outcome: capacity to supply local priority economic sectors with skilled specialized workers

3.5. CHILDREN, YOUTH, FAMILY Objective 1: To implement “Child friendly aimag“ program and to pay attention towards the brining up children and to promote the development of their talent and to improve environment to spend leisure time.

Action: 1. To implement `Child friendly aimag` program and to improve coopera109

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

tion of public organizations, NGOs, international organizations, citizens and community to respect child rights and to pay more attention for child education and to improve environment for child to live, develop and socialize 2. To establish `Child, youth development Palace` where to give lectures, special classes, orientation consultations and conduct all round activities designed to give positive impact on child development and education 3. To increase the number of parks and sports playgrounds where children and youth could spend their leisure time Expected outcome: number of children covered in activities of child, youth development, protection of child rights and education is increased twice against the baseline Objective 2: To increase types and scope of services for child, family development and protection Action: 1. To obtain software to evaluate child, family condition and to prevent any potential risks and to make assessment 2. To improve the participation of public organizations and NGOs in the activities to fight against family violence and to set up network of cooperation and to identify human rights violation and to take actions of prevention 3. To expand services to protect those child and woman whose rights are violated and to improve child help hot line up to international standard and to organize activities directed towards family development in stages 4. To start operation of `Protection shelter` of international standard to protect child and woman who are the victims of family violence and to provide psychological assistance and rehabilitation services Expected outcome: Increased public awareness towards family violence and improved access to services to prevent potential risks of family violence and improved quality of services.

3.6. SOCIAL WELFARE Objective 1: To provide support and assistance to those needy target households and individuals and to create conditions for their active participation in social relations Action: 1. To identify target group households based on survey to determine household livelihood level and to improve the quality of services and to improve inter sector cooperation 2. To ensure the active participation of seniors in social life and to pass on their experiences, rich knowledge and skills to young generation and to encourage the employment of seniors and to establish rest home and fitness and halls to spend leisure time and to establish `Seniors palace` in Arvaiheer soum 3. To organize training and activities to provide advices, consultations and 110

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

information for seniors, disabled people, children and women whose rights are violated and to those released from a place of confinement and alcohol addicted people and develop cooperation with international organizations, private sector, individuals and civil society organizations and professional associations 4. To improve infrastructure designed for disabled people Expected outcome: Reduction of numbers of households living below the poverty line and number of beneficiaries of services designed for target group is increased twice Objective 2: To increase the coverage of health and social insurance through introducing advanced IT to ensure efficient services Action: 1. To increase the possibility of covering herders, self-employed people in voluntary social insurance and to ensure the complete coverage of all citizens in health insurance 2. To introduce universal regulation of paying health and social insurance premium of those employed in private sector in accordance to their wages and salaries 3. To conduct training for insured citizens through mass media how to get desired information by using social insurance online database Expected outcome: Increased social protection and improved satisfaction of herders and self-employed people as result of the coverage in health and social insurance.

Objective 3: To improve the quality of social insurance services to disable people.

Action: 1. To furnish health and labor accreditation commission premises with facilities required by disabled people and to supply necessary equipments 2. To organize mobile health, labor accreditation commission meeting in soums according to schedule and to allocate required expenses in the budget of relevant units 3. To engage family health centers and soum hospitals in providing basic knowledge of risk factors contributing to accidents, non-infectious diseases to disabled people and their families and also to provide rehabilitation service at home and training on the prevention of further worsening of disease 4. To have consolidated survey of disabled people, conducted by all doctors of soum, and bagh and to evaluate the effectiveness of doctors` work as for record of treatment of disabled people and ensuring their social guarantee and accordingly grant incentives to doctors Expected outcome: Increased access to health and accreditation commission`s services for disabled people and decreased burden and inconvenience.

111

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020 112

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

FOUR. GOVERNANCE POLICY GOALS AND OBJECTIVES

113

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

FOUR. GOALS AND OBJECTIVES OF GOVERNANCE POLICY SECTOR GOALS: to pursue a policy designed to ensure law enforcement, to provide equal and fair services to citizens and to follow principles of strengthening trusted governance of justice, upholding human rights and ensuring citizens` participation.

