vbhfdst_Lift-3D_KOV-leerschrift

3 ds

tu k

T

el dh

oo f

F

vo or

be

I

L

Lift3D_T1 lwb.indb 1

Thema 1: De economische kringloop

28/04/2021 20:14

tu k

1 oo f

ds

THEMA

vo or

be

el dh

De economische kringloop

Lift3D_T1 lwb.indb 6

28/04/2021 20:14

tu k ds

STEP-UP

LEVEL

Hoe stel je de economische spelers voor in een kringloopschema?

p. 9

STEP-IN

p. 8

vo or

be

el dh

1

oo f

Presentatie van een economische kringloop

p. 21

Lift3D_T1 lwb.indb 7

28/04/2021 20:14

tu k

2 oo f

ds

THEMA

vo or

be

el dh

De productmarkt

Lift3D_T2 lwb.indb 2

28/04/2021 21:01

ds

STEP-UP

tu k

NEXT LEVEL

LEVEL

Hoe komt de prijs op de markt tot stand?

el dh

3

oo f

Presentatie totstandkoming prijzen goederen en diensten

LEVEL

vo or

be

2

Lift3D_T2 lwb.indb 3

LEVEL

1

Welke combinatie van goederen kiest de consument op basis van tevredenheid en budget?

p. 95

p. 49

p. 20

Welke keuzes moet een consument maken?

p. 5

STEP-IN

p. 4

28/04/2021 21:01

tu k

3 oo f

ds

THEMA

vo or

be

el dh

De arbeidsmarkt

Lift3D_T3 lwb.indb 2

04/05/2021 08:18

ds

STEP-UP

tu k

NEXT LEVEL

LEVEL

Hoe grijpt de overheid in op de arbeidsmarkt?

el dh

3

oo f

Vergelijking van de Belgische arbeidsmarkt met die van de VS en India

LEVEL

p. 98

Hoe ontstaat er een onevenwicht op de arbeidsmarkt?

p. 63

Hoe komt een marktevenwicht op de arbeidsmarkt tot stand?

p. 6

STEP-IN

p. 4

vo or

be

2

p. 126

Lift3D_T3 lwb.indb 3

LEVEL

1

04/05/2021 08:18

tu k

4 oo f

ds

THEMA

vo or

be

el dh

De bedrijven

Lift3D_T4 lwb.indb 2

28/04/2021 20:21

ds

STEP-UP

tu k

NEXT LEVEL

LEVEL

Marketingmix – Hoe gaat een onderneming succesvol de competitie met haar concurrenten aan?

el dh

4

oo f

Oprichting winkel

LEVEL

be

3

LEVEL

vo or

2

Lift3D_T4 lwb.indb 3

LEVEL

1

p. 82

p. 48

Wanneer draait een onderneming break-even?

p. 33

Wanneer maakt een onderneming winst?

p. 23

Welke ondernemingsvormen zijn er?

p. 6

STEP-IN

p. 4

28/04/2021 20:21

tu k

5 oo f

ds

THEMA

vo or

be

el dh

De boekhouding

Lift3D_T5 lwb.indb 2

28/04/2021 21:26

STEP-UP

tu k

NEXT LEVEL

6

LEVEL

p. 81

Wat houdt dubbelboekhouden in?

p. 62

el dh

5

LEVEL

4

LEVEL

vo or

be

3

Lift3D_T5 lwb.indb 3

LEVEL

2

LEVEL

1

p. 116

Hoe onderzoek je de financiële gezondheid van een onderneming?

oo f

LEVEL

ds

Ontwerp van een factuur met een rekenblad

Welke boekhoudkundige verplichtingen heeft een onderneming?

p. 50

Hoe ziet de balans en resultatenrekening eruit?

p. 32

Hoe stel je verkoopfacturen op?

p. 16

Hoe werkt het btw-systeem?

p. 5

STEP-IN

p. 4

28/04/2021 21:26

Starten met Lift Welkom bij Lift. We leggen graag even uit hoe je met dit leerpakket aan de slag gaat.

1 OP WEG MET LIFT

In totaal zul je vijf thema’s doorlopen: de economische kringloop, de productmarkt, de arbeidsmarkt, de bedrijven en boekhouden. Elk thema start met een Themapagina.

F

Bestudeer de afbeeldingen van de shoppingcentra.

Elk thema begint met een Step-in.

Daar maak je kennis met de rode draad doorheen het thema.

a

Wie zie je zoal in een shoppingcentrum?

b

Waarom bezoeken mensen een shoppingcentrum?

Good to know

oo f

I L

1

ds

T

STEP-IN

© rullala / Shutterstock.com

3

tu k

Het leerwerkboek bestaat uit vijf thema’s en online ICT-fiches. Elk thema is op dezelfde manier opgebouwd.

Mensen worden gedreven door behoeften, door dingen die ze nodig hebben of willen. Daarom eten mensen, zoeken ze liefde en vriendschap, kopen ze de nieuwste smartphone ...

2

Thema 3: De arbeidsmarkt

In dit thema doorloop je drie levels waarin je leert …

1

hoe consumenten behoeften kunnen bevredigen en wanneer ze tevreden zijn met het aantal

STEP-IN

goederen;

2

welke combinaties van goederen de consumenten verkiezen en wat het nutsniveau is;

3

dat de prijzen van producten en diensten ontstaan doordat kopers en verkopers overeenkomen om een bepaalde hoeveelheid goederen te verhandelen tegen een afgesproken prijs.

THEMA 2

3

Elk level biedt je een stukje kennis dat je nodig hebt om de opdracht van de Step-up uit te voeren.

Daarin duik je onder in de actualiteit en maak je zelf een krant of een journaal over de totstandkoming van de prijzen van goederen en diensten.

4

el dh

Lift3D_T2_L1.indd 4

Je doorloopt per thema verschillende Levels, waarbij je telkens een centrale onderzoeksvraag beantwoordt. Je verkent de onderzoeksvraag aan de hand van verschillende opdrachten, onder de noemer Explore.

Explore 5— Hoe verloopt de collectieve vraag naar een product?

Je gaat verder met de optie die je gekozen hebt. Vink de gekozen optie aan.

