4
De macht en onmacht van de Duitse keizer
IN
Na het Verdrag van Verdun (843) komt het politieke zwaartepunt in Europa te liggen bij het OostFrankische (of later Duitse) Rijk. Het vroegere Middenrijk en heel wat gebieden in oostelijk Europa worden geleidelijk bij het Duitse Rijk gevoegd. Bovendien slagen veel Duitse koningen erin om zich ook de keizerstitel toe te eigenen. Omdat grote delen van Italië dan tot het rijk behoren en de keizers in Rome worden gekroond, spreekt men na verloop van tijd over het Heilige Roomse Rijk. De Duitse keizers beschouwen zichzelf ook als dé leiders van het christelijke Europa.
Bron 1 De paus heeft gezegd:
aa r©
OPDRACHT 7
VA
N
Tussen 919 en 1024 regeert de dynastie van de Ottonen over het rijk. Om de invloed van hun leenmannen te breken, gaan zij de Kerk betrekken bij het bestuur van hun rijk. Hoge geestelijken besturen in naam van de koning grote delen van het land. Zij zijn geletterd en mogen geen officiële nakomelingen krijgen. Daardoor kunnen zij hun politieke macht niet doorgeven aan een erfgenaam. Om er zeker van te zijn dat de bisschoppen en dergelijke doen wat de koning hen opdraagt, is het natuurlijk wel belangrijk dat de koning zélf bepaalt wie er bisschop mág worden. Dat Ottoonse stelsel of de Rijkskerk versterkt de koninklijke macht aanzienlijk.
3 dat hij alleen bisschoppen kan ontslaan en weer kan aannemen. 8 dat hij alleen gerechtigd is de keizerlijke insignia [waardigheidstekens] te dragen. 9 dat alle vorsten enkel de voeten van de paus kussen. [dat betekent dat alle vorsten ondergeschikt zijn aan de paus]
pl
12 dat het hem is toegestaan keizers af te zetten.
ex em
18 dat geen vonnis dat door hem is uitgesproken door iemand anders kan worden herroepen en hijzelf de enige is die een vonnis kan herroepen. 19 dat hij door niemand berecht mag worden. 25 dat hij zonder synode bisschoppen kan ontslaan of herbenoemen. 27 dat hij gelovigen kan ontslaan van hun eed aan slechte mensen.
Uit: Gregorius VII Dictatus papae, 1075 (?)
in
ki
jk
Steeds meer historici twijfelen aan de datering van het document. Zij menen dat de tekst pas later en door iemand anders is opgesteld. In de loop van de 9e eeuw zijn de Kerk en het pausdom in een lange periode van crisis terechtgekomen. Wereldlijke vorsten (keizers, koningen, graven ...) hebben een grote greep op de Kerk gekregen en gebruiken en misbruiken de Kerk en het geloof voor hun eigen belangen. Tijdens de 10e eeuw ontstaat er binnen de Kerk een beweging die daar een einde aan wil maken. In de 11e eeuw komen er mannen uit die hervormingsbeweging op de pauselijke troon. Een van hen is Gregorius VII (paus 1073-1085). Het document is misschien niet van zijn hand, maar vertolkt wel zijn mening. Gregorius zal in de daaropvolgende jaren serieus in conflict komen met de toenmalige heerser over het Duitse Rijk, Hendrik IV.
E
De middeleeuwen van 900 tot 1450
163
