Curieus 4 leerwerkboek

IN

4

VA N

1

Sandra Cools

Š

Dries Cuypers Peter Janssen Luc Motmans Pieter-Jan Peeters

Leer zoals je bent Ontdek het onlineleerplatform: diddit!

Vooraan in dit boek vind je de toegangscode, zodat je volop kunt oefenen op je tablet of computer. Activeer snel je account op www.diddit.be en maak er een geweldig schooljaar van!

www.vanin.be ISBN 978-90-306-7573-0

563965

vanin.be

ISBN 978-90-306-8919-5 581205

a Sanoma company

a Sanoma company

a Sanoma company

IN

4 Sandra Cools

Dries Cuypers Peter Janssen

VA N

Luc Motmans

©

Pieter-Jan Peeters

INHOUD Curieus en diddit

8

#EenAndereWereld

9

Focus 1

Geweldloze communicatie Focus 2 Over grenzen van godsdiensten heen Focus 3 Een ideale wereld?

Focus 3+ In onze tijd

10

Uitgelicht Breedbeeld

13 14

#Gekozen

23

Focus 1

In gesprek met Miss Universe Focus 2 Vreemd of vertrouwd?

Focus 3 Een stempel van geloof Focus 3+ Ja, ik wil!

24 27 31

Uitgelicht Breedbeeld

35 36

Focus 1

79

Focus 1

Zijn is kiezen Focus 1+ Levensweg Focus 2 Wajiqqra Focus 3 De weg die ons zoekt

80

Uitgelicht Breedbeeld

91 92

#AllenVoorEen

93

Focus 1

94 97

De hoeder van mijn broeder Focus 2 Part of the team Focus 2+ Rechtschapen dwarsligger Focus 3 Vijand, mijn vriend Uitgelicht

Breedbeeld

37

38 43 46

Uitgelicht Breedbeeld

49 50

#MaterialWorld

51

Focus 1 Materialisme

52

Focus 1+ Ik wil meer Focus 2 Geld en geloof Focus 3 Roeping

56 60

©

Bijzondere ontmoetingen Focus 2 Samen onderweg Focus 3 Risicoanalyse Focus 3+ Gesn@pt

Breedbeeld

63 64

#Stil…Gaan

65

Focus 1

‘Dag mens!’

Focus 2 Even tot rust komen onderweg Focus 3 De herberg Focus 3+ Mag ik uw voeten wassen?

66 70 75

Uitgelicht Breedbeeld

77 78

Uitgelicht

86 89

100 105 106

#Gedragen

Focus 1 Selfmade?

Focus 2 Ik draag jou Focus 2+ Ik draag jou, ook wanneer …

Focus 3 Ik word gedragen

108 111

Uitgelicht

Breedbeeld

119 120

#IkBenHetWaard

121

Focus 1

Die vreemde andere Focus 2 Buiten-gewoon Focus 3 Mens(on)waardig Focus 3+ Straf!

122 125 129

Uitgelicht Breedbeeld

133 134

#AgainstAllOdds

135

Focus 1 Ik-jij-wij

136

VA N

#NabijZijn

14 18

#HierBenIk

IN

Starten met Curieus 4

Focus 1+ Over-hoop Focus 2 Op zoek naar harmonie Focus 3 Engagement kan bruggen bouwen

117

139 143

Breedbeeld

147 148

Woordenlijst Vensters: Uitgebreid assortiment

149 153

Uitgelicht

 Inhoud

3

STARTEN MET CURIEUS Welkom bij Curieus. We leggen graag even uit hoe je met dit leerwerkboek aan de slag gaat.

1 Op weg met Curieus Het leerwerkboek bestaat uit 10 hoofdstukken en elk hoofdstuk is op dezelfde manier opgebouwd.

IN

We zoeken inspiratie in de beeldtaal en nemen een sprekende snapshot van het onderwerp van het hoofdstuk. Op het titelblad vind je een aantal vragen die de snapshot oproept. De titel van elk hoofdstuk is een hashtag (#).

Wat herken je in deze lijnen en krullen?

Waarom zouden ze allemaal andere kleuren hebben gekregen?

Wat heeft deze afbeelding met ‘verkiezingen’ te maken, denk je?

Er staan tien snapshots in 10 hoofdstukken centraal. Je onderzoekt deze moment­opnames driemaal via een Focus en verbindt ze achteraf tot een groter geheel.

©

1 2 3

VA N

#GEKOZEN

FOCUS 1

1

GEWELDLOZE COMMUNICATIE

Bekijk de tekening. a

Welke tegenstrijdige boodschap zit hierin?

FOCUS 2 b 2

OVER GRENZEN VAN GODSDIENSTEN HEEN

1 Lees het artikel en beantwoord de bijbehorende vragen.

Wanneer heb jij al eens gemerkt dat anderen je wilden veranderen? Hoe ging (of ga) je hiermee om?

EEN IDEALE WERELD?

Veranderen doen we Religies allemaal.zijn We bron moeten wel!

Allesen wat we meemaken en iedereen die we tegenkomen, van oorlog vrede heeft op een of andere manier invloed op ons. Mensen kunnen je in je leven op verschillende manieren Imagine no religion, nothing to kill or die for. Deze lyrics van John Lennons beklijvende song lijken wel het veranderen. passende onderschrift bij de beelden van gruwelijk oorlogsgeweld die we dagelijks te verwerken krijgen. De

FOCUS 3

Per hoofdstuk vind je online buitenlandse conflicten in Nigeria, Gaza, Irak, Syrië of Afghanistan worden zichtbaar aangewakkerd door a Geef twee voorbeelden van hoeverschil. iemand of iets je op een negatieve manier kan veranderen. het religieuze verbredings- en verdiepingsmateriaal.

Terreuraanslagen en oorlogsmisdaden gelegitimeerd.

Mensen 1 Luister worden naar hetreligieus lied ‘Higher Love’, gezongen doorworden Kygo envervolgd Whitneyen Houston. b Geef twee voorbeelden van hoe iemand of iets op een positieve manierVoor kan veranderen. uitgemoord enkel omwille vanjehun geloofsovertuiging. de publieke opinie lijken religies dan ook meer en meer een bron van verdeeldheid spanning tussen mensen, Voor Curieus 4 spreken we van een a en Waar hoopt de zangeres op? een bedreiging zelfs voor de wereldvrede. c Voor wie zou jij graag op een positieve manier veranderen?

Elk militair conflict kent een complexe voorgeschiedenis. Landen voelen zich in hun bestaansrecht bedreigd, buitenlandse mogendheden willen invloed in grondstofrijke gebieden, wapentrafikanten zoeken Focus +. Je leraar kan ervoor kiezen b Waarom is dat voor haar belangrijk? + winstgevende afzetgebieden, bevolkingsgroepen voelen zich gediscrimineerd IN ONZE TIJD in hun eigen land. De oproepen 3 S U C O F tot geweld in naam van een religie zijn dan vaak maar een handige mobilisatietruc bij het uitvechten van c Waar hoop jij op? Met andere woorden: wat is jouw ‘Higher Love’? om met andere bronnen aan dezelfde dieperliggende conflicten.

Ook bij ons werden godsdiensten eeuwenlang ingezet en misbruikt om politiek gezag en wereldlijke macht leerdoelen te werken. te legitimeren. Vaak werden ze door politieke machthebbers tegenover elkaar uitgespeeld en zo werden verschillen in religieuze opvattingen een argument voor oorlogsvoering en gebiedsuitbreiding.

Vrede is een werkwoord

De grote religieuze tradities zoeken alle naar een leven in vrede met zichzelf en de wereld. Ze zoeken een antwoord op de vragen over zin en betekenis van ons bestaan. Die zin kan nooit liggen in oorlog en geweld, in de zelfvernietiging, in de uitroeiing van de mens zelf.

3

met elkaar in gesprek gaan,B. isRosenberg. dat niet omZou hetRosenberg eigen gelijkhet te halen, maar om elkaar meer te Lees de uitspraak vanAls Marshall als ‘geweld’ de religies Amerikaanse psycholoog HIGHER LOVE vooral zichzelf beter te begrijpen. Zonder dialoog tussen landen, culturen en godsdiensten is beschouwen wanneerwaarderen je iemand en wilt veranderen?

KYGO & WHITNEY HOUSTON

er geen vrede mogelijk. Bij oorlogsdreiging is spreken altijd beter dan zwijgen.

Maar de internationale politiek mag ook de positieve invloed die kan uitgaan van een interreligieuze

4

CURIEUS

Think about it, there must be higher love “Geweld is eender welk gebruik van dwang omoprechte menseninterreligieuze dingen te laten doen.” dialoog niet onderschatten.

Alleen een dialoog kan de argumenten om in naam van Down in the heart or hidden in the stars above een geloof ten strijde te trekken, ontmaskeren.

Marshall B. Rosenberg Without it, life is a wasted time Look inside your heart, I’ll look inside mine Uit: Mia De Schamphelaere, VRT NWS

a

Things look so bad everywhere ‘Voor de publieke opinie lijken religies dan ook meer en meer een bron van verdeeldheid en spanning tussen In this whole world, what is fair?

Na de 3 Focussen kom je aan bij het onderdeel Uitgelicht.

In dat onderdeel brengen we aan de hand van enkele vragen of een oefening de 3 Focussen samen tot één geheel. Aan de hand van nieuwe bronnen en vragen verwerken we de inhoud van het hoofdstuk.

UITGELICHT

Bekijk het filmpje An Experiment in Gratitude, The Science of Happiness en beantwoord de vragen. a

Welk inzicht beklemtoont dit experiment? Op welke manier?

b

Waarom gaat het hier over betekenisvolle ontmoetingen? Verklaar.

c

Voor wie zou jij zelf kiezen om iets neer te schrijven? Maak zelf zo’n dankbaarheidsbriefje.

Nadien kun je het resultaat ook aan de door jou gekozen persoon zelf laten weten.

BREEDBEELD Bekijk de trailer van Life in a Day. Volgens welk concept gaat dit project Life in a Day te werk?

b

Bespreek enkele sleutelvragen van het project: - Waar hou je van?

- Wat zijn je grootste angsten?

- Wat geeft jou hoop?

- Wat kan jou doen lachen?

- Wat zit er nu in je zakken?

c

Wat zou jij zelf kiezen om in beeld te brengen? Waarom?

d

Maak zelf een kort filmfragment. Monteer samen met de filmpjes van je klasgenoten het geheel tot een eigen versie van het project in een korte film.

49

IN

UITGELICHT

a

N

Elk hoofdstuk eindigt met een Breedbeeld waarin we het thema van het hoofdstuk binnen jouw wereld bekijken. De kernvraag luidt hier: hoe kun je met deze nieuwe inzichten in je leven verder aan de slag?

BREEDBEELD

VA

50

UITGEBREID ASSORTIMENT

©

Ten slotte eindigt het leerwerkboek met een apart hoofdstuk Vensters. In een reeks authentieke en exclusieve video’s maken we hier kennis met vier studenten die elk vanuit hun levensbeschouwing naar de wereld kijken en daarover vertellen.

De studenten keren terug in de drie graden en introduceren zo de interlevensbeschouwelijke dialoog in de klas.

VENSTERS

ILC 'S

Kennis: 2, 3, 8, 10, 11, 19, 20 Vaardigheden en attitudes: 4, 5, 6, 7, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 23, 24

 Starten met Curieus

5

Bron: Humo

2 Handig voor onderweg

a

Waarom zou het stellen van materialistische doelen mensen ongelukkig kunnen maken, volgens jou?

Leg uit.

b

Begrijp je de beslissing van Sarah beter na het lezen van Dijksterhuis’ uitleg? Waarom (niet)?

In de loop van elk hoofdstuk word je ondersteund door een aantal hulpmiddelen.

b Denk terug aan de soorten ontmoetingen die we zagen. Hoe zit het volgens jou met de gelaagdheid ZOOM

In elke Focus zetten we even de belangrijkste zaken op een rijtje in de Zoom. De kernwoorden in een Zoom staan vetgedrukt.

van bijvoorbeeld een functionele ontmoeting? eenleven virtuele Welke Materialisme is een grondhouding waarmee iemand Of in het kanontmoeting? staan. Iemand die lagen zijn daar meer of minder aanwezig? materialistisch ingesteld is, zal zijn identiteit definiëren aan de hand van zijn bezittingen. De nadruk ligt met andere woorden op wat je hebt, niet zozeer op wie je als persoon bent.

4 Bekijk het filmpje All that we share - connected.

Het gevaar van een materialistische levenshouding schuilt hierin dat je mensen gaat beoordelen op a van Welke zie je veranderen in het filmpje? basis hunlagen (zichtbare) materiële bezit.

Mensen dieWat verandert materialistischeringesteld zijn, vinden onderlinge verschillen (op vlak bezit) tussen zichzelf en anderen dus belangrijk. precies?

Geefvan enkele voorbeelden.

54

Met geweld (dit kan fysiek en/of mentaal zijn).

In eigen woorden

annunciatie p. 133

De aankondiging van de engel aan Maria dat zij zal bevallen van een zoon die Jezus zal worden genoemd.

appel p. 67, 68, 81, 85, 87

Het besef dat iemand of een bepaalde situatie een beroep op ons doet en dat wij daar best op ingaan.

assertief p. 10, 13, 99

Heel zelfverzekerd, voor jezelf opkomen.

bisschop p.

Een kerkelijke leider. Een bisschop staat aan het hoofd van een bisdom: een grote verzameling van parochies.

concilie p. 32-34

Algemene kerkvergadering

conformisme p. 97

Komt van conformeren: je gedrag aanpassen en onderwerpen aan dat van een groep, vaak om problemen te vermijden.

eucharistieviering p. 29, 30, 32, 44, 74

Een christelijke viering waarin christenen God danken en het laatste avondmaal van Jezus herdenken. Ook wel de 'mis' genoemd.

geweldloze communicatie p. 10-13, 21

Communicatie waarbij je voor jezelf opkomt zonder de ander te beschuldigen of aan te vallen.

godsontmoeting p. 28-30

Een moment waarop een gelovige het gevoel heeft heel dichtbij te komen bij dat wat hij/zij God noemt.

5

Dat we in ons leven heel veel mensen ontmoeten, spreekt voor zich. Maar sommige mensen zeggen dat ze op een bepaald moment ook God ontmoet hebben. Lees de getuigenis van jezuïet Nikolaas Sintobin hierover.

VA N

Betekenis

agressief p. 10, 13, 142

IN

Moeilijke woorden worden uitgelegd in de woordenlijst.

Die woorden springen extra in het oog door de stippellijn.

Je vindt die woorden ook achteraan terug indeze derelatie? woorden­lijst. b Al deze mensen waren eerst onbekenden voor elkaar. Hoe verandert

WOORDENLIJST Woord

#MATERIALWORLD

Ik ben 25 jaar jezuïet en als ik de tijd bij elkaar optel waarin ik God werkelijk heb ervaren, heb ontmoet, dan is dat denk ik een halfuur. Het zijn drie á vier momenten geweest en altijd in gebed. Eén keer een kwartier. Een andere keer vijf minuten. Noem het een godsontmoeting, maar qua ervaring was het een enorm diepe innerlijke vreugde op sleutelmomenten in mijn leven. Op momenten waarop ik met een keuze bezig was. Meld ik me aan bij de orde?

Laat ik me tot priester wijden? Op die momenten. Ik heb geen kleuren gezien of stemmen gehoord. Niets van dat alles. Er was alleen die enorme blijdschap die sterker is dan je kunt uitleggen. Die moet je zelf ervaren hebben om het te kennen.

a

Hoe kun je kort samenvatten wat een ‘godsontmoeting’ voor Nikolaas is?

b

Heb je zelf al zo’n gevoel gehad? Misschien noemde je het geen godsontmoeting?

149

©

Woordenlijst

28

#GEKOZEN

-

Dit Curieus-kader bevat een weetje voor nieuwsgierige leerlingen of uitbreidings­leerstof.

CURIEUS!

Niet alleen mensen zijn sociale wezens die zich voortbewegen in groepen.

Er zijn nog veel andere diersoorten die overleven en voordeel halen uit het leven in groep. Zo beschermen planteneters zichzelf tegen roofdieren door zich in groep te bewegen. Op die manier zien ze het gevaar vlugger aankomen en kunnen ze tijdig vluchten. Dieren die overleven door de jacht, zoals bijvoorbeeld wolven, werken dan weer samen in groep om prooien te vangen. Het instinct vertelt hoe we het best overleven.

4

6

CURIEUS

Wat is het omstandereffect? Markeer de definitie in het tekstfragment.

Gaat het hier om positieve of negatieve groepsdruk? Leg uit.

Ontdek hoe je aan negatieve groepsdruk kunt weerstaan. a

Lees het artikel.

b

Markeer de twee tips die Joris Bruyninckx geeft.

Bestand tegen groepsdruk Volgens psycholoog Joris Bruyninckx is het niet gemakkelijk om aan groepsdruk te weerstaan. Toch geeft hij twee mogelijkheden om ertegen in te gaan. Ten eerste kun je assertief uit de hoek komen. Hier moet je echter

a

Wat is voor Jesaja zijn ‘Higher Love?’ (Waar hoopt hij op?)

b

Vul deze zin aan: ‘Voor Jesaja is een ideale wereld …’

c

Is dit ook ideaal voor het lammetje, het bokje, het kalfje, het kind en de koe?

d

Is dit ook het geval voor de wolf, de panter, de leeuw, de beer en de slang?

e

Hoe zou je dan samenvatten wat volgens de Bijbel ‘vrede’ is?

f

Denk je dat het mogelijk is om in je eentje vrede te hebben?

FOCUS 2 1

NT

Dit kader bevat een prikkelende vraag of uitdagende stelling die doet nadenken.

Een goede compromis, is een oplossing waarmee niemand tevreden is.

IK DRAAG JOU

Luister naar het Bijbelverhaal en de uitleg van de leerkracht.

Toen Jezus naar Kafarnaüm was teruggekeerd, stroomden de mensen naar Zijn huis. Vier vrienden brachten een lamme bij Hem. Omdat zij door de vele mensen niet tot bij Jezus geraakten, gingen ze langs de achterzijde het dak op. Ze maakten een opening in het dak en lieten de lamme met touwen zakken. Toen Jezus hun geloof zag, zei Hij tot de lamme: ‘Mijn zoon, jouw zonden zijn vergeven.’ Er zaten enkele

CURIEUS!

schriftgeleerden bij en die zeiden bij zichzelf: ‘Wie denkt hij wel

Jesaja was een van de grote joodse profeten uit de achtste eeuw HijAlleen moestGod Gods datv.C. hij is. kan zonden vergeven.’ Jezus kende hun boodschap naar de mensen brengen. In die tijd werd het joodse volk onderdrukt enisals gedachten en zei: ‘Wat gemakkelijker, tot de lamme zeggen: slaven behandeld. Veel van wat hij schreef, gaat daarom overUw bevrijding, eenvergeven beter leven zonden zijn of: sta op, neem uw bed en loop? Maar en een toekomst in vrijheid. om te tonen dat ik de macht heb Gods vergeving bij de mensen te brengen, zeg ik tegen de man: “Sta op, neem uw bed en ga naar huis.”’ De lamme stond op, nam zijn bed en ging naar buiten. Iedereen stond versteld. Ze verheerlijkten God en

Schrijf eerst in enkele woorden wat voor jou een ideale wereld is.‘Zoiets hebben wij nog nooit gezien.’ zeiden:

IN

3

Marcus 2, 1-12 (naar: Willibrordvertaling)

Luc Blomme, Genezing van de lamme

2 Vul Bijbelse betekenis aan van de onderstaande termen of uitspraken.

Bekijk daarna het filmpje over ‘utopieën’. Geef een goede defide nitie van een utopie.

Noteer hieronder.

b

a teMensen Wat is het risico van alles te willen doen om je utopie waar maken?met een ziekte of beperking:

VA N

a

c Denk opnieuw aan jouw ideale wereld. Zou deze wereld voor alle mensen ideaal zijn? Noteer.

Bij elke Bijbeltekst vind je vervolgens een icoon OT OT (Oud Testament) of NT

NT

(Nieuw Testament).

We hebben ervoor gekozen om elk Bijbelboek voluit te noteren. Dat maakt het gemakkelijker een tekst terug te vinden in de Bijbel. Als je zelf een tekst wilt opzoeken, dan vind je in de Info bij het onlinelesmateriaal terug hoe dat moet.

©

FOCUS 3

Een ideale wereld?

19

Bij het onlinelesmateriaal vind je verder ook: - een digitale infokatern met duiding en achtergrondinformatie 111 over wereldgodsdiensten, de Bijbel en de Kerk; FOCUS 2 Ik draag jou - een digitaal (beeld)woordenboek `Curieuzeneuzen' met verklaring van 100 (inter)levensbeschouwelijke en godsdienstige begrippen.

Het luisterfragment dat hierbij hoort, vind je online.

Het beeldfragment dat hierbij hoort, vind je online.

Je vindt online een ontdekplaat.

Je vindt online extra (ondersteunend) materiaal.

 Starten met Curieus

7

CURIEUS EN DIDDIT het onlineleerplatform bij Curieus Curieus 4 is rijk aan onlinelesmateriaal. Zo vind je op diddit alles terug om met het leerwerkboek aan de slag te gaan.

Je vindt hier niet alleen alle video- en audiobestanden, maar ook de ontdekplaten. Ben je nieuwsgierig en wil je meer weten over een bepaald onderwerp? Of heeft je leraar je gevraagd om de les voor te bereiden? Geen enkel probleem! Klik in diddit op het icoon van de ontdekplaat en ga op onderzoek.

3

Luister naar het lied He Ain't Heavy, He's My brother.

HE AIN'T HEAVY, HE'S MY BROTHER BOBBY SCOTT EN BOB RUSSELL

The road is long With many a winding turn That leads us to who knows where Who knows where But I'm strong Strong enough to carry him He ain't heavy, he's my brother

IN

So on we go

His welfare is of my concern No burden is he to bear We'll get there

For I know He would not encumber me He ain't heavy, he's my brother

And the load Doesn't weigh me down at all He ain't heavy he's my brother He's my brother He ain't heavy, he's my brother

a

Waar haalt de ik-figuur de kracht vandaan om de ander te dragen?

b

Waartegen moet hij opboksen?

c

Leg het verband met het evangelieverhaal van de lamme.

FOCUS 2

Ik draag jou

113

©

VA

N

If I'm laden at all I'm laden with sadness That everyone's heart Isn't filled with the gladness Of love for one another It's a long, long road From which there is no return While we're on the way to there Why not share

Wanneer je een van de onderstaande iconen in het leerwerkboek ziet, kun je dus op diddit het onlinelesmateriaal vinden.

Bekijk de video.

Beluister het fragment.

Ga hier aan de slag met de ontdekplaten!

Je vindt hier al het overige onlinelesmateriaal, bijvoorbeeld liedjesteksten, extra bronnen, teksten …

8

CURIEUS

IN VA N Š

N A N E #E

D L E R E DEREW

1

Stel: de microfoon is voor jou, de hele wereld luistert. Je kunt eindelijk de aandacht eisen voor een belangrijk probleem in de wereld. Wat zou je willen zeggen?

2 Hoe zou je je boodschap het best formuleren om zoveel mogelijk mensen te overtuigen?

3 Wat doe je met de mensen die toch niet overtuigd zijn?

FOCUS 1 1

GEWELDLOZE COMMUNICATIE

Bekijk de tekening. a Welke tegenstrijdige boodschap zit hierin?

b Wanneer heb jij al eens gemerkt dat anderen je wilden veranderen? Hoe ging (of ga) je hiermee om?

IN

2 Veranderen doen we allemaal. We moeten wel! Alles wat we meemaken en iedereen die we tegenkomen, heeft op een of andere manier invloed op ons. Mensen kunnen je in je leven op verschillende manieren veranderen. a Geef twee voorbeelden van hoe iemand of iets je op een negatieve manier kan veranderen. b Geef twee voorbeelden van hoe iemand of iets je op een positieve manier kan veranderen.

Voor wie zou jij graag op een positieve manier veranderen?

VA N

c

©

3 Lees de uitspraak van de Amerikaanse psycholoog Marshall B. Rosenberg. Zou Rosenberg het als ‘geweld’ beschouwen wanneer je iemand wilt veranderen?

“Geweld is eender welk gebruik van dwang om mensen dingen te laten doen.”

Marshall B. Rosenberg

Rosenberg ontwikkelde enkele oefeningen om geweldloze communicatie te leren. Door zo met elkaar te communiceren, zou niemand zich aangevallen mogen voelen, maar kunnen we toch zeggen wat we willen. Zo kunnen we assertief communiceren (door voor onszelf op te komen), zonder agressief te zijn.

10

#EENANDEREWERELD

4 Maak in groepjes de vier oefeningen hieronder. Breng daarna de bevindingen van de hele klas samen.

Oefening 1: Waarneming of oordeel? a Vul in: waarneming of oordeel.

-

Een is puur datgene wat je ziet en hoort, je beschrijft er een feit mee. Bv.: Deze bloem is rood.

-

Een kijkt naar dat feit als iets dat goed of slecht is. Bv.: Deze rode bloem is mooi.

b Vink aan of de uitspraken een waarneming of een oordeel zijn.

Waarneming 1

Sam vroeg tijdens de vergadering niet naar mijn mening.

2

Mijn vader is een goed mens.

3

Mijn zoon poetst vaak zijn tanden niet.

Oordeel

5 c

Mijn tante klaagt als ik met haar praat.

IN

4 Luca zei me dat geel me niet staat.

Bedenk een waarneming voor de zinnen die een oordeel beschrijven.

VA N

d Schrijf twee zinnen over je eigen klas, maar gebruik daarbij alleen maar waarnemingen.

Oefening 2: Gevoel of mening?

a Vul in: meningen of gevoelens.

of emoties zijn een innerlijke reactie op een gebeurtenis. Ze zijn

©

-

universeel en herkenbaar voor iedereen.

zetten die emoties om in gedachten. Ze hangen af van hoe jij de

-

situatie interpreteert. Ze zijn dus subjectief en kunnen als ‘niet waar’ worden gezien.

b Noteer twee aangename gevoelens en twee gevoelens die niet aangenaam zijn.

c

-

Aangenaam:

-

Niet aangenaam:

Vink de zinnen die een gevoel beschrijven aan.

Gevoel 1

Ik heb het gevoel dat je niet van me houdt.

2

Ik ben verdrietig omdat je weggaat.

3

Als je niet ‘hallo’ zegt tegen mij, voel ik me aan de kant gezet.

Mening

4 Ik ben blij dat je kunt komen.

5

Ik voel me verkeerd begrepen.

d Bedenk een gevoel voor de zinnen die een mening beschrijven.

Focus 1

Geweldloze communicatie

11

Oefening 3: Wat heb ik nodig? a Markeer in de tabel de drie belangrijkste behoeften waardoor jij je goed voelt.

Aanraking

Geborgenheid

Orde

Vieren

Aanvaarding

Groepsgevoel

Plezier

Voedsel

Begrip

Harmonie

Respect

Vrede

Beweging

Humor

Rouwen

Waardering

Bescherming

Inspiratie

Rust

Warmte

Creativiteit

Liefde

Schoonheid

Water

Eerlijkheid

Mijn talenten gebruiken Seksualiteit

Zelf kunnen kiezen

Empathie

Nabijheid

Steun

Zelfrespect

Erkenning

Onderdak

Vertrouwen

Zingeving

b Leg aan je groep uit wat die drie behoeften voor jou betekenen.

Noteer drie verschillende manieren om aan anderen te zeggen waar jij behoefte aan hebt.

Oefening 4: Wat wil ik dat jij doet?

IN

c

VA N

a Markeer de eigenschappen van een goed verzoek.

aan een specifiek iemand gericht - beschuldigend - bevel - duidelijke instructies - helder moet met ‘ja’ worden beantwoord - vaag - vraagvorm

©

b De verzoeken hieronder kunnen beter.

- Wat is bij ieder verzoek het probleem? Vul aan.

- Pas de verzoeken aan, zodat ze duidelijk aangeven wat je van de ander verwacht.

Verzoek

Verbeterde versie

Zou je wat vaker willen koken?

‘Wat vaker’ is te vaag. Hoe vaak?

Zou je volgende week twee keer willen koken?

Ik zou willen dat je me meer vertrouwt.

Zou iedereen op de fuif wat minder willen drinken?

Ik wil dat je stopt met me bang te maken over spinnen.

12

Probleem

#EENANDEREWERELD

5 Beantwoord deze vragen, met de oefeningen van geweldloze communicatie in het achterhoofd. a Waarom zou Rosenberg het beter vinden om te spreken met waarnemingen dan met oordelen? b Waarom raadt Rosenberg aan om over gevoelens te praten in de plaats van over meningen? c

Is een goed verzoek volgens Rosenberg assertief of agressief?

IN

VA N

6 Wanneer je de vier stappen van de oefeningen samenbrengt, kun je het schema hieronder aanvullen.

Hoe zou jij reageren met geweldloze communicatie in de volgende situaties?

Waarneming Ik zie/hoor …

U

Gevoel Ik voel me …

©

U

-

De leerling voor je in de klas klikt de hele tijd met zijn balpen en je wilt dat dit stopt.

-

De leerkracht wijst jou onterecht aan als de persoon die met een propje gooide.

-

Je ouders zeggen al weken dat je je kamer moet opruimen. Jij vindt je kamer helemaal niet rommelig.

-

Je komt terug van het toilet en merkt dan je zus met je smartphone bezig is. Je wilt haar duidelijk maken dat je dat niet leuk vindt.

Behoefte Ik heb nood aan … / Ik vind … belangrijk.

U Verzoek Wil jij …? / Zou jij willen …?

ZOOM

Doordat we voortdurend mensen tegenkomen die anders zijn dan wijzelf, worden we gedwongen om te veranderen. We passen ons aan, maken bepaalde keuzes en denken na over onszelf. Ons leven zou er heel anders uitzien zonder deze anderen. De richting waarin we veranderen, is niet altijd even aangenaam: sommige mensen confronteren ons met negatieve gevoelens van pijn, schuld, eenzaamheid … Het kost dan vaak heel wat moeite om je weerbaar te blijven opstellen en voor jezelf te blijven opkomen. Een manier om voor jezelf op te komen zonder agressie is geweldloze communicatie. Je bent dan assertief en laat de ander weten wat je graag anders wilt, zonder die andere dezelfde negatieve gevoelens te willen geven.

Focus 1

Geweldloze communicatie

13

FOCUS 2 1

OVER GRENZEN VAN GODSDIENSTEN HEEN

Lees het artikel en beantwoord de bijbehorende vragen.

Religies zijn bron van oorlog en vrede

Imagine no religion, nothing to kill or die for. Deze lyrics van John Lennons beklijvende song lijken wel het passende onderschrift bij de beelden van gruwelijk oorlogsgeweld die we dagelijks te verwerken krijgen. De buitenlandse conflicten in Nigeria, Gaza, Irak, Syrië of Afghanistan worden zichtbaar aangewakkerd door het religieuze verschil.

Terreuraanslagen en oorlogsmisdaden worden religieus gelegitimeerd. Mensen worden vervolgd en uitgemoord enkel omwille van hun geloofsovertuiging. Voor de publieke opinie lijken religies dan ook meer en meer een bron van verdeeldheid en spanning tussen mensen, een bedreiging zelfs voor de wereldvrede.

IN

Elk militair conflict kent een complexe voorgeschiedenis. Landen voelen zich in hun bestaansrecht bedreigd, buitenlandse mogendheden willen invloed in grondstofrijke gebieden, wapentrafikanten zoeken winstgevende afzetgebieden, bevolkingsgroepen voelen zich gediscrimineerd in hun eigen land. De oproepen tot geweld in naam van een religie zijn dan vaak maar een handige mobilisatietruc bij het uitvechten van dieperliggende conflicten.

Vrede is een werkwoord

VA N

Ook bij ons werden godsdiensten eeuwenlang ingezet en misbruikt om politiek gezag en wereldlijke macht te legitimeren. Vaak werden ze door politieke machthebbers tegenover elkaar uitgespeeld en zo werden verschillen in religieuze opvattingen een argument voor oorlogsvoering en gebiedsuitbreiding.

De grote religieuze tradities zoeken alle naar een leven in vrede met zichzelf en de wereld. Ze zoeken een antwoord op de vragen over zin en betekenis van ons bestaan. Die zin kan nooit liggen in oorlog en geweld, in de zelfvernietiging, in de uitroeiing van de mens zelf.

Als religies met elkaar in gesprek gaan, is dat niet om het eigen gelijk te halen, maar om elkaar meer te waarderen en vooral zichzelf beter te begrijpen. Zonder dialoog tussen landen, culturen en godsdiensten is er geen vrede mogelijk. Bij oorlogsdreiging is spreken altijd beter dan zwijgen.

Maar de internationale politiek mag ook de positieve invloed die kan uitgaan van een interreligieuze

©

dialoog niet onderschatten. Alleen een oprechte interreligieuze dialoog kan de argumenten om in naam van een geloof ten strijde te trekken, ontmaskeren.

Uit: Mia De Schamphelaere, VRT NWS

a ‘Voor de publieke opinie lijken religies dan ook meer en meer een bron van verdeeldheid en spanning tussen mensen, een bedreiging zelfs voor de wereldvrede.’ Klopt dit beeld van religie volgens de auteur van het artikel? b Welke rol kunnen godsdiensten spelen om te groeien naar meer vrede?

14

#EENANDEREWERELD

2 Luister naar Herman Finkers die een bijzonder liedje zingt. a Welke discussie had Herman met zijn vrouw?

b Wie had er uiteindelijk gelijk?

CURIEUS!

IN

Hoewel twee mensen dezelfde taal spreken, kan toch verwarring ontstaan. Stel je dan eens een dialoog voor tussen mensen die verschillende talen spreken.

Er zijn zelfs woorden die niet te vertalen zijn: - Prozvonit (Tjechisch) = bellen naar een mobiele telefoon en het maar één keer laten overgaan.