Optie 1

Bij verschillende opdrachten kun je kiezen uit twee of meerdere Opties. De opties geven je de keuze of je graag een uitdaging wilt aangaan of liever meer ondersteuning wenst.

Het kan ook zijn dat je kunt kiezen volgens je interesse.

ervoor zorgt dat het marktevenwicht niet altijd bereikt zal worden.

p (brutoloon in euro)

en vraag en aanbod vinden elkaar niet altijd, wat

A

pe1

vo or

Zo kan het zijn dat er te weinig aanbod van arbeid is. Dat doet zich in de eerste plaats voor binnen bepaalde beroepscategorieën, de zogenaamde

qe1

q (in WN)

knelpuntberoepen. Er bestaat voor die profielen wel een

aanbod, maar de aangeboden hoeveelheid is te klein om aan

de vraag van de bedrijven te voldoen. Daarom is het voor een

werkgever lang zoeken naar een geschikte kandidaat. Als dat

WIJ WERVEN AAN

probleem zich voor heel veel beroepscategorieën voordoet, dan spreken we van een krappe arbeidsmarkt.

Pizza

Jolien is niet de enige die interesse heeft in Nike-

twee BFF’s, Dilara en Merel, zijn ook grote pizzafans. Bestudeer hoe de vraagcurve van de

vraagcurve van de drie vrienden eruitziet.

drie vriendinnen eruitziet.

Tabel 2.1

Tabel 2.2

GEVRAAGDE

Mogelijk stelt zich een probleem aan de vraagzijde van de arbeidsmarkt. De gezinnen bieden in dat

IN EURO

PRIJS PER

HOEVEELHEID

NIKE-SNEAKERS

PIZZA

PIZZA

IN EURO

JOLIEN

MILS

MAURO

6

7

5

10,00

5

6

4

4

5

3

3

4

2

100,00

2

3

1

130,00

2

5

4

26,00

1

2

0

160,00

1

4

3

30,00

1

CÉLINE DILARA MEREL 13

16

15

40,00

9

12

11

11,00

70,00

6

9

8

15,00

Stel dat de drie vrienden de volledige markt

4

1

7

6

5,00

21,00

Stel dat de drie vriendinnen de volledige

voorstellen en dus alle vragers zijn op de

markt voorstellen en dus alle vragers zijn op

markt van Nike-sneakers.

de markt van pizza.

a

a

Wat is de totale vraag naar Nike-sneakers?

Wat is de totale vraag naar pizza?

63

Lift3D_T2_L3.indd 63

geval wel arbeid aan, maar er is nog geen werkgever gevonden die de aangeboden arbeid vraagt.

GEVRAAGDE

PRIJS PER PAAR

HOEVEELHEID NIKE-SNEAKERS

De verworven leerstof is gebundeld in To the point. Daarin staat wat je moet onthouden uit het level.

Bij het onlinelesmateriaal vind je de verworven leerstof in een overzichtelijke mindmap.

Céline is niet de enige die graag pizza eet. Haar

sneakers. Haar twee vrienden, Mils en Mauro, zijn ook grote fan van Nike. Bestudeer hoe de

LEVEL 3

V

elkaar gelijk zijn. Maar de arbeidsmarkt is niet vrij

Optie 2

THEMA 2

De arbeidsmarkt

Op een vrije arbeidsmarkt is er een marktevenwicht als de gevraagde en aangeboden hoeveelheid aan

Nike-sneakers

© Robert Way / Shutterstock.com

be

TO THE POINT

08/04/2021 08:00

08/04/2021 08:01

Er is dan werkloosheid. In functie van de duur en de oorzaak van die werkloosheid is er sprake van seizoenwerkloosheid, frictiewerkloosheid, tijdelijke of technische werkloosheid, conjuncturele werkloosheid en structurele werkloosheid. Verdoken werkloosheid is geen echte vorm van

werkloosheid. Het geeft wel aan dat iemand een functie vervult die eigenlijk niet bij zijn profiel past.

Eigenlijk zou de persoon dus werkloos zijn, als hij niet met die minder gepaste job zou ingestemd

hebben. Je kunt werkloosheid ook indelen op basis van leeftijdscategorieën. Zo vallen jongeren van 15 tot 24 jaar die hun arbeid aanbieden maar geen werk vinden, binnen de jeugdwerkloosheid.

Nu is het tijd om je opgedane kennis in te oefenen aan de hand van verschillende Actions.

Action 2— Maakt Pieter Stans winst of verlies?

De vraag naar arbeid is niet constant. Er spelen heel wat processen die maken dat de vraag

op verschillende deelmarkten structureel af- of toeneemt. Een van dergelijke processen is de

digitalisering en automatisering. Daar zijn vaak de laaggeschoolde werknemers het slachtoffer van.

Lees het verhaal van Pieter Stans en beantwoord de vragen.

Om de arbeidsmarkt goed te kunnen opvolgen zijn er verschillende graadmeters ontwikkeld.

Activiteitsgraad =

beroepsbevolking * 100 ________________________________

Pieter Stans heeft een frietkraam. Per dag

totale bevolking op arbeidsleeftijd

verkoopt hij 180 pakjes friet aan 2,70 euro per pakje. Hij heeft daarnaast dagelijks de volgende

werkenden * 100 Werkzaamheidsgraad = ________________________________ totale bevolking op arbeidsleeftijd Werkloosheidsgraad =

kosten:

NWWZ * 100 _________________ beroepsbevolking

De activiteitsgraad meet het percentage van personen op arbeidsleeftijd die hun arbeidskracht aanbieden op de arbeidsmarkt en dus actief (willen) zijn. De werkzaamheidsgraad is een

die weergeeft hoeveel procent van de mensen die hun arbeidskracht aanbieden op de arbeidsmarkt (de beroepsbevolking) spijtig genoeg geen werk vinden. Soms spreekt men ook van de

87

Lift3D_T3_L2.indd 87

aardappelen vetstof

€ 36,00 € 36,00

— —

sauzen verpakkingsmateriaal

€ 31,50 € 27,00

a

Bereken de totale kosten per dag.

b

Bereken de kostprijs van een pakje friet.

c

Bereken de totale opbrengsten van de verkopen per dag.

d

Bereken het resultaat per dag.

e

Hoeveel levert de verkoop van een pakje friet aan Pieter op?

f

Hoe kun je het resultaat van Pieter nog berekenen?

g

Maakt Pieter winst of verlies? Leg uit.

