8
VoorwoordInhoudstafel Inhoud 6 Lijst van verkort aangehaalde wetten 11 Hoofdstuk 1 De verbintenis: begrip, kenmerken en soorten 13 1 Algemene inleiding 15 2 Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht 17 2.1 Situering in het recht 17 2.2 Vindplaats van het verbintenissenrecht in de Belgische wetgeving 18 3 Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis 27 3.1 Het begrip verbintenis 27 3.2 Karakteristieke eigenschappen van de verbintenis 27 3.2.1 Een verbintenis creëert een rechtsband tussen personen 27 3.2.2 Een verbintenis heeft een in geld waardeerbare aanspraak tot voorwerp 29 3.2.3 Een verbintenis is afdwingbaar 30 4 De bronnen van verbintenissen 31 5 Indeling van verbintenissen 36 5.1 Verbintenissen en de bron waaruit zij ontstaan 37 5.2 Verbintenissen en hun aard 39 5.2.1 Verbintenis met economisch karakter – verbintenis met burgerlijk karakter 39 5.2.2 Verbintenissen met een persoonsgebonden karakter (intuitu personae) 40 5.3 Verbintenissen en hun voorwerp 42 5.3.1 Verbintenissen om iets te doen, om iets niet te doen, om iets te geven of om iets te garanderen 42 5.3.2 Resultaatsverbintenissen versus inspanningsverbintenissen 44 5.3.3 Verbintenissen met een deelbaar voorwerp en verbintenissen met een ondeelbaar voorwerp 49 5.3.4 Verbintenissen met pluraliteit van voorwerpen 51 5.3.5 Hoofdverbintenissen en secundaire verbintenissen 52 5.4 Verbintenissen met pluraliteit van subjecten 53 5.4.1 Het beginsel van de deelbare verbintenissen 55 5.4.2 Hoofdelijke verbintenissen 58 5.4.3 Ondeelbare verbintenissen 63 5.4.4 Verbintenissen in solidum 65 5.5 Verbintenissen met bijzondere modaliteiten 66 5.5.1 Voorwaardelijke verbintenissen 67
Inhoud
3
9 Inhoudstafel 5.5.2 Verbintenissen met tijdsbepaling 73 6 Test jezelf 75 Hoofdstuk 2 Verbintenissen uit rechtshandelingen
77 1 Verbintenissen uit meerzijdige rechtshandeling: het contract 80 1.1 Het begrip contract en diverse indelingen van de contracten 80 1.1.1 Het begrip contract 80 1.1.2 Diverse indelingen van de contracten 81 1.1.2.1 Consensuele contracten, vormelijke contracten en zakelijke contracten 82 1.1.2.2 Wederkerige contracten en eenzijdige contracten 87 1.1.2.3 Contracten onder bezwarende titel en contracten ten kosteloze titel 88 1.1.2.4 Vergeldende contracten en kanscontracten 89 1.1.2.5 Raamcontracten en uitvoeringscontracten 89 1.1.2.6 Toetredingscontracten en onderhandelde contracten 90 1.1.2.7 Contracten met een consument 90 1.1.2.8 Meerpartijencontract 90 1.1.2.9 Benoemde contracten, onbenoemde contracten en gemengde contracten 91 1.1.2.10 Andere indelingen 96 1.1.3 Test jezelf 97 1.2 Basisbeginselen van het contractenrecht 98 1.2.1 Wilsautonomie, contractsvrijheid en consensualisme 98 1.2.1.1 Basisprincipes 98 1.2.1.2 Nuancering: grenzen aan de contractsvrijheid 99 1.2.2 Bindende kracht van het contract 103 1.2.3 De goede trouw 105 1.2.4 Test jezelf 107 1.3 Totstandkoming van het contract 108 1.3.1 De precontractuele fase en precontractuele aansprakelijkheid 108 1.3.1.1 Onderhandelingen 109 I.3.1.2 Afspraken tijdens de onderhandelingsfase 111 1.3.2 De fase van de daadwerkelijke totstandkoming van het contract 119 1.3.2.1 Aanbod en aanvaarding 119 1.3.2.2 De vier geldigheidsvereisten van contracten nader bekeken 125 1.3.3 De sanctionering van een probleem bij de totstandkoming van het contract 153 1.3.4 Test jezelf 157 1.4 Tenietgaan van het contract 158 1.4.1 Gronden van tenietgaan 158 1.4.1.1 Inleiding 158 1.4.1.2 De vrijwillige nakoming van het contract door de partijen 160 1.4.1.3 De niet-nakoming van het contract door (een van) de partijen 161 1.4.1.4 Andere vormen van tenietgaan van het contract 215