- Komorebi (Japans) = het zonlicht dat door het bladerdak van de bomen schijnt.

- Putzfimmel (Duits) = overdreven schoonmaakgedrag.

- Jayus (Indonesisch) = een grap die zo slecht is dat het toch grappig is.

Naar: Urgent Vertalen

VA N

3 Ga eens na hoeveel talen jij zelf begrijpt en/of spreekt.

a Markeer: - in het groen, de talen die je heel goed kunt spreken en begrijpen.

- in het blauw, de talen die je beter kunt begrijpen dan spreken.

©

Arabisch - Chinees - Duits - Engels - Fins - Frans - Grieks - Italiaans - Japans - Jiddisch - Marokkaans Nederlands - Noors - Portugees - Russisch - Spaans - Swahili - Turks - Zweeds - (Andere) b Wat doe jij om je te kunnen uitdrukken in een vreemd land?

c

Als je wilt dat mensen van een ander land jou heel goed begrijpen, wat kun je dan best doen?

4 Lees onderstaande tekst en verklaar in je eigen woorden wat met ‘geloofstalen’ bedoeld wordt.

Een dialoog tussen twee mensen van verschillende landen is niet evident: er zijn vaak verschillende talen mee gemoeid. Wanneer we internationale conflicten willen bespreken, moeten we hiermee rekening houden. Willen we daarbij een dialoog aangaan tussen verschillende godsdiensten, dan wordt het zelfs nog moeilijker, want er bestaan verschillende ‘geloofstalen’. Dit zijn manieren waarop mensen praten over hun geloof. Het is niet omdat je twee christenen voor je neus hebt, dat zij je identiek hetzelfde zullen zeggen over God, bidden, geloven enzovoort. Ze gebruiken andere woorden, leggen andere nadrukken en verbinden deze termen met een ander gevoel. Een interreligieuze dialoog kun je dan ook pas echt goed voeren, als je deze geloofstalen een beetje kent.

Naar: Gary Thomas, Jouw Spiritualiteit. Geloven zoals je bent, 2010

Focus 2

Over grenzen van godsdiensten heen

15

5 Lees de negen citaten hieronder.

Als ik iets moois zie, hoor of voel, dan voel ik me dicht bij God.

Als ik naar buiten kijk, dan weet ik: God bestaat.

Rituelen en structuur, dat is voor mij belangrijk aan mijn geloof.

Waar ga ik naartoe om te bidden?

- Het bos - De kerk

Waarin kan ik God horen?

- Een mooi muziekstuk - Een goede uitleg over God

Wat doe ik het liefst?

- Bidden wanneer ik daar zin in heb.

- Elke vrijdag naar de moskee gaan.

Als gelovige moet je opkomen voor rechtvaardigheid.

Wil je goed doen voor God? Doe dan goed voor de mensen.

Waar zoek ik God? - Op de Wereldjongerendagen - Op bezinning in een abdij

Waaraan herken je een christen?

- Aan de verhalen over Jezus - Aan zijn manier van leven

Wat is de taak van een gelovige?

- Zo vaak mogelijk bidden - Arme mensen helpen

Geloof gaat over vreugde en feest.

Ik denk dat ik verliefd ben op God: ik wil altijd bij Hem zijn.

Ik zoek God met mijn kennis en verstand.

IN

Ik vind God in de stilte en meditatie.

Bij wie beleef ik mijn geloof het best?

- Mensen in nood - Spelende kinderen

Wat is bidden voor mij?

- God om hulp vragen - Quality time met God

VA N

Waarom lees ik uit de Bijbel?

- Om de boodschap van de verhalen te ontdekken.

- Omdat het me rust geeft.

a Noteer de naam van de geloofstaal bij het juiste citaat. Kies uit:

©

denken - eenvoud - enthousiasme - idealen - natuurtraditie - verdieping - zintuigen - zorgen b Markeer onder elk citaat de juiste keuze volgens die geloofstaal. c

Zoek combinaties van geloofstalen die elkaar waarschijnlijk moeilijk verstaan. Leg ook uit.

d Wie jij bent (je karakter, gewoontes, opvoeding …) bepaalt welke geloofstaal jou het meest aanpreekt.

Hoe zit dat bij jou? Overleg met een klasgenoot.

6 Geloof heeft dan wel verschillende talen, toch is de kern van de boodschap vaak hetzelfde. Zoek een gemeenschappelijke kern in de geloofstalen die je zonet nog tegenover elkaar zette. Dit kan een gemeenschappelijk idee zijn, of een doel, een boodschap, een interesse …

16

#EENANDEREWERELD

7 Bekijk de afbeelding. a Verklaar aan de hand van deze afbeelding waarom het christendom sterke overeen­ komsten heeft met het jodendom en de islam.

b Wat denk je dat het gemakkelijkst is?

Een dialoog over geloof tussen een christen en een moslim, of tussen een christen en een niet-gelovige?

IN

8 Lees de tekst en beantwoord de vragen.

Door allerlei redenen gebeurde het soms dat een bepaalde groep christenen niet meer bij de rest wilde horen en

VA N

zich afscheurde (= schisma). Daardoor kennen we nu meer dan honderd verschillende christelijke groepen: de rooms-katholieken, de oudkatholieken, de lutheranen, de calvinisten, de evangelisten, de Russisch-orthodoxen, de amish … Vooral de laatste decennia waren er geregeld pogingen om hen terug bij elkaar te brengen. Dat noemen we ‘oecumene’ (uitspraak: eukuméne). Men hoopt te groeien naar meer eenheid onder christenen.

Het begrip oecumene wordt soms ook gebruikt als synoniem voor de interreligieuze dialoog. Het gaat dan niet alleen over christenen, maar over mensen van verschillende religies die samenkomen om in dialoog te gaan, in de hoop dat dit hen dichter bij elkaar brengt.

©

a Waarom is de dialoog belangrijk voor oecumene?

b Welke rol kunnen de geloofstalen spelen bij oecumene?

ZOOM

Veel godsdiensten hebben als kern van hun boodschap dat ze mensen willen samenbrengen en willen samenwerken met elkaar. Die boodschap kun je samenvatten in één woord: oecumene. Binnen het christendom wordt hiermee bedoeld dat men de verschillende kerken (katholiek, protestants, orthodox …) dichter bij elkaar wil brengen. De ‘brede’ oecumene wil ook niet-christelijke godsdiensten betrekken. Geloof is zo persoonlijk dat het bijna onmogelijk is om twee mensen met identiek hetzelfde geloof tegen te komen. Binnen elke godsdienst is er een grote interne veelheid aan manieren van geloof. Vaak zijn het net die veelheid en die verschillen die een gelovige gemeenschap zo sterk en interessant maakt.

Focus 2

Over grenzen van godsdiensten heen

17

FOCUS 3 1

EEN IDEALE WERELD?

Luister naar het lied ‘Higher Love’, gezongen door Kygo en Whitney Houston. a Waar hoopt de zangeres op? b Waarom is dat voor haar belangrijk? c

Waar hoop jij op? Met andere woorden: wat is jouw ‘Higher Love’?

IN

HIGHER LOVE

KYGO & WHITNEY HOUSTON

VA N

Think about it, there must be higher love Down in the heart or hidden in the stars above Without it, life is a wasted time Look inside your heart, I’ll look inside mine

©

Things look so bad everywhere In this whole world, what is fair?

We walk blind and we try to see Falling behind in what could be Worlds are turning and we’re just hanging on Facing our fear and standing out there alone A yearning, and it’s real to me There must be someone who’s feeling for me

2 Lees waar Jesaja, een profeet uit het Oude Testament, van droomt:

OT

Zoals uit een oude, omgehakte boom een kleine, nieuwe tak kan groeien, zo zal uit de oude familie van David een nieuwe koning komen. Als die koning komt, zal er vrede zijn. Een wolf speelt met een lammetje, en een panter ligt naast een bokje. Een kalf eet samen met een leeuw, en een klein kind past op beide dieren.

Een koe en een beer lopen in één wei, en hun jongen liggen bij elkaar. Een leeuw eet gras, net als een koe. En een kind speelt zonder angst bij het nest van een gevaarlijke slang. Als die koning komt, doet niemand meer kwaad. Geen mens doet kwaad op de heilige berg van de Heer. Want de aarde is vol met mensen die de Heer kennen, zoals de zee overal gevuld is met water.

Naar: Jesaja 11, 1.6-9

18

#EENANDEREWERELD

a Wat is voor Jesaja zijn ‘Higher Love?’ (Waar hoopt hij op?)

Een goede compromis, is een oplossing waarmee niemand tevreden is.

b Vul deze zin aan: ‘Voor Jesaja is een ideale wereld …’ c

Is dit ook ideaal voor het lammetje, het bokje, het kalfje, het kind en de koe?

d Is dit ook het geval voor de wolf, de panter, de leeuw, de beer en de slang? e Hoe zou je dan samenvatten wat volgens de Bijbel ‘vrede’ is? f

Denk je dat het mogelijk is om in je eentje vrede te hebben?

IN

CURIEUS!

VA N

©

Jesaja was een van de grote joodse profeten uit de achtste eeuw v.C. Hij moest Gods boodschap naar de mensen brengen. In die tijd werd het joodse volk onderdrukt en als slaven behandeld. Veel van wat hij schreef, gaat daarom over bevrijding, een beter leven en een toekomst in vrijheid.

3 Schrijf eerst in enkele woorden wat voor jou een ideale wereld is.

a Bekijk daarna het filmpje over ‘utopieën’. Geef een goede definitie van een utopie. Noteer hieronder. b Wat is het risico van alles te willen doen om je utopie waar te maken? c

Denk opnieuw aan jouw ideale wereld. Zou deze wereld voor alle mensen ideaal zijn? Noteer.

Focus 3

Een ideale wereld?

19

4 Je zou je kunnen beginnen af te vragen of je nog wel mag dromen van een ideale wereld … Paus Franciscus schreef in zijn tekst ‘Opvoeden tot hoop’ enkele tips om hoopvol te blijven.

Bedenk dat de eerste vijand die overwonnen moet worden, niet buiten u ligt: hij is binnen in u.

-

Denk nooit dat de strijd die naar boven leidt, totaal nutteloos is.

-

Wees opbouwend, overal waar ge bent! Ligt ge op de grond, sta op!

-

Sluit vrede met de mensen, luister niet naar de stem van wie haat en verdeeldheid zaait.

-

Hou van de mensen. Hou van ieder van hen. Respecteer ieders weg, of hij rechtdoor loopt of kronkelig, want ieder heeft zijn geschiedenis.

-

Wees niet bang om te dromen. Droom van een wereld die ge nog niet ziet maar zeker zal komen.

-

Draag uw verantwoordelijkheid in deze wereld en in het leven van alle mensen.

-

Heb altijd de moed om de waarheid te zien, maar bedenk: ge staat boven niemand.

-

En heb idealen. Leef voor iets dat de mens overstijgt.

-

Doet ge iets verkeerd, sta weer op: niets is menselijker dan fouten maken.

-

Ga om met mensen die hun hart als dat van een kind bewaard hebben.

-

Leef, bemin, droom en geloof. En – met Gods genade – wanhoop nooit.

IN

-

Naar: RK Documenten

a Heeft het volgens de paus nog zin om idealen te hebben?

c

VA N

b Welke voorwaarden zijn er volgens hem wanneer je je idealen nastreeft? Met andere woorden: waar moet je rekening mee houden? Duid aan in de tekst.

Zou de paus een voorstander zijn van de Gulden Regel: ‘Doe niet bij een ander wat je niet wilt dat anderen bij jou doen’? Leg uit aan de hand van zijn tips.

©

d Duid aan welke volgens jou de beste tip is. Leg uit hoe jij ermee aan de slag zou gaan.

ZOOM

Een goede ‘ideale wereld’ is moeilijk te vinden. Wat de hemel op aarde is voor de een, is misschien een echte hel voor iemand anders. Waar veel mensen het wel over eens zijn, is dat een ideale wereld er een van vrede is. Hoe we tot die vrede komen, daarop valt niet gemakkelijk een antwoord te geven.

Maar dat betekent daarom nog niet dat je er niet op mag hopen. Een van de manieren waarop je kunt controleren of jouw ideaal een goed ideaal is, is de Gulden Regel toepassen: stel jezelf in de plaats van de andere. Hierdoor kan het zijn dat je jouw ideaal wat moet bijstellen. Pas wanneer niemand het gevoel heeft benadeeld te worden, kun je spreken van een goed ideaal voor een ideale wereld.

20

#EENANDEREWERELD

UITGELICHT Hou een echt ‘klasconcilie’ waarin je zoekt naar de ideale oecumenische regels voor de klas. Zoek er tien in het totaal. a Bespreek vooraf hoe je te werk zal gaan als er onenigheid is over een regel (bv.: stemmen, iedereen moet het eens zijn, tweederdemeerderheid …). b Gebruik de methode van geweldloze communicatie om de discussie over deze afspraken te voeren. c

Controleer regelmatig of de regels wel ideaal zijn voor iedereen (ja, ook voor de leerkrachten!).

©

VA N

IN

d Beslis achteraf samen met de leerkracht wat jullie verder met deze regels zullen doen.

UITGELICHT

21

D L E E B D E E R B Waarom wordt dit gedicht vaak gebruikt wanneer gesproken wordt over interreligieuze dialoog?

Lees het gedicht.

DE BLINDE MANNEN EN DE OLIFANT JOHN GODFREY SAXE

reikt, Is zonneklaar wat ik hier heb; wat ik voel is zonder twijfelen geijkt, Is dat dit wonder van een olifant op een waaier lijkt.’

VA N

De eerste liep naar de olifant maar kwam opeens ten val tegen de brede en stevige flank en verklaarde meteen aan al: ‘Loof de heer, maar de olifant is als een wal.’

IN

Er waren eens zes man uit Hindostan, het opdoen van kennis zeer gezind Ze gingen op zoek naar de olifant (ook al waren zij allen blind) met onderzoek zouden zij oordelen naar bevind.

©

De tweede voelde aan een slagtand en riep: ‘Hé, maar neen, mijn heer, wat is immers zo rond en scherp?

Voor mij is duidelijk maar al te zeer.

Dit wonder van een olifant is als een speer.’

Nu kwam ook de derde naderbij, greep bij toeval, als ware het een stang, de kronkelende slurf, en sloeg terstond een toon aan van belang: ‘Aha,’ sprak hij, ‘de olifant lijkt erg op een slang.’

Nu stak de vierde gretig zijn handen uit, en voelde aan de knie, ‘Waar dit beest nog het meest op lijkt is wel duidelijk,’ meende die;

‘Er kan geen twijfel over zijn het is een boom die ik hier voor mij zie.’

De vijfde raakte toevallig aan het oor en zei: ‘Zelfs als de blik niet tot het daglicht

22

BREEDBEELD

Nauwelijks nog had de zesde overwogen waar hij eens beginnen zou, of hij voelde al de slingerende staart, zwaaiend gaf deze hem een douw, ‘Ik zie het al,’ zei de man, ‘de olifant is als een touw.’

En aldus zetten de zes uit Hindostan zich aan een debat, met luide stem en onverveerd, ieder zei er het zijne van en liet zich door de ander onbekeerd, Allen waren weliswaar ten deel in het gelijk, samen echter hadden zij het verkeerd.

MORAAL: Maar al te vaak varen allen, denk ik, alledag, Hun eigen koers, volkomen onwetend over wat de ander denken mag, En spreken zij allen van een olifant, die geen van hen ooit zag.

IN VA N ©

N E Z O K #GE 1 Wat herken je in deze lijnen en krullen?

2 Waarom zouden ze allemaal andere kleuren hebben gekregen?

3 Wat heeft deze afbeelding met ‘verkiezingen’ te maken, denk je?

FOCUS 1

IN GESPREK MET MISS UNIVERSE

Missverkiezingen zijn wedstrijden waarin een vrouw wordt verkozen die het ideaalbeeld van een land is.

Dat ideaalbeeld gaat niet enkel over schoonheid, maar ook over talenten, kennis, sociale vaardigheden, zelfverzekerdheid …

1

IN

Tijdens een Miss Universeverkiezing of een Miss Worldverkiezing komen al die ideaalbeelden van verschillende landen samen. De vrouwen proberen dan te bewijzen dat ze de ‘beste’ vrouw van de wereld zijn.

Toch zijn ze niet alleen concurrenten. Ze leren elkaar en elkaars cultuur beter kennen en werken samen aan projecten.

Zijn deze vrouwen vreemden voor elkaar? Leg uit waarom wel of waarom niet.

VA N

2 Wanneer is iemand een vreemdeling, volgens jou?

a Noteer de criteria van jou en je klasgenoten hieronder.

c

Wanneer heb jij je al eens de ‘vreemdeling’ in de groep gevoeld?

24

©

b Probeer aan de hand van die criteria een definitie te formuleren van een vreemdeling.

#GEKOZEN

3 Het woord ‘vreemdeling’ heeft voor veel mensen een negatieve betekenis. Onwetendheid en angst spelen daarbij een grote rol. a Leg uit wat met de termen ‘onwetendheid’ en ‘angst’ bedoeld wordt. b Hoe zorgt deze manier van denken voor meer verdeeldheid tussen mensen? c

Hoe kun je iets doen aan onwetendheid en angst?

IN

VA N

©

4 Ken je zelf conflicten (groot of klein) die in stand gehouden werden of worden door dit wij-zij-denken?

5 Ook al staat naastenliefde in heel wat levensbeschouwingen en religies centraal, ook daar is er vaak angst vanuit onwetendheid. Veel van wat we denken te weten over andere levensbeschouwingen heeft te maken met vooroordelen. a Bekijk het filmpje. Bespreek klassikaal jouw gok voor de 6 personen: tot welke godsdienst behoren ze? b Welke vragen zou jij hebben gesteld om hun godsdienst te weten te komen?

Focus 1

In gesprek met Miss Universe

25

6 Elke godsdienst heeft zijn eigen ideeën, gewoontes, regels … Neem je online infokatern erbij en bestudeer de typische gewoontes van de verschillende wereldgodsdiensten. a Welke aspecten van andere godsdiensten hou jij liever op een afstand? Waarom? b Welke aspecten van andere godsdiensten vind je wel interessant? c

Zijn er aspecten waarin jij jezelf herkent, of die je misschien wel wilt overnemen?

IN

7 Bekijk de video en luister naar de droom van Mahmoud.

VA N

a Hoe verdeelde hij vroeger de mensen in ‘wij’ en ‘zij’?

c

©

b Wat heeft hem doen inzien dat die verdeeldheid niet goed is?

Wat is zijn droom voor hoe mensen met elkaar zouden moeten omgaan?

ZOOM

Wanneer verschillende mensen, culturen en/of religies bij elkaar komen, kan er een interessante dialoog ontstaan. We kunnen dan ontdekken wat we verschillend en gemeenschappelijk hebben.

Uit die dialoog leer je veel over elkaar, maar je leert ook jezelf beter kennen.

Wanneer verschillende mensen of culturen met elkaar in contact komen zonder dialoog, bestaat het risico dat de onwetendheid over elkaar leidt tot angst en vooroordelen. Je krijgt al snel het gevoel dat ‘wij’ normaal zijn en ‘zij’ de vreemden. Het anders-zijn van de andere wordt dan iets negatiefs. Alleen door je open te stellen om écht te luisteren naar de andere, kun je zien dat datgene wat ‘anders’ is, ook mooi kan zijn.

26

#GEKOZEN

FOCUS 2 1

VREEMD OF VERTROUWD?

Welke mensen heb je vandaag al ontmoet?

2 Hoe komt het dat een ontmoeting met een kassabediende anders is dan wanneer je je beste vriend(in) tegenkomt op straat? Bedenk met de klas zoveel mogelijk redenen.

IN

3 Telkens we iemand ontmoeten, spelen er heel veel dingen mee, waardoor elke ontmoeting anders wordt.

We spreken van verschillende lagen in een ontmoeting. a Vul de juiste term in bij de verschillende lagen.

VA N

fysiek contact - intimiteit - kennis - nabijheid - nut - zinvolheid

Laag 1: Hoe goed ken jij deze persoon? Hoe goed kent hij/zij jou?

©

Laag 2: Hoe nuttig is de ontmoeting? Haalt een van jullie er voordeel uit?

Laag 3: Wat betekent deze ontmoeting voor jou? Doet ze iets met jou? Hoeveel waarde hecht je aan de ontmoeting?

Laag 4: In welke mate durf jij geheimen en persoonlijke informatie te delen?

Laag 5: Hoe voel jij je bij aanrakingen, knuffels, een kus …?

Laag 6: Hoe dicht voel jij je betrokken bij deze persoon wanneer je niet fysiek bij elkaar bent. Hoeveel afstand voel je (figuurlijk)?

Focus 2

Vreemd of vertrouwd?

27

b Denk terug aan de soorten ontmoetingen die we zagen. Hoe zit het volgens jou met de gelaagdheid van bijvoorbeeld een functionele ontmoeting? Of een virtuele ontmoeting? Welke lagen zijn daar meer of minder aanwezig?

4 Bekijk het filmpje All that we share - connected. a Welke lagen zie je veranderen in het filmpje? Wat verandert er precies? Geef enkele voorbeelden.

IN

VA N

b Al deze mensen waren eerst onbekenden voor elkaar. Hoe verandert deze relatie?

©

5 Dat we in ons leven heel veel mensen ontmoeten, spreekt voor zich. Maar sommige mensen zeggen dat ze op een bepaald moment ook God ontmoet hebben. Lees de getuigenis van jezuïet Nikolaas Sintobin hierover.

Ik ben 25 jaar jezuïet en als ik de tijd bij elkaar optel waarin ik God werkelijk heb ervaren, heb ontmoet, dan is dat denk ik een halfuur. Het zijn drie á vier momenten geweest en altijd in gebed. Eén keer een kwartier. Een andere keer vijf minuten. Noem het een godsontmoeting, maar qua ervaring was het een enorm diepe innerlijke vreugde op sleutelmomenten in mijn leven. Op momenten waarop ik met een keuze bezig was. Meld ik me aan bij de orde?

Laat ik me tot priester wijden? Op die momenten. Ik heb geen kleuren gezien of stemmen gehoord. Niets van dat alles. Er was alleen die enorme blijdschap die sterker is dan je kunt uitleggen. Die moet je zelf ervaren hebben om het te kennen.

a Hoe kun je kort samenvatten wat een ‘godsontmoeting’ voor Nikolaas is?

b Heb je zelf al zo’n gevoel gehad? Misschien noemde je het geen godsontmoeting?

28

#GEKOZEN

6 Lees de tekst en beantwoord de vragen.

Naast het gebed is ook de eucharistie voor veel christenen een manier om de ontmoeting met God op te zoeken. Tijdens een eucharistieviering staan gebeden, Bijbelteksten, liederen en de herinnering aan het laatste avondmaal centraal. Maar het gaat verder dan alleen een herinnering. Christenen nemen in de eucharistie opnieuw deel aan de maaltijd – met Jezus – door de hostie te eten. Paus Franciscus noemt de eucharistie zelfs ‘een deur tussen de stad van God en de stad van de mens’. Dat is zijn manier om te zeggen dat in de eucharistie God en de mens heel dicht bij elkaar komen.

IN

De eucharistie is een van de zeven katholieke sacramenten. Elk sacrament is een ritueel waarvan geloofd wordt dat God aanwezig komt in de handelingen van mensen. Elk sacrament is dus een beetje een godsontmoeting. De eucharistie is het belangrijkste sacrament, omdat daar God niet alleen aanwezig is, maar Hij zichzelf ook geeft aan de mensen in de vorm van het lichaam en bloed van Christus. Met andere woorden: het eten van een hostie herinnert christenen eraan dat God vanuit zijn liefde voor de mensen alles voor hen zou doen en altijd bij hen wil zijn. Het is die liefde waarin God zich aan de mensen geeft, die men ook ‘genade’ noemt. Je kunt zo’n ervaring van Gods liefde wel opzoeken, bijvoorbeeld door te bidden of door naar de mis te gaan, maar meestal komt die wanneer je het niet verwacht.

VA N

a Markeer in de tekst waarom elke eucharistie een godsontmoeting kan zijn. b Een godsontmoeting kan een ‘genade-ervaring’ zijn. Wat betekent genade?

c

©

Herken je enkele lagen van ontmoetingen in de beschrijving van de godsontmoeting in de eucharistie? Gebruik eventueel de info in de ontdekplaat. Beschrijf de verschillende lagen van een godsontmoeting.

Focus 2

Vreemd of vertrouwd?

29

7 Link de voorwerpen of symbolen aan de juiste woorden uit de eucharistie. Noteer vervolgens hoe dit een manier kan zijn om God of Jezus te ontmoeten.

IN

A Uit het heilige evangelie van onze heer Jezus Christus.

VA N

B Neem en eet hiervan, gij allen, want dit is mijn lichaam dat voor u gebroken wordt.

C Laten wij bidden.

©

8 Hoewel je geloof heel persoonlijk is, en de eucharistie voor christenen niet strikt verplicht is, kan zo’n viering wel een meerwaarde hebben. Wat is die meerwaarde?

ZOOM

We ontmoeten in ons leven ontelbaar veel mensen. Doordat elke ontmoeting gelaagd is, zijn geen twee ontmoetingen dezelfde. Verschillende factoren bepalen hoe sterk een ontmoeting is en dus ook hoe sterk de relatie met een andere persoon is/aanvoelt.

Een belangrijke vorm van zo’n sterke ontmoeting, is de godsontmoeting. Mensen die geloven in een persoonlijke God kunnen het gevoel hebben dat ze zo dicht met die God in contact kunnen komen dat er zelfs communicatie mogelijk is. Daarom is bidden zo belangrijk voor gelovigen. Christenen bijvoorbeeld komen wekelijks samen in de eucharistieviering om elkaar maar ook God te ontmoeten en te danken. Maar het kan je ook overkomen dat God je onverwachts lijkt te ontmoeten. Dat noemen we een genade-ervaring.

30

#GEKOZEN

FOCUS 3 1

EEN STEMPEL VAN GELOOF

Waaraan herken je een christen? a Bekijk de foto en raad wie van de drie de christen is.

Schrijf ook kort op waarom je dat denkt. b Bekijk daarna het filmpje. Verbaast de redenering van de deelnemers je?

IN

CURIEUS!

VA N

©

In het begin van het christendom was ‘christen-zijn’ iets voor volwassen mensen. Het waren mensen die ooit heel bewust de keuze hadden gemaakt om de ideeën van Jezus te volgen en te leven zoals Jezus dat aan zijn leerlingen geleerd had. Dé manier om duidelijk te maken dat je bij de christenen hoorde, was het doopsel. Je liet je onderdompelen in water, waardoor je met een ‘propere’ ziel aan een nieuw, christelijk leven kon beginnen.

Vandaag zijn veel mensen in België gedoopt, zonder dat ze hier ooit zelf voor gekozen hebben. Dat komt door de invoer van het kinderdoopsel. Toen de volwassen christenen zelf kinderen kregen, wilden zij dat hun kind al van bij het begin een zuivere ziel zou hebben. Daarom werden na een tijd pasgeboren baby’s ook als christen gedoopt. Dit werd een traditie en een belangrijk deel van bijvoorbeeld de Belgische cultuur. Het werd voor sommige mensen meer een manier om de geboorte van hun kind te vieren, dan een moment waarop hun kind christen werd.

Nu gaat het voor veel mensen niet zozeer meer over het zuiveren van de ziel.

Wel blijft het doopsel een manier om de geboorte van je kind op een christelijke manier te vieren. Toch kun je er nog altijd voor kiezen om je pas als volwassene te laten dopen, tenminste als je nog niet gedoopt bent. Het doopsel blijft de manier om ‘lid’ te worden van de gemeenschap van christenen.

Focus 3

Een stempel van geloof

31

2 Bekijk de nieuwsbeelden over het doopsel van volwassenen in Antwerpen in 2018. a Waarom wil Anthony deel worden van de christelijke gemeenschap? b Is het belangrijk voor Anthony dat hij daarvoor gedoopt is? c

Waarom laten mensen zich pas dopen wanneer ze volwassen zijn, volgens bisschop Johan Bonny?

IN

3 Vergelijk de bewuste keuze van Anthony met de uitleg over het kinderdoopsel in de ontdekplaat.

VA N

a Vind je dat ouders het recht hebben om het doopsel voor hun kind te kiezen, of moet iedereen de vrijheid hebben om zelf te kiezen of ze gedoopt worden of niet? b Schrijf voor beide standpunten argumenten op.

Š

4 Ga opnieuw naar de ontdekplaat en beantwoord de volgende vragen: a Wat is de link tussen het vormsel, het doopsel en de eucharistie?

b Het vormsel voltooit/bevestigt het doopsel. Wat wordt hiermee bedoeld?

32

#GEKOZEN

c

Christenen die gevormd worden, ‘ontvangen’ iets. Wat is dat en hoe krijgen ze dat?

d De meeste kinderen konden hun doopsel niet zelf kiezen. Is dat ook het geval voor het vormsel? Leg uit.

5 Je hebt verschillende soorten christenen: katholieken, protestanten, orthodoxen … Het doopsel is voor de meesten van hen hetzelfde, maar het vormsel kennen ze niet allemaal. Lees hieronder de getuigenis van Bob.

IN

Ik ben als kind opgevoed binnen de evangelische kerk en heb er als volwassene het doopsel ontvangen. Zoals dat past in de protestantse traditie heb ik heel veel kennis van de Bijbel opgedaan: zondagsschool, Bijbelstudie, Bijbelse jeugdkampen … Ik heb het allemaal intens beleefd.

VA N

Toen ik op een zeker ogenblik eerder toevallig in een katholieke parochie terechtkwam, ging voor mij een nieuwe wereld open. Wat mij aanspreekt in de katholieke kerkpraktijk is de nadruk op de boodschap van liefde en de manier waarop de vieringen verlopen.

Ik besloot me verder te verdiepen in die manier van het christelijke leven. Ik vond begeleiding bij een koppel vrienden en bij de plaatselijke gemeenschap en pastoor. Toen kreeg ik de vraag om peter te worden van de tweede zoon van mijn vrienden. Ik wilde dat engagement graag opnemen, maar dat kon alleen als ik lid was van de katholieke kerk. Ik heb me dan ook in de katholieke kerk laten vormen. Het vormsel is voor mij niet alleen een voltooiing van het doopsel. Het sacrament van het vormsel markeert voor mij ook de definitieve toetreding en opname in de rooms-katholieke kerk.

©

a Wat vond Bob zo aantrekkelijk aan de katholieke kerk?

Markeer dat in de tekst met blauw. b Op welk moment besloot hij om echt lid te worden van de katholieke kerk? Markeer dat in het groen. c

Heb jij een bepaald geloof meegekregen van thuis?

Heeft Bob zelf gekozen bij welke godsdienst hij hoort? Leg uit.

6 Wanneer iemand gevormd wordt in de katholieke kerk, wordt geloofd dat die persoon de ‘kracht van de heilige Geest’ krijgt. Over die kracht schreef de apostel Paulus ooit het volgende:

NT

In de Kerk geeft God de mensen allerlei functies en bijzondere krachten. Er zijn apostelen, profeten en leraren.

Er zijn mensen die wonderen kunnen doen, en mensen die zieken kunnen genezen. Er zijn mensen die anderen kunnen helpen en steunen in hun geloof. En er zijn mensen die in vreemde klanken kunnen spreken. Niet iedereen is een apostel, of een profeet, of een leraar. Niet iedereen kan wonderen doen. Niet iedereen kan zieken genezen. Niet iedereen kan in vreemde klanken spreken, of uitleggen wat die klanken betekenen.

1 Korintiërs 12, 28-30

Focus 3

Een stempel van geloof

33

a Moet elke christen dezelfde dingen kunnen om een goede christen te zijn volgens Paulus?

b Link de functies en krachten waarover Paulus spreekt aan de ambten/beroepen die we vandaag kennen.

Apostel

Dokter

Leraar

Bisschop en priester

Iemand die zieken geneest

Catechist

Iemand die anderen steunt in hun geloof

Pastoraal werker

7 Sinds de tijd van de eerste christenen is de Kerk al heel wat veranderd. En ze blijft veranderen. Plaats de ambten in de Kerk van voor 1960 en de Kerk van nu op de juiste plaats in het schema. Bekijk hiervoor het filmpje over het tweede Vaticaans concilie.

VA N

De Kerk van nu

IN

De Kerk van voor 1960

©

8 Ga in de ontdekplaat over de Kerk op zoek naar ambten die nog niet in dit schema zijn opgenomen.

Noteer er hier een paar.

ZOOM

Geloof is in deze tijd voor veel mensen een bewuste keuze. Gedoopt zijn is als christen in België niet altijd een teken van die bewuste keuze, tenzij je er op latere leeftijd zelf voor koos. Het vormsel is er daarom voor christelijke jongeren om die keuze wel (min of meer) bewust te maken. Met het vormsel krijgen ze het ‘zegel van de Heilige Geest’, een onzichtbaar merkteken dat symbool staat voor die keuze.

Sommige christenen kiezen na hun vormsel voor een nog sterker engagement als gelovige.

Ze zetten zich in en in hun eigen parochie, of werken in naam van de Kerk in ziekenhuizen of andere instellingen. Mannen kunnen ook kiezen om zich te laten wijden om als diaken of priester het werk van Jezus in de wereld vandaag verder te zetten.

34

#GEKOZEN

UITGELICHT Kunnen mensen van verschillende religies zonder problemen samenleven?

Luister naar wat vier jongeren met elk een verschillend geloof hierover denken.

Inspireer je op hun ideeën om je eigen mening te geven over de volgende vragen. a Is het mogelijk om dagelijks samen te leven (thuis, op school …) met mensen die een ander geloof hebben? Leg ook uit waarom je dat denkt.

c

IN

b Zijn er regels waar mensen van verschillende religies zich aan moeten houden om vredevol met elkaar te kunnen samenleven? Zo ja, welke?

Wat kan een meerwaarde zijn van verschillende geloven die elkaar ontmoeten?

