14 badania naukowe
Studia nad historią Zagłębia Dąbrowskiego dr. hab. prof. UŚ Dariusza Nawrota
Zapomniane karty historii
PRL także nie sprzyjał rzetelnym badaniom historycznym, wszak to właśnie Zagłębie Dąbrowskie służyło ówczesnej władzy jako sztandarowo eksponowany przykład regionu kontynuującego tradycje ruchu robotniczego. W monografiach wydawanych w tym czasie pomijano więc nie tylko obecność oddziałów Napoleona, wojsk Piłsudskiego, lecz także wszystkie ruchy narodowo-wyzwoleńcze. Transformacja ustroju po 1989 roku otworzyła przed historykami obszerne archiwa państwowe, regionalne, kościelne… Dzięki udostępnionym źródłom powstaje nowa, prawdziwa historia Zagłębia Dąbrowskiego. Dr hab. prof. UŚ Dariusz Nawrot, kierownik Zakładu Historii Nowożytnej XIX wieku w Instytucie Historii UŚ, koncentruje swoje badania naukowe na dziejach Rzeczypospolitej u schyłku panowania Stanisława Augusta, historii politycznej i społeczno-gospodarczej ziem polskich w epoce napoleońskiej. Zainteresowanie to zaowocowało m.in. opublikowaniem pracy habilitacyjnej pt. Litwa i Napoleon w 1812 roku. Obecnie historyk przygotowuje monografię o dziejach ziem białoruskich w epoce wojny 1812 roku. Równolegle prowadzi także badania losów Nowego Śląska na początku XIX wieku. Odkrywanie nieznanych dotąd dziejów Zagłębia Dąbrowskiego stało się pasją naukowca, który jest stałym uczestnikiem wszystkich konferencji i sympozjów naukowych poświęconych dziejom tego regionu, nic więc dziwnego, że spod jego pióra wyszło kilkadziesiąt publikacji przywracających tym ziemiom prawdziwą tożsamość. Poszukiwania materiałów źródłowych o regionie, z którego pochodzi historyk, zaczęło się prozaicznie, jako odskocznia do badań nad epoką napoleońską. Analiza dokumentów w krakowskim Archiwum Narodowym i Bibliotece Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk przyniosła jednak zaskakujące rezultaty i zmobilizowała go do dalszych eksploracji. Ich efektem są m.in. publikacje dotyczące
Foto: Tomasz Okraska
Początki regionu przemysłowego nazwanego Zagłębiem Dąbrowskim sięgają XIX stulecia. Dwa wieki to niewiele, zdawać by się więc mogło, że w historii tej ziemi nie powinno być miejsca na białe plamy czy nieodkryte tajemnice. Zważywszy jednak, że przez 140 lat przez ziemie te przetaczały się potężne burze dziejowe, począwszy od walk oddziałów napoleońskich, poprzez powstania narodowo-wyzwoleńcze, zawieruchę rewolucyjną, walki Legionów Polskich, okupację niemiecką… Zagłębie nie miało możliwości dokonywania szczegółowego zapisu swoich dziejów, zwłaszcza że nad wszystkim dominowała intensywna industrializacja.
Dr hab. prof. UŚ Dariusz Nawrot, kierownik Zakładu Historii Nowożytnej XIX wieku
śladów powstania styczniowego w Zagłębiu Dąbrowskim. Przed dwoma laty, w związku z rocznicą wydarzeń 1914 roku, pojawił się inspirujący temat czynu legionowego w Zagłębiu. Historyk dotarł wówczas do materiałów, które zupełnie zmieniły utrwalony przez dawniejszych badaczy obraz tamtych wydarzeń w regionie. Wbrew dotychczasowym sądom historyków oceniających, że zaangażowanie Zagłębiaków w czyn legionowy w latach 1914–1915 ograniczało się do około 50 legionistów, okazało się, że liczba ta była znacznie wyższa i sięgała dwu i pół tysiąca
uczestników. Weryfikacja ta była możliwa dzięki materiałom źródłowym odnalezionym w wielu archiwach, m.in. krakowskim, ponadto bogato uzupełniły je dokumenty znajdujące się w zbiorach specjalnych Biblioteki Śląskiej. – Na bazie dotychczas nieopracowywanych przez historyków materiałów udało się napisać nową historię wydarzeń, które miały tu miejsce w tych latach. Wydarzeń, które umiejscawiają Zagłębie wśród czołowych ziem polskich zaangażowanych w polski czyn zbrojny w latach 1914–1915. To bardzo piękna karta, która pozwala zrozumieć