08/04/2021 08:11

2

THEMA 4

LEVEL 2

STARTEN MET LIFT

werkzoekendengraad.

— —

Zijn gasrekening bedraagt 36,00 euro per dag. Hij heeft ook twee hulpjes in dienst voor elk vijf uur per dag, die een loonkost hebben van 9,00 euro per uur. De huurkosten van zijn frietkraam bedragen 45,00 euro per dag. De interesten van een lening kosten hem 15,30 euro per dag.

THEMA 3

Werkzoekenden worden in dat percentage niet meegerekend. Tot slot is er de werkloosheidsgraad

LEVEL 2

strengere maatstaf die kijkt hoeveel procent van de mensen op arbeidsleeftijd effectief actief zijn.

30

Lift3D_T4_L2.indd 30

Lift3D_T1 lwb.indb 2

08/04/2021 08:03

28/04/2021 20:14

Een Action More bevat een verbreding van het leerplandoel. Het is niet verplicht die Action te maken om het leerplandoel te behalen. De Action More biedt je de mogelijkheid om (als je voor de anderen klaar bent of als je Bedrijfswetenschappen volgt) je kennis van het leerplandoel te verruimen en dat doel in een breder kader te situeren. De Action More maakt ook differentiatie in interesse mogelijk.

Action 6— Hoe vinden vraag en aanbod elkaar?

MORE

MORE

Het is koffiedik kijken waar jij over acht jaar zult staan. Maar de kans is heel groot dat je op de arbeidsmarkt actief zult zijn. Dat

MORE

kan als aanbieder van arbeid (als je bv. een (studenten)job zoekt) of als vrager naar arbeid (bv. als je als zelfstandige een bedrijf opricht en personeel nodig hebt).

Een sollicitatie is zoals het zoeken van een goed lief.

Je moet zorgen dat je in de zee van aanbiedingen opvalt. Als werkgever of als werknemer moet je de tegenpartij proberen te verleiden en beide partijen toetsen af of ze bij elkaar passen voor een arbeidsrelatie die bedoeld is om toch enige tijd te duren.

1

Vul de tekst aan.

Het hele verhaal begint bij de waarin kenbaar maakt, welk profiel hij zoekt. Hij kan die publiceren op de eigen

inschakelen om de goede kandidaat voor hem te zoeken. Mogelijk is de werkgever ook verplicht de jobaanbieding bij

te publiceren.

Als er heel gericht gezocht wordt, kan het zijn dat potentiële werknemers zelf door het bedrijf gecontacteerd worden. Meestal zullen de kandidaten echter een en

Aan het einde van elk level sta je stil bij de actualiteit omtrent de inhoud van dat level in de rubriek Breaking news. Bij het onlinelesmateriaal vind je de bijhorende artikels of filmpjes en de bijhorende opdracht.

insturen waarin ze zichzelf

aanprijzen. Op basis daarvan beslist

welke kandidaten in

aanmerking komen.

Als er specifieke kennis vereist is, dan kan de werkgever organiseren om te checken of de kandidaat aan de vereisten voldoet.

LEVEL 1

Een beperkt aantal kandidaten zullen vervolgens uitgenodigd worden voor . Mogelijk wordt daar de knoop al doorgehakt om

is. Net als bij het huwelijk moeten immers beide partijen

zeggen.

51

Lift3D_T3_L1.indd 51

BREAKING NEWS

1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

2

Los de vragen op.

3

Geef het bestand een duidelijke naam en bewaar het in je portfolio.

CHECKLIST

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

JA

KAN

EXTRA OEFENMATERIAAL

BETER

ds

THEMA 3

af te sluiten. Vaak neemt de werkgever de beslissing pas enkele dagen later. De geselecteerde kandidaat krijgt dan telefoon met de vraag of hij nog steeds geïnteresseerd

tu k

website of hij kan

08/04/2021 08:24

1

Ik kan de vraagzijde op de arbeidsmarkt inhoudelijk en grafisch analyseren.

2

Ik kan de aanbodzijde op de arbeidsmarkt

3

Ik kan het verschil tussen de bevolking van

4

Ik kan de werking van het spel van vraag en

5

Ik kan aantonen dat de lonen en

6

Ik kan aangeven hoe het marktmechanisme op

inhoudelijk en grafisch analyseren.

een land, de bevolking op arbeidsleeftijd en de

Ga op zoek naar krantenartikels en nieuwsfragmenten van de afgelopen twee maanden. Die artikels

nieuwsfragmenten. Je kunt zoektermen combineren of zoektermen met andere woorden

de arbeidsmarkt wordt beïnvloed door cao’s.

Ik kan aangeven hoe het marktmechanisme

8

Ik kan voorbeelden geven waaruit blijkt dat loon

9

Ik kan loonverschillen tussen de verschillende

op de arbeidsmarkt wordt beïnvloed door minimumlonen.

LEVEL 1

Elk thema sluit af met een Step-up die je uitdaagt om je kennis toe te passen in een grotere opdracht.

concurrentie

stijging verkoop huizen

daling vraag aardappelen

meer vraag naar mondmaskers

el dh

invoer appelen uit Polen

THEMA 3

stijging van de beurskoersen

stijging grondstoffenprijzen

slechte oogst

inflatie

daling appartementen

afspraken van het sociaal overleg.

7

deelmarkten van de arbeidsmarkt verklaren.

proberen als zoekterm.

inkomen gezinnen

tot stand komen, maar onderhevig zijn aan de

factor is die speelt op de arbeidsmarkt.

Hier volgen enkele tips of zoektermen die je kunt gebruiken om te zoeken naar artikels en

2

arbeidsvoorwaarden op de arbeidsmarkt niet vrij

voor werkgevers en werknemers niet de enige

en nieuwsfragmenten moeten verband houden met de werking van vraag en aanbod.

Tip:

aanbod op de arbeidsmarkt analyseren.

oo f

STEP-UP 1

beroepsbevolking toelichten.

Elk level eindigt met een Checklist.

Het is een hulpmiddel om te beoordelen of je de doelen van dat level onder de knie hebt.