VA N

d Hoe zou jij je voelen in een klas vol mensen die iets anders geloven dan jij?

©

e Hoe zou jij moeite kunnen doen om iemand van een ander geloof écht goed te leren kennen en begrijpen?

UITGELICHT

35

D L E E B D E E R B 1

Wat maakt mij ‘anders’?

2 Waarom moeten andere mensen mij leren kennen?

3 Hoe kan iemand aan mij zien wat ik belangrijk vind?

3

IN

1

©

VA N

2

36

BREEDBEELD

IN VA N Š

N J I Z J I B A N # 1

Zoek zelf een passende titel voor het bovenstaande kunstwerk.

Verklaar je keuze.

2 Welke waarden en emoties vind je belangrijk om betekenisvolle ontmoetingen te kunnen bereiken?

FOCUS 1

BIJZONDERE ONTMOETINGEN Mensen leven samen met anderen. Dat is eigen aan de mens. Omdat we medemensen zijn van elkaar, bevinden we ons altijd in een of andere vorm van relatie tegenover anderen. Vanuit enkele concrete voorbeelden verkennen we hier verschillende bijzondere vormen van ontmoetingen.

1

Bekijk het filmpje van Missing You vzw, lees het tekstje en beantwoord de vragen.

IN

Misschien ben jij je mama of papa verloren? Je liefje of je broer, zus, oma, opa, vriend of vriendin, nicht, neef, tante, nonkel of iemand anders die heel belangrijk is voor jou. Zo’n gebeurtenis kan heel verwarrend of pijnlijk zijn, maar ook de periode erna is soms heel lastig om door te komen.

VA N

Het is heel belangrijk om te weten dat je nooit alleen bent met het verlies van een dierbare. Bij Missing You zijn er heel wat andere kinderen, jongeren of jongvolwassenen die een verlies met zich meedragen en die graag helpen om zo’n pijnlijke gebeurtenis te verwerken en een plaats te geven.

Op de website van Missing You kun je heel wat zaken vinden die jou alvast kunnen helpen bij het omgaan met jouw verlies. Neem zeker een kijkje en weet dat je er altijd terecht kunt wanneer je met vragen blijft zitten.

Naar: www.missingyou.be

a Wat voor soort ontmoetingen maakt het project ‘Missing You vzw’ mogelijk?

c

©

b Waarom organiseren ze dit initiatief?

Voor welke emoties schept men hier ruimte?

38

#NABIJZIJN

2 Het boek Mazzel tov gaat over de onbekende andere die vlakbij woont. Lees de korte samenvatting en beantwoord de vragen.

Het verhaal begint met mijn kennismaking met de vier kinderen van een joods-orthodox gezin, inmiddels meer dan 25 jaar geleden.

Ik hielp de kinderen Schneider dagelijks met hun huiswerk. Via dochter Elzira en zoon Jakov kreeg ik geleidelijk aan toegang tot de gesloten joodsorthodoxe wereld. Ik leerde zowel Jiddische als Hebreeuwse woorden.

Ik mocht in hun kleerkasten kijken. Ik zat mee aan de sjabbestafel. Ik ontmoette de grootmoeder, overlevende van de holocaust. Ik won het vertrouwen van de ouders. Ik maakte een condoomavontuur met Jakov mee.

Ik hielp Elzira van een nachtmerrie af. Ik vertelde Elzira wat ik van een gearrangeerd huwelijk vond. Ik kreeg een gynaecologische tip van mevrouw Schneider. Ik luisterde naar de grappen van mijnheer Schneider. Ik had moeite met hun onderwijssysteem. Ik ging naar de diploma-uitreiking van Elzira. Ik ging naar Israël. Ik was gast op hun huwelijksfeest. Ik stelde hen mijn Iraanse vriend voor. Enzovoort.

IN

Naar: Margot Vanderstraeten, Mazzel tov

a Over wat voor soort ontmoeting gaat Mazzel tov?

Welke impact heeft deze ontmoeting gehad?

©

c

VA N

b Wat maakt deze ontmoeting bijzonder?

Focus 1

Bijzondere ontmoetingen

39

3 Lees het verhaal van Lisette en haar online vrienden en beantwoord de bijbehorende vragen.

Blije gamers: ‘Mijn online vrienden zijn net zo belangrijk als mijn offline vrienden’

IN

Na een paar minuten was het ijs al gebroken en werd het ontzettend gezellig. Wel vond ik het jammer dat Mats er niet was. Hij kon niet, had hij gezegd, en korte tijd later werd duidelijk waarom.

Mats vertelde ons dat hij een dodelijke ziekte had en niet lang meer zou leven. Dat was een schok voor iedereen.

Toen hij een jaar later overleed, postte zijn vader daarover op zijn blog. Ik heb hem gemaild en samen met vier andere leden van Starlight zijn we naar de begrafenis gegaan. Voor mij was dat logisch: ik kende Mats al zo lang en wilde mijn medeleven betonen. Zijn ouders waren diep onder de indruk van de verhalen die we vertelden over Mats. Ze dachten dat hun zoon nooit vriendschap had gekend en zagen pas op zijn uitvaart dat hij online echte vrienden had gehad.

Mats’ dood heeft ons als groep nog dichter bij elkaar gebracht, ook al wonen we verspreid door heel Europa. Nog elke dag ben ik dankbaar dat ik deze mensen via een game heb leren kennen.’

©

VA N

Is gamen alleen maar verslavende tijdverspilling?

Zeker niet. Het kan je slimmer, behendiger en socialer maken. Lisette (28) werkt bij een ITconsultancybureau. Via World of Warcraft vond ze hechte contacten.

‘Op mijn 15de ontmoette ik Ibelin online. We speelden allebei World of Warcraft, een rollenspel in gamevorm. Ik wist dat hij even oud was als ik, in het echt Mats heette, in Noorwegen woonde en schrijver wilde worden. We spraken elkaar bijna elke dag. Via hem kwam ik na een tijdje bij Starlight; een groep van zo’n veertig mensen die samen het spel spelen.

Het werd mijn online vriendengroep. In de game doet het er niet toe hoe oud je bent of hoe je eruitziet. Het enige dat telt, is of je aardig bent.

Samen creëer je al chattend verhalen. Mijn ouders noemden het contact weleens nep, maar mijn online vrienden zijn net zo belangrijk als mijn offline vrienden.

Zes jaar geleden organiseerde een van de leden van Starlight een ontmoeting in Denemarken.

Uit: Psychologie Magazine

a Waarom vindt Lisette haar online vrienden net zo belangrijk als offline vrienden?

Welke mogelijkheden bieden dergelijke online ontmoetingen?

40

#NABIJZIJN

b Kun je voor jezelf akkoord gaan met de uitspraak ‘Mijn online vrienden zijn net zo belangrijk als mijn offline vrienden’? Waarom (niet)?

4 Lees het artikel over een pauselijke primeur en beantwoord de vragen.

Pauselijke primeur: Franciscus zegent huwelijk in op 11 000 meter hoogte Paus Franciscus heeft tijdens zijn reis in Latijns-Amerika voor een primeur gezorgd. Aan boord van een vliegtuig boven Chili heeft hij het huwelijk ingezegend tussen een steward en een stewardess.

De paus was op weg van de Chileense hoofdstad Santiago naar Iquique in het noorden van het land, toen hij een korte katholieke trouwceremonie gaf voor Paula Podest Ruiz (39) en Carlos Ciuffardi Elorriga (41). Zij werken beide voor Latam, de grootste luchtvaartmaatschappij van Latijns-Amerika.

IN

Burgerlijk getrouwd zijn ze al sinds 2010, en ze hebben ook twee kinderen. Maar een kerkelijk huwelijk kwam er nog niet, omdat het kerkje waar ze wilden trouwen, verwoest werd door een aardbeving.

De paus ging met plezier in op hun vraag om hen ook religieus in de echt te verbinden.

VA N

De korte ceremonie vond plaats op 11 000 meter hoogte in het vliegtuig dat naast de paus en zijn gevolg ook tientallen journalisten vervoerde. De paus nam het bruidspaar apart voor de plechtigheid, samen met een getuige. Aan het einde tekenden bruid en bruidegom een certificaat dat de paus ondertekende met ‘Francesco’.

Naar: VRT NWS

a Over welke soort ontmoeting gaat het in het artikel?

c

©

b Wat maakt deze ontmoeting bijzonder?

Zoek zelf een ander bijzonder en onverwacht ontmoetingsverhaal van een koppel (bijvoorbeeld van je ouders).

Focus 1

Bijzondere ontmoetingen

41

5 Bekijk het fragment van An-Alice en beantwoord de vragen.

An-Alice wist op haar achttiende helemaal niet wat ze moest studeren. Op de Wereldjongerendagen voelde ze zich verbonden met christenen van over de hele wereld. Zo kwam ze op het idee om een jaar naar Afrika te trekken om er vrijwilligerswerk te doen. Daar werd ze geraakt door de armoede en ziekte.

Terug in België vatte ze de studie geneeskunde aan.

Naar: Checkpointtvbe

a Noteer minstens vier ontmoetingen die een sterke impact hebben gehad op An-Alice. b Waarom waren de ontmoetingen ingrijpend en betekenisvol voor An-Alice?

IN

VA N

©

ZOOM

Een ontmoeting is een gelaagd gebeuren. Er is een grote variatie van soorten ontmoetingen.

- - -

-

42

Ontmoetingen kunnen onverwacht plaatsvinden, of meer doelbewust gepland zijn.

Ontmoetingen kunnen functioneel zijn. Dan vinden ze plaats vanuit praktische bedoelingen.

Diepgaande, betekenisvolle, warme ontmoetingen krijgen vooral kansen (om te ontplooien) binnen een sterke relationele band zoals uit vriendschap, bij familie of uit liefde. Of de menselijke interacties kunnen wat meer oppervlakkig blijven ten opzichte van elkaar/anderen (bv. smalltalk).

Reële en virtuele (of online) ontmoetingen verschillen ook van elkaar. Het (sociaal) gedrag varieert, bijvoorbeeld bij de graad van openheid en vertrouwen tegenover elkaar.

#NABIJZIJN

FOCUS 2

SAMEN ONDERWEG

A Emmaüsgangers 1

IN

Diezelfde dag gingen twee van de leerlingen op weg naar een dorp dat Emmaüs heet en zestig stadiën van Jeruzalem verwijderd ligt. Ze spraken met elkaar over alles wat er was voorgevallen. Terwijl ze zo met elkaar in gesprek waren, kwam Jezus zelf naar hen toe en liep met hen mee, maar hun blik werd vertroebeld, zodat ze hem niet herkenden. Hij vroeg hun: ‘Waar loopt u toch over te praten?’ Daarop bleven ze somber gestemd staan. Een van hen, die Kleopas heette, antwoordde: ‘Bent u dan de enige vreemdeling in Jeruzalem die niet weet wat daar deze dagen gebeurd is?’ Jezus vroeg hun: ‘Wat dan?’ Ze antwoordden: ‘Wat er gebeurd is met Jezus uit Nazareth, een machtig profeet in woord en daad in de ogen van God en van het hele volk. Onze hogepriesters en leiders hebben hem ter dood laten veroordelen en laten kruisigen. Wij leefden in de hoop dat hij degene was die Israël zou bevrijden, maar inmiddels is het de derde dag sinds dit alles gebeurd is. Bovendien hebben enkele vrouwen uit ons midden ons in verwarring gebracht. Toen ze vanmorgen vroeg naar het graf gingen, vonden ze zijn lichaam daar niet en ze kwamen zeggen dat er engelen aan hen waren verschenen. De engelen zeiden dat hij leeft. Een paar van ons zijn toen ook naar het graf gegaan en troffen het aan zoals de vrouwen hadden gezegd, maar Jezus zagen ze niet.’

VA N

Toen zei hij tegen hen: ‘Hebt u dan zo weinig verstand en bent u zo traag van begrip dat u niet gelooft in alles wat de profeten gezegd hebben? Moest de Messias al dat lijden niet ondergaan om zijn glorie binnen te gaan?’ Daarna verklaarde hij hun wat er in al de Schriften over hem geschreven stond, en hij begon bij Mozes en de Profeten.

Ze naderden het dorp waarheen ze op weg waren. Jezus deed alsof hij verder wilde reizen. Maar ze drongen er sterk bij hem op aan om dat niet te doen en zeiden: ‘Blijf bij ons, want het is bijna avond en de dag loopt ten einde.’ Hij ging mee het dorp in en bleef bij hen. Toen hij met hen aan tafel aanlag, nam hij het brood, sprak het zegengebed uit, brak het en gaf het hun. Nu werden hun ogen geopend en herkenden ze hem. Maar hij werd onttrokken aan hun blik. Daarop zeiden ze tegen elkaar: ‘Brandde ons hart niet toen hij onderweg met ons sprak en de Schriften voor ons ontsloot?’ Ze stonden op en gingen meteen terug naar Jeruzalem, waar ze de elf en de anderen aantroffen, die tegen hen zeiden: ‘De Heer is werkelijk uit de dood opgewekt en hij is aan Simon verschenen!’ De twee leerlingen vertelden wat er onderweg gebeurd was en hoe hij zich aan hen kenbaar had gemaakt door het breken van het brood.

©

NT

Lees de Bijbeltekst en beantwoord de vragen.

Lucas 24, 13-35

a Welke ontmoeting is bijzonder in het evangelieverhaal? Waarom?

b Welke vier grote houdingen doorlopen de leerlingen tijdens het evangelieverhaal?

Som ze op. Duid in de evangelietekst de kantelmomenten aan.

Focus 2

Samen onderweg

43

c

Hoe blijkt in het evangelieverhaal dat Jezus de leerlingen kansen tot eigen keuzes geeft?

d Hoe reikt de ontmoeting in het evangelieverhaal nieuwe perspectieven aan bij de leerlingen?

IN

e Welke boodschap heeft het evangelieverhaal?

2 Kun je iets leren over hoe de leerlingen in het evangelieverhaal reageren? Waarom?

VA N

3 Waar zie jij soms voor jezelf uitdagingen? Hoe kom je daar overheen?

4 Waar zie je in ontmoetingen met anderen soms uitdagingen?

©

5 Ben je al eens iemand tegengekomen die je met een andere blik of anders deed kijken?

Janet Brooks Gerloff, Unterweggs nach Emmaüs

“En juist op dat ogenblik is Hij uit hun zicht. Is Hij verdwenen? Neen, alleen uit het zicht. Maar hun hart brandt nu van vreugde. Ze staan op en gaan terug naar Jeruzalem, naar de stad-van-de-mensen, de stad waar hun dromen ooit zijn geboren, omdat ze ondertussen aan den lijve ondervonden hebben dat liefde sterker is dan de dood.”

Franciscan Friars of the Renewal

ZOOM

In het evangelieverhaal van de Emmaüsgangers vindt een onverwachte ontmoeting plaats tussen twee leerlingen en de verschenen Jezus Christus. Zodra ze samen aankomen in Emmaüs, zijn de leerlingen gastvrij en zeggen: ‘Blijf bij ons, want het wordt avond.’ Ze nodigen in hun ogen de toevallige tochtgenoot uit, zonder Jezus al in Hem te hebben herkend. Pas tijdens het breken van het brood, volgt een moment van herkenning. De ogen van de leerlingen gaan open en ze herkennen Hem, zonder Hem dan nog te zien. Dit verschijningsverhaal geeft een belangrijke boodschap mee. Jezus is opnieuw onzichtbaar (voor de ogen), maar wel aanwezig. Zo reikt de ontmoeting nieuwe perspectieven aan.

44

#NABIJZIJN

B Onzichtbaar aanwezig 1

Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen. a Over welk feest gaat het filmpje? b Wie viert het feest en wanneer? c

Waarom viert men dit feest?

d Wat zijn belangrijke kenmerken van het feest?

Welke tradities heeft men?

IN

VA N

ZOOM

©

2 Kun je dit feest linken met het evangelieverhaal en de Zoom bij ‘A Emmaüsgangers’?

Op Allerheiligen vieren veel Mexicanen ‘Dia de los muertos’ of het dodenfeest. Tijdens het uitbundige en kleurrijke feest herdenken ze de doden, om ze zeker niet te vergeten. De deelnemers vieren het leven en voelen tegelijk de (onzichtbare) aanwezigheid van de overledenen, zoals bij (h)echte, betekenisvolle ontmoetingen.

Traditioneel worden ter ere van de doden altaren versierd en voorzien van drankjes en eten. De deelnemers verkleden zich als skeletten, vrouwen bijvoorbeeld vaak in de gedaante van het personage La Catrina.

Focus 2

Samen onderweg

45

FOCUS 3 1

RISICOANALYSE

Bij reële ontmoetingen kan de verleiding soms groot zijn om een selfie te maken en die op sociale media te plaatsen. a Heb je een selfie samen met iemand waarop je trots bent of die veel betekent voor jou? Waarom (niet)? b Is een selfie (hetzelfde als) een volwaardige of (h)echte ontmoeting? Waarom (niet)?

2 Bekijk het filmpje van de waarzegger.

VA N

a Waarover zijn de bezoekers bij de waarzegger in eerste instantie verbaasd? b Hoe komt het dat de bezoekers op het einde opnieuw verbluft staan? c

Welke doel heeft het filmpje?

©

46

IN

#NABIJZIJN

3 Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen. a Over wat voor soort ontmoeting gaat het filmpje? b Welke boodschap bevat het filmpje? Ga je hiermee akkoord? Waarom (niet)?

IN

VA N

Als je een foto niet bij oma op de kast zou zetten, post je hem dan (ook niet) online?

©

4 Lees de beschrijving van de apps Bumble en Tinder.

Match. Chat. Date. Tinder is gemakkelijk en leuk: swipe naar rechts als je iemand leuk vindt of naar links als je iemand wilt overslaan. Als iemand jou ook leuk vindt, zijn jullie een match!

Wij zijn de uitvinders van het dubbel-liken; twee mensen zijn alleen een match wanneer ze elkaar allebei leuk vinden. Geen stress. Geen afwijzing. Tik op de profielen die je leuk vindt en chat online met je matches – om vervolgens je telefoon weg te leggen en ze in het echt te ontmoeten, om samen iets nieuws te beginnen.

Tinder – ’s werelds grootste en heetste verzamelplaats voor singles.

Bumble werd ooit opgericht om de ouderwetse regels van het daten te veranderen. Nu geeft Bumble haar gebruikers het initiatief en vertrouwen om te daten, te netwerken en online nieuwe vrienden te maken. We hebben het niet alleen noodzakelijk, maar ook acceptabel gemaakt voor vrouwen om de eerste stap te zetten. We maken het eenvoudiger en veiliger om online mensen te ontmoeten door een community op te bouwen die gebaseerd is op vriendelijkheid en respect.

Naar: bumble.com

Naar: tinder.com

Focus 3

Risicoanalyse

47

a Maak een vergelijking tussen Tinder en Bumble. Wat hebben ze gemeenschappelijk en hoe verschillen ze van elkaar? b Zoek minstens twee risico’s en twee mogelijkheden van virtuele ontmoetingen. c

Welke waarden of basishoudingen vind je zelf belangrijk in een relatie? Waarom?

IN

CURIEUS!

VA N

©

Veilig internetten Internet lijkt alleen maar voordelen te hebben toch …? Hm, soms loopt het jammer genoeg weleens mis. De online wereld is immers niet altijd een weerspiegeling van de werkelijkheid. Door het anonieme karakter van het internet word je soms om de tuin geleid of krijg je te maken met onbetrouwbare informatie. Het gebeurt, soms onbewust, dat je als jongere zelf over de schreef gaat omdat het niet altijd duidelijk is wat wel of niet mag.

Er zijn wel degelijk wetten en regels in de digitale wereld, net zoals er in het echte leven wetten gelden. Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar foto’s van anderen posten of discriminerende inhoud online plaatsen. Ook in de digitale wereld geldt respect als gouden regel. Daarnaast is het ook goed om stil te staan bij je eigen persoonlijke grenzen: Wat wil ik? Welke info geef ik online prijs? Lieg ik online over mijn identiteit om mijn reputatie een duwtje te geven? Is het verstandig om seksueel getinte foto’s te verzenden?

Voeg ik zomaar onbekenden toe aan mijn sociale netwerk omdat online populariteit nu eenmaal belangrijk is? Je vindt alle antwoorden op de website van Child Focus!

ZOOM

Ontmoetingen hebben vaak een dynamische wisselwerking. Reële en virtuele ontmoetingen verschillen van elkaar. Ze kunnen elkaar aanvullen en positieve mogelijkheden bieden. Naast kansen liggen er echter ook risico’s op de loer bij ontmoetingen via sociale media of in de virtuele wereld.

Virtuele interacties en ontmoetingen kunnen valkuilen bevatten, waarvoor waakzaamheid of een risicoanalyse is aangewezen.

Betekenisvolle (h)echte ontmoetingen respecteren de banden tussen mensen en hebben waarden als basishoudingen, zoals erkenning, waardering en vertrouwen.

48

#NABIJZIJN

UITGELICHT

Bekijk het filmpje An Experiment in Gratitude, The Science of Happiness en beantwoord de vragen. a Welk inzicht beklemtoont dit experiment? Op welke manier?

VA N

Voor wie zou jij zelf kiezen om iets neer te schrijven? Maak zelf zo’n dankbaarheidsbriefje.

Nadien kun je het resultaat ook aan de door jou gekozen persoon zelf laten weten.

Š

c

IN

b Waarom gaat het hier over betekenisvolle ontmoetingen? Verklaar.

UITGELICHT

49

D L E E B D E E R B Bekijk de trailer van Life in a Day. a Volgens welk concept gaat dit project Life in a Day te werk? b Bespreek enkele sleutelvragen van het project: - Waar hou je van?

- Wat zijn je grootste angsten?

- Wat geeft jou hoop?

- Wat kan jou doen lachen?

- Wat zit er nu in je zakken? c

Wat zou jij zelf kiezen om in beeld te brengen? Waarom?

IN

d Maak zelf een kort filmfragment. Monteer samen met de filmpjes van je klasgenoten het geheel tot een eigen versie van het project in een korte film.

VA N

Š

50

BREEDBEELD

IN VA N Š

d l r o W l a i r e Mat

#

Je kijkt naar Christ with Shopping Bags, een werk van de bekende (en beruchte) streetartkunstenaar Banksy.

1 Wat zou Banksy met dit werk willen aanklagen?

2 Heeft de mysterieuze kunstenaar recht van spreken, volgens jou?

FOCUS 1

MATERIALISME

A Schone schijn?

Bekijk de twee foto’s. Zijn ze insta worthy? Hopelijk, want ze lijken zo van een socialemediaprofiel geplukt.

IN

a Welke hashtags zou jij bij de posts zetten? Verklaar mondeling ook kort waarom.

VA N

# #

b Lees de tekst. De foto’s zouden het resultaat kunnen zijn van een fotoshoot bij het vermelde Private Jet Studio. Komen jouw hashtags in de buurt van de waarheid achter de foto’s? Waarom (niet)?

©

Zo faken mensen voor een paar honderd euro dat ze miljonair zijn op Instagram

Fake it ’til you make it is een gezegde dat op sociale media zonder enige schroom wordt toegepast. Een firma in Moskou helpt mensen zelfs een handje om zich voor te doen als een Rich Kid of Instagram. Voor een paar honderd euro kun je je even rijk wanen en jouw volgers om de tuin leiden. Een Russisch bedrijf reikt dé oplossing aan om rijkdom te faken. Private Jet Studio stelt in Moskou een privéjet ter beschikking waarin professionele foto’s kunnen worden gemaakt. Dat

het vliegtuig helemaal niet opstijgt, is uiteraard bijzaak. Zolang de beelden maar echt lijken en de volgers op Instagram op een verkeerd been gezet zijn. Voor een kleine 200 euro kun je het toestel twee uur lang gebruiken voor een fotoshoot. Wil je er ook nog een professionele fotograaf bij of een stylist en make-upteam, dan betaal je extra. Een videosessie kost 300 euro. De mogelijkheden zijn legio.

Bron: Het Laatste Nieuws

c

Waarom vinden mensen het volgens jou belangrijk om met luxe te kunnen pronken op hun socialemediakanalen?

52

#MATERIALWORLD

B Materia-wat?!

1

Niet iedereen voedt zijn of haar kinderen op dezelfde manier op. Daarover getuigt ook Sarah.

Lees onderstaand fragment en beantwoord de vragen.

Meer betekenis, minder spullen, dat wil Sarah uit Sint-Amandsberg voor haar kinderen. Toen een kennis een kinderfeestje gaf zonder cadeaus, besefte de moeder van Felix en Gloria: zo wil ik het ook. ‘Soms kregen mijn kinderen op hun verjaardag zulke grote geschenken van klasgenootjes dat ik mij er ongemakkelijk bij voelde. Naar het negende pakje keken ze nog amper of ze wisten niet meer van wie ze het gekregen hadden. Met het feest voor de familie groeide die berg spullen nog.’

Het was niet alleen buiten proportie, vond Sarah, vooral werden de verkeerde prioriteiten gesteld. ‘Een verjaardag gaat toch niet over zoveel mogelijk spullen krijgen? Het gaat erom dat je samen met je vrienden feest kunt vieren.’ Voortaan vermelden Sarah en haar man

IN

Bram op de uitnodiging voor vriendjes van hun kinderen expliciet: kom met lege handen, a.u.b.

‘Ik heb even getwijfeld of onze kinderen het niet te erg zouden vinden.

VA N

Toen we hen hebben uitgelegd dat het feestje het geschenk is, hebben ze misschien even geslikt, maar daarna was het voorbij. Ze kijken nog steeds even hard naar hun verjaardag uit. En van ons krijgen ze nog wel een cadeau.’

Sarah en Bram willen niet te materialistisch in het leven staan en dus ook hun kinderen niet zo opvoeden.

©

Bron: De Standaard

a Stel je in de plaats van Felix en Gloria: zou jij de beslissing van Sarah begrijpen? Waarom (niet)? b Hoe zou je op basis van het fragment de term ‘materialisme’ omschrijven?

Focus 1

Materialisme

53

2 Ap Dijksterhuis is een Nederlandse professor psychologie.

Hij is vooral geïnteresseerd in geluk en doet daar dan ook onderzoek naar. Hij stelt zich onder andere vragen als wat mensen juist onder geluk verstaan en waarvan mensen gelukkig worden. Maar: maakt geld nu gelukkig?

Lees onderstaand fragment uit een interview met hem en beantwoord de bijbehorende vragen.

In Groot-Brittannië hebben ze het geluk in twintig beroepsgroepen onderzocht. Bovenaan op de lijst stonden de bloemisten en de loodgieters – zij worden niet steenrijk, maar ze staan wel ten dienste van anderen. En ze hebben het voordeel dat ze de appreciatie van hun klanten meteen kunnen ervaren. Mensen zijn bijna in extase als je hartje winter een defecte verwarmingsketel komt repareren. Beroepscategorieën waar status en egocentrisme belangrijk zijn, zoals bankiers, scoren laag op de geluksladder.

VA N

Volgens een Amerikaanse studie heeft het te maken met de levensdoelen die mensen vooropstellen. Doelen die samenhangen met meer geluk zijn persoonlijke groei, liefde, bijdragen

aan de gemeenschap en een goede conditie.

Doelen die geassocieerd worden met minder geluk, zijn rijkdom, roem, een goed imago en fysieke aantrekkelijkheid. Die laatste noemt men materialistische doelen.

IN

Er is een groot verschil tussen geld krijgen en geld willen. Het is vooral het streven naar geld dat je onrustig en ongelukkig maakt. Het onvervulde verlangen is de bron van veel ellende, zoals de boeddhisten zeggen. Streven naar meer geld staat gelijk aan hebzucht, en dat is volgens de Griekse filosoof Diogenes de moeder van alle zonden. Een onderzoek van de universiteit van Tilburg lijkt hem gelijk te geven: hebzuchtige mensen zijn minder hartelijk, minder empathisch en gemener.

Ze blijken ook minder eigenwaarde te hebben en ongelukkiger te zijn.

Bron: Humo

a Waarom zou het stellen van materialistische doelen mensen ongelukkig kunnen maken, volgens jou?

Leg uit.

©

b Begrijp je de beslissing van Sarah beter na het lezen van Dijksterhuis’ uitleg? Waarom (niet)?

ZOOM

Materialisme is een grondhouding waarmee iemand in het leven kan staan. Iemand die materialistisch ingesteld is, zal zijn identiteit definiëren aan de hand van zijn bezittingen. De nadruk ligt met andere woorden op wat je hebt, niet zozeer op wie je als persoon bent.

Het gevaar van een materialistische levenshouding schuilt hierin dat je mensen gaat beoordelen op basis van hun (zichtbare) materiële bezit. Mensen die materialistisch ingesteld zijn, vinden onderlinge verschillen (op vlak van bezit) tussen zichzelf en anderen dus belangrijk.

54

#MATERIALWORLD

C De vroege Kerk

CURIEUS!

De evangelist Lucas heeft niet enkel het verhaal van Jezus neergeschreven, maar ook het verhaal van de eerste volgelingen van Jezus die na diens kruisdood samen de vroege kerk vormden. Dat verhaal van de vroege kerk vinden we terug in het (eveneens canonieke) boek Handelingen. De eerste volgelingen hadden hun eigen specifieke houding ten opzichte van bezit en status.

Lees onderstaand fragment uit het boek Handelingen en beantwoord bijbehorende vragen.

De groep van gelovigen was een eenheid. Ze waren het over alles met elkaar eens. Niemand wilde zijn daarvan deelden ze alles wat ze hadden. En de apostelen bleven met grote kracht spreken over de opstanding van de Heer Jezus. God liet op veel manieren zien hoe goed Hij voor de gelovigen was.

IN

bezit alleen voor zichzelf houden. In de plaats

VA N

Ze hadden allemaal genoeg te eten. Als iemand een

huis had of een stuk land, verkocht hij dat. En het geld dat hij ervoor kreeg, bracht hij naar de apostelen. Die

deelden het uit aan alle mensen die iets nodig hadden.

Handelingen 4, 32-35

a Hoe stonden de eerste christenen anders ten opzichte van elkaar dan iemand met een materialistische ingesteldheid? Verklaar.

Š

NT

b Is de houding die de eerste christenen volgens Lucas aannamen ten opzichte van geld en bezit wel vanzelfsprekend, volgens jou? Waarom (niet)?

c

Is het opheffen van onderlinge verschillen tussen mensen volgens jou een betere keuze dan die verschillen te benadrukken? Waarom (niet)? Verklaar.

Focus 1 

Materialisme

55

FOCUS 2

GELD EN GELOOF

A Christendom 1

NT

Lees onderstaand fragment uit het Marcusevangelie.

Hij ging tegenover de offerkist zitten en keek hoe de mensen er geld in wierpen. Veel rijken gooiden veel geld in de kist. Er kwam ook een arme weduwe, die er twee muntjes in gooide, ter waarde van niet meer dan een quadrans.

Hij riep zijn leerlingen bij zich en zei tegen hen: ‘Ik verzeker jullie: deze arme weduwe heeft meer in de offerkist gedaan dan alle anderen die er geld in hebben gegooid; want die hebben gegeven van hun overvloed, maar zij heeft van haar armoede alles gegeven wat ze had, haar hele

IN

levensonderhoud.’

VA N

Marcus 12, 41-44 (Nieuwe Bijbelvertaling )

2 Waarom vestigt Jezus in dit verhaal de aandacht op de gift van de weduwe? Wat wil hij hiermee juist duidelijk maken?

©

Jezus en de arme weduwe, Basilica di Sant'Apollinare Nuovo

56

#MATERIALWORLD

B Islam Lees het fragment uit het krantenartikel en los de bijbehorende vragen op.

Waarom moslims zo gemakkelijk geld geven aan goede doelen De religieuze plicht tot vrijgevigheid is de reden

‘Wie behoeftig is, kan zich op een lijst laten zetten.

waarom je bij de Turkse bakker of de Marokkaanse

Het totaalbedrag wordt dan onder hen verdeeld’, legt

slager groene collectedoosjes ziet staan. Waarom je

Rahali uit. Geven aan wie in nood zit, is met andere

tijdens de ramadan gratis kunt eten in de moskee.

woorden een automatisme. ‘Het geld dat bijvoorbeeld

En waarom een moslim die ziek is of schulden heeft,

voor een moskee wordt gedoneerd, is niets in

zonder schroom de buurman om hulp kan vragen.

vergelijking met wat moslims in het dagelijkse leven

‘Een van de vijf pijlers van het geloof is dan ook de

zakat’, zegt Brahim Laytouss, onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen en imam in Gent. ‘Dat is een

aan elkaar geven. Een huwelijk dat te duur uitvalt, pech, iemand die geen werk heeft ... We helpen elkaar altijd, maar het is niet zo zichtbaar.’

jaarlijkse belasting voor welgestelden om solidair te zijn met de maatschappij door een deel van hun waardevol project voor de gemeenschap, zoals een moskee. Velen houden zich eraan omdat het een van de manieren is om na je dood verder te leven.’

Dat zegt ook Hassan Rahali: ‘Ik respecteer die

IN

inkomen af te staan aan behoeftigen of aan een

VA N

belasting uit godsvrees. Jaarlijks doneer ik

2,5 procent van mijn inkomen aan een organisatie die behoeftigen helpt en ik weet dat Allah me daarvoor zal belonen.’

Wie zich dat niet kan veroorloven, kan ook met

duurzame giften of inzet voor de gemeenschap een leven in het paradijs verdienen. Vooral net na de

©

ramadan wordt veel ingezameld.

Bron: De Morgen

a Wat zegt de zakat over de plaats van bezit binnen de islam?

b Hoe sta jij tegenover de verplichte aard van de zakat? Verklaar.

Focus 2

Geld en geloof

57

C Boeddhisme

Bhutan is een boeddhistisch land in Azië dat misschien niet rijk is, maar wel steevast als een van de landen met de gelukkigste bevolking uit internationale onderzoeken komt.

Voor het programma Reizen Waes ging Tom Waes op zoek naar ’s werelds meest ongewone toeristische plekjes.