4.1. STATE SERVICES Objective 1: To improve responsibility of civil servants, to introduce system of accountability for civil servants, lacking to meet professional knowledge and skill, and making ethics mistake and to create condition of assessing the state service quality by citizens.

Action: 1. To attest civil servants in according to requirements of job description, to conduct assessment of overlapping responsibility, professional skill and ethics and to upgrade their responsibility 2. To introduce principle of calculation of wages and bonus of civil servants in accordance to the productivity and quality of services provided to citizens 3. To conduct assessment of institutional effectiveness by independent assessors and citizens and customers and to consider the assessment result in the work of the organization Expected outcome: Improved responsibility of civil servants.

Objective 2: to improve soum CRH and GO material base and working condition and to establish state service center in Arvaiheer soum Action: 1. To review the design and budget of GO building of Taragt, Bogd soum and to start the construction and to study and to prepare design and budget of Khairhandulaan, Bat-Ulzi, Esenzuil soum GO building and take decision on its implementation in collaboration with the relevant soums 2. To establish state service center in Arvaiheer soum 3. To implement the supply of necessary equipments to CRH and GO of soums in stages Expected outcome: Improved working environment and condition of state institutions of soums and improved quality and access of state services.

Objective 3: To build new bagh centers in some soums and to supply vehicles to bagh governors Action: 1. To build bagh center in some soums and to take decision on possibility of working in mobile form 2. To supply vehicles to bagh governors and to improve their working condition 114

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

3. To ensure stabilized functioning of rural bagh centers Expected outcome: Improved working condition of bagh governors.

Objective 4: To conduct selection process of civil servants through online and ensure its transparency and openness.

Action: 1. To conduct online civil servants and management level personnel selection in transparent and openness manner and to develop and implement selection procedure 2. To put camera in selection room and to create condition for transparency Expected outcome: Established procedure of conducting civil servant selection process under supervision of citizens and transparent and openness manner.

Objective 5: To develop and implement program to strengthen capacity of civil servants and attach priority importance to knowledgeable management based on science and technology achievement.

Action: 1. To develop and implement program to strengthen the capacity of civil servants 2. To promote advancement of civil servant as highly professional and capable cadre on the basis of scientific and technological achievements and knowledgably management, Expected outcome: Increased coverage of training for preparation, development and specialization of civil servants.

Objective 6: To coordinate activities of bagh citizen public meeting with the activities of Citizen`s Hall and to link these activities with aimag information and efficient management center and expand its role.

Action: 1. To develop and implement model procedure of function of Citizen`s Hall of soums and enhance its activities 2. To establish non-staff efficient management council to simplify addressing citizens` petition and to create an opportunity to reflect citizen`s ideas in the development of policy on the scientific basis 3. To establish non-staff efficient management council, affiliated to Citizen`s Hall and aimag information and efficient management center will provide them with management methodology Expected outcome: Created condition to reflect citizens` ideas in state policy and decisions and to conduct state services transparently.

Objective 7: To develop and expand the scope of PPP and to engage NGOs and private sector to carry out some of the state services.

Action: 115

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

1. To revise and approve annually the list of some state work and services to be carried out by NGOs and private sector and to ensure its implementation 2. To set up council for public and private sector cooperation and to reflect proposals and suggestions of private sector and professional associations in the local policy and decisions and to ensure their implementation jointly Expected outcome: Increased cooperation of the parties and their mutual trust.

Objective 8: To introduce new advanced types of services directed to simplify state services and to ensure addressing citizens’ concerns efficiently and to reduce the number of documents to be prepared Action: 1. To create condition for providing online services 2. To reduce number of documents to be prepared to get state services and to take measures to simplify the procedure 3. To prepare feasibility study of the introduction of online registration system in soums and to implement in stages Expected outcome: Introduction of distance service providing system, using IT achievements.

Objective 9: To set up internal control unit in public organizations, state owned economic entities and to provide them with professional methodology.