62

Lift3D_T3_L1.indd 62

08/04/2021 08:04

Verwerk die krantenartikels en nieuwsfragmenten. Kies, afhankelijk van je interesse, of je een

economische krant wilt maken (optie 1) of een televisiejournaal (optie 2). Vink de gekozen optie aan.

Optie 1

Economische krant

a

Werk per twee.

b

Gebruik het sjabloon dat je bij het onlinelesmateriaal vindt.

c

Geef je krant een naam.

d

Ga op zoek naar een aantal economische artikels.

e

Neem ook andere elementen op in je krant zoals het weer en de voetbaluitslagen.

Zorg voor gepaste afbeeldingen.

g

Vermeld telkens de naam van de schrijver van het artikel.

h

Presenteer jouw economische krant in de klas.

i

Geef het bestand een duidelijke naam en bewaar het in je portfolio.

THEMA 2

STEP-UP

f

97

08/04/2021 08:05

be

Lift3D_T2_L3.indd 97

vo or Kies, afhankelijk van je interesse, de oefening met de filmtickets of de tennisrackets.

Optie 1

1

Filmtickets

Op een markt is er natuurlijk meer dan een vrager. Om het niet te moeilijk te maken, ga je uit van drie consumenten of vragers. Muhammed was niet alleen op de markt van filmtickets. a

Bekijk de onderstaande tabel.

b

Bepaal de totale vraag op de markt van filmtickets. Tel voor elke prijs de gevraagde hoeveelheid op.

Tabel 1.1

GEVRAAGDE HOEVEELHEID FILMTICKETS

PRIJS PER

HOEVEELHEID

FILMTICKET

FILMTICKETS

IN EURO

MUHAMMED

DARIO

CAS

2

1

0

11,00

3

2

1

9,00

4

3

2

7,00

5

4

3

5,00

6

5

4

3,00

7

6

5

1,00

F I L

ICT-fiches

Teken de grafiek. Bepaal zelf of je de grafiek met pen en papier of met een rekenblad maakt.

1

De ICT-fiches vind je bij het onlinelesmateriaal. Ze helpen je om zelfstandig met een tekstverwerker, een rekenblad of een presentatiepakket aan de slag te gaan; infographics te creëren, foto’s en video’s te monteren en online samen te werken.

STARTEN MET LIFT

THEMA 2

NEXT LEVEL

LEVEL 3

2

TOTALE GEVRAAGDE

T

Een Action Next Level is moeilijker en geeft je een idee van wat er in de volgende jaren op je afkomt.

De Action Next Level zorgt dus ook voor een differentiatie in moeilijkheidsgraad en is sowieso een uitdaging.

Je vindt de Action Next Level bij het onlinelesmateriaal.

LEVEL 3

NEXT

Action 1— Vraag naar filmtickets en tennisrackets

3

3

Lift3D_T1 lwb.indb 3

28/04/2021 20:14



Hoe is de activiteitsgraad de laatste jaren in België en Vlaanderen geëvolueerd?

Grafiek 3: Activiteitsgraad bij mannen en vrouwen van 15-16 jaar

2 HANDIG VOOR ONDERWEG In elk thema vind je dezelfde hulpmiddelen.

Explore 3— Welke kosten moet je in rekening brengen?

Bron: Statbel EAK, Eurostat LFS © VDAB Steunpunt Werk

Kosten

Doorheen het thema vind je de belangrijkste zaken op een rijtje in de rode kenniskaders.

In de eerste plaats zijn er de kosten die je maakt als je de goederen, handelsgoederen genaamd, aankoopt. Je kunt de producten ook zelf maken, en dan heb je grondstoffen zoals

1

Groep 2 (en 5)

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er het basisbestand. Gebruik indien nodig de ICT-fiches van

rekenblad.

Moeilijke woorden worden uitgelegd STAPPENPLAN in een begrippenkader. Die woorden Stap 1: Voeg deze cellen samen: B1 tot en met D1; E1 tot en met G1; H1 tot en met J1; B6 tot en met C6; vallen extra op door de stippellijn.

E6 tot en met F6; H6 tot en met I6 (ICT-fiche_R_14).

op arbeidsleeftijd effectief aan de slag is.

Vul de formule van de werkzaamheidsgraad in.

Stap 2:

Geef die cellen de juiste opvulkleur (ICT-fiche_R_13).

Stap 3:

Geef alle cellen van de tabel een witte of blauwe celrand (ICT-fiche_R_13).

Stap 4:

fiche_R_07).

BEGRIP optimale

VERKLARING

5: woorden Bereken de aankoopkosten per maand en de door een formule te Je vindtStap die ook achteraan intotale de aankoopkosten Begrippenlijst.

IN JE EIGEN WOORDEN

gebruiken (ICT-fiche_R_24).

De optimale goederencombinatie is de

is en die hij ook nog kan aanschaffen met

b

zijn budget.

Preferentie verwijst naar de voorkeur van de consument voor een bepaalde

2

Een vraagcurve geeft het verband weer

door de onderstaande tabel in te vullen.

tussen de gevraagde hoeveelheid bij

verschillende prijzen.

Zeg in je eigen woorden wat dat getal betekent.

3

aanbieder

De aanbieder is de producent die de producten op de markt aanbiedt.

3

aanbod

RUBRIEK

Dat is wat de producent aanbiedt op een bepaalde markt van producten of diensten.

3

aanbod­

Aanbodoverschot ontstaat wanneer de prijs

overschot

hoger ligt dan de evenwichtsprijs en de de gevraagde hoeveelheid.

3

aangeboden

Dat is de hoeveelheid die een producent bij

hoeveelheid

een bepaalde prijs wil aanbieden.

collectieve

Dat is de curve van alle aanbieders van een

aanbodcurve

product op de markt.

of collectief aanbod 3

collectieve

Dat is de curve van alle vragers naar een

vraagcurve of

product op de markt.

vraag

Koelkast

en opklaptafel

consument

Dat is de persoon die in de economie koopt

Dat is de hoeveelheid die verhandeld wordt bij de evenwichtsprijs.

evenwichts­

Dat is de prijs waarbij vragers en aanbieders

prijs of

op de markt overeenkomen een bepaald

marktprijs

product te verhandelen.

gevraagde

Dat is de hoeveelheid die een consument

hoeveelheid

wil vragen bij een bepaalde prijs.