Als gelukkigste land ter wereld kon Bhutan uiteraard niet ontbreken als reisbestemming.

IN

Bekijk de fragmenten uit Reizen Waes en lees hiernaast het reisverslag over Bhutan uit de Volkskrant. Los de bijbehorende vragen op. a Hoe zou je op basis van beide reisverslagen de houding van het boeddhisme ten opzichte van bezit kunnen omschrijven? Werk uit.

VA N

b Zou het Bhutanese geluk ook mogelijk zijn in België? Waarom (niet)?

©

CURIEUS!

De basis van het boeddhisme zijn de zogenaamde vier edele waarheden.

Volgens boeddhisten vormen die de kern van het leven. ‘Het leven wordt gekenmerkt door lijden’, zo luidt de eerste waarheid; het leven is met andere woorden onvolmaakt. Dat lijden heeft volgens de tweede waarheid een oorzaak: begeerte. De mens heeft volgens het boeddhisme het verlangen om zijn leven volmaakter te maken dan het voor hem op het eerste zicht lijkt. In het westerse denken gaat het dan snel over een groter huis, steeds de nieuwste smartphone, exclusievere schoenen … Gelukkig stelt de derde edele waarheid dat dit lijden kan verdwijnen en mensen het nirwana (de hoogst mogelijke staat van heiligheid voor de mens) kunnen bereiken. Hiervoor volgen boeddhisten het achtvoudige pad van juiste inzichten en handelingen (de vierde waarheid).

58

#MATERIALWORLD

Bhutan: het gelukkigste land op aarde

Op muren van kloosters en tempels in heel Bhutan is de Boeddha geschilderd met een tijger aan een halsband. Dat is geen huisdier: het is de Tijger van de Begeerte die door de Boeddha van het Mededogen met de Ketting van de Wijsheid wordt bedwongen.

Zijn ze gelukkiger? ’s Avonds zijn we in de Bumthangvallei, tweeduizend meter hoger, te gast bij de familie van boer Tashi Thering.

Vier generaties zitten in lotushouding rond een houtfornuis dat de broodnodige warmte uitstraalt. Qua temperatuur zijn we van Italië naar Noorwegen gereisd. De mensen zijn dezelfde.

Grootmoeder is lenig en draait tijdens het eten met een gebedsmolen. De dochters serveren rijst met pepers en wat rundvlees. De koe is, horen we, een natuurlijke dood gestorven – dieren doden is immers verboden in Bhutan. In de tuin brandt een rookoffer van jeneverbestakken.

©

VA N

Zijn ze gelukkiger, de Bhutanezen? Ik kijk naar de familie van boer Karma Pintso, in lotushouding op een vloer van dennenhout. Met de handen verorberen ouders en kinderen rijst en rode pepers uit houten kommen. Vliegen cirkelen boven het eten en blijven soms hangen in de wilgentakken aan het plafond. De lucht is hier bijna tropisch. Door een raam zonder glas steekt een blad van een bananenboompje. Karma Pintso is zichtbaar vermoeid van een doorwaakte nacht in het veld. Hier in de Punakhavallei, de laagste van Bhutan, moet je in de oogsttijd de hele nacht apen van je land jagen.

Het huis van de familie heeft drie kamertjes, twee worden bewoond, de derde is de huistempel.

We zagen het liggen vanaf de weg, vroegen Tenzin te stoppen en mochten meteen mee-eten. Karma Pintso verontschuldigt zich voor de vleesloze maaltijd. Wij vinden rode pepers met koriander heerlijk, en drinken de thee met jakboter gewoon op.

Ik informeer naar het geluksniveau van de familie op de vloer. De boer lacht mij hartelijk doch niet geheel begrijpend toe. Maar natuurlijk zijn wij gelukkig, meneer. Waar worden jullie gelukkig van? ‘De Boeddha’, ‘de voorouders’, ‘de natuur’, ‘de dieren’, weet Tenzin na wat uitleg aan de gezinsleden te ontfutselen. Karma Pintso grijnst: ‘Ik denk nooit over geluk, want ik ben altijd bezig in het veld.’

IN

Onze gids heet Tenzin Choda. Hij is een kleine, magere dertiger, gehuld in een gho, een soort kimono die bij het middel wordt opgetrokken.

Tenzin peinst veel over het onbestendige en tijdelijke van alles, en over de hindernissen die hij ondervindt op het door Boeddha bewandelde pad naar de verlichting. Zo zijn daar de mooie kamermeisjes van de toeristenhotels bij wie Tenzin geliefd is, en de bars waar het lokale gedistilleerde goed, ara, wordt geschonken. Al onze verlangens zijn illusoir, weet Tenzin, ‘maar het is niet eenvoudig van de zwarte wolk van de begeerte een witte te maken’.

Opvallend is dat Tenzin, een Bhutanees die in de hoofdstad woont en met buitenlanders omgaat, geen superioriteitsgevoel aan de dag legt ten opzichte van analfabete boeren die hun vallei nooit uit zijn geweest. Als rond acht uur ’s avonds de duisternis invalt, valt Tenzin tussen de familie bij het houtfornuis in slaap.

Mijn matje wordt onder bulderend gelach in de huistempel gelegd. Om halfzes in de ochtend verschijnt de lenige grootmoeder in de tempel. Ze steekt wierookstokken en boterkaarsen aan voor een met bladgoud overtrokken Boeddhabeeld, en maakt daarna ten minste vijftig diepe kniebuigingen, ogenschijnlijk zonder inspanning.

ZOOM

Zowel binnen het christendom, de islam als het boeddhisme staat de gedachte centraal dat geld geen doel mag zijn, maar steeds een middel is. Die gedachte krijgt binnen het christendom en de islam concreet vorm in een houding van solidariteit; het oprecht willen helpen van anderen vanuit jouw eigen bezit. Dat toont aan dat deze religieuze tradities steunen op de overtuiging dat de persoonlijkheid van de mens niet (enkel) gevormd wordt door materiële zaken, maar voornamelijk door de religieus-spirituele dimensie van de mens. Een ander voorbeeld naast solidariteit is de boeddhistische overtuiging dat begeerte de basis is van de onvolmaaktheid van het leven (en dus ook het lijden van de mens).

Focus 2

Geld en geloof

59

FOCUS 3

ROEPING

VA N

IN

A Volg mij

Toen Jezus van daar verderging, zag hij bij het tolhuis een man zitten die Matteüs heette, en hij zei tegen hem: ‘Volg mij.’ Hij stond op en volgde hem.

©

NT

Caravaggio, De roeping van Matteüs, 1599-1600

Matteüs 9, 9

De Italiaanse barokschilder Caravaggio baseerde zich voor De roeping van Matteüs op bovenstaand vers uit het Matteüsevangelie. Veel informatie geeft de evangelist hierin niet, zeker niet over de motieven van de tollenaar Matteüs om op Jezus’ uitnodiging om Hem te volgen in te gaan en zo apostel te worden. a Waarom zou Matteüs Jezus volgen, denk je? b Wat is het grote contrast, zoals Caravaggio de scène interpreteert, tussen Matteüs en de andere tollenaars die in het tolhuis aanwezig waren?

60

#MATERIALWORLD

B Weg van de wereld Bekijk de fragmenten uit het gesprek van filosofe Alicja Gescinska met Lode Van Hecke, de abt van de abdij van Orval. Vergelijk de roeping van Van Hecke met die van Tomas De Gregorio zoals die naar voren komt in de documentaire Walden.

Lode Van Hecke

Elementen die keuze zinvol maken voor hen

IN

Roeping

VA N

Elementen die keuze zinvol maken voor jou

Tomas De Gregorio

©

1

Conclusie

“Happiness is never found in materialistic things; it exists in things that cannot be physically possessed. Therefore, happiness is priceless.

It can never be purchased.”

Ellen J. Barrier

Lode Van Hecke Tomas De Gregorio

Focus 3

Roeping

61

2 Drie geloften vormen de basis van elk monastiek leven: gehoorzaamheid, kuisheid en armoede. a Welke van die geloften is volgens jou het moeilijkst om strikt na te leven? Waarom?

b Zou je een van die geloften voor jezelf als waardevol kunnen omschrijven?

Zo ja, welke? Zo neen, waarom niet?

3 Hoe zou je de keuzes die Lode Van Hecke en Tomas De Gregorio maken, kunnen omschrijven? a Markeer maximaal twee termen.

vanzelfsprekend

IN

vreemd

moedig

aannemelijk

radicaal

voorbeeld

aantrekkelijk

VA N

dwaas

b Licht jouw keuzes ook kort toe.

©

ZOOM

Mensen kunnen op verschillende manieren een roeping ervaren: zij voelen aan dat ze iets móéten doen en hier hun leven naar moeten inrichten. Een roeping gaat dus vaak gepaard met – soms verregaande – consequenties voor het verdere leven. Een roeping vormt dus steeds een uitdaging voor degene die de roeping ervaart: in hoeverre wíl en kán ik hierop ingaan?

62

#MATERIALWORLD

prikkelend

UITGELICHT Gebruik de foto’s van Menzel als inspiratie om stil te staan bij de bezittingen die jij zelf waardevol vindt.

Neem een foto in jouw slaapkamer met enkel jouw bezittingen die je écht waardevol vindt – en dus ook écht nodig hebt – op de achtergrond. Dat naar analogie met de foto’s van Menzel.

IN

De Amerikaanse fotograaf Peter Menzel reisde de wereld rond om in verschillende landen een week met een doorsneegezin door te brengen en die ervaringen op foto vast te leggen. Samen met een aantal collegafotografen die op dezelfde manier werken, kwam Menzel aan (foto’s van) dertig landen en families.

Zo ontstond het boek Material World: A Global Family Portrait. Telkens was de laatste foto van het bezoek er een van de familie met al hun bezittingen uitgestald voor hun huis.

©

VA N

Zo krijg je als toeschouwer een indringend (en intrigerend) beeld van de waarde van bezittingen wereldwijd en zet het je aan om kritisch stil te staan bij je eigen (opvattingen over) bezit.

UITGELICHT

63

D L E E B D E E R B Eddie Vedder, frontman van Pearl Jam, verzorgde de soundtrack van de film Into the Wild. Deze gelauwerde biografische film vertelt het (tragische) verhaal van Christopher McCandless. Bekijk het filmfragment en lees/ beluister het lied van Eddie Vedder. Beantwoord nadien de bijbehorende vragen.

EDDIE VEDDER – SOCIETY

You think you have to want More than you need Until you have it all you won’t be free Society, you’re a crazy breed I hope you’re not lonely without me

There’s those thinking more or less less is more But if less is more how you’re keeping score?

Means for every point you make Your level drops Kinda like it’s starting from the top You can’t do that

©

VA N

When you want more than you have You think you need And when you think more than you want Your thoughts begin to bleed I think I need to find a bigger place ’Cause when you have more than you think You need more space

Society, you’re a crazy breed I hope you’re not lonely without me Society, crazy and deep I hope you're not lonely without me

IN

It’s a mystery to me We have agreed With which we have agreed

Society, you’re a crazy breed I hope you’re not lonely without me Society, crazy and deep I hope you're not lonely without me Society, have mercy on me I hope you're not angry if I disagree Society, crazy and deep I hope you're not lonely without me

a Welke boodschap bevat de songtekst? b Verbind deze boodschap inhoudelijk met de filmfragmenten. Hoe zou men vanuit de christelijke traditie kunnen reageren op de beslissing van Christopher McCandless?

64

BREEDBEELD

IN VA N Š

N A A G . . .   L I T #S

1 Wat roept dit beeld bij je op?

2 Tussen de twee woorden in de titel ontbreekt iets. Vul in wat volgens jou goed past. Verklaar ook waarom je dat koos.

FOCUS 1

‘DAG MENS!’

A Hoi! Welke vormen van groeten zie je hier? Bespreek.

1

2

3

4

5

6

8

9

©

7

VA N

IN

1

2 Lees de tekst en beantwoord de vragen.

Groeten betekent dat mensen elkaar een beetje willen kennen. In dat kennen zit de verrassing verborgen van erkenning. Het is een uitnodiging tot ontmoeting. Groeten is ervoor zorgen dat de ander kan spreken. Als mijn oogopslag jou begroet, open ik een ruimte waarin je durft te spreken.

‘Niet belangrijk’, zeg je? Je moet maar eens nagaan wat het je doet wanneer iemand die je kent je zomaar voorbijloopt, zonder te groeten. Een reeks hersenspinsels volgt: ‘Heb ik iets verkeerds gedaan?’, of ‘Ze is zeker nog kwaad van de vorige keer’ of nog: ‘Die vindt zichzelf zeker te goed om goedendag te zeggen?’

Je bent voorbijgelopen, letterlijk en figuurlijk.

In een bundel wijsheidsteksten uit China wordt de volgende vraag gesteld: ‘Wat is het beste van deze drie: onderricht, verhaal of groet?’ Het antwoord van de Chinese wijze luidt: ‘Het beste is uw groet!

Want zonder die groet van herkenning, van erkenning, zou er niets zijn, geen aanzet tot verhaal, geen bereidheid tot aanhoren van onderricht. Zonder groet is er geen cultuur.’

Uit: H. Van Putten, Van aarde en hemel thuis

66

#STIL ...GAAN

a Markeer het belang van groeten in de tekst. b Hoe belangrijk is groeten en begroet worden voor jou? c

Hoe reageer jij wanneer iemand die je kent jou niet groet?

d En omgekeerd: wat als iemand jou groet die je niet (her)kent? e Welke vormen van groeten pas jij bij welke gelegenheid of persoon toe?

B ‘Jouw gelaat roept mij …’

1

Lees de teksten.

IN

VA N

Emmanuel Levinas is geboren in Litouwen in 1906. Hij studeerde in Freiburg en Straatsburg filosofie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd bijna zijn hele familie uitgemoord. Hij overleeft en gaat in Frankrijk wonen. Hij wordt professor aan de Sorbonne (Universiteit van Parijs) in 1972. Hij sterft in Parijs op 25 december 1995. Hij is een filosoof die zijn wortels heeft in de Joodse traditie en wiens denken sterk door de Jodenvervolging werd bepaald. Waar de meeste filosofen vertrekken vanuit het ‘ik’, staat in zijn denken de Ander centraal.

©

Bron: www.filosofie.nl

De Ander is voor Levinas de weerloze, kwetsbare mens die appel doet op mijn verantwoordelijkheid. De verschijning van het weerloze gelaat van de Ander kan mij ertoe bewegen de zorg voor het eigen zijn te vergeten. Dit appel is dwingend, in die zin dat ik een beslissing moet nemen. Ik behoud zelf de keuze om daar op in te gaan of niet, maar ik kan niet doen alsof er geen ontmoeting geweest is.

Ook fundamenteel is het volledig anders zijn van de Ander. Daarom schrijft hij dat woord ook met hoofdletter. De Ander is niet in te palmen, niet te herleiden tot een van mijn behoeftes en dus nooit door mijzelf in te sluiten in een (denk)systeem. Elk ‘moeten’ dient dus weggenomen te worden. Dat is het basisrespect dat elke relatie vereist.

a Ontleed in je eigen woorden het woord ‘ontmoeten’.

Ontmoeten:

Ont-:

moeten:

Focus 1

‘Dag mens!’

67

CURIEUS!

Met het woord ‘appel’ (klemtoon op de tweede lettergreep) bedoelen we natuurlijk niet het moordwapen uit Sneeuwwitje, maar het besef dat iemand (of een welbepaalde situatie) beroep op ons doet. Dat besef lijkt ons bijna te dwingen om erop in te gaan. Het komt van het Franse appeler.

Bijvoorbeeld: als je onlangs iemand leerde kennen en je raakt tot over je oren verliefd, dan voel je de onweerstaanbare drang om elkaar te ontdekken. Maar als dat te snel en te opdringerig gebeurt, dan riskeer je dat de andere weer in zijn/haar schelp kruipt en zichzelf gaat afschermen. Dat ontdekken, kan dus best geleidelijk en met veel respect gebeuren.

b Zo kunnen we onder de noemer ‘moeten’ die onweerstaanbare drang plaatsen en onder ‘ontmoeten’ die geleidelijkheid. Hoe passen volgende uitspraken in de dubbele betekenis van ontmoeten? Plaats de fragmenten uit onderstaande uitspraken in de passende kolom en verklaar.

1

2

VA N

IN

Een politieagent liep wakend rond op de kermis en zag een kindje huilen. Het stond daar helemaal alleen en keek wanhopig rond. De agent was erg aangedaan en wilde onmiddellijk naar het kind. Maar toen bedacht hij zich: hij mocht het niet laten schrikken. Dus naderde hij heel voorzichtig, nam zijn pet af, hurkte bij het kind en stelde heel zachtjes voor om samen naar mama op zoek te gaan.

©

‘Onderweg ontmoette ik drie Vlamingen. Ik schatte ze achteraan de 50. Omdat ons stapritme nogal verschilde, liepen we niet samen, maar regelmatig vonden we elkaar terug en dan hadden we boeiende en diepgaande gesprekken. Ik voelde dat die mannen al wat meegemaakt hadden.

Weken later kwamen we aan in Santiago, waar hun respectievelijke vrouwen hen stonden op te wachten. Die avond sprak een van hen mij aan: “Ik ben je heel dankbaar voor wat je tijdens de tocht voor mijn man betekend hebt.” Verwonderd zei ik dat ik niet wist wat ze bedoelde.

Toen vertelde ze dat een jaar of tien geleden hun zoon overleden was. De man had de voettocht ondernomen, omdat hij dat nog niet verwerkt had.

Dankzij de gesprekken met mij was dat blijkbaar wel gebeurd. Het “toeval” wil dat zijn zoon ook Bert heette. Ik zeg “toeval”, maar eigenlijk is dat geen toeval. Door deze en nog vele andere ontmoetingen ben ik gaan geloven in een “voorzienigheid”: er is altijd iets of iemand die er voor ons is als de nood het hoogst is. We moeten er alleen attent voor leren zijn.

Ik heb ook leren letten op wat ik zelf zeg en doe, want blijkbaar “volbrengen” wij zelf die voorzienigheid voor elkaar, ook al beseffen we het dikwijls niet.’

Bert, pelgrim naar Santiago de Compostela vanuit zijn woonplaats in België

3 ‘Op een dag, toen ik spullen die ik niet meer gebruikte naar een verzamelpunt van Actie M.I.N. bracht, ontdekte ik hun werking. Ik voelde het bijna als een plicht om ook vrijwilliger te worden van deze hulporganisatie, niet alleen omdat ik christen ben en Jezus dat van ons vraagt, maar ook voor die arme mensen. Alleen moeten we zien dat we hen niet betuttelen, anders neemt de schaamte voor hun armoede nog toe. Onze hulp mag alleen dienen om hen weer op weg te zetten, niet om hen afhankelijk te maken. De blik van deze noodlijdende mensen laat me sindsdien niet meer los. Ik kan niet anders dan hen helpen.’

Mark, medewerker van Actie M.I.N.

68

#STIL ...GAAN

Moeten

Uitspraak 2

Uitspraak 3

IN

Uitspraak 1

Ont-moeten

VA N

“Zoals ontwapenen het wegnemen is van de wapens, zo is ontmoeten het wegnemen van het moeten.”

©

Naar: H. Oosterhuis

ZOOM

De ontmoeting met de andere is een van de belangrijkste elementen in de ontwikkeling van onze identiteit, van onze menswording. Het woord ont-moeten bevat twee delen: ‘moeten’ en ‘ont’. Door zijn aanwezigheid roept die andere mij op om mijn verantwoordelijkheid op te nemen en ‘moet’ ik dus een beslissing nemen. Dit is wat Levinas bedoelt met ‘het gelaat van de Andere’.

Maar tegelijk is mijn absolute respect voor zijn eigenheid een voorwaarde om een goede band met hem op te bouwen. Daarom is het nodig om elk ‘moeten’ weg te nemen.

Focus 1

‘Dag mens!’

69

FOCUS 2

EVEN TOT RUST KOMEN ONDERWEG

A Mensen van en naast de Weg Al sinds de eerste eeuw na Christus worden christenen ‘mensen van de Weg’ genoemd. Het Bijbelboek ‘De Handelingen van de Apostelen’ komt vlak na de Evangelies en vertelt hoe het de apostelen vergaan is na de dood en verrijzenis van Jezus. In het Bijbelse boek de Handelingen van de Apostelen lezen we: NT

Intussen ging Saulus, wiens ziedende woede nog steeds de leerlingen van de Heer met de dood bedreigde, naar de hogepriester aan wie hij brieven vroeg voor de synagogen in

Damascus, om alle aanhangers van de Weg die hij zou vinden, mannen zowel als vrouwen, gevangen naar Jeruzalem te

IN

mogen voeren.

1

VA N

Handelingen 9, 1-2 (Naar: Willibrordvertaling)

Het beeld van ‘de Weg’ is een metafoor waarin heel wat betekenissen zitten. Zoek zoveel mogelijk woorden en gedachten die ermee in verband staan.

©

2 Lees de tekst en markeer in het blauw de eigenschappen die de naam ‘mensen van de Weg’ invullen.

Deze naam danken ze aan het feit dat ze niet in vastgeroeste patronen dachten en dus geen last hadden van vastgelopen wetten en rituelen. Zij koesterden een droom van een wereld vol vrede waar het voor iedereen goed is om te leven. Daar wilden ze zich voluit voor inzetten.

Dat deden ze door het voorbeeld van Jezus te volgen: ze zorgden voor hen die in armoede en eenzaamheid leefden, die blind of kreupel door het leven moesten. En … ze zwegen niet: luid spraken ze met ieder die het horen wilde over Jezus en zijn boodschap van liefde en hoop. Daarbij durfden ze, net als hun Meester, flink tegendraads zijn en al diegenen die onrecht pleegden of de wetten misbruikten voor eigen profijt flink op de korrel nemen.

Zij hadden de moed om de eerste stap te zetten en dus niet bij de pakken te blijven zitten. Het is immers langs de weg dat je mensen ontmoet en hen kan helpen.

70

#STIL ...GAAN

3 In de linkerkolom zie je uitspraken van beroemde mensen. Noteer in de rechterkolom een kenmerk van de ‘mensen van de weg’ die erbij past.

Een reis van duizend mijl begint bij de eerste stap.

(Mahatma Gandhi)

Wie altijd de wind in de rug wil hebben, geraakt nooit thuis.

(Luc Versteylen)

Er is geen weg naar geluk, geluk is de weg!

(De Dalai Lama)

Op de kruispunten in je leven, krijgt jouw bestemming vorm.

(Anthony Robbin)

IN

VA N

De ware ontdekkingsreis is geen speurtocht naar nieuwe landschappen, maar het waarnemen met nieuwe ogen.

(Marcel Proust)

Christenen zijn als forellen: ze springen tegen de stroom in, op zoek naar de bron.

(Kardinaal G. Danneels)

©

Christenen zijn navolgers van Christus; ze zijn als pelgrims, altijd op weg.

(Thomas a Kempis)

4 Mensen van de Weg dragen zorg voor elkaar en vooral voor diegenen die ‘naast de Weg’ zijn geraakt. Zo worden ze voor hen lot-, bond- en/of tochtgenoten. a Vul de verklaring met de juiste term aan.

zijn mensen die dezelfde (levens)weg delen, dus samen op weg gaan en zo elkaars gezelschap willen zijn.

zijn mensen die hetzelfde hebben meegemaakt en zo elkaar tot steun kunnen zijn.

zijn mensen die hetzelfde doel en dezelfde hoop delen en er ook samen aan willen werken.

Focus 2

Even tot rust komen onderweg

71

b Ben jij ooit voor iemand een lot-, bond- en/of tochtgenoot geweest? Of is iemand dat voor jou geweest? Werk hier een voorbeeld van uit.

c

Geef een voorbeeld van iemand die voor een andere drie ‘genoten’ tegelijkertijd is. Je kunt inspiratie vinden uit de voorbeelden die je tot nu toe hebt gezien.

©

VA N

B Rustplaatsen onderweg

IN

1

Autobahn-kapelletjes langs de Duitse snelwegen zijn verrassende toevluchtsoorden. Tussen benzinepomp en fastfoodtent komen mensen tot zichzelf en God. Bekijk het filmpje en beantwoord de vragen. a Welke uitspraken hebben jou het meest geraakt? b Wat bedoelt men met ‘toevluchtsoord’? c

Door langs een autosnelweg te liggen, krijgen deze kapellen een bijzondere betekenis. Welke?

72

#STIL ...GAAN

2 Lees het Bijbelfragment en beantwoord de vragen.

In steeds wijdere kring werd over Jezus gesproken en grote volksmenigten stroomden samen om Hem te horen en van hun kwalen genezen te worden.

Hij trok zich telkens terug in de eenzaamheid om te bidden.

Lucas 5, 15-16 (Naar: Willibrordvertaling)

a Waarom zoekt Jezus de eenzaamheid op? b Schets een parallel met de autosnelwegkapel. c

Hoe ervaar jij stilte?

IN

VA N

3 Lees de tekst van Erik Galle.

Ik heb jou, stilte, maar langzaam leren kennen. Bij al onze contacten nam ik steeds weer het woord. Was het mijn onzekerheid of eerder mijn onwennigheid, ik weet het niet? Maar omdat je nooit antwoordde, bleef ik praten. Het was alsof ik hoopte dat door meer te zeggen, je uiteindelijk toch overstag zou gaan.

Ik wist niet dat jij leegte was en ik jou door elk woord steeds meer opzijduwde. In plaats van te luisteren, sprak ik. Jij liet me doen. Het was duidelijk dat je dit gewoon was.

Š

NT

Als wederkerigheid erin bestaat de ander zichzelf te laten zijn, dan deed ik dat helemaal niet. Ik was niet gewoon te luisteren naar een taal zonder woorden. Ik weet niet hoe het gegaan is, wel dat het lang heeft geduurd voor ik leerde zwijgen. Dan kwam jij bij me binnen zoals water. Langzaam maar zeker nam jij me in, als was ik het strand. Jij overspoelde me en ik liet het gebeuren.

Uit: Erik Galle, Als de stilte roept

Omschrijf in je eigen woorden de worsteling die de auteur met de stilte heeft beleefd.

4 Bekijk de reportage Goed volk en noteer vijf kenmerken van de sabbat.

Focus 2 

Even tot rust komen onderweg

73

CURIEUS!

De sabbat is de rustdag voor de Joden. Die rustdag gaat in op vrijdagavond met zonsondergang en duurt tot zonsondergang op zaterdag. Het woord ‘sabbat’ komt van het Hebreeuwse woord ‘sjavat’, wat ‘ophouden’ en ‘opnieuw ademen’ betekent. Het is een rustdag voor de joden. Het doel van deze dag is om eens niet je eigen verlangens centraal te stellen en dus even niet aan jezelf te denken. De joden herdenken dan ook de uittocht uit Egypte. Op de sabbat gaan de joden naar de gebedsplaats of synagoge. Dit woord komt van het Grieks ‘Syn-agogein’, wat ‘plaats van samenkomst’ betekent.

5 Zondag is dan weer de rustdag voor christenen. Lees de tekst.

VA N

Sindsdien blijven christenen elke zondag samenkomen, om dat telkens opnieuw te doen.

Daar ontmoeten ze elkaar, luisteren ze naar verhalen over en van Jezus, komen ze tot rust en bezinning en vinden ze nieuwe moed en inspiratie om een nieuwe week te beginnen.

vermoeidheid van het alledaagse, met zijn zorgen en met de angst voor morgen. De ontmoeting met de Heer op zondag geeft ons de kracht het heden met vertrouwen te beleven en met moed en hoop verder te gaan. Daarom gaan wij, christenen, op zondag naar de ontmoeting met de Heer in de eucharistieviering.’

IN

In het Nieuwe Testament kwamen christenen op de eerste dag van de week (de sabbat was toen de zevende dag) bij elkaar omdat Jezus ‘op de eerste dag van de week verrezen is’. Ze komen dan samen om Hem te gedenken, zoals Hij hen had gevraagd, door een brood te delen en de beker rond te geven, God te danken en samen te eten.

Dit werd ‘eucharistie’ genoemd.

Paus Franciscus schrijft: ‘Zonder Christus zijn we veroordeeld overheerst te worden door de

©

a Markeer in de tekst de woorden of zinnen die verwijzen naar rust, ontmoeting en nieuwe krachten opdoen. b Zou jij in een kerk tot rust kunnen komen en nieuwe krachten opdoen? Waarom (niet)?

CURIEUS!

Het woord kerk komt van het Grieks ‘ekklesia’, wat vergadering of bijeenkomst betekent. Na een tijd werd de term gebruikt voor de plaats waar men bij elkaar kwam.

Voor christenen is het de plaats waar ze bijeenkomen om eucharistie te vieren.

ZOOM

Christenen worden ook ‘mensen van de Weg’ genoemd. Leven is een vorm van onderweg zijn. Dat doen we soms alleen, maar dikwijls ook in het gezelschap van anderen. Zij zijn dan onze tochtgenoten, maar soms ook onze lotgenoten en bondgenoten.

Goede rustplaatsen onderweg zijn hierbij van levensbelang: om even op adem te komen, om even stilte te vinden, maar ook om die anderen in alle rust te ontmoeten. Daar heeft men opnieuw de nodige krachten verzameld om de weg weer verder te zetten.

74

#STIL ...GAAN

FOCUS 3 1

NT

DE HERBERG

Lees de twee Bijbelfragmenten.

Terwijl zij daar verbleven, brak het uur aan waarop zij moeder zou worden; zij bracht haar Zoon ter wereld, haar eerstgeborene, wikkelde hem in doeken en legde Hem neer in een kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg.

Lucas 2, 6-7 (Naar: Willibrordvertaling)

NT

Toen kwam een samaritaan die op reis was, bij hem; hij zag hem en kreeg medelijden; hij trad op hem toe, goot olie en wijn op zijn wonden en verbond ze; daarna tilde hij hem op zijn eigen rijdier, bracht hem naar een herberg en zorgde voor hem. De volgende morgen haalde hij twee denariën tevoorschijn, gaf ze aan de waard

IN

en zei: Zorg goed voor hem, en wat ge meer mocht besteden, zal ik u bij mijn terugkomst vergoeden.

Lucas 10, 33-35 (Naar: Willibrordvertaling)

Omschrijf het begrip ‘herberg’ op basis hiervan.

VA N

2 Bekijk een aantal bronnen en beantwoord daarna de vragen.

Bron 2

©

Bron 1

Het wassen van de voeten was in de Bijbelse tijd een teken van gastvrijheid: na een lange rit via stoffige wegen kon de gast zijn vuile en vermoeide voeten verfrissen. Zo voelde hij onmiddellijk dat hij welkom was. Ook Jezus heeft dit bij zijn apostelen gedaan.

In dit gebaar toont Hij hoe Hij tot op het einde dienstbaar wil zijn aan zijn vrienden. Zij worden, net als alle gelovigen, op hun beurt ook opgeroepen om dienstbaar te zijn en anderen gastvrij te ontvangen. Dit ritueel van de voetwassing wordt elk jaar opnieuw in veel kerken op Witte Donderdag herhaald.

Bron 3 Op de werelddag van de migrant en de vluchteling sprak paus Franciscus de volgende woorden: ‘De economisch meest geavanceerde bedrijven hebben de neiging een uitgesproken individualisme te ontwikkelen dat, wanneer dit gelinkt wordt aan een nuttigheidsmentaliteit en vermenigvuldigd wordt via de media, een globalisering van de onverschilligheid teweegbrengt’, zo stak de paus van wal. ‘In een dergelijke context worden migranten, vluchtelingen, intern ontheemde mensen en slachtoffers van mensenhandel het symbool van uitsluiting.

We moeten de migrant en de vluchteling niet zien als een probleem dat moet worden opgelost, maar als een broer en zuster die we verwelkomen, respecteren en liefhebben. Een kans die ons geboden wordt om bij te dragen aan de uitbouw van een rechtvaardiger samenleving, een volwaardige democratie, een meer solidair land en een meer broederlijke wereld’, besluit paus Franciscus.

Bron: Het Laatste Nieuws

Focus 3

De herberg

75

a Waarom wast de paus de voeten van de vluchtelingen?

b Hoe vind je dat terug in de tekst bij bron 3? Markeer de zin die dat duidelijk maakt.

3 Op welke manier wordt in de volgende artikels aan gastvrijheid gedaan? Markeer dit in de tekst.

Zeebrugse pastoor krijgt mensenrechtenprijs voor opvang vluchtelingen Fernand Marechal laat de deuren van zijn kerk openstaan voor de vluchtelingen in Zeebrugge, ondanks tegenwerking van de overheid. Samen met heel wat vrijwilligers zorgen zij voor een warme maaltijd, kledij, slaapgerief …

IN

De pastoor van Zeebrugge, Fernand Marechal, ontvangt binnenkort samen met Hamid Hisari en Patrick Legein de prijs voor mensenrechten. De Liga voor de Mensenrechten wil hiermee hulde brengen aan alle mensen die zich inzetten voor de humane opvang van vluchtelingen.

Bron: Het Laatste Nieuws

VA N

‘Mensen van de Weg’ komt op voor zigeuners

©

Wij willen vooral vol aandacht openstaan en bekommerd blijven voor die minderheidsgroep die de maatschappij ‘zigeuner’ noemt. Als pastorale groep willen we ons specifiek inzetten voor die mensen.

Daarbij laten wij ons inspireren door Jezus van Nazareth en zijn manier van leven, door de stroming die Hij heeft verwekt in Zijn kerk.

Zo willen we omgaan met de medemens. Er is geen onderscheid meer tussen man en vrouw, slaaf en vrije, burger en vreemdeling. Jezus’ voorkeurliefde voor armen en zwakken is hierbij ons richtsnoer. Als we bezig zijn met de medemens

ervaren we zijn geestkracht in ons. En dat is nodig om het vol te houden.

We kiezen uitdrukkelijk om ‘samen toekomst te maken’. Een band scheppen die uitmondt in een wederzijds vertrouwen. Dat houdt voor ons in: - De fundamentele gelijkwaardigheid met diep respect voor ieder mens in praktijk brengen.

