NW voor jou 1 - Onderzoekeditie - Inhoudsopgave

NW

vOOr jOu

OnderzOek editie

1 2 3

Biotoopstudie en organisatieniveaus

1

Inhoud Intro natuurwetenschappen

Hoofdstuk 2 10

Hoofdstuk 1 Biotoopstudie: het bos

12

1.1 Biotische factoren onderzoeken

17

1.1.1 Bouw van een bloemplant

17

1.1.2 De planten in het bos

18

1.1.3 De dieren in het bos

20

1.2 Abiotische factoren meten

23

1.2.1 De temperatuur in het bos

23

1.2.2 De luchtvochtigheid in het bos

24

1.2.3 De verlichtingssterkte in het bos

24

1.2.4 De bodemsoort in het bos

25

1.3 Invloed van abiotische factoren op levende organismen

26

1.4 Invloed van biotische factoren op levende organismen

30

Structuur en samenhang in levende systemen

38

2.1 Kenmerken van gewervelde dieren

39

2.2 Indeling van de gewervelde dieren in klassen

41

2.3 Inwendige bouw van gewervelde dieren

46

2.3.1 Organen in de borstholte en in de buikholte

46

2.3.2 Organen werken samen in stelsels

48

Hoofdstuk 3 Bouwstenen van organismen

57

3.1 Microscopische bouw van organismen

59

3.2 Samenhang tussen de verschillende organisatieniveaus in een organisme

66

3

Knipblad A

71

Knipblad B

73

Knipblad C

77

Knipblad D

81

Bijlage 1

Hoofddelen van een bloemplant

Bijlage 2

Planten drogen - plantenpers

Bijlage 3

Kenmerken van bladeren - insnijdingen in bladrand - bladschijf - nervatuur - bladvorm

83 83 84

Bijlage 4

Determineertabel ‘bomen’

85

Bijlage 5

Zoekkaart ‘grote dieren in het bos’

89

Bijlage 6

Zoekkaart ‘kleine bodemdiertjes’

90

Bijlage 7

Zoekkaart ‘sporen van dieren’

91

Bijlage 8

Determineertabel ‘bodem’

93

Bijlage 9

De boomhoogtemeter

Begrippenlijst

4

94

95

Hoe werk ik met dit boek?

Voor het vak Natuurwetenschappen werk je dit jaar met het boek NW voor JOU – onderzoekeditie dat bestaat uit drie katernen:

Katern 1: Katern 2: Katern 3:

Biotoopstudie en organisatieniveaus Materie en energie Functies en samenhang van stelsels en biodiversiteit

Vooraan elke katern vind je een korte samenvatting over wat je juist gaat behandelen, gevolgd door een inhoudsopgave. Zo weet je elke les in welk deel je juist bent aanbeland.

5

In elk hoofdstuk vind je onderzoeksvragen terug.

Om die vragen te kunnen beantwoorden, moet je soms een opdracht of experiment uitvoeren.

Het is belangrijk om hierbij stap voor stap de opdracht zo nauwkeurig mogelijk uit te voeren.

Met je resultaat kun je zelf een besluit op papier zetten.

Het besluit is aangeduid met een achtergrondkleur zodat je bij het leren duidelijk ziet wat je moet kennen en kunnen.

Sommige opdrachten werken met een knipblad dat je achteraan in de katern vindt.

Alle besluiten samen vormen het onderdeel Om te onthouden dat je achteraan elk hoofdstuk vindt.

Hierin is de leerstof van het hele hoofdstuk samengevat.

6

Als je leraar een toets aankondigt, zal hij je alvast op weg helpen door je te verwijzen naar de Evalueer jezelf-pagina die je achteraan elk hoofdstuk terugvindt.

De tweede kolom geeft aan wat je juist moet kunnen.

In de eerste kolom kun je de datum van de toets noteren.

Gebruik de laatste kolommen om aan te vinken of je het onderdeel beheerst of niet.

Samen met je leraar noteer je in de derde kolom waar je die leerstof kunt terugvinden.

Maar misschien wil je graag nog wat extra oefeningen maken, en het liefst met behulp van je computer. Dan neem je best een kijkje op www.diddit.be.