Loon Abdel TOTAAL

16/03/2021 12:45

3

THEMA 2

Lift3D_T3_L2.indd 81

3

evenwichts­ hoeveelheid

BEGRIPPENLIJST

3

Bakfiets

81

of consumeert.

3

Glazen, reclamebord, parasol

el dh

collectieve

3

BEDRAG IN EURO

Fruitpers

aangeboden hoeveelheid dus groter is dan

3

Daarnaast heeft Jef ook nog andere kosten om zijn producten aan de man te brengen. Bereken die kosten

oo f

vraagcurve

LEVEL 2

preferentie of voorkeur

combinatie van goederen.

2

THEMA 3

2

Geef het bestand een duidelijke naam en bewaar het in je portfolio.

LEVEL 2

2

goederen­ combinatie van goederen waar het nut of de Bereken de werkzaamheidsgraad van Northia.

Rond na hetde komma. combinatie tevredenheid van de af consument hoogst

Bereken de totale kosten voor de onderneming van Jef.

THEMA 4

LEVEL

c

Noteer de getallen volgens de NBN-normen: Gebruik een spatie als scheidingsteken na de duizendtallen, noteer het euroteken voor het getal en schrijf twee decimalen (ICT-fiche_R_06 en

werkzaamheidsgraad =

b

ds

De werkzaamheidsgraad geeft aan hoeveel procent van de bevolking

a

Bereken de aankoopkosten van de grondstoffen met een rekenblad door het stappenplan te volgen. a

WERKZAAMHEIDSGRAAD

tu k

ingrediënten nodig.

101

Lift3D_T2_Lijst.indd 101

27

08/04/2021 08:38

Lift3D_T4_L2.indd 27

16/03/2021 12:43

selectiebureau.

3 6

Hoeveel leerlingen zouden voor elk uurloon bij de onderneming aan de slag gaan? Schrijf het aantal Ook voor de zoektocht naar studentenarbeid vaak beroep opnaar eeneen externe organisatie. leerlingen onder het desbetreffende uurloon. doen Ga viabedrijven het onlinelesmateriaal onlinetool die je Via welk type van de bovenstaande organisaties vinden jongeren vaak hun eerste studentenjob? daarbij kunt gebruiken.

Forum

In een Forum voer je in groepjes of met de hele klas een gesprek over een bepaalde stelling.

Het is de bedoeling dat je luistert naar elkaars mening en leert hoe anderen denken, maar ook dat je je eigen mening leert onderbouwen met argumenten.

vo or

Good to know Tegenwoordig combineren heel wat organisaties de rol van uitzendkantoor en van

be

In de Good to know-kaders staan handige tips of weetjes bij de uitvoering van de opdrachten.

Zijn er veel leerlingen die de job voor een lager uurloon zouden uitoefenen dan jij?

En voor hoger uurloon? is telkens hun motivatie?

Explore 2—eenHoe komtWathet aanbod tot stand?

1 4

Herlees de situatie van Koen en Inez uit de Intro.

Bedrijven zoeken werknemers, maar wie is er een mogelijke werknemer? Bekijk alle inwoners van een

2

klein eiland Northia in het midden van de Noordzee.

Vanaf welk uurloon ben jij bereid om te gaan werken? a a b

Kan deze persoon – op basis van zijn leeftijd – arbeid aanbieden? Vink dan ‘Kan’ aan.

Bepaal welk uurloon jij minimaal wilt ontvangen om de job van Koen en Inez uit te oefenen. Kleur dat Wil deze persoon arbeid aanbieden? Vink dan ‘Wil’ aan. vakje in in tabel 1 en 2.

Is deze persoon aan het werk? Vink dan ‘Doet’ aan.

c

Tip:

Neem een kijkje bij Action 7. Daar zie je wat je als jobstudent minimaal verdient.

De volgende iconen helpen je ookkannog een eind op weg:

kan

wil Bereken het brutoweekloon. Ga daarbij uit van een standaard 38 urenweek. doet

wil

b doet

Je vindt online extra (ondersteunend) materiaal.

Het beeldfragment dat hierbij hoort, jedanonline. c Hoeveelvind verdien je bruto opwil een maand die vier weken telt?

Tabel 1: Uurloon voor laboassistent zoals Koen bij het farmaceutische bedrijf de kleuter 4 jaar UURLOON

17,00

18,00

19,00

17,00

18,00

19,00

kan

16,00

15,00

14,00

13,00

12,00

11,00

9,00

10,00

8,00

7,00

wil

AANTAL Je oefent je ICT-vaardigheden. doet

wil doet

KLASGENOTEN kan

12

16,00

15,00

14,00

13,00

de stu dent 20 ja ar 12,00

11,00

de scheepsjongen

10,00

9,00

8,00

IN EURO

7,00

5,00

UURLOON

6,00

de tien2: er Uurloon voor animator zoals Inez in wil Tabel het vakantiepark doet 15 jaar

19 jaar

AANTAL KLASGENOTEN

kan kan wil

wil doet

28/04/2021 20:14 L1

Lift3D_T1 lwb.indb 4

5,00

Je moet iets bewaren in je portfolio. kanIN EURO

6,00

Je vindt online een ontdekplaat.

THEMA 3

4

het kind 11 jaar

doet

Het luisterfragment dat hierbij hoort, vind je online.

LEVEL 1

STARTEN MET LIFT

kan

de baby 1 jaar

Je kunt vrij oefenen of de leraar kan opdrachten voor jou klaarzetten.

oo f

Hier vind je de opdrachten die de leraar voor jou heeft klaargezet.

ds

Leerstof kun je inoefenen op jouw niveau.

tu k

HET ONLINELEERPLATFORM BIJ LIFT

el dh

Hier kan de leraar toetsen en taken voor jou klaarzetten.

be

Benieuwd hoe ver je al staat met je oefeningen en opdrachten? Hier vind je een helder overzicht van je resultaten.

Hier vind je het lesmateriaal per hoofdstuk (onder andere videobestanden, instructiefiches en instructiefilmpjes).