- Respect voor de mensenrechten, en dat in een wisselwerking tussen culturen, tot wederzijdse verrijking en geluk.

- Een samenleving opbouwen waarin we verantwoordelijkheid dragen tegenover elkaar.

Bron: www.mensenvandeweg.be

Gastvrijheid bestaat uit een klein beetje vuur, een weinig eten en buitengewoon veel tederheid.”

Ralph Waldo Emerson, Amerikaanse dichter en filosoof, 1803-1882

ZOOM

Als rustplaatsen onderweg belangrijk zijn (zie Focus 2), dan zijn gastvrijheid, respect, dienstbaarheid en zorg voor elkaar essentiële waarden. Jezus wast de voeten van zijn leerlingen en is zo de inspiratiebron voor veel mensen en organisaties die vanuit hun geloof mensen in nood willen bijstaan.

76

#STIL ...GAAN

UITGELICHT Lees de tekst en beantwoord nadien de bijbehorende vragen.

Le Pain Quotidien is een bakkerij-restaurantketen die in 1990 in Brussel ontstaan is en intussen wereldwijd is verspreid. De stichter is Alain Coumont. We laten hem aan het woord.

De naam ‘Le Pain Quotidien’ betekent ‘het dagelijkse brood’. En dat betekent alles voor ons. Het is veel meer dan alleen voedsel; het is een levenswijze. Wanneer onze warme, geurige broden uit de oven komen, schuiven vrienden en familie aan onze gemeenschappelijke tafel aan voor de aloude traditie van het breken van het brood. Het gonst van de levendige gesprekken, de naar fruit geurende jam wordt doorgegeven en de tijd lijkt even stil te staan. Mijn gedachte was eenvoudig: een plaats hebben waar je je thuis voelt … ook al ben je niet thuis.

VA N

IN

Bij Le Pain Quotidien geloven we dat gezelschap de ziel voedt, inspireert en versterkt. Onze eerste gemeenschappelijke tafel aan de Dansaertstraat in Brussel was getimmerd van sloophout afkomstig van de bodem van afgedankte Belgische treinen. Die eenvoudige planken werden een traditie.

Ook tegenwoordig geeft dat ruwe, gerecyclede hout een rustieke en geborgen sfeer aan onze winkels; de gemeenschappelijke tafels zijn het hart van de zaak geworden.

©

Onze gemeenschappelijke tafels zijn lang genoeg om plaats te bieden aan iedereen en smal genoeg om lekker te praten. Ze zijn de plaats geworden waar oude vrienden elkaar weer vinden en nieuwe vriendschappen ontstaan door de gezamenlijke waardering voor lekker eten en goed gezelschap. In een ruimte waar kleuren tot leven lijken te komen, muziek zich mengt met de melodie van de gesprekken en de geur van versgebakken brood de verbeelding prikkelt, is er altijd plaats voor jou aan onze gemeenschappelijke tafel.

Le pain et le vin, dat is ook Bijbels. Net zoals Le Pain Quotidien een Bijbelse referentie is. Het was destijds mijn vader die de uitdrukking ‘dagelijks brood’, afkomstig uit het Onzevadergebed, in een gesprek liet vallen. Dat bleef nazinderen en enkele weken later werd het de naam van ons bedrijf.

Naar: www.lepainquotidien.com en De Morgen

a Markeer de basiswaarden van Le Pain Quotidien in de tekst. b Welke elementen uit dit hoofdstuk herken je in dit verhaal?

c

Je bent zaakvoerder van deze zaak. Hoe zou jij die promoten? Welke accenten zou jij leggen in je reclameboodschappen? Maak een flyer.

CURIEUS!

Wist je dat het Franse woord ‘copain’ (vriend, maat) een samenvoeging is van de twee woorden ‘co’ en ‘pain’? Daarmee verwijst het naar ‘samen brood delen’.

UITGELICHT

77

D L E E B D E E R B Bekijk twee fragmenten over professor Balu en bespreek de vragen.

“Het is het meest fundamentele mensenrecht om het geluk te vinden. We moeten dat afdwingen – en ik wil daarbij helpen; dat wil zeggen, mogelijkheden aanreiken.”

b Wat wil hij met zijn garagegesprekken?

Wat bedoelt hij met ‘een eigen burcht creëren’?

d Waarvoor is dit nodig?

VA N

c

IN

a Wie is professor Balu?

e Geraak je dan niet volledig geïsoleerd? f

Wie laat jij toe in jouw ‘burcht’? Waarom?

g Bij wie werd je op die manier zelf welkom geheten? Bespreek jouw ervaring.

i

©

h Leg een verband met de drie Focussen.

Welke vragen zou jij aan prof. Balu stellen?

78

BREEDBEELD

beeld staat op 350%

IN VA N ©

K I N E B R E I H # 1 Vind jij het gemakkelijk om keuzes te maken? Waarom wel/niet?

2 Voor welke moeilijke keuze heb jij al eens gestaan?

3 Wie is jouw hulplijn, wie helpt jou bij het maken van keuzes?

WAT IS DE ALLERGROOTSTE PRIJS? A: GELD

B: ROEM

C: LIEFDE

D: SUCCES

FOCUS 1

ZIJN IS KIEZEN

A Ik word geroepen 1

Lees de onderstaande situaties. a Beslis bij elke situatie of het een eerder kleine of grote keuze is.

Duid aan op het balkje. b Markeer in het blauw in de tekst wie de keuze maakt. c

Leg telkens in je eigen woorden uit of je de keuze begrijpt.

d Vul de laatste rij in de tabel aan met eigen voorbeelden.

Er wordt een grote nieuwjaarsfuif georganiseerd in het dorp. Emma is de enige uit haar vriendengroep die niet gaat. Ze heeft beslist om dan te gaan helpen bij de soepbedeling van Poverello. Ze vraagt of je meekomt …

kleine keuze grote keuze

kleine keuze grote keuze

VA N

IN

Op de speelplaats wordt Thomas omringd door een groepje herriemakers. Hij wordt uitgelachen omdat hij bij de les L.O. niet meekan. Dirk ziet het gebeuren, maar loopt stilletjes voorbij.

Aan het einde van het schooljaar moet Nele een studiekeuze maken. Ze wil graag Latijn blijven volgen, maar al haar vriendinnen kiezen voor Economie …

Dounia eet geen varkensvlees, omwille van haar geloof. Ze vertelde me dat ze moslima is en dat varkens als onrein beschouwd worden binnen haar religie.

kleine keuze grote keuze

©

Bert geeft een feestje voor zijn verjaardag. Hij twijfelt … Nodigt hij de hele klas uit of enkel diegenen met wie hij goed opschiet?

kleine keuze grote keuze

Tom ziet in de bib een affiche van de Wereldwinkel hangen. Ze zoeken vrijwilligers om op zaterdag enkele uurtjes te helpen.

kleine keuze grote keuze

kleine keuze grote keuze

Anna weet niet goed wat ze vandaag gaat dragen naar school. Kiest ze voor haar rode of blauwe trui?

Sofie ging vorige zomer met de fiets naar zee op vakantie. Dat deed ze bewust om de vervuilende auto en het vliegtuig niet te gebruiken.

kleine keuze grote keuze

kleine keuze grote keuze

Op de jaarlijkse familiebarbecue eet mijn tante Mijn beste vriendin Michelle gaat elke al jaren geen vlees en dierlijke producten. Ze is zondagmorgen naar de kerk. Ik blijf liever in veganist en is erg begaan met het leven van elk dier. mijn bed liggen. Zondag is voor mij een rustdag. kleine keuze grote keuze

80

kleine keuze grote keuze

Schrijf zelf een situatie waarin je een kleine keuze moet maken.

Schrijf zelf een situatie waarin je een grote keuze moet maken.

#HIERBENIK

2 Een keuze maken is niet altijd gemakkelijk. Denk na over de onderstaande vragen en vul zoveel mogelijk antwoorden in: a Wie bepaalt mee welke keuzes jij maakt?

b Wat maakt het volgens jou soms moeilijk om te kiezen?

IN

d Mensen maken verschillende keuzes. Leg uit hoe dat komt.

Wat kan onze keuzes beïnvloeden?

ZOOM

©

c

VA N

Elke dag opnieuw maken we keuzes die een kleine of grote invloed hebben op ons leven. Zo hebben we kleine keuzes (bv. welke trui doe ik aan vandaag?) en grote keuzes (bv. welke studierichting ga ik volgen?) die ons uitdagen tot een manier van leven. Vaak worden die keuzes gemaakt vanuit een diepere overtuiging.

Situaties, ervaringen, momenten kunnen ons uitnodigen tot het maken van persoonlijke keuzes. Je wordt door iets of iemand aangesproken, en daar gaat een sterk appel van uit: dit ‘moet’ ik doen, hier moet ik op ingaan. Die roepstem plaatst je in een soort ge-hoor-zaamheid die niets met dwang te maken heeft. Je gaat helemaal vrij ge-hoor-zamen aan wat jou aanspreekt. Er gebeurt pas iets wanneer je op die roep ingaat.

Naar: Stijn Van den Bossche in Knack en op www.kerknet.be

Focus 1

Zijn is kiezen

81

B De ander is mijn roeping 1

Bekijk de afbeeldingen met Lego en lees de citaten uit het Bijbelverhaal ‘Parabel van een barmhartige Samaritaan’, Lucas 10, 25-37. De tekstfragmenten staan in de verkeerde volgorde. a Plaats bij elke afbeelding het juiste fragment uit het Bijbelverhaal van de barmhartige Samaritaan.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

b Vertel vervolgens het verhaal na in je eigen woorden met behulp van de foto’s.

Bijbelfragmenten barmhartige Samaritaan volgens Lucas 10, 25-37 (naar: Willibrordvertaling 1995)

A

B

D

Hij ging naar hem toe, goot olie en wijn op zijn wonden en verbond ze.

VA N

Hij zei: ‘Hij die hem barmhartigheid heeft bewezen.’

Jezus zei tegen hem: ‘Doe dan voortaan net als hij.’

C

E

Daar kwam een wetgeleerde naar Hem toe om Hem op de proef te stellen.

‘Rabbi,’ zei hij, ‘wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven?’

G

H

©

Hij zei tegen hem: ‘Juist geantwoord!

Doe dat en u zult leven.’

Maar hij wilde zich rechtvaardigen en vroeg aan Jezus: ‘Ja maar, wie is mijn naaste?’

Ze schudden hem uit, mishandelden hem en lieten hem halfdood achter.

J ‘Wie van die drie is naar uw mening de naaste geweest van de man die in handen van de rovers was gevallen?’

82

Toen kwam er een Samaritaan langs die op reis was; hij zag hem en was ten diepste met hem begaan.

K Ook een Leviet die voorbijkwam en hem zag, liep in een boog om hem heen.

L

M

Jezus nam weer het woord en zei: ‘Op reis van Jeruzalem naar Jericho viel iemand in handen van rovers.’

Hij zei tegen hem: ‘Wat staat er in de wet geschreven? Hoe leest u dat?’

#HIERBENIK

Toevallig kwam er een priester langs die weg; hij zag hem, maar liep in een boog om hem heen.

IN

NT

F Hij gaf ten antwoord: ‘U zult de Heer uw God liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel, met heel uw kracht en met heel uw verstand, en uw naaste als uzelf.’

I

Toen zette hij hem op zijn eigen rijdier en bracht hem naar een herberg, waar hij hem verder verzorgde. De volgende ochtend haalde hij twee denariën tevoorschijn en gaf ze aan de waard.

‘Zorg voor hem,’ zei hij, ‘en als u nog meer kosten moet maken, zal ik ze u op mijn terugreis vergoeden.’

Parabel van een barmhartige Samaritaan in Lego 2

3

4

5

6

7

8

IN

1

10

©

VA N

9

11

12

13

Focus 1

Zijn is kiezen

83

2 Los de verwerkingsvragen bij het verhaal op. a Welke redenen zouden de priester en de Leviet kunnen hebben om in een boogje om de gewonde man heen te lopen? b Gebruik het verhaal om in je eigen woorden uit te leggen wie je naaste is. c

Verklaar de termen ‘barmhartigheid’ en ‘naastenliefde’.

d Waarom is volgens Jezus de Samaritaan een voorbeeld? Leg uit in je eigen woorden.

IN

84

#HIERBENIK

©

VA N

3 11 september 2001 ging de geschiedenisboeken in als een zwarte dag waarop de mensheid met veel verdriet te kampen kreeg. Toch rezen uit de assen van de New Yorkse Ground Zero heel wat daden van hoop en liefde op. Niet alleen de brandweermannen ontpopten zich tot helden, ook toevallige ontmoetingen vonden plaats waarin de mens zich van zijn beste kant toonde … Bekijk het filmpje Hasidic Jew Rescues Muslim brother on 9/11 en los de onderstaande vragen op. a Vat in je eigen woorden samen wat er gebeurt.

IN

©

VA N

b Kun je de parabel van de barmhartige Samaritaan nu linken met het filmpje?

4 Ga op zoek naar een hedendaagse barmhartige Samaritaan. Vertel het verhaal …

ZOOM

In de parabel van een barmhartige Samaritaan zien we hoe een ander je kan oproepen. Het lijden van de ander roept op om verantwoordelijkheid op te nemen. Je wordt geconfronteerd met een keuze.

Door zijn kwetsuur dringt de ander mijn hart binnen, tot ik niet anders kan dan mij zijn lot aan te trekken, ook al blijf ik tegelijkertijd vrij om erop in te gaan.

Voor de Samaritaan is het een vanzelfsprekendheid om in te gaan op de noodroep van de ander. Zo wordt hij de naaste van de gewonde man. De andere twee, priester en Leviet, kiezen om niet op het appel in te gaan. Zij leggen de noodkreet naast zich neer.

Naar: R. Burggrave, Ethiek en passie. Over de radicaliteit van christelijk engagement, Tielt, Lannoo, 2000

Nood breekt wet (?)

Focus 1

Zijn is kiezen

85

FOCUS 2

WAJIQQRA

Naar: Stijn Van den Bossche in Knack

1

Lees het verhaal Het brandende braambos over de roeping van Mozes en los de vragen op.

‘Mozes was herder over de kudde van Jetro, ver van zijn volk dat in Egypte leed. Moest hij niet bij hen zijn? Maar wat kon hij doen? Mozes wist waarachtig niet waar het naartoe moest met zijn leven. Hij was net een waardeloze struik in de woestijn, meer niet. Moest hij hier in stilte zijn leven slijten, herderend over de kudde van Jetro? Was hij daarom als kind aan de dood ontkomen?

VA N

OT

IN

Drie rabbijnen stellen zich de vraag wat het belangrijkste woord is uit de Schrift. De joodse traditie reikt hen bepaalde regels aan om dat te bepalen.

Vooreerst: dit woord moet in de Thora of de Wet staan: de eerste vijf en de belangrijkste boeken van de Bijbel.

Vervolgens: het belangrijkste boek staat in het midden: dat is het boek Leviticus. En ten slotte is het eerste woord het belangrijkste. De rabbijnen slaan Leviticus hoofdstuk 1, vers 1 open, en lezen daar: ‘De Heer riep Mozes.’ Maar in het Hebreeuws is het eerste woord: wajiqqra, ‘riep’. Daarom is het allerbelangrijkste dat de Schrift openbaart: dat iemand je roept.

©

Toen verscheen hem een engel van God. Droomde hij? De engel was als een vlam, midden in een braamstruik. Mozes keek, en zie, wat vreemd: het braambos stond in brand, maar het verbrandde niet. De schapen van zijn kudde zagen niets anders dan de zon die vuurrood achter de struiken onderging, maar Mozes lag plotseling op zijn knieën, want Mozes zag meer. Het was alsof hij zelf in brand stond. Het was alsof God tegen hem zei: ‘Mozes, zoals die braamstruik mijn vuur en warmte uitstraalt, zo zul jij dat ook doen.’

Mozes wist niet wat hem overkwam, hij wilde die vlammen van dichtbij bekijken. Toen riep God hem vanuit de braamstruik toe: ‘Mozes, Mozes!’

‘Hier ben ik, Heer.’

‘Kom niet dichterbij. Doe je schoenen van je voeten, want de plaats waarop je staat, is heilige grond.’

Mozes deed de schoenen van zijn voeten. Op blote voeten stond hij daar, als Adam voor zijn schepper. En hij verborg zijn gezicht. Hoe zou een mens de God van hemel en aarde zomaar kunnen aanschouwen?

‘Mozes,’ zei God, ‘ik heb de ellende gezien van mijn volk dat in Egypte is. Ik heb hun jammerklacht gehoord, wanneer zij tot bloedens toe worden geslagen. Daarom zal ik hen uit de macht van de farao bevrijden, ik breng hen terug naar huis, terug naar Kanaän. En jij moet mij daarbij helpen, Mozes. Ik wil dat jij naar de farao gaat om mijn volk uit de slavernij te leiden. Jij zult voortaan herder van Israël zijn.’

‘Ik, Heer? In mijn eentje?’

‘Ik ben toch met je?’

Mozes aarzelde. En hij was bang dat ook het volk zou aarzelen. Ze zouden hem zien aankomen: ‘Wij uit dit slavenhuis optrekken? Hoe wil je dat voor elkaar krijgen, Mozes? Hoe kom je op de gedachte? Van wie zeg je? Van God?’

86

#HIERBENIK

Mozes aarzelde. ‘Heer God, mag ik u wat vragen? Wanneer ik tot de Israëlieten kom en ik zeg: de God van Abraham, Isaäk en Jakob heeft mij tot jullie gezonden, en ze vragen mij: hoe is zijn naam, wat moet ik dan antwoorden? Wie kan ik zeggen dat er is?’

Nu was het God die aarzelde. Je kunt de naam van de Eeuwige nu eenmaal niet kennen zoals je de naam van een mens kent. Hoe zou een sterveling op aarde het geheim van God kunnen kennen?

‘Ik ben die ik ben, Mozes. Zeg maar tegen de Israëlieten: Ik ben heeft mij tot jullie gezonden. Zoals ik de God van Abraham, Isaäk en Jakob ben geweest, zal ik ook jullie God zijn. Ik ben die ik ben.

Als je gaat, leer je vanzelf mijn naam kennen.’

‘Maar ik ben geen man van het woord, Heer. Ik weet nooit zo goed wat ik moet zeggen, ik ben geen prater, nooit geweest.’

‘Pak je herdersstaf, Mozes, en ga. Ik zal je de woorden ingeven die je zeggen moet.’

Nog één keer stribbelde Mozes tegen: ‘U kunt echt beter iemand anders sturen, Heer.’

‘Nee, Mozes, ik wil dat jij gaat. Maar je mag Aäron meenemen, je oudere broer. Die kan dan voor jou het woord doen. Hij is al naar je onderweg.’

Mozes deed er verder het zwijgen toe. Hij zag er als een berg tegenop, maar hij zou gaan. God wilde dat hij ging. Zijn volk had hem nodig.

Sippora zag hem komen. Hij zag er anders uit dan anders.

IN

Hij liep ook anders. En toen Mozes zijn verhaal verteld had, begreep ze waarom. ‘Als God je roept, moet je gaan’, zei ze. ‘En ik ga met je mee.’

Vader Jetro deed hen uitgeleide. ‘God zegene jullie’, zei hij.’

VA N

Uit: Nico ter Linden, Het land onder de regenboog, Verhalen uit het Oude Testament

a Plaats de cijfers bij de volgende zinnen op de juiste plaats naast de tekst.

God stelt gerust en voorziet een persoonlijk teken.

Vaak twijfelt de opgeroepene aan zichzelf en ziet de opdracht niet onmiddellijk zitten.

De geroepene krijgt een opdracht en wordt uitgenodigd om op een appel in te gaan.

God maakt zich kenbaar en benadert de mens.

De geroepene durft te vertrouwen op God die in een verbond belooft er mét jou te zijn.

God merkt het lijden van de mens, Zijn volk op.

©

1 2 3 4 5 6

b Markeer de zinnen in blauw waaruit blijkt dat Mozes ontzag heeft voor God. c

Mozes probeert tot vijfmaal toe onder zijn roeping uit te komen. Hoe doet hij dat?

d Waarom wordt God door de schrijver voorgesteld als een brandend vuur? Kun jij de dubbele betekenis ontdekken?

Focus 2

Wajiqqra

87

e Hoe nemen zowel God als Mozes hun verantwoordelijkheid op?

a Wat zijn de argumenten van de kapper om niet in God te geloven?

VA N

IN

2 Bekijk het filmfragment God bestaat niet! en los de vragen op.

©

b Welk tegenargument geeft de klant?

ZOOM

Als je aan een gelovige vraagt wie toch die God is in wie hij gelooft en waar hij Hem dan ervaart, zou zijn antwoord in één zin kunnen luiden: God is degene die mij roept. Zo vinden we het ook in de Bijbel. Toen Mozes aan God zijn naam vroeg, antwoordde God bepaald raadselachtig: ‘Ik ben die (er) is (voor je)’, JHWH (Exodus 3, 14). God roept ons in het bestaan en nodigt ons uit om Hem gehoor te geven. Of we dat doen, blijft een vrije keuze. Je hebt pas een gelovige relatie met God wanneer je de roep beantwoordt.

Een Bijbelse/religieuze roeping gebeurt meestal volgens een vast schema: God merkt het lijden van de mens op en benadert hem. Hij roept de mens en geeft hem een opdracht. De opgeroepene twijfelt dan vaak aan zijn zichzelf, werkt tegen en probeert onder de opdracht uit te komen. God stelt vervolgens gerust en zorgt voor een persoonlijk teken. Uiteindelijk, wanneer de opgeroepene zich durft toe te vertrouwen aan God, gaat hij in op die roeping.

Naar: Stijn Van den Bossche in Knack en op www.kerknet.be

88

#HIERBENIK

FOCUS 3 1

DE WEG DIE ONS ZOEKT

Lees het artikel over de roeping van Jeanne Devos en los de vragen onder het artikel op.

Wanneer je eens ‘ja’ zegt, worden wonderen mogelijk Zuster Jeanne, op dit moment zonder twijfel de

op te gaan.’ Jeanne stelt hierbij duidelijk: ‘Je kiest

bekendste Belgische missiezuster in India, getuigt

ofwel voor jezelf of je kiest voor de anderen.’

erover hoe zij zich al meer dan veertig jaren geeft

‘Wanneer je eens “ja” zegt, worden wonderen

aan de allerarmsten. Zij verzamelde miljoenen

mogelijk, een stroom van wonderlijke dingen trekt

vrouwen in de National Domestic Workers’

zich op gang bij een volledig gegeven “ja”.’ En

Movement die tot een aanzienlijke beweging

inspirerend en trefzeker vervolgt zij: ‘Geloof in je

uitgroeide. De NDWM komt op voor de rechten en de

dromen!’ Door haar leven heen stelt de keuze zich

bescherming van de huisarbeidsters.

telkens opnieuw. ‘Elke dag moet ik kiezen voor deze levensweg. Elke dag zeg ik opnieuw “ja”, omdat ik geloof dat het zinvol is.’ Een Bijbelvers heeft haar

IN

steeds bijzonder geïnspireerd: ‘Ik heb de kreet van mijn volk gehoord en Ik zend u’ (cfr. Exodus 3, 7-11).

Het geeft haar de kracht en de moed om voor de allerarmsten op te komen en haar leven te geven.

Een ongehuwd leven kan een leven van liefde

VA N

zijn wanneer je beseft dat je jouw leven als een ‘gekregen leven’ begrijpt dat op haar beurt een ‘gegeven leven’ wordt. De keuze voor de liefde is er altijd één voor het leven. Zuster Jeanne geeft een Indiase wijsheid door haar spreken heen mee: ‘Als

je vandaag profeet wilt zijn, dan moet je ongehuwd

evidente keuze geweest. Aanvankelijk dacht zij

zijn, want zo maak je risico’s mogelijk.’ Zij maakt

aan een huwelijksleven en had ze even ‘kennis’

dat concreet wanneer ze vertelt dat bij moeilijke en

met een man. Na haar studies tot leerkracht trad

zelfs levensgevaarlijke ondernemingen zij of een

zij in bij de Missionarissen van het Onbevlekt Hart

van haar medezusters de taak opneemt. Wanneer

van Maria, in de volksmond de zusters van de

risico’s van vergelding van de maffia verwacht

Jacht geheten. Sinds haar kinderjaren trok India

kunnen worden, bijvoorbeeld na het indienen van

haar onweerstaanbaar aan. Deze congregatie zou

een klacht bij de politie wegens misbruik van een of

haar de kans geven om in dit grote Aziatische land

meer van de huisarbeidsters, zeggen de gehuwden:

missionaris te worden.

‘Nu is het aan jou!’ Dan gaat een zuster op stap.

De keuze om religieuze te worden is een strijd

Voor een gehuwde is het minder vanzelfsprekend

geweest, vertelt ze openhartig: ‘Eerst werd ik

om op dergelijke kritieke momenten het leven te

aangetrokken, daarna afgestoten, en dan opnieuw

wagen.

aangetrokken.’ De aantrekkingskracht bleef. Zij

Jeanne glimlacht wanneer een jongere haar vraagt

ervaarde meer en meer dat zij zich het gelukkigst

of ze het niet spijtig vindt dat ze geen moeder is, en

voelde wanneer zij iets gratuit voor iemand deed. ‘Ik

ze antwoordt met veel fijngevoeligheid en tegelijk

stelde me de vraag: wat is het mooiste moment voor

heel treffend: ‘Inderdaad, een moeder met eigen

mij? Ik kwam tot het besluit dat telkens wanneer

kinderen ben ik niet, maar ik ben en voel me wel

ik iets goeds deed voor iemand me dat het meest

moeder van 95 miljoen vrouwen die huisarbeidsters

gelukkig maakte. Als missiezuster zou ik dat heel

zijn ...! Als ik gehuwd zou zijn, had ik nooit zoveel

sterk kunnen beleven en daarom besloot ik die weg

dochters gehad!’

©

Het ongehuwde leven is voor zuster Jeanne geen

Bron: Kerknet

Focus 3

De weg die ons zoekt

89

a Markeer - in het groen waartoe Jeanne Devos zich geroepen voelt.

- in het rood waarom dat een moelijke keuze, een strijd/opgave was.

- in het blauw waarom ze uiteindelijk toch voluit voor haar keuze ging.

- in het geel het Bijbelvers dat haar inspireert. b Leg in je eigen woorden uit waarom dat Bijbelvers een inspiratie voor haar zou zijn. Link je antwoord aan het roepingsverhaal van Mozes.

c

De roeping van Jeanne Devos blijft haar eigen beslissing. Leg uit.

Omschrijf het probleem dat Jeanne Devos ziet.

VA N

Voor wie voelt Jeanne Devos zich geroepen?

IN

2 Bekijk het filmfragment en los de vragen op.

Hoe pakt zij het probleem aan?

©

Wie is haar grote voorbeeld en waarom?

Welke oproep doet Jeanne Devos aan kinderen en iedereen?

ZOOM

Een roeping is datgene wat mij op heel persoonlijke wijze doet worden wie ik ben, wanneer ik inga op de uitnodiging. In de wereld schuilt ook een oproep. De ruimte vraagt om verkend te worden. Ziektes vragen om ze te bestrijden. De opwarming van de aarde vraagt om maatregelen. Je kunt nauwelijks nadenken over wat je met je leven wilt aanvangen, zonder in te gaan op wat jou aanspreekt, op een uitnodiging uit de werkelijkheid om je heen. Zo zag Jeanne Devos de problemen van kinderen in India en beantwoordt zij de roep om hiertegen te strijden. Haar inspiratie vindt zij bij Jezus, die koos voor de armsten en kinderen. Ook is het roepingsverhaal van Mozes, die opgeroepen wordt om de Israëlieten te redden, een inspiratie voor haar.

Naar: Stijn Van den Bossche in Knack en op www.kerknet.be

#HIERBENIK

UITGELICHT 1

Lees het fragment uit het boek Alsof de weg ons zocht, waarin Jeanne Devos zelf aan het woord is.

IN

‘Al heel snel na mijn aankomst in India werd ik geconfronteerd met een mengeling van toewijding aan mijn apostolische keuze en van toewijding aan de bevrijding van de armen uit hun onderdrukking. Het was zoeken naar een weg, in een soort vertrouwen dat die weg er moest zijn. Soms raakte dat overschaduwd door mijn eigen onzekerheid of tegenslagen, of door de kritiek van mensen die niet geloofden dat we ook maar iets zouden kunnen bereiken. Heel dikwijls was het een oefening in geduld. In het wachten, het vallen en opstaan, in “niet opgeven, niet toegeven en niet moe worden” kwam ik God op het spoor. Hij zat niet verborgen in grote dogma’s, maar in de realiteit van de armen. In hun lijden en in hun mens-zijn. Het Exodus-verhaal gaf mij richting, maar het leek alsof we de weg naar bevrijding nog moesten banen.

VA N

In het evangelie van Johannes zegt Jezus de bekende woorden: “Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven.” Die woorden, samen met de goedheid en steun van ontelbare mensen, de kleine en grote wonderen die zich voltrokken, hebben in mij het vertrouwen geplant dat ik, wij, slechts een instrument zijn in een groter plan waarin de juiste weg al bestaat. Wie Jezus volgt, zal de Vader ontmoeten. De Weg bestaat al, wij moeten hem niet zoeken, maar ons bereid tonen de Weg te volgen.

©

In Merkstenen van Dag Hammarskjöld (secretaris-generaal van de VN van 1953 tot 1961) herken ik eenzelfde overgave: “Onmerkbaar worden onze vingers zo geleid dat er een patroon ontstaat als de draad in het weefsel geslagen wordt. Iemand legde de spoel in je handen. Iemand had de draden geordend.”

Mijn leven met en voor de huisarbeidsters kan ik enkel zien als een toevoeging aan een groter geheel.

Het zijn niet wij die de weg zoeken. Het is alsof de Weg óns zocht.’

Uit: Julie Hendrickx, Alsof de Weg ons zocht, Jeanne Devos en haar strijd voor dienstmeisjes in India

a Markeer de woorden die je niet begrijpt en vraag hulp aan je leerkracht. b Leg in je eigen woorden uit wat Jeanne met ‘Het is alsof de Weg óns zocht’ bedoelt.

2 Schrijf een artikel over Jeanne Devos waarin je de inhoud van de vorige drie Focussen laat samenvloeien.

Lees de Zoomkaders aandachtig opnieuw en pas ze toe op het leven van Jeanne.

UITGELICHT

91

D L E E B D E E R B 1

Lees het verhaal Blind vertrouwen en los de vragen op.

Op een vrijdagavond geniet Tom boven op zijn kamer van zijn Playstation, hij gaat helemaal op in zijn nieuwe spel. Ondertussen is zijn vader druk in de weer met het avondmaal. De frietketel heeft hij echter niet helemaal onder controle en vat plots vuur. Al snel staat de hele keuken in lichterlaaie en het huis vult zich met zwarte rook. De vader kan nog snel naar buiten rennen en ziet zijn zoon, snakkend naar adem, half uit het kamerraam van de eerste verdieping hangen. Met open armen staat de vader onder het raam en roept: ‘Spring, mijn zoon!’ Tom hoort zijn vader roepen, maar de zwarte rook prikt hard in zijn ogen, zodat hij ze nauwelijks kan openhouden, de hitte van het vuur is bijna onhoudbaar … Tom roept terug: ‘Ik durf niet papa, want ik zie jou niet!’ De vader roept opnieuw: ‘Spring Tom, want ik zie jou wel!’ … a Leg uit waarom Tom eerst niet durft te springen?

IN

b Link dit verhaal aan Mozes en waarom hij Gods opdracht pas na veel getwijfel aanvaardt.

VA N

2 Zoek een getuigenis van een roeping en link het aan vertrouwen en het verhaal van Mozes. Ga op ontdekking naar gelijkenissen.

1

4

©

3 Kies een citaat dat volgens jou het best past bij de titel van het hoofdstuk #HierBenIk en leg goed uit waarom. Verzin vervolgens zelf een leuk, toepasselijk citaat…

2

Where shall I go?

To the left where nothing is right?

To the right where nothing is left?

Don’t let your fear of what could happen,

make nothing happen.

92

BREEDBEELD

5 All that is required for evil to triumph, is for good men to do nothing.

Edmund Burke

3

Vroeger laar, twijfe n e e k i was u niet n r a a d ik ben er van. k e z o z meer

IN VA N ©

N E E R O O V N E ALL

#

1 Wat zie jij op de afbeelding? Wat gebeurt er volgens jou?

2 Is dit een hechte groep?

3 Wie van de personages zou jij zijn?

FOCUS 1

DE HOEDER VAN MIJN BROEDER

Bekijk de filmfragmenten en los de bijbehorende vragen op.

Fragment 1

VA N

1

IN

De op waargebeurde feiten gebaseerde film Hacksaw Ridge vertelt het verhaal van Desmond Doss, een Amerikaanse soldaat, die tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) weigert om de wapens op te nemen. De wortels van die beslissing liggen in zijn jeugdjaren, waarin hij na een gevecht met zijn broer aan het denken werd gezet. Zijn gezin lijdt onder de gewelddadigheid van zijn vader.

Die ervaring zet hem aan het denken en Desmond belooft aan God dat hij nooit wapens zal opnemen. Wanneer hij het voor zijn land wil opnemen in de Tweede Wereldoorlog, zorgt dat natuurlijk voor een moeilijkheid. Hoe kun je immers vechten zonder te vechten? De andere soldaten noemen hem een broekschijter en een lafaard. Toch mag hij mee op missie en tijdens de Slag om Okinawa neemt Desmond de rol van militaire verpleger op zich. Desmond ontpopt zich tot een ware held wanneer hij 75 levens redt. Hijzelf overleefde de oorlog en stierf op 87-jarige leeftijd in 2006.

In het eerste fragment maken we kennis met Desmond.

a Wat maakt van Desmond een bijzondere soldaat?

c

Š

b Kun je een land verdedigen zonder wapens?