7

Leerstof kun je inoefenen op jouw niveau.

Je kunt vrij oefenen en de leerkracht kan ook voor jou oefeningen klaarzetten.

Hier vind je de opdrachten terug die de leerkracht voor jou heeft klaargezet.

Hier kan de leerkracht toetsen en taken voor jou klaarzetten.

Benieuwd hoe ver je al staat met oefenen en opdrachten? Hier vind je een helder overzicht van je resultaten.

Hier vind je het lesmateriaal per hoofdstuk, o.a. videobestanden.

Ga hier ook aan de slag met de ontdekplaat!

8

NW

vOOr jOu

OnderzOek editie

1 2 3

Materie en energie

1

Inhoud Hoofdstuk 1

Hoofdstuk 3

Bouwstenen van niet-levende materie

5

Energievormen en energieomzettingen

1.1 Massa en volume

6

3.1 Energiebronnen

49

1.2 Deeltjesmodel

8

3.2 Energievormen

50

3.3 Energieomzettingen

51

1.3 Zuivere stoffen en mengsels

15

Begrippenlijst

Hoofdstuk 2 Structuurveranderingen van stoffen 2.1 Moleculen veranderen niet van samenstelling

59

25 26

2.1.1 Aggregatietoestanden

26

2.1.2 Faseovergangen

29

2.1.3 Uitzetten en krimpen van stoffen

34

2.2 Moleculen veranderen van samenstelling

48

41

3

NW

vOOr jOu

OnderzOek editie

Functies in levende systemen en biodiversiteit

1

1 2 3

Inhoud Hoofdstuk 1

Hoofdstuk 5

Spijsverteringsstelsel

5

Samenhang tussen de stelsels

1.1 Het voedsel 1.1.1 Voedingsmiddelen en voedingsstoffen 1.1.2 Functie van de voedingsstoffen in ons lichaam 1.1.3 Herkennen van voedingsstoffen in de voedingsmiddelen 1.1.4 Gezonde levensstijl

6

Hoofdstuk 6

6 12 14 16

1.2 Het spijsverteringsstelel 26 1.2.1 Bouw van het spijsverteringsstelsel 26 1.2.2 Functie van het spijsverteringsstelsel 28

Hoofdstuk 2 Ademhalingsstelsel

42

2.1 Ademhalingsorganen

43

2.2 Verschillen tussen ingeademde en uitgeademde lucht

44

2.3 Gaswisseling in de longen

48

2.4 Celademhaling

50

Transportstelsel

Gelijkenissen en verschillen bij de inwendige bouw van gewervelde dieren

89

6.1 Gelijkenissen bij de inwendige bouw van de verschillende klassen van gewervelde dieren

90

6.2 Gelijkenissen en verschillen bij de bouw van het spijsverteringsstelsel bij gewervelde dieren

91

6.3 Gelijkenissen en verschillen bij de bouw van het ademhalingsstelsel bij gewervelde dieren

92

6.4 Gelijkenissen en verschillen bij de bouw van het transportstelsel bij gewervelde dieren

97

Hoofdstuk 7 Voedselrelaties en biodiversiteit

Hoofdstuk 3 56

3.1 Bloed

57

3.2 Bouw van het transportstelsel 3.2.1 Organen van het transportstelsel 3.2.2 Het hart 3.2.3 De bloedvaten

62 62 63 67

3.3 Bloedsomloop

69

103

114

4.1 Noodzaak van uitscheiding

79

4.2 Organen die een rol spelen bij de uitscheiding

80

Begrippenlijst

Uitscheidingsstelsel

78

102

7.1 Voedselkringloop 7.1.1 Soorten relaties tussen organismen 7.1.2 Indeling van de organismen volgens hun voedingsgewoonte 7.1.3 Voorstellingen van voedselrelaties 7.2 Biodiversiteit 7.2.1 Relatie tussen biodiversiteit en ecosysteem 7.2.2 Relatie tussen biodiversiteit en economie 7.2.3 Relatie tussen biodiversiteit en ontspanning 7.2.4 Invloed van de mens op de biodiversiteit

Hoofdstuk 4

83

103 104 107

114 117 120 121

135

3