Action: 1. To improve services and management of state institutions, based on the result of internal auditing 2. To increase economic effectiveness and to improve the quality of consulting and assistance work through auditing investment, project and program Expected outcome: Upgraded quality level of services of state institutions.

Objective 10: To reduce the number of state control and inspections and to increase the assisting services Action: 1. To appoint counseling and assisting team, following integrated inspection plan to be carried out 2. To provide necessary material base and capable human resource for counseling and assisting Expected outcome: Provided professional and methodological assistance to citizens and economic entities and their capacity improved.

Objective 11: To increase mass media advocacy activities and public relations of state institutions Action: 116

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

1. To include specific provision in the annual budget of state institutions designed to advocate of their activities 2. To create opportunity and condition to bring to rural population latest local news and information efficiently and increase access to this services Expected outcome: Opportunity and condition created for rural people to receive local news and information in time.

Objective 12: To improve the competitiveness of local production and services and to implement program “Uvurkhangai got standard“ in order to promote and support aimag development Action: 1. To introduce international `ISO 9001 quality management system` standard to tangible manufacturing and service organizations 2. To supply water, electricity and energy etalon equipment and to simplify services to citizens 3. To develop and implement `Uverkhangai got standard` program Expected outcome: Increased access to the results of standardization and measurement.

Objective 13: To strengthen citizen-solider relationship and to create environment to provide patriotic ideology to youth of military age.

Action: 1. To strengthen material base of military training center 2. To conduct primary military education training for those who recruited for alternative military service Expected outcome: Improved training quality and formation of military and patriotic ideology.

4.2. LAW AND LEGAL ASPECTS Objective 1: To carry out legal education training in line with the requirement and need of citizens and to increase access of legal assistance services in all soums Action: 1. To revise `Program of legal education and advocacy` on annual basis and to ensure its implementation 2. To carry out legal education training for target groups and to appoint legal guide in soums 3. To monitor the activities of local notaries and notary service providers in line with the legal provisions and to involve them in the activities of providing legal assistance to citizens Expected outcome: Increased access to legal education training.

Objective 2: To implement principles of upholding human rights, guaranteed by Constitution and international convention and agreement 117

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

and legal resolutions and to support human right initiatives of local administration, mass organizations and individuals and to improve the inter sectoral coordination.

Action: 1. To organize activities in collaboration with relevant organizations in order to ensure rights of social groups to express their ideas and to assemble through providing human rights education and knowledge to the community 2. To monitor and carry out analysis and assessment of issues related to human rights and to implement independent supervising activities in cooperation with NGOs 3. To provide counseling assistance service to decision makers of making decisions breaching human rights, freedom and contrary to legal interests of legal person and to tighten their accountability 4. To create healthy business competition environment and to conduct targeted work to protect consumer interests annually Expected outcome: Efficiently addressing issues related to breaching human rights and relevant complaints.

Objective 3: To create accountability system to prevent crimes of corruption and conflict of interest and to increase transparency.

Action: 1. Every organization to revise their anti-corruption plan on annual basis and to ensure the implementation of its targets and activities and to include necessary implementation expenses in annual budget 2. To simplify and annul relevant regulations and procedures, contributing to corruption and bureaucracy and to set up system of assessment of the function of state organizations by consumers 3. To carry out work to receive complaints and information regarding corruption and cases of conflict of interests and to conduct inspection on the basis of the information and to held accountability Expected outcome: To bring down corruption index below 80 as result of the implementation of anti corruption strategic plan.

Objective 4: To integrate activities of legal institutions to prevent crimes, to clear up crimes and to frustrate crimes and keeping public order and to research the contributing factors for crimes and to intensify fight against social negative phenomenon and to create condition to citizens’ peaceful life.