Denk je dat Desmond in zijn opzet zal slagen en trouw kan blijven aan zijn idee? Leg uit.

94

#ALLENVOOREEN

Fragment 2 In dit fragment is Desmond verwikkeld in een vuistgevecht met zijn broer, terwijl de vader toekijkt en het laat gebeuren.

Wanneer Desmond zijn broer met een baksteen ernstig verwondt, geraakt Desmond zelf in shock. Een christelijke poster in huis doet hem nadenken …

d Welk Bijbelverhaal, dat grote indruk maakt op de jonge Desmond, herken je op de poster? Noteer dit in het midden van de woordenwolk hieronder. e Vat het verhaal samen met kernwoorden rondom de woordenwolk.

IN

f

VA N

Waarom lijkt dit verhaal voor Desmond wel een spiegel te zijn?

©

g Welk gebod van de ‘10 geboden’ staat erbij vermeld?

Markeer het juiste gebod op de tekening.

h Het Bijbelverhaal van de poster en het gebod laten Desmond nadenken over zijn levensfilosofie. Hoe wordt dit door de gebeurtenissen bepaald?

Focus 1

De hoeder van mijn broeder

95

Fragment 3 en 4 Desmond wordt door zijn medesoldaten op de proef gesteld en uitgedaagd om toch te vechten. Kan hij aan de druk weerstaan? i

Waarom blijft Desmond zo hardnekkig volhouden tegen de groep in, denk je?

j

Vind jij Desmond ook een lafaard? Waarom wel/niet?

IN

VA N

k Ken jij nog voorbeelden van mensen die tegen de stroom in durven te zwemmen? Vertel!

l

Š

Wat zijn mogelijke drijfveren om dat te doen?

Wie een vuist maakt, kan geen hand geven.

ZOOM

Wanneer je je openstelt voor Bijbelverhalen kunnen die een spiegel worden waarin jij jezelf herkent. De verhalen kunnen je vervolgens aan het denken zetten over je eigen handelen in het leven.

Mensen laten zich, net als Desmond Doss, soms diep raken door Bijbelverhalen zodat ze echt binnentreden in het verhaal. Ze willen meewerken aan het toekomstbeeld dat God met de mens voorheeft en dat door de tekst duidelijk wordt gemaakt. Vaak zijn geraakte mensen bereid hardnekkig hun nek uit te steken voor dit goddelijke toekomstbeeld. Ze kunnen er bijvoorbeeld net als Desmond kracht uit halen om aan grote groepsdruk te weerstaan.

96

#ALLENVOOREEN

FOCUS 2 1

PART OF THE TEAM

Lees het onderstaande artikel over groepsdruk en beantwoord de bijbehorende vragen. a Markeer in de tekst - in groen, wat groepsdruk is; - in blauw, de drie vormen van groepsdruk. Leg ze in je eigen woorden uit. b Met welke vorm van groepsdruk krijgt Desmond te maken? Leg uit.

c

Groepsdruk kan ook positief werken. Heb je zelf een voorbeeld waaruit dat blijkt?

IN

Waarom bezwijken we massaal onder groepsdruk?

©

VA N

Jan Dirk de Jong en Frank van Gemert van de Vrije Universiteit van Amsterdam deden een studie naar het concept groepsdruk en publiceerden daar een interessant stuk over: Wat is groepsdruk en waarom bezwijken we eronder? Volgens Jan Dirk en Frank: ‘Mensen worden lid van een groep omdat zij bepaalde behoeften voelen die zij niet alleen kunnen bevredigen. Om in deze noodzakelijke sociale bestaansvoorwaarden te kunnen voorzien, zijn ze afhankelijk van andere mensen. Daarom vormen ze groepen of sluiten ze zich aan bij reeds bestaande groepen. Voor de ontwikkeling van een groep is het van belang dat de groepsleden hun gedrag op elkaar afstemmen.

Alleen zo kan de groep functioneren en kunnen de groepsleden in deze setting vinden wat ze nodig hebben.

Er zijn drie soorten groepsdruk. De eerste vorm van groepsdruk die iemand kan ondervinden, is onbewuste aanpassing. De persoon wil bij de groep horen. Hij vindt het belangrijk om te worden geaccepteerd en wil liever positieve reacties ontvangen van de andere groepsleden dan negatieve. De tweede vorm van groepsdruk is impliciete groepsdruk. Niemand spreekt een precieze gedragsverwachting uit waaraan het individu moet voldoen.

Niemand dreigt met een specifieke sanctie als hij in gebreke zou blijven. Toch heeft het individu het gevoel dat de groep iets van hem verlangt. De derde vorm van groepsdruk is expliciete groepsdruk.

In dit geval conformeert een persoon zich aan de normen van de groep, omdat hij daartoe wordt gedwongen door (een of meer) andere groepsleden. Deze groepsleden spreken een precieze gedragsverwachting uit waaraan het individu moet voldoen.’

Kortom, acceptatie is de belangrijkste reden voor het volgen van de groep. Toch wil ik nog wel even iets aankaarten. Vaak wordt groepsdruk geassocieerd met iets negatiefs. Denk aan stelen, drinken, roken of pesten, vooral onder jongeren. Maar groepsdruk hoeft niet altijd negatief te zijn. Positieve groepsdruk is wel degelijk mogelijk en kan je helpen net die laatste stap tot iets te zetten. Denk: bootcamp in het Vondelpark, het afmaken van je studie (omdat je niet de enige wilt zijn die straks vuil uit de grachten moet scheppen) of je vliegangst overwinnen (want ook jij wilt naar Ibiza). Op zich is er dus niets mis met groepsdruk, zolang het niet ingaat tegen wat jij prettig vindt.

Naar: http://www.wrmmagazine.nl/groepsdruk/

Focus 2

Part of the team

97

2 Lees over het experiment van Asch en bekijk het bijbehorende videofragment.

Het experiment van Asch Het eenvoudige experiment dat Solomon Asch voor het eerst in 1950 uitvoerde, laat zien hoe groepsdruk het gezonde verstand vervormt. Een proefpersoon krijgt lijnen van verschillende lengtes voorgelegd. De proefpersoon moet aangeven of ze langer, even lang of korter zijn dan een referentielijn. Zolang de persoon alleen in de kamer zit, schat hij alle lijnen juist in, want het is een eenvoudige opgave. Dan komen er zeven x a b c anderen binnen, allemaal toneelspelers, maar de proefpersoon weet dat niet. De een na de ander geeft een fout antwoord, bijvoorbeeld ‘korter’ hoewel de lijn duidelijk langer dan de referentielijn is. Dan komt de proefpersoon aan de beurt. In 30 procent van de gevallen geeft hij hetzelfde foute antwoord als de personen voor hem – uit pure groepsdruk.

Naar: NRC

IN

a Waarom heeft groepsdruk volgens jou zo’n grote impact op ons gezond verstand?

b Welke soort van groepsdruk herken jij in het experiment? Leg uit.

VA N

©

3 Wanneer mensen in groep samenzijn, bieden ze dan sneller hulp in een noodgeval of net niet? a Ontdek het juiste antwoord in de tekst en bekijk het videofragment. b Los nadien de bijbehorende vragen op.

Het omstandereffect Toen op de Grote Markt in Kortrijk een man overleed, bleek uit camerabeelden dat acht mensen de persoon in nood passeerden zonder in te grijpen. Een onderzoek moet uitwijzen of de mensen schuldig verzuim hebben gepleegd, want het is immers verplicht om een persoon in nood te helpen. Het fenomeen waarbij omstanders of voorbijgangers een persoon in nood niet (meteen) helpen, is in de sociale psychologie gekend als het omstandereffect. ‘Dat is het fenomeen dat hoe meer mensen er aanwezig zijn, hoe minder kans er is dat er hulp geboden wordt’, legt Griet Van Vaerenbergh, lector sociale psychologie aan de opleiding toegepaste psychologie van Thomas More Antwerpen, uit aan VRT NWS. Verantwoordelijkheid nemen, gebeurt sneller wanneer je alleen bent.

Naar: VRT NWS

98

#ALLENVOOREEN

- -

Wat is het omstandereffect? Markeer de definitie in het tekstfragment.

Gaat het hier om positieve of negatieve groepsdruk? Leg uit.

CURIEUS!

Niet alleen mensen zijn sociale wezens die zich voortbewegen in groepen.

Er zijn nog veel andere diersoorten die overleven en voordeel halen uit het leven in groep. Zo beschermen planteneters zichzelf tegen roofdieren door zich in groep te bewegen. Op die manier zien ze het gevaar vlugger aankomen en kunnen ze tijdig vluchten. Dieren die overleven door de jacht, zoals bijvoorbeeld wolven, werken dan weer samen in groep om prooien te vangen. Het instinct vertelt hoe we het best overleven.

IN

4 Ontdek hoe je aan negatieve groepsdruk kunt weerstaan. a Lees het artikel.

VA N

b Markeer de twee tips die Joris Bruyninckx geeft.

Bestand tegen groepsdruk

©

Volgens psycholoog Joris Bruyninckx is het niet gemakkelijk om aan groepsdruk te weerstaan. Toch geeft hij twee mogelijkheden om ertegen in te gaan. Ten eerste kun je assertief uit de hoek komen. Hier moet je echter sterk voor in je schoenen staan, want je breekt volgens Bruyninckx zo de structuur van wat de groep aan het doen is. Een tweede en de belangrijkste manier om niet toe te geven aan groepsdruk is op zoek gaan naar een medestander. Zo sta je sterker in je schoenen en kun je gemakkelijker tegen de groep opboksen, omdat je zelf een subgroep vormt.

Naar: Typisch mensen

ZOOM

Groepsdruk zet een individu onder druk om zijn gedrag aan te passen aan het gedrag en de regels van de groep. Het individu wordt dus onder druk gezet om zijn eigen principes opzij te zetten voor de groep.

Dat kan zowel in positieve als in negatieve zin zijn. De drie vormen van groepsdruk zijn: onbewuste aanpassing, impliciete groepsdruk en expliciete groepsdruk.

Aan negatieve groepsdruk weerstaan is erg moeilijk. Je moet sterk in je schoenen staan om dat te kunnen. Vaak helpt het om een medestander te vinden zodat je niet alleen staat tegen de groep, maar dan nog blijft het moeilijk. Behoren tot een groep kan ook positief werken. Het kan immers ook het beste uit jezelf naar boven halen.

Focus 2

Part of the team

99

FOCUS 3

Lees het artikel over paus Franciscus en het bijbehorende Bijbelfragment. Los vervolgens de vragen op.

Paus Franciscus geeft uitleg bij het evangelieverhaal waarin Jezus oproept om vijanden lief te hebben. Het is echter niet gemakkelijk om van zijn vijand te houden, stelt de paus. Een gedoopte denkt soms dat Jezus hiermee te veel vraagt. Toch moeten we het proberen, volgens paus Franciscus, anders raken we verstrengeld in wraak, in ‘oog om oog, tand om tand’ en dat blijft duren. Bovendien zijn we zelf ook soms andermans vijand: we willen het goede niet voor hen.

Jezus raadt daarom aan om voor je vijanden te bidden. Bidden bereidt je hart immers voor op vrede. Het verandert een hart van steen in een hart van vlees.

Jullie hebben gehoord dat er gezegd is: U zult uw naaste liefhebben en uw vijand haten. Maar Ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie je vervolgen, dan zullen jullie kinderen worden van je Vader in de hemel, want die laat zijn zon opgaan over slechten en goeden, en Hij laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Want als je liefhebt wie jou liefheeft, welk loon verdien je dan? Doen de tollenaars dat ook niet? Als je alleen je broeders groet, wat voor bijzonders doe je dan? Doen de heidenen dat ook niet? Jullie zullen dus onverdeeld goed zijn, zoals jullie hemelse Vader onverdeeld goed is.

Matteüs 5, 43-48 (Naar: Willibrordvertaling)

VA N

Naar: RK Documenten

NT

IN

1

VIJAND, MIJN VRIEND

a De paus stelt dat wij soms vijanden zijn voor iemand anders. Kun je dat uitleggen met een voorbeeld?

©

“An eye for an eye makes the whole world blind.”

Mahatma Gandhi

b Kun je uit het citaat van Mahatma Gandhi afleiden welke impact het volgens hem heeft als je leeft volgens het principe van de wraak: oog om oog, tand om tand?

100

#ALLENVOOREEN

c

Heb jij je ‘vijand’ al eens liefgehad? Vertel!

d De paus stelt in zijn tekst dat het niet altijd gemakkelijk is om je vijand lief te hebben en dat het er niet altijd van komt. Is het volgens jou realistisch of niet om je vijand lief te hebben?

2 De geleerde Albert Einstein stelde in een bekend citaat:

IN

“Bidden verandert de wereld niet, maar bidden verandert de mens en de mens verandert de wereld.”

VA N

Albert Einstein

Leg in je eigen woorden uit wat hij hiermee bedoelt. Gebruik in je antwoord de informatie die paus Franciscus geeft over bidden.

©

3 Wanneer Desmond Doss op het slagveld naar gewonde soldaten zoekt, komt hij onverwacht terecht in de verstopplaats van de vijand, waar hij een gewonde vijandige soldaat vindt. Kan Desmond hier ook trouw blijven aan zijn vredelievende manier van leven? Hoe zal hij reageren? Bekijk het filmfragment. a Hoe reageert Desmond?

b Begrijp jij zijn keuze?

c

Wat zou de vijandige soldaat denken?

Focus 3

Vijand, mijn vriend

101

4 Bekijk de filmfragmenten en ontdek hoe hier liefde en vijand toch samengaan. Vul de tabel aan.

Fragment 1: vrouwenvoetbal

Wie is de vijand?

IN

Benoem de hoofd­ personages.

102

#ALLENVOOREEN

© Welke andere keuze hadden ze kunnen maken?

VA N

Hoe wordt het principe ‘heb je vijand lief’ toegepast?

Fragment 2: Heavenly appeals

5 Lees het onderstaande artikel en los de bijbehorende vragen op.

Je eigen vijand Je vijand vind je niet altijd buiten jezelf. Mensen kunnen uitgroeien tot hun eigen grootste vijand. We kunnen van onszelf verlangen en verwachten dat we voldoen aan het perfecte plaatje dat de maatschappij van ons verlangt. We gaan zo perfect, succesvol, knap, slank en sociaal conformerend mogelijk proberen te zijn. We doen dat uit angst om door onze omgeving niet aanvaard te worden: mensen zijn als de dood voor de afwijzing van anderen. We zijn en blijven immers sociale dieren die de omkadering van een sociaal vangnet nodig hebben. Dit streven naar perfectionisme en prestatiedrang kunnen we helaas niet volhouden en maakt het ons erg moeilijk. Wie het zichzelf wat gemakkelijker wil maken in dit leven, doet er dan ook goed aan zijn eigen kritische stem op een of andere manier het zwijgen op te leggen. Wie vriendelijker is voor zichzelf, zijn eigen fouten kan vergeven en kan aanvaarden dat hij niet perfect is, komt in een betere relatie met zichzelf.

Pas wanneer je niet bang bent om fouten te maken, of je niet schaamt voor eventuele tekortkomingen, kun je je ook open en spontaan opstellen, en dat zorgt voor een beter en échter contact met iedereen.

VA N

IN

Auteur David Dewulf raadt mensen die het lastig hebben om vriendelijk te zijn voor zichzelf aan om zich af en toe vanuit het perspectief van een ‘liefdevolle naaste’ te bekijken: dat van een goede vriend, of van een geruststellende ouder. Spreek jezelf toe zoals een goede vriend dat zou doen, of zoals een moeder tegen haar kind dat duidelijk pijn of verdriet heeft.

Naar: De Morgen

©

a Leg in je eigen woorden uit waarom je een vijand kunt voor jezelf kunt zijn.

b Markeer in de tekst tips die je kunnen helpen om vriendelijker te zijn voor jezelf.

Focus 3

Vijand, mijn vriend

103

c

Lees de onderstaande tips. Markeer de tip die jij het beste vindt en zou geven aan iemand die in de knoop ligt met zichzelf. Leg uit waarom je deze goed vindt.

d Bedenk zelf nog een negende tip die kan helpen bij het verslaan van jezelf als vijand en vul die in de lijst aan.

1

Leer jezelf kennen.

2

3

Zie imperfecties niet als fouten, maar als bron van schoonheid.

Niet volmaakt, is goed genoeg.

4

5

Oefen jezelf in dankbaarheid.

Vergelijk jezelf niet met anderen.

7

IN

6 Wees je bewust van de subjectiviteit van je eigen oordeel.

Omarm je eigen kwetsbaarheid.

Zelfliefde is geen zelfmedelijden.

VA N

8

9

ZOOM

Š

Jezus’ boodschap om je vijand lief te hebben, is niet gemakkelijk en het komt er niet altijd van. Het is ook niet de bedoeling om van een vijand je vriend te maken, maar wel om je liefde niet te beperken tot je vrienden. Het doel is niet om geen vijanden te hebben, maar wel om na te denken hoe je met die vijanden omgaat. We zullen immers vaak mensen tegenkomen die een andere beschouwing op het leven hebben.

Niet alleen kunnen anderen onze vijand zijn of wij de vijand van anderen. We kunnen ook de vijand voor onszelf zijn. Beseffen dat niemand perfect is, wijzelf ook niet, is een eerste stap naar een goede zorg voor iedereen inclusief jezelf.

104

#ALLENVOOREEN

UITGELICHT 1

Lees de korte inhoud en bekijk de filmtrailer van Black, geregisseerd door Adil El Arbi en Bilall Fallah.

Leg in je eigen woorden uit hoe deze rauwe, moderne versie van Romeo en Juliet de drie Focussen aan mekaar linkt.

IN

Black: een korte inhoud

VA N

De vijftienjarige Mavela is lid van de beruchte jeugdbende Black Bronx. Ze wordt halsoverkop verliefd op de charismatische Marwan, een jongen van de rivaliserende 1080-ers. De twee jongeren worden brutaal gedwongen om te kiezen tussen trouw aan hun bende of de liefde voor elkaar. Een onmogelijke keuze ... of niet?

©

Black is gebaseerd op de populaire boeken Black en Black van auteur Dirk Bracke. Doordrongen van de harde realiteit, verfilmden Adil El Arbi en Bilall Fallah met hun overdonderende visuele en auditieve stijl het tragische liefdesverhaal van twee jongeren die in de harde wereld der stadbendes – waar eer en trots primeren – vechten voor hun portie geluk. Een rauwe brok romantiek, op het ritme van de stadsbeats.

Naar: Cinenews

2 Beluister het lied en bekijk de videoclip van Hozier, ‘Take Me to Church’.

Leg in je eigen woorden uit wat de link is tussen dit lied en Focus 1, 2 en 3.

UITGELICHT

105

D L E E B D E E R B 1

Getuigenis Zoek een getuigenis van iemand die voor zijn levensbeschouwing durft op te komen. Vertel zijn/ haar verhaal. Laat in je verhaal zeker aan bod komen waar deze persoon zijn kracht uit haalt om door te zetten. Haalt hij/zij zijn kracht uit zijn geloof of uit een Bijbelverhaal net als Desmond?

IN

2 Dagboekverhaal

VA N

Schrijf een eigen dagboekverhaal waarin je vertelt waarin jij voor je eigen levensfilosofie uitkwam. Kon je weerstaan aan de druk van anderen of net niet? Waar haal jij kracht uit om door te zetten?

“Ondanks alles geloof ik in de innerlijke goedheid van de mens.”

©

Anne Frank

3 Beeldende kunsten

a Maak een korte video waarin je jezelf en de groepen waartoe jij behoort, voorstelt. Toon de video aan de klas en presenteer. b Zoek foto’s en filmpjes van alle groepen waartoe jij behoort en van mensen met wie jij in contact komt. Verwerk de volgende vragen in je presentatie en stel je antwoorden voor.

- - - - -

106

Maak een lijst van alle groepen waartoe jij behoort.

Wie heeft er allemaal invloed op jou?

Op wie heb jij invloed?

Wie staat dicht bij jou?

Wie staat veraf?

BREEDBEELD

IN VA N Š

N E G A R D E G # 1 Wat herken je in deze foto?

2 Wat vind je bijzonder aan deze ervaring?

3 Wat is er nodig om dit te doen?

FOCUS 1

SELFMADE?

In de film Boyhood zien we Mason opgroeien van kind tot jongvolwassene, samen met zijn zus en gescheiden ouders. Tijdens die jaren zien we ook de tijd evolueren en hun onderlinge relaties veranderen. Opvallend is dat dezelfde acteurs hun eigen rol blijven spelen. Daarvoor moest de regisseur over een periode van twaalf jaar zijn filmmateriaal verzamelen.

1

Bekijk de drie fragmenten en beantwoord de vragen.

©

VA N

IN

Fragment 1 De 6-jarige Mason ligt op een grasveld en staart naar de hemel. Moeder Olivia haalt Mason op van school.

In de auto voeren ze een gesprek over huiswerk afgeven. Intussen zien we kinderen die spelen en met graffiti taggen. Masons zus Sam(antha) komt hem halen om naar huis te gaan, want het eten is klaar.

Fragment 2 Mason (tiener intussen) is in de foto-doka op school en gaat in gesprek met een leraar over wat hij later wil worden. De leraar wijst Mason op het belang van inzet, werkhouding en volharding, naast alleen maar talent om zijn doelen in fotografie te bereiken. Thuis, in de keuken, is hij in gesprek met zijn moeder, stiefvader en zus.

Fragment 3 Masons moeder is weer alleen en gaat verhuizen.

In een restaurant discussiëren hij, zijn moeder en zus over wat ze zullen behouden of weggeven. Nu de kinderen gaan verder studeren, zegt moeder dat zij hen ‘uit het nest gaat duwen’ en dat zij hun verantwoordelijkheid moeten opnemen.

108

#GEDRAGEN

a Wie zijn de belangrijkste personen in de fragmenten? b Op welke manier is er sprake van iemand anders ‘dragen’ of van ‘gedragen worden’? c

Op welke manier wordt hier uitgewerkt dat ‘groeien als mens’ inhoudt dat je zowel jezelf vormt, als gevormd wordt met de hulp van anderen?

d Wat bedoelt de moeder met de woorden ‘uit het nest duwen’? e Als je de groei van Mason over de drie fragmenten bekijkt, wat heeft hij zelf tot stand gebracht in zijn leven? En dankzij wie is hij geworden wie hij is?

IN

©

VA N

Focus 1

Selfmade?

109

2 Wanneer je jezelf vergelijkt met wie je vijf jaar geleden was, wat is er dan allemaal veranderd?

Plak hier een foto van jezelf van vijf jaar geleden.

3 Hoe zie je jezelf over vijf jaar? Wat zal er veranderd zijn en wat wil je veranderd zien?

IN

VA N

4 Waar heb je die groei aan te danken?

Dit heb ik zelf verwezenlijkt doordat ik …

©

Dit is er gekomen dankzij …

ZOOM

Elke mens groeit naar volwassenheid, naar wie zij of hij uiteindelijk zal en wil worden. Deze groei wordt bepaald door twee factoren: al wat zij of hij over heeft om te groeien enerzijds (wilskracht, overtuiging, inzet, uithoudingsvermogen, de wil om bij te leren …) en anderzijds wat zij of hij heeft meegekregen en overkomt (in de genen, omgeving, toevalligheden, relaties, talenten …). De eerste roept ons op om voor iets te gaan, de tweede om dankbaar te zijn voor al onze mogelijkheden.

110

#GEDRAGEN

FOCUS 2 1

Luister naar het Bijbelverhaal en de uitleg van de leerkracht.

Toen Jezus naar Kafarnaüm was teruggekeerd, stroomden de mensen naar Zijn huis. Vier vrienden brachten een lamme bij Hem. Omdat zij door de vele mensen niet tot bij Jezus geraakten, gingen ze langs de achterzijde het dak op. Ze maakten een opening in het dak en lieten de lamme met touwen zakken. Toen Jezus hun geloof zag, zei Hij tot de lamme: ‘Mijn zoon, jouw zonden zijn vergeven.’ Er zaten enkele schriftgeleerden bij en die zeiden bij zichzelf: ‘Wie denkt hij wel dat hij is. Alleen God kan zonden vergeven.’ Jezus kende hun gedachten en zei: ‘Wat is gemakkelijker, tot de lamme zeggen:

IN

Uw zonden zijn vergeven of: sta op, neem uw bed en loop? Maar om te tonen dat ik de macht heb Gods vergeving bij de mensen te brengen, zeg ik tegen de man: “Sta op, neem uw bed en ga naar huis.”’ De lamme stond op, nam zijn bed en ging naar buiten. Iedereen stond versteld. Ze verheerlijkten God en

VA N

zeiden: ‘Zoiets hebben wij nog nooit gezien.’

Marcus 2, 1-12 (naar: Willibrordvertaling)

Luc Blomme, Genezing van de lamme

2 Vul de Bijbelse betekenis aan van de onderstaande termen of uitspraken. a Mensen met een ziekte of beperking:

©

NT

IK DRAAG JOU

Focus 2

Ik draag jou

111

b Vier vrienden:

c

Dragen en gedragen worden:

d 'Jouw zonden zijn vergeven':

VA N

IN

e ‘Toen Jezus hun geloof zag’:

'Sta op':

©

f

CURIEUS!

Dit standbeeld staat bij de school Boys Town in Nebraska (VS). Deze school werd in 1917 gesticht door Father Edward Flanagan, die vond dat er dringend onderwijs moest worden georganiseerd voor kansarme jongeren met een moeilijke thuissituatie. De basisgedachte voor zijn project luidde dat hij ‘nog nooit een jongere ontmoet had die een slechte mens wou worden’. Elk kind heeft recht op een goede toekomst en verdient dus degelijk onderwijs. Daarbij helpen die jongeren ook elkaar. Daar verwijst het standbeeld naar: de ene jongen draagt een andere die het alleen niet aankan. ‘Is dat niet zwaar?’ vragen mensen langs de weg. ‘Nee hoor', antwoordt de jongen, 'hij is mijn broer.’

112

#GEDRAGEN

3 Luister naar het lied He Ain't Heavy, He's My Brother.

HE AIN'T HEAVY, HE'S MY BROTHER BOBBY SCOTT EN BOB RUSSELL

The road is long With many a winding turn That leads us to who knows where Who knows where But I'm strong Strong enough to carry him He ain't heavy, he's my brother

His welfare is of my concern No burden is he to bear We'll get there

VA N

For I know He would not encumber me He ain't heavy, he's my brother

IN

So on we go

Š

If I'm laden at all I'm laden with sadness That everyone's heart Isn't filled with the gladness Of love for one another It's a long, long road From which there is no return While we're on the way to there Why not share

And the load Doesn't weigh me down at all He ain't heavy he's my brother He's my brother He ain't heavy, he's my brother

a Waar haalt de ik-figuur de kracht vandaan om de ander te dragen?

b Waartegen moet hij opboksen?

c

Leg het verband met het evangelieverhaal van de lamme.

Focus 2 

Ik draag jou

113

4 Lees het interview en schrijf op de volgende pagina een opiniestuk aan de hand van de vragen.

'Dat mijn vader me niet is komen redden, was een belangrijk keerpunt'

De omslag kwam er toen Nic in paniek naar zijn vader belde, nadat zijn vriendin een overdosis had genomen. Hij wilde terug naar huis komen, maar kreeg aan de andere kant van de lijn te horen dat er geen hulp zou komen. Een hartverscheurend moment, herinnert David zich. David: 'Ik voelde me verslagen, hopeloos. De telefoon afleggen was het moeilijkste dat ik ooit heb gedaan. Want het was niet wat ik wilde doen. Ik wilde in de auto springen om hem te gaan halen, maar als ik dat deed, zou het snel opnieuw slecht gaan.

Ik heb die nacht niet geslapen, ik heb uren gehuild. We hebben geluk gehad. Nic is terug naar de afkickkliniek gegaan.'

'Op dat moment gebruikte ik heel veel', gaat zijn zoon verder, 'en als ik aan die periode terugdenk, zie ik vooral een grote waas. Maar die herinnering is heel helder.

Niet omdat ik het gevoel had dat hij niet meer van me hield, of dat hij het opgaf.

Ik begreep hem wel. Als je vader zegt dat hij je niet kan helpen, dan komt dat aan.

Maar ik heb zijn zorg voor mij nooit in vraag gesteld. En ik heb inderdaad veel geluk gehad. Dat mijn vader me toen niet is komen redden, was een belangrijk keerpunt.'

Š

VA N

'Er is een tijdje geweest dat we bijna een jaar niet hebben gesproken, toen ik uit de afkickkliniek was gegooid en ervandoor was gegaan met een meisje dat ik daar had leren kennen', vertelt

Nic. 'We zijn weer beginnen te spreken, nadat ik Tweak had geschreven, en hij Beautiful Boy. We hebben elkaar ons boek opgestuurd, en voor mij was dat een openbaring, om te lezen wat mijn vader allemaal heeft doorworsteld, welke impact dat had op onze familie. En wat ik allemaal heb meegemaakt, heeft hem anders doen kijken naar waarom ik altijd weer terug naar de drugs greep.' David: 'In de VS is er een groot stigma verbonden aan mensen die een verslaving hebben doorworsteld. Ze worden snel veroordeeld door de samenleving. Toen Nic verslaafd geraakte, wilde ik niet dat hij het label van drugsverslaafde zou krijgen. En ik wilde niet de vader van een drugsverslaafde zijn. We hebben het zo lang mogelijk geheimgehouden. Dat was een erg pijnlijke periode.' Nic: 'De film herinnert me eraan hoe dicht ik bij het einde stond.'

IN

Toen Nic Sheff met een zware drugsverslaving kampte, schaamde zijn vader David zich ervoor.

Maar toch koos hij ervoor om zijn verhaal in een boek te gieten, net als zijn zoon. En Felix van Groeningen koos ervoor om die boeken in een film te gieten. Het resultaat, Beautiful Boy, is het schrijnend schone relaas van een verwoestende verslaving. Steve Carell en TimothĂŠe Chalamet kruipen in de huid van vader en zoon Sheff; de laatste kampt met een stevige verslaving aan crystal meth, de eerste probeert uit te zoeken hoe hij zijn zoon kan helpen. Het resultaat is vaak pijnlijk, maar even vaak ook beeldschoon: Beautiful Boy toont zowel de verwoesting van de drugs als de onvoorwaardelijke liefde tussen vader en zoon. De Sheffs zijn dus door diepe dalen gegaan. Beautiful Boy toont hoe Nic steeds weer opnieuw zijn toevlucht zoekt in drugs, terwijl je op het gezicht van David de radeloosheid ziet groeien.

Naar: www.nytimes.com

114

#GEDRAGEN

a Waar vind je sporen van ‘dragen’ en ‘gedragen worden’? b Waarom was het zo moeilijk om met deze situatie om te gaan?

Wat heeft de vertroebelde relatie tussen vader en zoon weer vlot gekregen?

©

VA N

d Verklaar de laatste zin.

IN

c

Focus 2

Ik draag jou

115

5 Omschrijf in je eigen woorden de termen ‘draaglast’ en ‘draagkracht’ aan de hand van het Bijbelverhaal, het lied en het interview. Geef van elk ook een eigen voorbeeld. Je mag ook gebruikmaken van het Zoomkader onderaan de pagina.

6 Heb jij je al eens ‘gedragen’ geweten door vrienden? a Beschrijf de indruk die dat op jou heeft nagelaten: hoe heeft de andere jou gedragen?

b Vond je jezelf een last? Hoe voelde dat aan?

IN

a Wat deed je dan?

VA N

7 Heb jij al eens anderen ‘gedragen’ wanneer zij in nood waren?

b Wat vond je toen lastig? Wat niet?

Moest je toen extra krachtig zijn om dit tot een goed einde te brengen? Wat hield die extra kracht in?

©

c

d Hoe heeft jouw draagkracht zich verhouden tot de draaglast?

e Hoe hebben die anderen daarop gereageerd? Wat heeft dat met jou gedaan?

ZOOM

Met draaglast wordt bedoeld al wat een mens moet meetorsen in het leven en wat hem zwaar kan wegen. De term draagkracht verwijst naar hoe sterk iemand is om die last te dragen. Iemand bijstaan en helpen kan zijn draagkracht verhogen (en dus zijn draaglast verlichten).

Net zoals wij gedragen worden wanneer we het moeilijk hebben, kunnen wij anderen dragen wanneer zij het zwaar hebben.

116

#GEDRAGEN

FOCUS 3 1

IK WORD GEDRAGEN

Lees de tekst en beantwoord de vragen.

De kinderen van de adelaar Hoog op een berg is het nest van de adelaar. Met machtige wieken zweeft hij door de lucht. In zijn grote nest tussen de rotsen liggen zijn pasgeboren jongen. Zo hoog liggen ze veilig.

Wie kan er bij komen?

De kleine vogels piepen en weten niet beter of hun nest is de wereld. Totdat er één zijn kopje uitrekte en over de rand keek.

Hij schrok. Verder dan het veilige nest is er een grotere wereld!

En zo diep en ver is er nog van alles en beweegt er dit of dat!

Vlug kroop hij terug en durfde niet meer te kijken.

Langzaam werden hun pootjes en vleugels groter en sterker.

IN

En nu keken ook de anderen zo nu en dan over de rand. En ze zagen hun vader, de grote adelaar, zweven door de lucht. Ze wisten dat ook zij dit eens zouden doen.

Toen kwam de dag dat ze een voor een op de vleugels van hun vader het nest uit werden gedragen. Zo zweefden ze veilig over de diepte, over rotsen en over bomen. Allen kregen ze een vlucht en kwamen

VA N

weer terug in het veilige nest. Nu begrepen ze pas dat een vogel niet in zijn nest moet blijven, maar dat de wijde wereld en de grote diepte er voor hen is. En dat hun eigen vleugels hen kunnen dragen.

Hun vader en moeder wisten, wanneer hun tijd gekomen was, dat hun vleugels sterk genoeg zouden zijn om zelf te leren vliegen. Toen gebeurde het tijdens een vlucht, dat vader adelaar het kleintje ineens losliet, zomaar in de lucht! Piepend van schrik fladderde de kleine adelaar. Hij sloeg heel hard met de vleugels maar toch viel hij omlaag.