STARTEN MET LIFT

vo or

Ga ook hier aan de slag met ontdekplaten en de bijhorende werkblaadjes.

5

Lift3D_T1 lwb.indb 5

28/04/2021 20:14

tu k

1 oo f

ds

THEMA

vo or

be

el dh

De economische kringloop

Lift3D_T1 lwb.indb 6

28/04/2021 20:14

tu k ds

STEP-UP

LEVEL

Hoe stel je de economische spelers voor in een kringloopschema?

p. 9

STEP-IN

p. 8

vo or

be

el dh

1

oo f

Presentatie van een economische kringloop

p. 21

Lift3D_T1 lwb.indb 7

28/04/2021 20:14

STEP-IN 1

In onze maatschappij spelen verschillende partijen een belangrijke rol in de economie. Herken je ze?

Noteer de namen onder de afbeeldingen.

D

E

C

tu k

B

be

el dh

oo f

ds

A

STEP-IN THEMA 1

2

I

© Mariusz Bugno

In dit thema doorloop je een level waarin je leert …

1

3

© Dafinchi / Shutterstock.com

H

vo or

G

F

wat de relatie is tussen de verschillende spelers in de economische kringloop.

Dat level biedt je een stukje kennis dat je nodig hebt om de opdracht van de Step-up uit te voeren.

Daarin stel je de economische kringloop voor op een originele manier.

8

Lift3D_T1 lwb.indb 8

28/04/2021 20:14

LEVEL 1

tu k

Hoe stel je de economische spelers voor in een kringloopschema?

INTRO 1

De wagen van het gezin Vermoesen heeft het begeven. Het gezin gaat dus op zoek naar een nieuwe staande relaties op de juiste plaats in het schema.

A

ds

wagen. Daar komen verschillende economische spelers bij kijken. Noteer de letters van de onder-

De bank van het gezin Vermoesen schrijft het bedrag van de autolening over zodat het gezin de aankoop van de wagen kan financieren.

De Zuid-Koreaanse autofabrikant levert de nieuwe auto bij de garage.

C

Het gezin Vermoesen betaalt de bestelde auto aan de Hyundai-garage in de buurt.

D

Het gezin Vermoesen betaalt de belasting op inverkeerstelling (inschrijvingstaks) aan de overheid.

Het gezin Vermoesen sluit een omniumverzekering af bij een verzekeringsmaatschappij.

el dh

E

oo f

B

Overheid

Buitenland

Hoe stel je de relaties tussen de verschillende economische spelers voor in een kringloopschema?

LEVEL 1

In dit level beantwoord je stap voor stap deze onderzoeksvraag:

THEMA 1

2

Bedrijven

Financiële instellingen

vo or

be

Gezinnen

9

Lift3D_T1 lwb.indb 9

28/04/2021 20:14

Explore 1— Welke partijen maken deel uit van de economische kringloop?

ECONOMISCHE KRINGLOOP

van de economie als systeem. Die kringloop is een abstracte voorstelling van de relaties tussen de gezinnen, de bedrijven, de overheid, de financiële instellingen en het buitenland.

tu k

De economische kringloop is een schematisch model van de werking

ds

Lees de tekst over Amira. Noteer de onderstreepte woorden onder de juiste partij van de economische kringloop.

BEDRIJVEN

FINANCIËLE

INSTELLINGEN

OVERHEID

BUITENLAND

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

be

GEZINNEN

el dh

oo f

Amira zit in het derde jaar van het secundair onderwijs.

Zij neemt dagelijks de bus van De Lijn naar school. De vader van Amira werkt bij bpost en haar moeder werkt deeltijds in een grootwarenhuis en ze heeft sinds kort haar eigen schoonheidssalon in bijberoep. Daarvoor heeft ze een lening aangegaan bij een bank. Amira en haar ouders zijn vegetariërs. Ze eten vaak speciale fruitsoorten en groenten die gekweekt worden door landbouwers in verre landen.

10

Lift3D_T1 lwb.indb 10

28/04/2021 20:14

Explore 2— Wat houdt de goederen- en dienstenstroom in?

GOEDEREN- EN DIENSTENSTROOM

De goederen- en dienstenstroom bestaat uit de gezinnen die arbeid leveren en uit de bedrijven, de overheid en het buitenland die

tu k

goederen en diensten leveren.

Vul de goederen- en dienstenstroom aan door de letter bij de juiste pijl te noteren.

De vader van Amira werkt bij bpost.

B

De moeder van Amira werkt in een grootwarenhuis.

C

Amira gebruikt dagelijks De Lijn om naar school te gaan.

D

De Belgische supermarkten kopen fruit en groenten aan bij buitenlandse landbouwers.

E

De ouders van Amira kopen fruit en groenten in de supermarkt.

F

Een Belgische chocolatier verkoopt pralines aan een Nederlandse supermarktketen.

el dh

oo f

ds

A

be

Gezinnen

Bedrijven

Financiële instellingen

Buitenland

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

Overheid

11

Lift3D_T1 lwb.indb 11

28/04/2021 20:14

Explore 3— Wat houdt de geldstroom in?

GELDSTROOM

De geldstroom houdt in dat de bedrijven en de overheid de gezinnen overheid en het buitenland betalen op hun beurt voor de geleverde goederen en diensten. Meestal geven de gezinnen niet al het verdiende geld uit maar sparen bij de bank. Ze stellen hun geld ter

tu k

betalen voor de geleverde arbeid. De gezinnen, de bedrijven, de

beschikking bij de bank en die bank betaalt hen er rente voor. Op hun beurt stellen de banken het geld ter beschikking aan de bedrijven en

ds

de gezinnen die het geld nodig hebben voor hun investeringen. De

bedrijven en de gezinnen betalen daar dan interest voor aan de bank.

oo f

Vul de geldstroom aan door de letter bij de juiste pijl te noteren.

A

De moeder van Amira ontvangt haar salaris van het grootwarenhuis.

B

Peter Van Damme, de leraar economie van Amira, ontvangt zijn salaris van het ministerie van Onderwijs.

C

De ouders van Amira betalen het abonnement van De Lijn.

D

De Belgische supermarkten betalen buitenlandse landbouwers voor de geleverde groenten en

E

De ouders van Amira betalen personenbelasting waarmee de overheid onder andere het onderwijs kan financieren.

