7
L
ange tijd heeft het onderzoeks team van Rob Tollenaar, hoog leraar Heelkunde – werkzaam op de subafdeling Oncologische Chirurgie van het LUMC, en Wilma Mesker, hoofdonderzoeker bij dezelfde vakgroep, tegen de stroom opgeroeid. Wereldwijd geloofden maar weinig deskundi gen dat kanker met een simpele bloedtest in een vroeg stadium kan worden opgespoord. Maar de Leidse onderzoekers waren er stel lig van overtuigd dat dit mogelijk moest zijn, door de werking van ontspoorde eiwitten in het bloed inzichtelijk te krijgen. En zo langza merhand lijkt dit het geval. ‘Maar we zijn nog steeds heel erg zoekende’, vertelt Tollenaar: ‘De black box rondom kankerspecifieke eiwit ten krijgen we maar moeizaam ontcijferd. Toch durf ik, op basis van onze eerste onderzoeks resultaten, voorzichtig na te denken over kli nische toepassing van onze bloedtest.’ Ook de meeste sceptici lijken er inmiddels in te gelo ven. Dat wordt bevestigd door het groeiend aantal onderzoeksg roepen dat bloedtesten aan het ontwikkelen is. En het is ook financieel te merken. Moesten de onderzoekers tot voor kort via crowdfunding hun onderzoek financieren omdat de gevestigde geldschieters er hun vin
gers niet aan durfden te branden, nu worden ook steeds vaker subsidie-aanvragen door fond sen, patiëntenorganisaties en overheid geho noreerd. ‘Als onze bloedtest werkelijk op grote schaal toepasbaar blijkt, dan kun je het baan brekend noemen’, zegt Mesker: ‘Dan zou de test diverse bevolkingsonderzoeken kunnen ver vangen of er een aanvulling op kunnen zijn.’ Eiwitten
De bloedtest is gebaseerd op het gegeven dat van een actief gen een kopie wordt gemaakt (RNA) die, aangekomen in het cytoplasma, wordt vertaald in een eiwit. Eiwitten zijn voor de mens onmisbaar; ze worden onder andere gebruikt als bouwstenen, brandstof, enzymen en afweerstoffen. Een belangrijke eigen schap van eiwitten is dat het afweersysteem er kankercellen mee opruimt. Veranderingen ergens in het proces van DNA naar RNA naar eiwit staan aan de basis van tumorvorming. Om die reden vindt wereldwijd onderzoek plaats naar het opsporen van kanker op het niveau van DNA, RNA en eiwitten. ‘Wij richten ons op de eiwitten’, vertelt Mesker: ’Omdat deze de werkelijke en actieve status van een muta tie aangeven; DNA is statisch, RNA is het werk paard, maar uit eiwitten kun je afleiden wat
Wilma Mesker en Rob Tollenaar: ‘Onze test zou verschillende bevolkingsonderzoeken kunnen vervangen.’