HOE WERK IK MET DIT LEERWERKSCHRIFT? Voor het vak natuurwetenschappen werk je dit jaar met het leerwerkschrift NW voor JOU GO! 1. Je gaat zelf actief aan de slag en ontdekt stapsgewijs door waarneming.
Het leerwerkschrift bestaat uit drie thema’s. De twee eerste thema’s zijn nog eens onderverdeeld in hoofdstukken. Elk thema is uit verschillende lessen opgebouwd.
Inhoud Hoe studeer ik natuurwetenschappen? Inleiding natuurwetenschappen
5 6
Thema 1
Thema 2 BOUWSTENEN VAN ORGANISMEN EN MATERIE
LEVEN DOET LEVEN 1 Bouw van de bloemplant Les 1: Bouw van de bloemplant Les 2: Wortels Les 3: Stengels Les 4: Bladeren Verdieping online Drogen van een bloemplant Gelijkenissen en verschillen tussen de delen van bloemplanten Eetbare wortels, stengels en bladeren
7 11 20 25
2 Voortplanting bij de bloemplant Les 5: Bouw van een bloem 31 Les 6: Functie van de bloemdelen 37 Les 7: Bestuiving en bevruchting 43 Les 8: Zaad- en vruchtvorming 49 Synthese: Geslachtelijke voortplanting bij bloemplanten 59 Verdieping online Ongeslachtelijke voortplanting bij bloemplanten 3 Voortplanting bij de mens Les 9: Bouw en functie van voortplantingsorganen 63 Les 10: Puberteit 73 Les 11: Geslachtsgemeenschap, bevruchting, zwangerschap en geboorte 83 Synthese: Voortplanting bij de mens 93 Les 12: Geboorteregeling en soa’s 94 Verdieping online Doorgeven van erfelijke kenmerken en evolutie Tweelingen Homoseksualiteit Seksueel geweld / misbruik Abortus
1 Bouwstenen van organismen Les 13: Organismen, stelsels en organen Les 14: Organen en weefsels Les 15: Werken met de microscoop Les 16: Cellen van planten en dieren Synthese: Samenhang van de organisatieniveaus bij organismen Les 17: Aanpassingen van dieren aan hun omgeving Verdieping online Zelf preparaten maken en bekijken 2 Bouwstenen van materie Les 18: Massa Les 19: Volume Les 20: Zuivere stoffen, mengels en deeltjesmodel Les 21: Aggregatietoestanden en faseovergangen Verdieping online Deeltjesmodel Zuivere stoffen en mengsels Aggregatietoestanden Faseovergangen
107 117 121 126 132
136 141 148 155
Thema 3
KRACHTEN - INTERACTIE TUSSEN MATERIE Les 22: Krachten Les 23: Lucht en luchtdruk Verdieping online Snelheid Luchtdruk Knipbladen
170 184
197
Begrippenlijst Materiaallijst
(online)
(online)
1
THEMA 1 LEVEN DOET LEVEN
1
2
BOUW VAN DE BLOEMPLANT
BOUW VAN DE BLOEMPLANT
110224_01_NW_GO_thema1-v2.indd 4
7/14/11 1:05:38 PM
VOORTPLANTING BIJ DE BLOEMPLANT
Je leert door waarnemingen de delen van een bloem herkennen en benoemen. In dit hoofdstuk leer je de hoofddelen
Je ontdekt door experimenten
van een bloemplant kennen en benoemen.
de functie van de bloemdelen.
Door nauwkeurige waarnemingen en experimenten
Stap voor stap onderzoek je hoe bloemplanten
ontdek je voor elk plantendeel een functie.
zich geslachtelijk voortplanten.
30
6
3
VOORTPLANTING BIJ DE MENS
In dit hoofdstuk leer je de hoofddelen
Je leert de organen die een rol spelen bij de voortplanting van de mens kennen en benoemen. Je ontdekt hoe jongens
van een bloemplant kennen en benoemen.
en meisjes veranderen tijdens de puberteit. Je leert hoe een vrouw zwanger wordt, hoe een zwangerschap verloopt en hoe een kind wordt geboren. Ten slotte bespreek je het belang van anticonceptiemiddelen.
Door nauwkeurige waarnemingen en experimenten
62
ontdek je voor elk plantendeel een functie.
10
9
110224_01_NW_GO_thema1-v2.indd 9
7/14/11 1:05:27 PM
110224_01_NW_GO_thema1-v2.indd 10
7/14/11 1:05:16 PM
Elk hoofdstuk start met een korte samenvatting die je informatie geeft over wat je zult leren en ontdekken.
6
FUNCTIE VAN DE BLOEMDELEN
LES 6
Functie van de bloemdelen
Welke functies hebben de bloembladeren? © Paul Busselen
Afb. 72 bloemknop van een melkdistel
© Paul Busselen
Elke les behandelt één of meer vragen. Om een antwoord te vinden, moet je soms een experiment uitvoeren. Het is belangrijk om daarbij stap voor stap de opdracht zo nauwkeurig mogelijk uit te voeren.
LES 6
FUNCTIE VAN DE BLOEMDELEN
Welke functie hebben meeldraden en stamper(s)? EXPERIMENT Benodigdheden g - meeldraad en stamper van een bloeiende lelie - mesje - vergrootglas Werkwijze j
Bekijk de helmknop van de meeldraad met een vergrootglas.
2
Neem dat deel tussen duim en wijsvinger.
3
Wat zie je op je vingertoppen? Noteer je antwoord bij waarneming 1.
4
Afb. 73 bloemknop van een grote klaproos
5
© Paul Busselen
Afb. 76 meeldraden en stamper van een lelie
1
Teken, zo nauwkeurig mogelijk, de dwarse doorsnede van de helmknop van de lelie. Snijd het vruchtbeginsel van de stamper nu dwars door.
6
Bekijk de doorsnede met een vergrootglas. Wat zie je? Noteer je antwoord bij waarneming 2.
7
Teken, zo nauwkeurig mogelijk, de dwarse doorsnede van het vruchtbeginsel van de lelie.
WAARNEMING W 1 2
Afb. 74 bloem van een melkdistel
Afb. 75 honingbij op een bloem
Bekijk afbeeldingen 72 en 73. Welke functie van de kelkbladeren kun je daaruit afleiden?
Bekijk afbeeldingen 74 en 75.
Dwarse doorsnede van het vruchtbeginsel van een lelie
Welke functie hebben de kroonbladeren? Leid de functie van de felgekleurde kroonbladeren uit afbeelding 75 af.
De functies van de bloembladeren zijn -
,
-
.
42
110224_01_NW_GO_thema1-v2.indd 42
Dwarse doorsnede van de helmknop van een lelie
Verklaring g Wat je op de helmknop waarneemt, is stuifmeel (pollenkorrels). Het stuifmeel zit in helmhokken. Als het stuifmeel rijpt, barst een helmhok open. In een pollenkorrel wordt de zaadcel of mannelijke voortplantingscel gevormd. De meeldraad is het mannelijk voortplantingsorgaan van de bloem.
helmknop stuifmeelkorrel helmhokje
helmdraad Afb. 77 meeldraad
43
7/14/11 1:04:41 PM
110224_01_NW_GO_thema1-v2.indd 43
7/14/11 1:04:50 PM
2
180258_13N 581249_02_NW_GO1_thema1.indd 2
29/03/18 12:09