F

el dh

fruitsoorten.

Amira zet het geld dat ze voor haar verjaardag van haar grootouders heeft gekregen, op haar spaarrekening.

De ouders van Amira betalen de supermarkt voor hun aankopen.

H

De gemeente Wommelgem betaalt de geleverde stookolie aan de betrokken leverancier.

I

De Nederlandse supermarktketen betaalt de geleverde pralines.

J

De bank geeft een lening aan de moeder van Amira zodat ze met haar schoonheidssalon kan starten als

be

G

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

bijberoep.

12

Lift3D_T1 lwb.indb 12

28/04/2021 20:14

tu k

Gezinnen

Financiële instellingen

ds

Bedrijven

oo f

Overheid

el dh

Buitenland

Explore 4— Wat is de meerwaarde van een model als de economische kringloop?

2

Lees de onderstaande tekst.

be

1

Markeer de meerwaarde van een model als de economische kringloop.

De economische kringloop is een vereenvoudigde voorstelling van de economische relaties tussen de

vo or

belangrijkste economische spelers: de gezinnen, de bedrijven, de overheid en het buitenland. Economen werken graag met modellen omdat de economische werkelijkheid te complex is om in haar volledigheid te overzien.

De economische kringloop focust op de geldstroom en de goederen- en dienstenstroom. Doorheen je schoolloopbaan in het secundair onderwijs zul je nog heel wat andere economische modellen tegenkomen zoals dat van de marktwerking met het spel van vraag en aanbod. Doorheen de methode wordt er waar mogelijk naar de economische kringloop verwezen om duidelijk te maken welk onderdeel je op dat moment bestudeert. Zo helpt de economische kringloop jou ook om het grote plaatje niet uit het oog te

THEMA 1

LEVEL 1

verliezen!

13

Lift3D_T1 lwb.indb 13

28/04/2021 20:14

TO THE POINT De relaties tussen de gezinnen, de bedrijven, de overheid, de financiële instellingen en het buitenland worden schematisch weergegeven in een economische kringloop.

dienstenstromen (rode pijlen) tussen de verschillende partijen.

tu k

In de kringloop zie je de voorstelling van de geldstromen (groene pijlen) en de goederen- en

De gezinnen werken bij de bedrijven en de overheid.

2

De bedrijven en de overheid geven in ruil voor hun arbeid een inkomen aan de gezinnen.

3

Een gedeelte van het inkomen sparen de gezinnen.

4

De gezinnen ontvangen voor hun spaargeld een vergoeding onder de vorm van rente.

5

De bedrijven leveren de goederen en diensten die de gezinnen en de overheid bij hen aankopen.

6

De gezinnen en de overheid betalen de bedrijven voor de geleverde goederen en diensten.

7

De overheid levert ook goederen en diensten aan de gezinnen en de bedrijven.

8

De bedrijven en de gezinnen betalen de goederen en de diensten door onder andere belastingen te betalen aan de overheid.

oo f

ds

1

De bedrijven kopen ook goederen en diensten in het buitenland.

10

De bedrijven betalen voor die goederen en diensten geld aan het buitenland.

11

De bedrijven verkopen goederen en diensten aan het buitenland.

12

De bedrijven ontvangen voor die goederen en diensten geld uit het buitenland.

13

De financiële instellingen staan kredieten toe aan bedrijven en gezinnen zodat ze hun

el dh

9

investeringen kunnen financieren.

De bedrijven en gezinnen betalen voor die kredieten een vergoeding onder de vorm van interest.

BEKIJK DE KENNISCLIP

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

be

14

14

Lift3D_T1 lwb.indb 14

28/04/2021 20:14

15

Lift3D_T1 lwb.indb 15

28/04/2021 20:14

THEMA 1

be

LEVEL 1

7

6

8

2

Goederen- en dienstenstroom

Geldstromen

Overheid

1

7

12

5

8

2

11

Buitenland

10

Bedrijven

6

1

9

5

14

13

4

, 13 , 14

tu k

Financiële instellingen

3

ds

oo f

el dh Gezinnen

Goederen- en dienstenstroom / Geldstroom

vo or

Action 1— Hoe werkt de economische kringloop?

Vervolledig de economische kringloop door deze activiteiten met pijlen aan te duiden.

2

Noteer: a

de letter van de goederen- en dienstenstroom in het rood,

b

de letter van de geldstroom in het groen.

tu k

1

Ferre Verplanken werkt als inspecteur bij de politie.

B

Koffiebranderij Fascino koopt een partij koffiebonen bij een landbouwer in Peru.

C

Stijn betaalt Panos voor het broodje dat hij kocht tijdens de middagpauze.

D

Cleandienst poetst dagelijks de gebouwen van het gemeentehuis van Ravels.

E

De Duitse hotelketen betaalt de kaasfabrikant voor de geleverde Belgische kazen.

F

De bank staat de kaasfabrikant een lening toe om de uitbreiding van het magazijn te financieren.

G

Treinbestuurder Gomez ontvangt zijn maandelijkse salaris van de NMBS.

H

Het gezin Neirens betaalt 4 358,00 euro personenbelasting aan de fiscus.

I

De firma Gabriels vult de brandstoftank van het gezin Yilmaz.

el dh

oo f

ds

A

be

Gezinnen

vo or

Overheid

Geldstromen

Bedrijven

Financiële instellingen

Buitenland

THEMA 1

LEVEL 1

Goederen- en dienstenstroom

16

Lift3D_T1 lwb.indb 16

28/04/2021 20:14

Action 2— Hoe stel je de economische kringloop voor met

inbegrip van de arbeidsmarkt en de markt voor consumptiegoederen en -diensten?

RE

MORE

MO

MORE

tu k

Good to know Wanneer je op internet naar een afbeelding zoekt van een economische kringloop, zie je heel verschillende opmaken. De kringloop kan ook nog uitgebreid worden met de

ds

verschillende markten. Dat wordt toegelicht in deze en de volgende Action More.

In de onderstaande economische kringloop is het schema uitgebreid met de arbeidsmarkt en de markt voor consumptiegoederen en -diensten. Vul de goederen- en dienstenstroom en de geldstroom aan door de letter

oo f

bij de juiste pijl te noteren.