Action: 1. To assess the implementation of `Uverkhangai free from alcohol` and to intensify measures to be taken further and to support NGOs working to reduce alcohol consumption and eradication of poisonous habit 2. To develop and implement plan of targeted activities every year, depending on the circumstances of the occurrence of crimes and to prevent crimes, and fight against family violence 118

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020�

3. To fight against livestock thief through supplying communication and other equipments to herder groups and associations and codification of livestock 4. To provide support to soums through the allocation of fund to council of crimes prevention of soums, comparing the number of crimes and revenue accumulation and to intensify the activities of community councils 5. To provide designated quarters to the police department of the Governor`s Office and judicial criminalist office and to study the issue of the quarters for police unit of Hujirt soum and take decision 6. To provide all round support to the community councils and, associations and groups working in the area of prevention of crimes, clearing up house thief and ensuring public order , within the framework of the upgrading community and police cooperation to new stage Expected outcome: Conditions are created to reduce crime occurrence.

4.3. STATE OF EMERGENCY Objective 1: To advocate and implement legislations of response to disaster and to regularly conduct professional training of rescue group, disaster response office and specialized units.

Action: 1. To continuously advocate legislations of disaster response and to conduct aimag Governor`s inspection of preparedness annually 2. To conduct comprehensive command- staff training in soums on regional basis Expected outcome: Organizations, entities and citizens got practice of responding disaster and professional capacity of rescue group, disaster response office and specialized units improved.

Objective 2: To take action to renovate firefighter and rescue equipments and instruments in stages and to supply instruments to soums to fight forest and steppe fire and to ensure their preparedness.

Action: 1. To ensure preparedness of emergency agency and to improve its capacity to fight against disaster and to improve the supply of equipments and instruments 2. To conduct preventive activities in Uyanga, Kharhorin, Hujirt, Bat-Ulzi, Zuunbayan-Ulaan soums of high steppe and forest risk during the risky months and to ensure the supply of instruments to fight against forest and steppe fire and to ensure preparedness 3. To budget in aimag Governor`s reserve fund appropriate resource to be used at time of emergency Expected outcome: Ensured preparedness for emergency situation of disaster.

The present Governor`s action program 2016-2020 `CREATIVE UVURKHANGAI-2020` has 4 chapters, 73 targets and 268 activities to be implemented.

119

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

FIVE. MONITORING AND EVALUATION The “PRODUCTIVE UVURKHANGAI-2020“ Action program of Uvurkhangai aimag Governor for 2016-2020 shall be implemented by public and local organizations under direct guidance of the Governor and Governor`s Office.

Governor`s Office shall report the implementation status and result of the program to the Citizens representative Hural annually and disclose to the citizens in transparent and openness manner.

To conduct monitoring-analysis, assessment of the implementation status and result of the program and sub-programs in every two years and to submit to the Office of the Prime Minister within period set by law.

Administration management division, monitoring analysis and assessment, internal audit divisions of the Office of the Governor and the citizens and mass organizations shall supervise the implementation status and result of the program.

120

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

SUB-PROGRAM LIST Annex 2 to Province Citizens` Representative Hural Resolution number 2/01 dated 28 September 2016

Programs closing in 2016 1. `Humanitarian Program` Province CRKh Resolution number 25 of 2012 (2012-2016) 2. `Program on development of economic entities in Uvurkhangai province` Province CRKh Resolution number 34 of 2012 (2012-2016) 3. `Sub-program on creation of healthy city, soum, bagh, household` Province CRKh Resolution number 66 of 2012 (2012-2016) 4. `The adolescent generation – future parents` Province CRKh Resolution number 27 of 2013 (2012-2016) 5. `Food security` Province CRKh Resolution number 263 of 2012 (2009-2016) 6. `Program on improvement of Uvurkhangai province pasture use management` Province CRKh Resolution number 38 of 2009 (2009-2016) 7. `Learning institutions program` Province Governor Order number 392 of 2009 (2010-2016) 8. `Sea buckthorn program` Province Governor order number 380 of 2010 (2010-2016) 9. `To approve mid-term program and work plan to increase employment and job places` Province CRKh Resolution number 17 of 2014 (2014-2016) Programs nearing closing that need to be revised, approved and implemented 1. `Protection of children with disabilities` program Province CRKh Resolution number 82 of 2013 (2013-2016) - `Protection of rights of children with disabilities` province program GAP 2.2.7.1 2. `Creative teacher` program Province CRKh Resolution number 94 of 2013 (2013-2016) - `Teacher development` province program GAP 2.2.6.1 3. `Chess` program and plan Province CRKh Resolution number 31 of 2014 (2014-2016) - `Chess` province program GAP 2.2.5.2 4. `Child friendly dormitory` program Province CRKh Resolution number 40 of 2014 (2014-2016) - `Child friendly school and dormitory` program GAP 2.2.4.2