Maar zijn vader dook als een steen omlaag onder hem door. Dan spreidde hij zijn vleugels en ving ons kleintje op. Maar even later liet hij hem weer los en toen bewoog de kleine zijn eigen vleugels en bleef

©

vliegen boven zijn vader. Hij kon het nu zelf! Het was of hij ineens groeide, hij voelde zich een grote adelaar! Daarna pakte vader adelaar het kleintje weer op. Hij bracht hem terug naar het nest. Toen kregen de anderen de beurt. Ook zij werden bang, fladderden, vielen bijna en werden weer opgenomen op de grote vleugels. De één na de ander ging op zijn eigen vleugels vertrouwen.

Zo gebeurde het dat de kleine adelaars leerden vliegen. Ze waren niet meer bang voor de grote diepte.

En eens zou de tijd komen dat ook zij een eigen nest zouden bouwen en hun bange kleine kindertjes op hun sterke vleugels dragen.

Bron: www.kuleuven.be

a Markeer in je lievelingskleur de passages die bij jou vertrouwen weergeven en in een andere kleur de zinnen die angst en onzekerheid weergeven. b Welke rol speelt vader adelaar in beide gevoelens?

c

Werk een situatie uit je eigen leven uit waarop dit verhaal van toepassing zou kunnen zijn.

Focus 3

Ik word gedragen

117

2 De Bijbelse auteur ervaart hoe God hem draagt en gebruikt daarvoor de onderstaande beeldspraak.

Die mij droeg, op adelaarsvleugels

OT

Die mij geworpen hebt in de ruimte En als ik krijsend viel Mij ondervangen met uw wieken En weer opgegooid Totdat ik kon vliegen op eigen kracht …

Deuteronomium 32, 11 (vertaling: Huub Oosterhuis)

CURIEUS!

IN

Deuteronomium is het vijfde boek in het Oude Testament en bevat enkele redevoeringen van Mozes, met daarin een geordend overzicht van alle wetten.

a Omschrijf dit beeld in je eigen woorden en leg daarbij een verband met het verhaal van de adelaar.

c

VA N

b Wat vind je van deze beeldspraak?

Waarom wordt dit beeld graag gebruikt om de term ‘geloven’ uit te leggen?

©

ZOOM

Een gelovige weet zich altijd gedragen, zelfs wanneer hij door iedereen verlaten lijkt.

‘Zich gedragen weten’ betekent het diepe geloof dat God je nooit zal laten vallen, wat er ook met je gebeurt.

Dit ‘gedragen worden’ betekent niet dat je dan een luilekkerleventje kunt gaan leiden, wel dat je weer krachten kunt opdoen om dan, op eigen kracht, zelf het leven weer in te vliegen.

118

#GEDRAGEN

UITGELICHT

a Hoe evolueert de zoon in het verhaal?

IN

Bekijk het filmpje.

c

VA N

b Hoe reageert de vader (en moeder) op de verschillende momenten (vergeet het heel korte fragmentje uit de kindertijd niet)?

Welke diepere betekenis hebben de woorden ‘Kom, eet’ en de gebroken rijstkom?

©

d Welke elementen uit elke Focus van dit hoofdstuk herken je in het verhaal?

UITGELICHT

119

VA N

IN

D L E E B D E E R B

Er was eens een man die plots stierf en aan de hemelpoort verscheen. God stelde hem voor om eens zijn hele leven samen te overlopen.

©

'Kijk, zei God, overal waar je geweest bent en geleefd hebt, zie je twee sporen. Het ene is van jou, het andere van Mij. Ik was je steeds nabij.'

En dat was inderdaad zo. Maar hier en daar, juist op die momenten waar hij het moeilijk had gehad, zag hij maar één spoor.

'Ja, maar, die is goed zeg. Wanneer ik het moeilijk kreeg, zie ik maar één spoor! Daar liet je me in de steek! Van God had ik toch beter verwacht!'

'Op die momenten liet Ik je helemaal niet in de steek', zei God, 'op die momenten heb ik je gedragen …'

1

Hoe wordt God hier ervaren?

2 Welk beeld zou jij gebruiken om de dragende kracht in je leven weer te geven?

120

BREEDBEELD

IN VA N Š

D R A A W T E H EN

#IKB

Deze foto maakt deel uit van een portretreeks over Sofie, een Duits meisje. Zowel de fotografe, Snezhana von BĂźdingen, als Sofie zelf noemen dit hun favoriete beeld uit de reeks. Waarom is dat volgens jou zo?

FOCUS 1

Rebecca is een Nederlandse journaliste. In ‘Ik ben vies van mijn eigen vader’ getuigt ze over haar (getroebleerde) relatie met haar dakloos geworden vader.

Lees het artikel en beantwoord de bijbehorende vragen.

Ik ben vies van mijn eigen vader Ik was 8 jaar oud toen ik voor het laatst een hele dag met mijn vader heb doorgebracht. Dat hij geen normale vader is, wist ik toen al, maar dat hij zou eindigen in de daklozenopvang natuurlijk niet.

Ik loop met tegenzin naar de ingang van de daklozenopvang. Het kleurrijke nieuwbouwpand ziet er eigenlijk best gezellig uit. Maar dat ben ik vergeten zodra ik binnenstap. Mijn 65-jarige vader woont hier al bijna acht jaar, maar ik heb nooit aan het idee kunnen wennen.

Ik moet denken aan die keer dat ik 17 jaar was en hem bezocht. Zijn hele flat was gevuld met vuilniszakken vol lege bierblikken. In de hal, woonkamer, slaapkamer, keuken, overal stonden vuilniszakken. Zelfs de badkamer was volgebouwd, waardoor de douche onbruikbaar was. Ik zie voor me hoe ik als beduusde puber vuilniszakken aan de kant duwde om de flat van mijn vader in te kunnen.

De eerste paar minuten deed ik dat woedend. ‘Hoe kun je zo leven?’ schreeuwde ik een keer of vijf zonder een antwoord te verwachten. Algauw sloeg die woede om in medelijden en hielp ik mijn vader de lege blikken bier van de bank te rapen.

VA N

Bij de receptie wacht ik tot hij me komt ophalen. Als hij de trap afkomt, zie ik eerst zijn baard en dan pas zijn gezicht. Het is een jaar geleden dat ik hem voor het laatst zag, maar hij lijkt in die tijd wel vijf jaar ouder geworden. Zo gaat het altijd.

Het was er gewoon altijd. Hij hield rekening met een vroege dood en paste daar zijn levensstijl op aan, in de vorm van drank en drugs. De daklozenopvang als eindstation ziet hij dan ook als een logisch gevolg.

IN

1

DIE VREEMDE ANDERE

We geven elkaar drie kussen, ik voel geen wang, alleen zijn onverzorgde baard, ik vind dat viezig en voel me schuldig dat ik vies ben van mijn eigen vader en doe mijn best deze gevoelens te verbergen.

©

De gemeenschappelijke ruimte is boven. We gaan zwijgend de trap op en nemen allebei een plastic bekertje water. De mevrouw die het voor ons inschenkt, glimlacht wel drie keer naar me. Ze vindt het vast rot voor me dat dit mijn vader is.

Als we aan een tafel plaatsnemen, loopt een medebewoner onze kant op. Hij zegt iets wat ik niet kan verstaan. ‘Wat zegt u?’ vraag ik. ‘Dan niet, trut!’ antwoordt hij.

Aan mijn vader vraag ik of we in zijn eigen kamer kunnen gaan zitten. In al die jaren dat ik hem bezoek, heeft hij me die nog nooit laten zien. Op de drempel weet ik niet goed wat ik moet zeggen. Ik gooi er een ‘netjes, hoor’ tegenaan. Eigenlijk ben ik verbaasd over de kilte van de kamer, die net zo groot is als de studentenkamer waar ik op mijn 18de woonde: 12 vierkante meter met een bed, stoel, kast, tv, bureau vol papieren en een prullenbak.

‘Nou, dat had je als jongeman vast niet kunnen bedenken, dat je op deze plek zou terechtkomen.’ Hij legt uit dat hij altijd dacht dat hij jong zou sterven.

Hij heeft me dat al vaak verteld en ik wil graag weten waar dat gevoel vandaan komt. Maar als ik dat vraag, zegt hij geen idee te hebben.

Mijn ouders gingen scheiden toen ik 8 jaar was, omdat mijn vader niet wilde werken, af en toe blowde en veel te veel dronk. Hij kon de druk van het gezinsleven niet aan en zonderde zich soms hele dagen af op de zolder van ons rijtjeshuis. Mijn moeder werkte fulltime als docent en deed thuis alles alleen. Dat mijn broer en ik elke dag van school werden gehaald door mijn opa en oma in plaats van door mijn vader vond ik normaal. Sinds de scheiding heeft mijn vader geen contact met mijn broer. Mij ziet hij een keer per jaar een uurtje. Zou hij echt geen spijt hebben dat hij zijn kinderen niet heeft zien opgroeien? Nee, zegt hij. Dingen lopen zoals ze lopen.

En dat mama altijd alleen voor ons heeft gezorgd en alles in haar eentje heeft betaald? Daarvan heeft hij ook geen spijt. Mama heeft het goed gedaan.

Ik begrijp dat ik hoop op woorden die ik nooit zal horen, dus verberg ik mijn teleurstelling. Als het stilvalt en ik daar ongemakkelijk van word, vraag ik wat hij zoal doet op een dag. Slapen, tv-kijken en twee joints roken. Dat rijtje is al jaren onveranderd.

Ik lieg dat ik nog een afspraak heb en daarom eerder weg moet. Dat komt goed uit, want hij moet nog naar de coffeeshop om zijn dagelijkse joints te halen. Zin om hem nog iets te vragen heb ik niet meer en zonder te praten lopen we de trap af.

Beneden zeg ik 'doei' en zwaai naar hem. Die drie kussen sla ik over.

Uit: de Volkskrant

122

#IK BEN HET WAARD

a Hoe kun je de houding van Rebecca ten opzichte van haar vader verklaren? b Schiet Rebecca volgens jou tekort als dochter? Waarom (niet)?

2 Lees de Bijbeltekst over de ontmoeting tussen Jezus en de Syro-Fenicische vrouw.

VA N

IN

Hij ging weg en vertrok naar de omgeving van Tyrus. Daar nam Hij zijn intrek in een huis, en hoewel Hij niet wilde dat iemand dat te weten zou komen, lukte het Hem niet onopgemerkt te blijven. Integendeel, er kwam al meteen een vrouw die over hem gehoord had naar Hem toe, en zij viel voor Zijn voeten neer. Ze had een dochter die door een onreine geest bezeten was. Deze vrouw was van Syro-Fenicische afkomst en geen jodin; ze smeekte Hem om bij haar dochter de demon uit te drijven. Hij zei tegen haar: ‘Eerst moeten de kinderen genoeg te eten krijgen; het is niet goed om de kinderen hun brood af te pakken en het aan de honden te voeren.’ De vrouw antwoordde: ‘Heer, de honden onder de tafel eten toch ook de kruimels op die de kinderen laten vallen.’ Hij zei tegen haar: ‘Dat hebt u goed gezegd. Ga naar huis, de demon heeft uw dochter al verlaten.’

En toen ze thuiskwam, lag haar kind op bed en bleek de demon verdwenen te zijn.

©

NT

Marcus 7, 24-30

a Hoe kun je Jezus’ eerste reactie ten overstaan van de Syro-Fenicische vrouw verklaren? b Wat zorgt voor de ommekeer in deze uitsluitende (exclusieve) houding?

Focus 1

Die vreemde andere

123

CURIEUS!

Het grootste deel van Jezus’ openbare leven waarvan het Nieuwe Testament getuigt, speelt zich af in Galilea.

Jezus trok rond in dit overwegend joodse gebied om zijn boodschap te verkondigen.

IN

Traditioneel moesten joden waar mogelijk contact met ‘heidenen’ (andersgelovigen) vermijden; zij werden immers als onrein beschouwd. Dit is echter net wat Jezus in het verhaal van het Marcusevangelie doet: Hij gaat bewust naar Syro-Fenicië, een gebied dat als heidens bekendstond. De streek `Syro-Fenicië' ligt in het noordwesten van Israël, langs de Middellandse Zeekust.

©

VA N

3 Gebruik het artikel ‘Ik ben vies van mijn eigen vader’ om aan te tonen dat de open (inclusieve) houding van Jezus niet vanzelfsprekend is.

Toon eerbied voor uw vader en uw moeder. Dan wordt u gezegend met een lang leven in het land dat de Heer, uw God, u zal geven.

Exodus 20, 12

ZOOM

Onder exclusief denken kunnen we verstaan: mensen die anders zijn dan jijzelf uitsluiten; niets te maken willen hebben met mensen met een andere geloofsovertuiging (maar ook een andere huidskleur, andere kledinggewoontes …). Als je exclusief denkt, sluit je je met andere woorden af van alles wat anders is dan jij in de wereld.

Het tegenovergestelde van exclusief denken is inclusief denken. Inclusief denken zegt dat verschillen tussen mensen geen probleem mogen vormen; we zijn tenslotte allemaal mens. Je moet dus voorbij de verschillen kijken en iedereen dezelfde kansen geven omdat iedereen nu eenmaal een mens is. Als je inclusief denkt, stel je je open voor datgene dat anders is dan jezelf in de wereld. Het verhaal van de ontmoeting met de Syro-Fenicische vrouw is een voorbeeld van hoe het exclusieve denken van Jezus verandert in een inclusieve houding ten opzichte van de vrouw.

124

#IK BEN HET WAARD

FOCUS 2

BUITEN-GEWOON

A Persoonlijk geraakt 1

Bekijk de reportage Zonder jou.

Kun je bij Daan spreken van anders-zijn? Waarom (niet)?

a Bekijk het fragment.

IN

2 M’n moeder is het portret van reportagemaakster Leen Van Rompaey over haar moeder, vanuit de vraag hoe zij is omgegaan/omgaat met de zware gevolgen van een ongeval dat de broer van Leen, Tim, overkwam toen hij 2 jaar was.

VA N

b Kijkt de mama van Tim en Leen anders naar haar zoon – of zelfs het leven – sinds zijn ongeval? Verklaar.

©

3 Tijdens de zwangerschap van haar zoontje Victor kregen Hendrine en haar man te horen dat Victor het syndroom van Down had. Abortus was een optie, maar niet voor Hendrine. Een juiste keuze?

Lees de getuigenis van Victors mama op de volgende pagina en beantwoord de bijbehorende vragen. a Waarom hebben mensen volgens Hendrine een verkeerd beeld van Down?

b Hendrine stelt dat zij en haar man ervan overtuigd waren dat ze Victor een goed leven konden bieden.

Hoe zou jij ‘een goed leven’ definiëren? Beantwoordt iemand met het downsyndroom hieraan?

c

Hendrine stelt dat iedereen kan bijdragen aan de maatschappij. Hoe doet Victor dat volgens zijn moeder?

d Ben jij het met haar eens? Leg uit waarom wel/niet.

Focus 2

Buiten-gewoon

125

Niemand had mij verteld dat het ook goed kon gaan met onze zoon met down ‘Ik zie mensen altijd kijken: dat kindje heeft het syndroom van Down. In het begin vond ik dat lastig. In hun blik zag ik medelijden met mij en met hem, maar ook: je had de keus. Soms krijg ik de vraag of ik “het” wist.

Ik was 22 weken zwanger toen we erachter kwamen dat Victor geboren zou worden met het syndroom van Down. Tot 25 weken mag je de zwangerschap af laten breken, maar voor ons is dat nooit een optie geweest.

We hadden het gevoel dat we ook dit kind een goed leven konden bieden, en beiden waren we ervan overtuigd dat ook het ongeboren leven een leven is dat je moet beschermen.

Dat nam niet weg dat de tweede helft van mijn zwangerschap omgeven was met onzekerheden. Welke vorm van down zou hij hebben? Zou hij ooit kunnen lopen of praten? De enige manier om vooruit te gaan, was loslaten en doorleven. Achteraf is dat het begin geweest van een leerproces waar ik nog steeds in zit.

Na de uitslag van het onderzoek kregen we van het ziekenhuis een A4 vol met risico’s mee. In onze omgeving kenden we niemand met een kind met down, dus we moesten afgaan op het algemene beeld: we zouden een zorgenkind krijgen, dat ons zou belemmeren in onze eigen mogelijkheden, een kind dat niet zou bijdragen aan de economie, dat alleen maar geld zou kosten. Gehandicapt.

IN

Ik denk dat het toen geholpen had als wij in contact gekomen waren met mensen die al een kind met down hadden. Dan hadden we een realistischer en completer beeld gekregen. Juist toen – we waren zo angstig en onzeker – had ik van ouders willen weten wat er wél mogelijk is. Zo kan Victor weliswaar nog niet praten, maar wel op een diep, betekenisvol niveau communiceren met gebaren. Doordat ik niets van hem verwacht, verrast hij me, bijvoorbeeld door opeens zijn hele bord zelf leeg te eten, door bijna vanuit het niets te gaan lopen. Wel op zijn manier: zijwaarts. We weten niet hoe ver hij komt in zijn ontwikkeling, maar tot nu toe gaat het eigenlijk heel goed. Niemand heeft ons op dit scenario gewezen.

VA N

Ik geloof niet dat wij kunnen overleven in een maatschappij waarin iedereen hetzelfde is. Of je nu een arm mist, mentaal langzaam bent of op een andere manier anders bent, je hebt iets bij te dragen aan deze samenleving. Victor laat zien hoe je zonder oordeel naar elkaar kunt kijken, zonder verwachtingen, alleen in het hier en nu.

©

In deze maatschappij stoom je je kind klaar om later te gaan schitteren, op een economische manier. Maar kijk je naar Victor, dan kijk je naar een acceptatie van het zijn, niet naar waar je heen gaat. Ook dat heeft een maatschappij nodig.’

126

#IK BEN HET WAARD

Uit: de Volkskrant

B De Ark De Vlaamse Sara besloot voor een tijdje in te trekken bij de Arkgemeenschap van Rome. Je leert in de onderstaande dagboekfragmenten over haar periode in deze buiten-gewone plaats De Ark beter kennen.

Lees de tekst en beantwoord de bijbehorende vragen.

Toch is het een uitdaging om vriendschapsbanden te smeden met elk van de ragazzi hier. Een relatie opbouwen met de ragazzi kost tijd, vaak veel tijd omdat ze veel kwetsuren uit hun kindertijd met zich meedragen.

Elke keer dat we een glimlach op hun gezicht kunnen toveren, is een overwinning. Liefdevol aanwezig zijn, dat is hier de belangrijkste dagtaak. Je hart openen voor de A/andere en samen één zijn.

©

VA N

Maar gemakkelijk is het niet altijd. Zo is er Alessia, die zowat de hele dag door slenterend door het huis loopt. Familie heeft ze niet. Spreken kan ze niet. Af en toe neemt ze een pauze en vlijt ze zich in de zetel.

Maar nooit lijkt ze echt rust en vrede te vinden. Ik zit met mijn rug naar haar en luister naar mijn buur.

Plots grijpt ze mijn haren vast. Ze is niet van plan om die snel terug los te laten. Een zekere ontgoocheling komt in mij op, omdat ik zo hard geloof in het goede in haar, maar dat zo moeilijk lijk te vinden. De assistenten lachen: ‘Dat hebben we allemaal al eens meegemaakt, nu hoor je er helemaal bij!’ Alessia kan haar agressiviteit niet plaatsen en dat is een deel van haar handicap. Ik probeer haar te aanvaarden en graag te zien.

Met negen zouden we vanavond aan tafel zitten.

Uiteindelijk schuiven veertien mensen hun voeten onder tafel voor la cena. Met liefde wordt het eten gedeeld. Dit is gastvrijheid. Dit is ook waar de Ark voor staat. Elke mens is welkom, ieder met zijn eigen mogelijkheden en talenten. Elkeen is zo anders, en toch tegelijk ook hetzelfde. Want allemaal hebben we nood aan menselijke warmte en liefde.

IN

‘Il mio primo amore’, roept de jonge assistent Danilo enthousiast als hij op Chiara toestapt. Chiara is een van de ragazzi (zo worden de mensen met een beperking die in De Ark wonen genoemd). Ze kan nauwelijks bewegen en is voortdurend afhankelijk van de hulp van mensen rondom haar. Zowat om het halfuur slaakt ze luide kreten die in het hele huis hoorbaar zijn. Het is haar manier om te communiceren met de buitenwereld. Danilo en de andere assistenten schenken haar al hun aandacht en liefde. Vrienden worden met mensen die we op het eerste gezicht vreemd vinden, dat is waar het in de Ark om draait.

En er is Alessandro. Hij schreeuwt vaak, heel vaak.

Zijn geroep overstijgt elk ander geluid.

Dan voel ik me meteen schuldig, want misschien zijn zijn kreten wel een uiting van lijden, of een schreeuw om liefde. Ik spreek erover met Gabriela, een Slowaakse assistente. Ze vertelt mij dat Alessandro diegene is die haar overtuigd heeft om in de Ark te komen werken, dat ze hem in al die jaren nog nooit iets verkeerds heeft weten doen. Een schreeuwende man die een toonbeeld van goedheid wordt.

Het leven kabbelt hier op Italiaanse wijze voort. En ik besef steeds meer hoe deze mensen, die op het eerste zicht niets kunnen betekenen in onze maatschappij, ons omvormen in ons diepste zijn.

Ik wandel aan het strand. Met Gianluca aan de ene arm en Francesco aan de andere. We gaan maar moeizaam vooruit, maar ik geniet van het uitzicht en het gezelschap. Nieuwsgierige blikken rusten op mijn compagnons. Ik vraag me af wat deze voorbijgangers denken. Of ze zich anders voelen.

Misschien hebben ze medelijden, misschien voelen ze zich beter dan hen. Ik weet even niet of ik me moet schamen of fier kan zijn. Maar de ragazzi zijn met hun uiterlijke beperkingen, net als wij met onze innerlijke beperkingen, evengoed deel van onze menselijke diversiteit. Ze zijn een geschenk voor onze maatschappij, want ze helpen ons groeien in wederzijdse liefde. Mensen met een beperking dagen ons uit om een gemeenschap te vormen. Het gevoel van medelijden ebt weg en verandert in eenheid. Er is geen ‘zij’ meer. Er is alleen nog ‘wij’.

Chiara, Gianluca, Francesco, ik … we vormen samen De Ark, een grote boot waarin iedereen zijn plaats krijgt. Maar misschien zijn ze toch wel een beetje abnormaal, de ragazzi. Want ze hebben de heel bijzondere gave om onvoorwaardelijk lief te hebben en vreugde uit te dragen.

Uit: kerknet.be

Focus 2

Buiten-gewoon

127

a Wat maakt volgens Sara De Ark zo’n bijzondere plaats? Markeer drie zinnen die volgens jou de kern van de Romeinse (en bij uitbreiding elke) Arkgemeenschap weergeven. b De eerste Arkgemeenschap is door de Canadese filosoof Jean Vanier gesticht vanuit zijn christelijke spiritualiteit. Waaruit blijkt in de getuigenis van Sara dat je aan de Arkgemeenschap kunt deelhebben vanuit een christelijke overtuiging? Verklaar.

CURIEUS!

VA N

IN

De Arkgemeenschap is een internationale organisatie van leefgemeenschappen waar mensen met en zonder een verstandelijke beperking samenleven. De eerste Arkgemeenschap is in 1964 opgericht door de Canadees Jean Vanier (1928-2019) samen met de eerste ‘gasten’ Philippe en Raphaël in Trosly-Breuil, nabij Parijs. Het evangelie vormde voor Vanier de basis van deze ingrijpende beslissing: gastvrijheid is essentieel – zeker voor de meest kwetsbaren. Dit initiatief van Vanier kreeg snel navolging waardoor de Arkgemeenschap vandaag wereldwijd actief is.

ZOOM

Op verschillende manieren wordt de wereld geconfronteerd met het anders-zijn van mensen; niet iedereen is immers hetzelfde – dé mens bestaat niet. Dat anders-zijn impliceert vaak een zekere kwetsbaarheid. Het omgaan met deze kwetsbaarheid vormt een uitdaging voor anderen; een gedachte die ook de eigenzinnige basis vormt voor het christelijke perspectief op anders-zijn.

©

Binnen het christelijke denken wordt het anderszijn van mensen niet gezien als een last, maar als een verrijking van de werkelijkheid. Het anderszijn van anderen kan verrassende perspectieven op het eigen leven en de bredere werkelijkheid aanreiken.

Het christelijke denken wordt met andere woorden gekenmerkt door een radicale keuze voor de kwetsbaarheid van anderen.

De Arkgemeenschap kan als voorbeeld hiervan worden gezien.

128

#IK BEN HET WAARD

FOCUS 3

In haar boek Doorsnee vertelt stripauteur Phaedra Derhore over haar ervaringen over het leven met overgewicht en haar uiteindelijke keuze om een maagverkleining te ondergaan.

Neem de pagina uit Doorsnee door. De complimentjes die Derhore te horen krijgt, zijn ongetwijfeld goedbedoeld. Maar waarom zijn ze toch kwetsend?

VA N

IN

©

1

MENS(ON)WAARDIG

Focus 3

Mens(on)waardig

129

2 In de aflevering van Taboe over holebi’s leert stand-upcomedian Philippe Geubels onder andere Nelson beter kennen. a Waarom heeft Nelson zich zijn hele jeugd uitgesloten gevoeld?

VA N

IN

©

b Wat ontbreekt er juist in hoe andere mensen omgaan met Nelson uit Taboe en Phaedra Derhore?

Leg uit.

3 Lees op de volgende pagina het artikel ‘Dit Spaanse restaurant heeft waardigheid op het menu’.

Leg op basis van een concreet voorbeeld uit het artikel uit waarom vader Ángel kan zeggen dat hij de Madrileense armen waardigheid terug schenkt.

130

#IK BEN HET WAARD

Dit Spaanse restaurant heeft waardigheid op het menu José (67) heeft zijn verhaal in een paar zinnen verteld – een verhaal met een even slecht als onvermijdelijk einde. ‘Zes maanden geleden had ik nog een normaal leven. Maar toen werd mijn vriendin ziek: ze kreeg kanker. Ik heb veel geld geleend om haar medicijnen te kunnen betalen. Maar ze is toch gestorven. Nu moet ik alles terugbetalen aan de bank. Ik heb geen geld meer voor eten. Daarom ben ik hier.’

Als je hem ziet zitten, denk je dat hij nog steeds een normaal leven heeft. Een vriendelijke man in een overhemd met een trui erover en een bril met een montuur dat ze in brillenwinkels ‘bruin gevlamd’ noemen.

Maar hij zit hier. In restaurant Robin Hood, het eerste restaurant voor daklozen en armen. Het werd anderhalve maand geleden geopend in Madrid: een typisch Spaans restaurant met fel tl-licht, kroketjes en een flinke ham op de toog, meer voedzaamheid dan sfeer. Overdag komen er betalende gasten. Met de opbrengsten krijgen ‘zij die niets hebben’, zoals de serveerster het uitdrukt, ’s avonds hetzelfde maal voorgeschoteld, maar dan gratis.

De oprichter van restaurant Robin Hood is een Spaanse beroemdheid: vader Ángel, een 79-jarige priester die overeenkomsten vertoont met paus Franciscus. Zijn leven lange wijdde hij zich aan liefdadigheid. Hij richtte een halve eeuw geleden Boodschappers van Vrede op. Nu leidt hij een wereldwijd imperium van tehuizen voor kinderen en bejaarden, van hulpverlening aan drugsverslaafden en tienermoeders, met een eigen kerk en nu dus een restaurant in Madrid. Het is de bedoeling dat er snel meer restaurants komen, ook in andere Spaanse steden.

IN

Het Madrileense restaurant zit stampvol: aan elk tafeltje vier mensen die pech hebben gehad in het leven.

Er zijn verwarden en verwaarloosden, maar er zijn ook mensen zoals José, die gelooft dat hij de wanhoop op afstand kan houden met een koel hoofd.

VA N

Hier, zeggen Galindo en zijn disgenoten, krijgen ze een beetje van hun waardigheid terug. Eindelijk hoeven ze niet meer uren in een rij te kleumen voor een kop koffie en een broodje ham. Ze zijn verlost van de eeuwige ruzies daar, de schreeuwende geesteszieken, de infecties die mensen die zich nooit wassen, meebrachten.

Een glas in plaats van een plastic bekertje, een echt bord en echt bestek: daarmee maken ze weer deel uit van de beschaving.

©

Bovendien worden ze bediend door aardige serveersters, zoals María (45). Zij werkte hiervoor bij het luxehotel Ritz, maar het voelde beter om in Robin Hood te werken. ‘De gemeente helpt deze mensen niet’, zegt ze. ‘Integendeel, ze pakt hen hun huis af, ook al hebben ze 25 jaar hun hypotheek betaald. Daarom zijn ze op ons aangewezen.’

Focus 3

Mens(on)waardig

131

Vader Ángel is te vinden in de kerk: een breekbare man met een zachte stem. ‘Het belangrijkste is waardigheid. Ik wil dat mensen voelen dat er van hen wordt gehouden.’ Een Open Kerk was zijn droom, zegt hij. ‘Een kerk als een hospitaal in het veld, een huis voor familie. We moeten er zijn voor de armsten en behoeftigsten. De kerk in Europa is ingeslapen. Het is niet revolutionair als ik dat zeg, de paus zegt het ook.’

De San Antón-kerk, die midden in een Madrileense uitgaansbuurt ligt, is 24 uur per dag open. Daklozen slapen er ’s nachts op de kerkbanken. Er klinkt gewijde muziek. Er is ook een ontbijt ’s ochtends, koffie gedurende de dag en telefoonopladers. Mensen die het gemurmel van hun biechtvader slecht verstaan, krijgen de raadgevingen getypt op een tablet. Huisdieren mogen ook naar binnen.

In de kerk is het een komen en gaan. Padre Ángel vertrekt naar een ziekenhuis om kinderen met kanker gedag te zeggen. ‘Je moet daar zijn waar het lijden is’, zegt hij. ‘Met je voeten in de aarde. Ik ben gelukkig als ik andere mensen gelukkig kan maken.’

Vader Ángel is een heilige, vinden de tafelaars in restaurant Robin Hood. ‘Hij heeft de geslotenheid van de kerk doorbroken’, zegt Ana (66). Ook zij heeft een schrijnend verhaal: op haar zestigste ontslagen, net twee jaar te kort gewerkt om recht op een ouderdomsuitkering te hebben. Met dank aan vader Ángel kreeg ze met Driekoningen toch cadeautjes: sokken, wanten, toiletartikelen. ‘En er lag toen een biljet van 20 euro onder ons bord!’

VA N

IN

Ana heeft maar één ding aan te merken: ‘Doe je mond open’, zegt Ana tegen José. ‘Zie! Niemand van ons heeft een compleet gebit. Het kerstdiner was geweldig. Maar zonder tanden kunnen we niet goed kauwen.

Dus het was niet zo’n goed idee om met Kerst lam te serveren.’

Bron: de Volkskrant

Geef een man een vis, en hij heeft voedsel voor één dag.

Leer hem vissen en hij heeft voedsel voor zijn hele leven.

Chinees spreekwoord

ZOOM

©

Met waardigheid wordt doorgaans gedoeld op een kwaliteit die eigen is aan het mens-zijn.

Omdat je met andere woorden mens bent, heb je recht op een mens-waardige behandeling door anderen. Het concept waardigheid leert ons dat we voorbij onderlinge verschillen moeten kijken die eigen zijn aan de mens. De mens moet als een divers gegeven worden gezien en dus moet ook ieders eigenheid worden gerespecteerd.

132

#IK BEN HET WAARD

UITGELICHT Je ziet op deze pagina een stukje kunstgeschiedenis.

Namelijk: De Annunciatie van de Italiaanse schilder Orazio Gentileschi. Met een annunciatie wordt gedoeld op het nieuwtestamentische verhaal van de aankondiging van de zwangerschap van Maria door de aartsengel Gabriël.

Je ziet ook een stukje (eigenzinnige) herinterpretatie van de kunstgeschiedenis. De twee begeleidende foto’s zijn een herinterpretatie van de klassieke annunciatie-scène door de Azerbeidjaanse kunstenaar Raoef Mamedov. a Bespreek klassikaal welke boodschap Mamedov met deze twee herinterpretaties van de annunciatie zou willen meegeven.

Orazio Gentileschi, De Annunciatie, 1623

©

VA N

IN

b Het verhaal van de ontmoeting tussen Jezus en de SyroFenicische vrouw heeft Mamedov niet omgezet naar beeld.

Hier ligt jullie kans als beginnende kunstenaars.

Het verhaal van Jezus en de Syro-Fenicische vrouw is vandaag nog steeds actueel. Bespreek met de klas hoe jullie deze actuele betekenis zien.

Zet hierna deze actualisering, net als Mamedov, over naar een krachtig beeld.

Raoef Mamedov, Annunciation, 1998

UITGELICHT

133

D L E E B D E E R B Daniel Johnston (1961- 2019) was een Amerikaanse singer-songwriter. Tijdens zijn leven kampte hij met een bipolaire stoornis en schizofrenie. Hierdoor is hij ook verschillende keren opgenomen in psychiatrische instellingen. Ondanks zijn psychische problemen is Johnston muziek blijven opnemen en ook blijven optreden. Door de oprechte eerlijkheid van zijn teksten (en de begeleidende) muziek heen maak je kennis met de breekbaarheid van de zanger.

Hoe zou je in het licht van bovenstaande biografische informatie en de besproken inzichten uit het hoofdstuk de tekst van het nummer ‘True Love Will Find You in the End’ kunnen interpreteren?