Peter Delrue werkt als vrachtwagenchauffeur bij een transportbedrijf.

B

Een kledingketen koopt T-shirts aan bij een Chinese textielfabriek.

C

De koffiebranderij betaalt de geleverde partij koffiebonen aan een Braziliaanse leverancier.

D

Catherine Bertels werkt als treinbestuurster bij de NMBS.

E

Samira ging langs bij Kreatos voor een kappersbeurt.

F

Het gemeentehuis van Wommelgem betaalt de factuur voor de geleverde mondmaskers.

G

Yousef gaat dagelijks met de trein naar het werk.

H

Brasserie Het Hof betaalt Xander voor zijn vakantiejob.

I

Nv Coque betaalt de vennootschapsbelasting aan de overheid.

J

Het gezin Somers betaalt de meubelwinkel voor de geleverde slaapkamer.

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

be

el dh

A

17

Lift3D_T1 lwb.indb 17

28/04/2021 20:14

Overheid

ds

Arbeidsmarkt

oo f

Markt van consumptiegoederen en -diensten

tu k

Gezinnen

el dh

Bedrijven

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

be

Buitenland

18

Lift3D_T1 lwb.indb 18

28/04/2021 20:14

Action 3— Hoe stel je de economische kringloop voor met

inbegrip van de arbeidsmarkt, de markt voor consumptiegoederen en -diensten en de markt MORE van investeringsgoederen?

MORE MORE

tu k

In de onderstaande economische kringloop is het schema nog verder uitgebreid met de markt van de

investeringsgoederen. Vul de goederen- en dienstenstroom en de geldstroom aan door de letter bij de juiste pijl te noteren.

Bakkerij Meus koopt een nieuwe oven aan.

B

Het provinciehuis van Antwerpen ontvangt een factuur voor de geleverde schoonmaakproducten.

C

De ouders van Feliz kopen een printer bij Mediamarkt.

D

Soldaat Gijbels ontvangt zijn loon van de voorbije maand.

E

Caro betaalt de premie van de autoverzekering aan Ethias.

F

Caro betaalt de inverkeerstelling van haar nieuwe auto aan de fiscus.

G

Het boekhoudkantoor Account betaalt de factuur voor het nieuwe kopieerapparaat.

H

Een aardbeienkweker uit Hoogstraten levert een partij aardbeien aan een Duitse supermarktketen.

el dh

oo f

ds

A

Gezinnen

Arbeidsmarkt

Overheid Markt van de investeringsgoederen

Bedrijven

Buitenland

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

be

Markt van consumptiegoederen en -diensten

19

Lift3D_T1 lwb.indb 19

28/04/2021 20:14

BREAKING NEWS 1

Ga naar het onlinelesmateriaal. Je vindt er een actualiteitsitem over het onderwerp.

2

Los de vragen op.

3

Bewaar het resultaat in je portfolio. Maak een map voor elk thema en een submap voor elk level en geef

tu k

die submap de naam ‘Thema_X_Level_Y’. Geef het bestand een duidelijke naam zoals ‘Breaking_News’.

CHECKLIST

JA Ik kan de economische relaties tussen de

KAN

BETER

EXTRA OEFENMATERIAAL

oo f

1

ds

Duid aan of je de onderstaande vaardigheden voldoende beheerst.

gezinnen, de bedrijven, de overheid, de

financiële instellingen en het buitenland omschrijven.

2

Ik kan de goederenstroom in de economische

3

el dh

kringloop illustreren met een voorbeeld.

Ik kan de geldstroom in de economische kringloop illustreren met een voorbeeld.

4

Ik kan de economische kringloop voorstellen aan de hand van een schema.

Ik kan een infographic maken.

THEMA 1

LEVEL 1

vo or

be

5

20

Lift3D_T1 lwb.indb 20

28/04/2021 20:14

STEP-UP a

Werk alleen of in een groepje van maximaal drie personen.

b

Bedenk een verhaal of een situatie en houd rekening met: 

de vijf spelers en hun onderlinge relatie: gezinnen, bedrijven, de overheid, financiële instellingen en het buitenland,

 c

de pijlen over de geldstroom en goederen- en dienstenstroom.

Verwerk het geheel tot een infographic in Canva en stel hem aan de klas voor. Gebruik daarvoor

ds

ICT-fiche_C_01.

Geef het bestand een duidelijke naam en bewaar het in je portfolio.

THEMA 1

STEP-UP

vo or

be

el dh

oo f

d

tu k

Nu is het aan jou. Stel de economische kringloop op een originele manier voor.

21

Lift3D_T1 lwb.indb 21

28/04/2021 20:15

Begrippenlijst Thema 1 1

BEGRIP

VERKLARING

IN JE EIGEN WOORDEN

economische

Dat is een schematisch model van de

kringloop

werking van de economie als systeem.

Die kringloop is een abstracte voorstelling

van de relaties tussen de gezinnen, de

bedrijven, de overheid, de financiële

instellingen en het buitenland.

1

geldstroom

De geldstroom houdt in dat de bedrijven de geleverde arbeid. De gezinnen, de

ds

en de overheid de gezinnen betalen voor

tu k

LEVEL

bedrijven, de overheid en het buitenland betalen op hun beurt voor de geleverde

oo f

goederen en diensten. De gezinnen sparen

meestal een gedeelte van hun inkomen bij de bank die hen daarvoor vergoedt met

rente. De banken stellen op hun beurt het

gezinnen die het geld nodig hebben voor

el dh

1

interest aan de bank.

goederen- en

De goederen- en dienstenstroom bestaat

dienstenstroom

uit de gezinnen die arbeid leveren, en uit de

interest

bedrijven, de overheid en het buitenland die

goederen en diensten leveren.

Dat is de vergoeding die je moet betalen als

be

je een lening bij de bank aangaat.

1

geld ter beschikking aan de bedrijven en de hun investeringen. Zij betalen daarvoor

1

rente

Dat is de vergoeding die de banken betalen aan gezinnen wanneer zij sparen bij de

THEMA 1

BEGRIPPENLIJST

vo or

bank.

22

Lift3D_T1 lwb.indb 22

28/04/2021 20:15