121

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

Programs currently being implemented and to be continued 1. `Uvurkhangai free from alcoholism` Province CRKh Resolution number 15 of 2014 (2014-2017) - `Uvurkhangai free from alcoholism` program GAP 4.2.4.1 2. `Citizens` education` Province CRKh Resolution number 20 of 2014 (2014-2018) 3. `Program on reducing air pollution in Arvaikheer city` Province CRKh Resolution number 33 of 2013 (2013-2018) 4. `Program on the development of Province Musical and Drama theater` Province CRKh Resolution number 70 of 2014 (2015-2020) 5. `Uvurkhangai - got standard` Province CRKh Resolution number 38 of 2015 (2015-2020) 6. `To ensure favorable working environment and social guarantee for civil servants` Province Governor`s Order number 133 of 2012 (2012-2020) New programs to be approved and implemented 1. `To ensure dynamic economic growth and reduction of unemployment in the province` program GAP 1.1.1.4 2. `Integrated foreign relations policy of the province` GAP 1.1.9.1 3. `To improve province veterinary service quality` program GAP 1.3.2.1 4. `To promote associations and cooperatives activities` program GAP 1.3.3.1 5. `Intelligent Uvurkhangai` program GAP 2.2.5.1 6. `To promote women`s employment` program GAP 3.4.1.2 7. `Cultural production` province program GAP 2.3.1.4 8. `Child friendly province` program GAP 2.5.1.1 9. `One household - one job place` program GAP 3.4.1.4 10. `Program on legal training and advocacy` GAP 4.2.1.1 11. `Tourism sub-program` GAP 1.2.1.1 PROVINCE GOVERNOR`S OFFICE ADMINISTRATIVE MANAGEMENT DIVISION

122

“PRODUCTIVE UVURKHANGAI - 2020”

REFERENCE MATERIALS USED 1. Batmunh B., Uvurkhangai province’s environmental, social, economic vulnerability assessment report, 2016 2. Ministry of Green Development and Tourism, Second report on Mongolia: Assessment Report on Climate Change, Ulaanbaatar, 2014 3. Ministry of Green Development and Tourism, Mongolia’s contribution towards global climate change reduction. Climate change project, Ulaanbaatar, 2015 4. Mongolia’s Regional development policy 5. Mongolian government action plan, 2016-2020 6. Mongolia’s Ih Hural, Mongolia’s Sustainable Development vision-2030 7. Mongolia’s Green development policy, 2014 8. Uvurkhangai province’s Mongolian People’s Party action plan 9. Uvurkhangai province Statistical division 10. Uvurkhangai aimag economic development policy document 2014-2024 11. National Statistical Office, Mongolia’s Statistical Yearbook, 2014 12. National Statistical Office, Uvurkhangai province statistical summary, 2014 13. National Statistical Office, Statistical data library, 2015

Technical and financial assistance by: Poverty Environment Initiative, a global programme of the United NationsEnvironment Programme-United Nations Development Programme Reviewed by: Dorjsuren I., Province Deputy Governor, Head of Action Plan Working Group Layout by: Batsuur’ Ch., Province Governor’s Office, senior officer of Administration Management Division Consultants: Tungalag U., Bayartogtokh D., Head of the Province Senior Committee Dashpuntsag D., Senior officer Borduh D., Senior economist United Nations Development Programme: Doljinsuren J., Team Leader, HD & MDGs Unit Tsetsgee P., Programme Officer

123

ACTION PROGRAM OF THE GOVERNOR OF UVURKHANGAI PROVINCE FOR YEARS 2016-2020

www.uvurkhangai.mn

124

7032-1111