IN

VA N

TRUE LOVE WILL FIND YOU IN THE END DANIEL JOHNSTON

©

True love will find you in the end You’ll find out just who was your friend Don’t be sad, I know you will But don’t give up until True love will find you in the end This is a promise with a catch Only if you're looking can it find you ’Cause true love is searching too But how can it recognize you If you don't step out into the light, the light Don’t be sad I know you will Don’t give up until True love will find you in the end

134

BREEDBEELD

IN VA N Š

S D D O L L A T S AGAIN

#

1 Wat gebeurt er in de afbeelding? Wat zie je?

2 Welke symboliek bevat de afbeelding? Hoe zou je dat verklaren?

IK-JIJ-WIJ

FOCUS 1

A Blijf dwaas, blijf hongerig 1

Wat weet je over Steve Jobs? Welke kenmerken zouden bij een vraag over hem in De Slimste Mens ter Wereld de vijf juiste trefwoorden kunnen zijn?

20 20 20 20 20

IN

2 In 2005 gaf Steve Jobs een indrukwekkende speech op de universiteit van Stanford. Hij vertelde over de hoogte- en dieptepunten in zijn eigen leven en spoorde studenten aan om hun dromen na te jagen en de mogelijkheden te zien die tegenslagen kunnen bieden. Bekijk de drie fragmenten uit de speech en beantwoord telkens de vragen.

VA N

Fragment 1  Verhaal over de punten verbinden Schema A

a Plaats in het midden een belangrijke gebeurtenis in het leven van Steve Jobs.

Š

b Verduidelijk vanuit het midden vervolgens de impact of dynamiek hiervan. Vermeld de rol van drie andere betrokkenen vanuit het beginpunt in het midden.

c

Vermeld in het midden van het schema welke belangrijke beslissing Steve rond zijn 17 jaar nam.

d Vul daarrond aan tot welke drie dingen dat verder leidde.

136

Schema B

#AGAINSTALLODDS

e Wat kun je besluiten uit beide schema’s?

Fragment 2 f

Verduidelijk de impact of dynamiek van drie belangrijke ontmoetingen voor Steve Jobs rond zijn 30 jaar.

Steve Jobs

VA N

g Wat kun je hieruit besluiten?

IN

h Bedenk nu een gepaste titel voor dit fragment en vul hem hierboven in.

i

©

Fragment 3 Verhaal over de dood Vermeld twee inspirerende citaten voor Steve Jobs, die op elkaar verder bouwen.

j

Wat kun je besluiten na het derde fragment?

3 De titel van deze speech is Blijf Hongerig. Blijf Dwaas. Wat wil Steve hiermee zeggen?

Focus 1

Ik-jij-wij

137

B Vlinderslag 1

Bekijk het filmpje met de getuigenis van Yusra Mardini en de informatie op haar website. a Is Yusra Mardini ‘anders’ dan de meeste andere jongeren?

Waarom (niet)? b Welke ontmoetingen zijn betekenisvol in het leven van Yusra? c

Hoe probeert Yusra een boodschap mee te geven aan anderen? Waarom doet ze dat?

IN

VA N

©

“I want to represent all the refugees because I want to show everyone that, after the pain, after the storm, calm days will come.”

Yusra Mardini

ZOOM

De verhalen en getuigenissen van Steve Jobs en Yusra Mardini, tonen aan dat ontmoetingen op verschillende manieren een belangrijke impact kunnen hebben op het leven van mensen. Mensen die belangrijke beslissingen nemen en zo op grote obstakels stuiten, kunnen elkaar op die manier helpen en positief beïnvloeden. Betekenisvolle ontmoetingen kunnen het leven sterk mee bepalen. Zowel door de band of relatie met anderen, als door het geven van adviezen, steun en/of levenslessen, hebben ontmoetingen dynamische wisselwerkingen. Ontmoetingen kunnen met andere woorden zowel voor mensen zelf, als voor anderen bijzonder betekenisvol en (h)echt zijn.

138

#AGAINSTALLODDS

FOCUS 2

OP ZOEK NAAR HARMONIE

A Vrede en eenheid 1

Je inzetten om mee te bouwen aan vrede, is een belangrijke menselijke waarde en christelijk ideaal. Hoe zou je het begrip vrede (in het algemeen) zelf kort omschrijven?

2 Bekijk het filmpje over de betekenissen van het woord ‘vrede’ in de Bijbel.

Vul daarna de tabel in. a Welke taalkundige begrippen zijn verbonden met ‘vrede’ in de Bijbel? b Welke betekenissen worden telkens verbonden aan het begrip ‘vrede’ vanuit Bijbelse interpretaties?

Vermeld de belangrijkste kenmerken en de draagwijdte bij de begrippen.

Wat is je algemene besluit over de betekenis van ‘vrede’ in de beide Bijbelse interpretaties?

IN

c

Oud Testament

©

b Interpretaties van het Bijbelse begrip ‘vrede’

c

Algemeen besluit over ‘vrede’ vanuit beide Bijbelse interpretaties

Nieuw Testament

NT

VA N

a Belangrijk taalkundig begrip voor ‘vrede’

OT

Focus 2

Op zoek naar harmonie

139

ZOOM

Omgaan met verscheidenheid kan een hele uitdaging zijn voor de levensbeschouwelijke identiteit. Het Hebreeuws-joodse ‘shalom’ (of ‘sjalom’) en Griekse ‘eirene’ plaatsen beide belangrijke klemtonen bij de interpretaties en draagwijdte van het Bijbelse begrip vrede.

Deze rijke betekenis van vrede gaat over meer dan de afwezigheid van (oorlogs)conflicten, waarbij mensen leven in harmonie met zichzelf, de omgeving en met God.

3 Bekijk de twee afbeeldingen en lees het Bijbelcitaat.

OT

“… Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers … ”

VA N

IN

Micha 4, 3

Carl Fredrik Reuterswärd, Non Violence, 1985

Yevgeny Vuchetich, Let Us Beat Swords into Plowshares, 1959

a Waarom zijn de beelden bij het gebouw van de VN in New York geplaatst?

©

b Wat is de betekenis van het Bijbelvers? Leg de betekenis kort in je eigen woorden uit.

CURIEUS!

Een vreedzaam leger?

De pauselijke Zwitserse Garde is het kleinste leger ter wereld. In onze tijd is het actief als de pontificale (of pauselijke) bewakingseenheid van Vaticaanstad en bij de bescherming van de paus. De soldaten of ‘gardisten’, zijn wel degelijk professionele militairen met een grondige militaire opleiding.

Is een samenleving zonder wapens veiliger en meer vreedzaam dan omgekeerd?

140

#AGAINSTALLODDS

B Eenheid zonder vrijheid In een samenleving kan zoeken naar een balans tussen ‘anders-zijn’ of verscheidenheid en eenheid, te maken hebben met de rol van verschillende groepen mensen, bijvoorbeeld de verwachtingen van de meerderheid en de minderheid.

1

Bekijk de trailer van Les Hirondelles de Kaboul.

2 Lees de korte bespreking en de recensie en beantwoord de vragen.

VA N

IN

Deze prachtige animatiefilm – gebaseerd op een internationale bestseller – schetst het leven onder het bewind van de taliban in de Afghaanse hoofdstad. Het verhaal begint in 1998, wanneer de jonge historicus Mohsen en zijn artistieke, vrolijke echtgenote Zunaira hopen dat hun leven in hun prachtige land ooit weer wordt zoals vroeger. Hun leven staat in schril contrast met dat van gevangenisbewaker Atiq en zijn doodzieke echtgenote, dat kleur- en vreugdeloos is. Na een dom ongeluk belandt Zunaira in de gevangenis van Atiq, op beschuldiging van moord. De taliban laat zo’n gelegenheid niet voorbijgaan om haar executie met groot vertoon in stelling te zetten.

★★★★

©

“Mensen op de vlucht zijn voor sommigen slechts cijfers die de polarisatie moeten voeden. Zij stellen zich niet de vraag hoe groot de wanhoop wel moet zijn van iemand die alles achterlaat wat hem of haar vertrouwd en lief is. Zelfs een pakkende film als Les Hirondelles de Kaboul kan hun empathie niet afdwingen, hooguit verlangen.”

Uit: De Standaard

a Wie behoort in het verhaal tot de meerderheid? Verklaar.

b Wie maakt deel uit van de minderheid? Waardoor is dat zo?

Focus 2

Op zoek naar harmonie

141

c

Hoe gaat men in het verhaal met ‘anders-zijn’ om vanuit een verdedigende (of gesloten) manier?

d Is er sprake van omgaan met ‘anders-zijn’ vanuit een toenaderende (of open) manier? Verklaar je standpunt.

VA N

IN

e Welke boodschap zou het verhaal kunnen bevatten?

f

©

Duid in de recensie uit De Standaard aan: - met blauw, een passend trefwoord dat sterk aansluit bij op een ‘open’ manier omgaan met ‘anders-zijn’; - met groen, een passend trefwoord dat sterk aansluit bij op een ‘gesloten’ manier omgaan met ‘anders-zijn’.

ZOOM

Omgaan met verscheidenheid schept kansen, maar kan ook leiden tot allerlei uitdagingen voor de samenleving. Samenlevingen of groepen mensen kunnen door waarden en normen te bepalen, met ‘anders-zijn’ op een ‘open’ manier (vreedzaam, respectvol of tolerant) of ‘gesloten’ manier (verwerpend, veroordelend of agressief) omgaan. Dat kan leiden tot toenadering of verdediging ten opzichte van een minderheid of meerderheid van de groepen in de samenleving. Anderen met elkaar in balans brengen en omgaan met verscheidenheid kunnen grote uitdagingen en kansen vormen voor de (ontwikkeling van) de levensbeschouwelijke identiteit van mensen.

142

#AGAINSTALLODDS

FOCUS 3 1

ENGAGEMENT KAN BRUGGEN BOUWEN

Lees de tekst en beantwoord de vragen.

Pax Christi Vlaanderen Pax Christi Vlaanderen ziet een wereld waarin mensen zelf werken aan vrede, op persoonlijk vlak, in hun relaties en hun sociale engagement. In die wereld willen wij daarbij aandachtig en respectvol omgaan met culturen, levensbeschouwingen, natuur en leefmilieu.

Conflicten zijn eigen aan menselijke relaties: het zijn kansen om te groeien. Inzetten op dialoog, samenwerking en verzoening boort krachten aan die tot vrede leiden.

Mensen van vrede zijn een waarborg voor open communicatie, voor elkaars vrijheid en veiligheid en streven naar een rechtvaardige behandeling, waardig en zonder geweld.

IN

Waar mensen de fundamentele rechten en vrijheden respecteren, realiseren ze vrede.

Pax Christi Vlaanderen bevordert vrede, verzoening en rechtvaardigheid vanuit een humane en christelijke inspiratie, zowel in de eigen samenleving als in andere delen van de wereld. Zij kiest resoluut voor de actieve geweldloosheid om dat te realiseren.

VA N

Pax Christi Vlaanderen is lid van de internationale vredesbeweging Pax Christi International.

Marthe Dortel-Claudot en Pierre-Marie Théas lieten zich in 1945 inspireren door de Bergrede van Jezus van Nazareth, toen ze de verzoeningsbeweging Pax Christi op gang brachten in Frankrijk en Duitsland.

Ook Pax Christi Vlaanderen steunt op die inspiratie om open, dynamisch en constructief aan vrede te werken.

©

Elk jaar huldigt Pax Christi Vlaanderen twee personen en/of groepen of organisaties als ‘Ambassadeur voor de Vrede’. Met die titel zetten ze hun volgehouden inspanningen voor vrede, verbondenheid en respect voor de mensenrechten in het licht. De titel van Ambassadeur voor de Vrede ging bijvoorbeeld in 2019 naar Brigitte Herremans en Artsen Zonder Grenzen.

Naar: Pax Christi Vlaanderen

a In welke evangelietekst vindt Pax Christi haar inspiratie? Markeer in het groen. b Wat zijn de belangrijkste streefdoelen en waarden van deze organisatie? Markeer drie korte passages in de tekst in het blauw.

2 Bekijk het filmpje over Pax Christi Vlaanderen.

Welke streefdoelen staan centraal?

Focus 3

Engagement kan bruggen bouwen

143

3 Lees de verhalen van vier jongeren-ambassadeurs van Pax Christi Vlaanderen en beantwoord de vragen.

Majd Khalifeh is de eerste jongeren-ambassadeur van Pax Christi Vlaanderen. Hij werd verkozen uit drie kandidaten, via een poll op Facebook. Majd is een Palestijn die in België woont. Begin 2012 trok hij, na veel omzwervingen in het Midden-Oosten, voor het eerst naar Palestina en Israël om er zijn grootvader te zoeken. Majd is staatloos, omdat hij geboren is als vluchteling. Officieel heeft hij dus ‘geen roots, en geen vaderland’. Voor het programma Vranckx maakte hij Stateless, een film over dit statuut en over de Palestijnse vluchtelingenkwestie.

VA N

IN

Oona Wyns voerde met ‘Neen tegen pesten’ een Facebookcampagne tegen pestgedrag.

Ze zette die stap als antwoord op de zelfdoding van de 13-jarige Keano in 2013. Uit zijn afscheidsbrief bleek dat (cyber)pesten een van de redenen was voor zijn dramatische beslissing.

Deze gebeurtenis greep Oona, een 15-jarige scholiere uit Bredene, zo sterk aan dat ze actie ondernam. De antipestpagina voor en door jongeren heet nu 'Peer Support Vlaanderen' en heeft ondertussen meer dan 2300 likes. Oona sprak in klassen over cyberpesten en gaf op 12 september 2014 een ‘fuif voor verdraagzaamheid’. Ondertussen zoekt ze ook verder naar nieuwe manieren om pesten bij haar op school (en erbuiten) aan te pakken, zoals een systeem van peer supporters. Oona Wyns is de tweede jongeren-ambassadeur van Pax Christi Vlaanderen.

©

Babs Mertens is de derde jongeren-ambassadeur. Zij zet zich al enkele jaren in voor Syrische vluchtelingen. Haar inspiratie vond zij bij de Italiaanse pater Paolo Dall’Oglio, die in Syrië leefde en werkte. Nadat Dall’Oglio in 2013 werd ontvoerd en nog steeds vermist blijft, hield Babs de herinnering aan hem levendig met verschillende stille wakes. Daarin vroeg zij ook aandacht voor Syrische vluchtelingen. Op 25 oktober 2016 ontving Babs Mertens samen met Marc Colpaert de Prijs voor het Religieuze Boek voor hun vertaling van Uit liefde voor de islam, een boek waarin Dall’Oglio neerschreef hoe hij bleef geloven in de verbondenheid tussen moslims en christenen.

Mariame Keita wordt de vierde Jongeren-ambassadeur voor de Vrede van Pax Christi Vlaanderen. Zij studeerde Rechten aan de KU Leuven en werkt voor de Vlaamse Jeugdraad. In Leuven richtte zij mee Kabinet J op, een jongerenraad met een ‘nieuwe generatie stadsmakers die Leuven met straffe ideeën en acties omvormt tot dé jongerenstad van Vlaanderen’. In 2017 en 2018 was zij een van de twee jongerenvertegenwoordigers van de Vlaamse Jeugdraad bij de Verenigde Naties. Zij behartigde er de belangen van Vlaamse kinderen en jongeren op het vlak van duurzame ontwikkeling, en informeerde en betrok jongeren van hier bij een hele reeks activiteiten. Ook Mariame werd tijdens haar studies getroffen door de ongelijkheid in de samenleving en de bijzonder zwakke afspiegeling van diversiteit in het hoger onderwijs. In haar speech voor de VN in New York en haar lezingen in Belgische (hoge)scholen bracht ze die issues steevast ter sprake, en ze blijven haar ook na haar VN-opdracht motiveren. De eerlijke en kritische manier waarop Mariame Keita oproept tot een grotere diversiteit in het onderwijs én haar open, verbindende houding tegenover andere, soms negatieve meningen, vallen daarbij op.

Naar: www.paxchristi.be

144

#AGAINSTALLODDS

a Wat hebben de vier jongeren-ambassadeurs met elkaar gemeen? b Wat zijn bij de vier ambassadeurs enkele belangrijke sleutelwoorden waarvoor ze zich inzetten? c

Welke jongeren-ambassadeur spreekt jou het meeste aan? Waarom?

d Zoek linken met het begrip ‘vrede’ uit Focus 2. Verduidelijk wat aanknopingspunten zijn.

IN

VA N

©

4 Lees de tekst op de volgende bladzijde en bekijk het filmpje. a Vul in de tekst de principes aan met behulp van vijf passende trefwoorden. b Waarom kiest de organisatie ervoor om met muziek te werken?

Focus 3

Engagement kan bruggen bouwen

145

Musicians without Borders heeft als motto ‘War divides, music connects’.

De organisatie bestaat sinds 1999. De hoofddoelgroep van het project zijn kinderen. Musicians without Borders zet de kracht van muziek in om processen van herstel, genezing, verzoening en vrede te ondersteunen, in huidige en voormalige oorlogsgebieden en voor vluchtelingen in Europa. Daarnaast delen ze hun methodiek en vaardigheden met musici wereldwijd. Ze steunen muzikanten die muziek inzetten voor maatschappelijke verandering in vele landen. Ze werken met drie programmalijnen die elkaar versterken: 1. Eigen projecten in (post)oorlogsgebieden: Kosovo, Rwanda, Oeganda, Palestina, Noord-Ierland, El Salvador en vluchtelingen in Europa (Griekenland, Bosnië en Herzegovina, Italië, Duitsland).

2. Trainingen in Community Music Leadership op verschillende niveaus en op aanvraag.

3. Advocacy: presentaties, evenementen, onderzoek, artikels, boeken, blogs en websites.

Als hoekstenen hanteert de organisatie een aantal belangrijke basiswaarden en principes.

IN

Basiswaarden: - We gebruiken muziek als een middel of ‘tool’ om verdeeldheid en verscheidenheid te overbruggen en we promoten sociale veranderingen.

- We hebben als doel om tussen alle deelnemers empathie te bevorderen.

- We willen een cultuur bevorderen van geweldloosheid.

Principes van de werkmethode: -

: We geloven sterk in het belang van fysieke, sociale en emotionele

-

: Muziek kan voor een plaats zorgen waar mensen elkaar ontmoeten,

-

: Iedereen kan muziek maken, iedereen heeft iets aan te bieden, en

-

: Vanuit creativiteit ontstaat een sterke identiteit, veerkracht of

-

: We geloven dat het maken van kwaliteitsvolle muziek, leidt tot een

VA N

veiligheid voor iedereen.

door muzikaal engagement en waar mensen zich niet zien bepaald door hun verschillen of verscheidenheid. iedereen heeft het recht om als een gelijke te worden behandeld.

©

weerbaarheid en wordt hoop gevoed.

sterker gevoel van verbinding en empathie.

“You may be poor, you may only have a ramshackle house, you may have lost your job, but that song gives you hope.”

Nelson Mandela

ZOOM

Door engagement op te nemen, kunnen we groeien en verbindingen proberen te zoeken met anderen.

Door bruggen te bouwen, kunnen mensen verscheidenheid anders beleven. Vanuit een christelijke inspiratie engageert bijvoorbeeld Pax Christi Vlaanderen zich voor een vredevolle en diverse samenleving.

Musicians without Borders is een voorbeeld van een internationaal initiatief, om op een creatieve manier culturele grenzen te proberen doorbreken. Vanuit hoop en empathie, wil men proberen om bruggen te bouwen die voorbijgaan aan conflicten, geweld en verscheidenheid. De streefdoelen van het muzikale en verbindende engagement, zijn erop gericht om meer vrede, verdraagzaamheid en tolerantie te bevorderen.

146

#AGAINSTALLODDS

UITGELICHT Het project CosmoGolem is ontwikkeld door kunstenaar Koen Vanmechelen. De CosmoGolem is een houten reus van 4 meter hoog, die net als de golem uit de joodse overlevering de mens opzoekt om hem te helpen. Het project wil kinderen helpen om hun eigen stem en identiteit te vinden. Het weerspiegelt hoop en geloof in de toekomst.

Via een luikje ter hoogte van zijn hart kunnen kinderen in de reus hun wensen en hun dromen kwijt. Elke CosmoGolem wordt samen met lokale organisaties gemaakt. Door de wereld rond te reizen, vormt de golem een link tussen culturen.

VA N

IN

Wereldwijd werden inmiddels meer dan veertig CosmoGolems gebouwd. Van Zimbabwe tot België, van India tot Ecuador geeft de houten reus een gezicht en stem aan kinderrechten. De coördinerende vzw CosmoGolem heeft twee ereleden: mensenrechtenactiviste Jeanne Devos en kinderpsychiater Peter Adriaenssens.

©

Naar: https://www.labiomista.be/lock/cosmogolem

1

Markeer het doel van het project in de tekst.

2 Welke waarden streeft het project van de CosmoGolem na? Verklaar.

3 Ontwerp een eigen versie van een (kleine) Cosmogolem, bijvoorbeeld voor de klas.

UITGELICHT

147

D L E E B D E E R B Kintsugi ( : ‘gouden verbinding’), ook wel Kintsukuroi ( : ‘gouden reparatie’) genoemd, is de Japanse kunst van het repareren van gebroken keramiek met goud- of zilverkleurige lak. In de Japanse schoonheidsleer dragen de sporen van breuk en herstel bij aan de schoonheid van een voorwerp. De Japanse levensfilosofie of levenshouding ‘Wabi Sabi’ heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de waardering van kintsugi. Deze van oorsprong boeddhistische wereldbeschouwing benadrukt de schoonheid van imperfectie en vergankelijkheid. Sporen van gebruik dragen bij aan de waarde van een object. Kintsugi benadrukt de barsten in een keramieken voorwerp en onthult zo een deel van zijn geschiedenis.

1

Hoe beelden de foto’s de betekenissen van de begrippen Kintsugi en Kintsukuroi uit?

IN

2 Zoek aanknopingspunten voor deze Japanse levensinzichten met onderdelen uit het hoofdstuk. Verklaar hoe je een link kunt leggen met de onderwerpen die aan bod kwamen.

VA N

148

©

BREEDBEELD

WOORDENLIJST Woord

Betekenis

In eigen woorden

agressief p. 10, 13, 142

Met geweld (dit kan fysiek en/of mentaal zijn).

annunciatie p. 133

De aankondiging van de engel aan Maria dat zij zal bevallen van een zoon die Jezus zal worden genoemd.

appel p. 67, 68, 81, 85, 87

Het besef dat iemand of een bepaalde situatie een beroep op ons doet en dat wij daar best op ingaan.

Heel zelfverzekerd, voor jezelf opkomen.

IN

assertief p. 10, 13, 99

bisschop p. 32

VA N

Een kerkelijke leider. Een bisschop staat aan het hoofd van een bisdom: een grote verzameling van parochies.

concilie p. 32-34

Š

Algemene kerkvergadering

conformisme p. 97

Komt van conformeren: je gedrag aanpassen en onderwerpen aan dat van een groep, vaak om problemen te vermijden.

eucharistieviering p. 29, 30, 32, 44, 74

geweldloze communicatie p. 10-13, 21

Een christelijke viering waarin christenen God danken en het laatste avondmaal van Jezus herdenken. Ook wel de 'mis' genoemd.

Communicatie waarbij je voor jezelf opkomt zonder de ander te beschuldigen of aan te vallen.

godsontmoeting p. 28-30

Een moment waarop een gelovige het gevoel heeft heel dichtbij te komen bij dat wat hij/zij God noemt.

Woordenlijst

149

Woord

Betekenis

In eigen woorden

geloofstaal p. 16, 17

De manier waarop iemand praat over zijn/ haar geloof.

genade p. 29, 30

In overvloed mogen ontvangen vanuit een diepere bron van liefde, zonder verdienste.

Het begrip sluit sterk aan bij (goddelijke) barmhartigheid.

hostie p. 29

Een klein plat rond broodje dat symbool staat voor het Lichaam van Christus.

Christenen eten een hostie in de eucharistieviering.

interreligieuze dialoog p. 14, 15, 17, 22

Een open gesprek tussen gelovigen van verschillende religieuze tradities met als doel meer begrip en respect voor elkaar.

jezuĂŻet p. 28

IN

Lid van de kloosterorde der jezuĂŻeten, gesticht door Ignatius van Loyola; de leden willen door hun levenswijze in de voetsporen van Jezus treden.

legitimeren p. 14

oecumene p. 17

Bondgenoten: mensen die hetzelfde doel nastreven en ervoor samenwerken.

Lotgenoten: mensen die hetzelfde hebben meegemaakt en elkaar tot steun willen zijn.

Tochtgenoten: mensen die dezelfde (levens) weg gaan en elkaars gezelschap willen zijn.

Š

lot-, bond- en tochtgenoten p. 71, 74

VA N

Toestaan, goedkeuren, rechtvaardigen

De moeite die men doet om mensen van verschillende religies samen te brengen.

ontzag p. 87

Een eerbiedige vrees voor iemand hebben of bij anderen veroorzaken.

parabel p. 82, 85

polarisatie p. 141

150

CURIEUS

Verhalen die in de evangelies voorkomen; ze zijn uit het leven gegrepen en doen de toehoorders nadenken over hun eigen leven.

Het veroorzaken van een conflict of het versterken van tegenstellingen en wantrouwen tussen partijen of bevolkingsgroepen.

Woord

Betekenis

profeet p. 18, 33, 43, 89

Een profeet is iemand die de mensen waarschuwt voor de gevolgen van hun gedrag , maar ook hoop geeft in moeilijke tijden.

quadrans p. 56

In eigen woorden

Een muntstuk uit Jezus’ tijd, met een lage waarde.

rabbijn p. 86

Een spiritueel leider van het jodendom, een geleerde die zich gespecialiseerd heeft in de joodse wet en de Bijbel.

sabbat p. 73, 74

De rustdag voor de joden, deze begint op vrijdagavond en duurt tot zaterdagavond.

IN

Kerkelijk gewijde handelingen op belangrijke momenten in het leven; ze worden gezien als ontmoetingsplaatsen tussen God en mens en tussen mensen onderling. De katholieke kerk erkent er zeven: het doopsel, het vormsel, de eucharistie, het sacrament van de verzoening, het huwelijk, de (priester) wijding en de ziekenzalving.

VA N

sacrament p. 29, 33

Opsplitsing in twee of meer groepen van een kerkgemeenschap of andere organisatie als gevolg van onenigheid tussen die groepen.

©

schisma p. 17

stadiën (enkelvoud stadie) p. 43 synagoge p. 74

Een lengtemaat uit de oudheid. Een afstand van ongeveer 185 meter. Het dorp Emmaüs lag bijvoorbeeld op zestig stadiën, dat is ruim 11 kilometer, van Jeruzalem.

Betekent ‘plaats van samenkomst’: de joden komen er op de sabbat samen om naar de Schrift te luisteren en te bidden.

utopie p. 19

Twee betekenissen: ‘goede plaats’, ideaal ‘niet-bestaande plaats’, geen realiteit

verzoek p. 12, 13

Vraag aan iemand om iets te doen.

Woordenlijst

151

Woord

Betekenis

In eigen woorden

IN

CURIEUS

152

©

VA N

VENSTERS

©

VA N

IN

UITGEBREID ASSORTIMENT

ILC 'S

Kennis: 2, 3, 8, 10, 11, 19, 20 Vaardigheden en attitudes: 4, 5, 6, 7, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 23, 24

A Kiezen is verliezen?

1

Jongeren voelen een steeds grotere druk vanuit de samenleving. Er worden hoge verwachtingen vooropgesteld. Heb jij het gevoel dat er te veel keuzes in het leven zijn? Heb jij … keuzestress? a Doe de quiz bij het onlinelesmateriaal. b Wat bezorgt je keuzestress? Noteer en verklaar.

c

Haal je kracht uit je levensbeschouwing om met je keuzestress om te gaan?

IN

VA N

d Bespreek in de klasgroep. Vind je dat je levensbeschouwing een ‘doorslaggevende’ rol mag spelen in je keuzes? Waarom wel/niet?

2 Ook de sociale media legt een hoge druk op jongeren. Je ‘online vrienden’ zijn zeer kritisch en kunnen je met een ‘klik’ defrienden. a Heb je het gevoel dat je áltijd en óveral goed moet nadenken over je eigen keuze?

c

©

b Waardoor worden je ‘eigen’ keuzes bepaald?

Speelt je levensbeschouwing een rol in je keuzes op sociale media? Op welke manier?

Soms is de stress om een foute keuze te maken groter dan de gevolgen van die keuze.

154

VENSTERS

3 Je hebt het recht om je eigen godsdienst te kiezen en daarvoor uit te komen.

Heb jij zelf je levensbeschouwing gekozen? a Vind je dat een goede zaak?

WAT VIND JIJ?

b Zou jij veranderen van levensbeschouwing? Waarom wel/niet?

4 Wat heeft jouw levensbeschouwelijke keuze mee bepaald? Noteer in het schema drie ‘sleutelmomenten’ die voor jou belangrijk waren in je levensbeschouwelijke groei. Verklaar ook waarom.

VA N

IN

©

Verklaring sleutelmoment 1

Verklaring sleutelmoment 2

Verklaring sleutelmoment 3

UITGEBREID ASSORTIMENT

155

“To live is to choose. But to choose well, you must know who you are and what you stand for, where you want to go and why you want to get there.”

5 Wat is godsdienstvrijheid?

VA N

IN

Kofi Annan, VN-Secretaris-Generaal van 1997 tot 2006.

6 Godsdienstvrijheid is een mensenrecht. Zoek online op in welke landen dat recht onder druk staat.

©

156

VENSTERS

7 Organiseer een groepsgesprek. Bespreek onderstaande stellingen.

Godsdienstvrijheid is een recht dat moet worden beschermd door regelgeving.

Levensbeschouwingen die niet passen in onze samenleving moeten verboden worden.

Alle levensbeschouwingen moeten onder het recht op godsdienstvrijheid vallen. ing ik heb. Niets of Ik kies zelf welke levensbeschouw eschouwelijke keuze(s). niemand beïnvloedt mijn levensb

IN

Iedereen is gelijk voor de wet. Daarom is het beter dat je niet toont wat je levensbeschouwelijke overtuiging is.

8 Hoe zit het met godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting?

Vaak hoor je dat iedereen mag zeggen wat hij denkt.

VA N

a Wat vind jij van deze stelling? Mag men beledigende uitspraken doen en zich beroepen op ‘vrije meningsuiting’?

b Zoek online een aantal cartoons op waar men door humoristische tekeningen commentaar of kritiek geeft op religie/levensbeschouwingen.

Bespreek onderstaande vragen in groep.

- Waarom koos je die cartoons?

- Vind je de cartoons grappig? Waarom wel/niet?

- Ligt er volgens jou een boodschap achter de cartoons?

- Zou jij zelf zulke grappen maken? Waarom wel/niet?

- Waar zou jij de grens leggen?

©

c

UITGEBREID ASSORTIMENT

157

B Elkaar ontmoeten in de menselijkheid 1

Wat betekent voor jou ‘de ander ontmoeten’? a Heb je vrienden met een andere levensbeschouwing?

b Is het leerrijk om vrienden te hebben met een andere levensbeschouwing? Waarom?

2 Ben jij in moeilijke momenten al gesteund geweest door iemand met een andere levensbeschouwing? a Verklaar.

IN

VA N

b Heeft dat je als persoon veranderd? En, op welke manier?

3 Zoek online ontmoetingsplaatsen op waar mensen met eenzelfde levensbeschouwing samenkomen om elkaar bewust te ontmoeten. Beantwoord onderstaande vragen: - Waarom komen deze mensen – soms van heel ver – samen?

- Wat is de ‘innerlijke’ drijfveer van deze mensen?

©

a Je werkt per twee. Ieder duo krijgt een levensbeschouwing toegewezen. b Nadien presenteer je de gevonden informatie kort aan jouw klasgenoten. c

Wat hebben deze plekken gemeen?

158

VENSTERS

4 Ook online ontmoeten mensen elkaar. a Welke criteria zijn voor jou belangrijk om vrienden ‘te kiezen’? b Via welke kanalen communiceer je met hen? c

Heb je ooit met je onlinevrienden gesproken over levensbeschouwelijke onderwerpen?

5 Is het ook mogelijk om mensen te ontmoeten in de ‘stilte’?

Licht toe. a Op welke plaats zou jij iemand in ‘stilte’ willen ontmoeten? Waarom? b Aan wie of wat zou je dan denken? Of zou je je gedachten en gevoelens de vrije loop laten gaan?

Wat symboliseert deze brug voor jou? Beschrijf je gevoel en de ideeën die bij jou opkomen.

©

VA N

IN

c

UITGEBREID ASSORTIMENT

159

6 Ga in groepjes creatief aan de slag. Maak met je smartphone een filmpje van een onderwerp naar keuze, waaraan je minstens drie van onderstaande begrippen kunt linken. eigen levensweg en keuze - het lot - ik + jij = wij - levensverhaal - ontmoeten - samen-leven stilte en gebed - twijfel - verantwoordelijkheid - vertrouwen - vrijheid - waardering a Bepaal je onderwerp en kies rond welke begrippen je gaat werken. b Maak een storyboard, op de volgende pagina. c

Filmen maar!

d Monteer je filmpje.

Š

VA N

IN

e Organiseer een toonmoment in de klas.

160

VENSTERS

Storyboard Vul hier je storyboard aan.

©

VA N

IN

UITGEBREID ASSORTIMENT

161

©

VA N

IN

162

VENSTERS

Notities

IN

©

VA N

CURIEUS

163

IN

164

CURIEUS

©

VA N

IN

4

VA N

1

Sandra Cools

Š

Dries Cuypers Peter Janssen

Luc Motmans

Pieter-Jan Peeters

Leer zoals je bent Ontdek het onlineleerplatform: diddit!

Vooraan in dit boek vind je de toegangscode, zodat je volop kunt oefenen op je tablet of computer. Activeer snel je account op www.diddit.be en maak er een geweldig schooljaar van!

www.vanin.be ISBN 978-90-306-7573-0

563965

vanin.be

ISBN 978-90-306-8919-5 581205

a Sanoma company

a Sanoma company

a Sanoma company