10 Inhoudstafel 1.4.2 Verlenging en vernieuwing van het contract van bepaalde duur. 219 1.4.3 Postcontractuele verbintenissen en bedingen 220 1.4.4 Restitutie 220 1.4.5 Test jezelf 221 1.5 Gevolgen van het contract voor derden 222 1.5.1 De relativiteit van het contract 223 1.5.1.1 Principe van de relativiteit 223 1.5.1.2 Nuances en uitzonderingen op het principe van de relativiteit 225 1.5.2 De tegenwerpelijkheid aan derden van het bestaan van het contract 231 1.5.2.1 Principe en voorwaarden van de tegenwerpelijkheid aan derden van het bestaan van het contract 231 1.5.2.2 Derde-medeplichtigheid aan de miskenning van een contractuele verplichting 233 1.5.2.3 Uitzonderingen op de tegenwerpelijkheid aan derden van het bestaan van het contract 237 1.5.2 Test jezelf 243 2 Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling: de eenzijdige wilsuiting 245 Hoofdstuk 3 Verbintenissen uit rechtsfeiten 247 1 Verbintenissen uit oneigenlijk contract 250 1.1 Inleiding 250 1.2 Zaakwaarneming 250 1.3 Onverschuldigde betaling 253 1.4 Ongerechtvaardigde verrijking 255 1.5 Test jezelf 259 2 Verbintenissen uit onrechtmatige daad 260 2.1 Situering 260 2.1.1 Soorten aansprakelijkheid 260 2.1.2 Overzicht van de buitencontractuele aansprakelijkheidsregimes 266 2.2 Aansprakelijkheid voor eigen foutieve daad, nalatigheid of onvoorzichtigheid 268 2.2.1 Een onrechtmatigheid (objectief element) 268 2.2.2 Schuldbekwaamheid en toerekenbaarheid (subjectief element) 271 2.2.2.1 Inleiding 271 2.2.2.2 Schuldbekwaamheid 271 2.2.2.3 Toerekenbaarheid 276 2.3 Kwalitatieve aansprakelijkheid 279 2.3.1 De aansprakelijkheid van de ouders voor hun minderjarige kinderen 279 2.3.2 De aansprakelijkheid van onderwijzers en ambachtslieden voor hun leerlingen en leerjongens 283 2.3.3 De aansprakelijkheid van aanstellers voor hun aangestelden 287 2.3.4 De aansprakelijkheid voor zaken en dieren die men onder zich heeft 291 2.3.4.1 Algemene aansprakelijkheid voor zaken die men onder zijn bewaring heeft 291 2.3.4.2 De aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door dieren 295
11 Inhoudstafel 2.3.4.3 De aansprakelijkheid voor schade berokkend door de instorting van gebouwen 300 2.4 De schade 303 2.5 Het oorzakelijk verband 309 2.6 Test jezelf 318
Hoofdstuk 4 Regels gemeenschappelijk aan de verschillende verbintenissen 321 1 Bewijs van verbintenissen 325 1.1 Inleiding tot het bewijsrecht 325 1.2 Algemene regels en basisbegrippen van het bewijsrecht 326 1.3 Toelaatbaarheid van de bewijsmiddelen 335 1.4 Bewijsmiddelen 343 1.5 Test jezelf 359 2 Interpretatie van rechtshandelingen en kwalificatie van contracten 360 2.1 Test jezelf 363 3 Overdracht van verbintenissen en overeenkomsten 364 3.1 De actieve overdracht 365 3.1.1 De overdracht van schuldvordering of cessie 365 3.1.2 De subrogatie of indeplaatsstelling 369 3.2 De passieve overdracht 373 3.3 Contractsoverdracht 375 3.4 Test jezelf 376 4 Nakoming van de verbintenis 377 4.1 Inleiding 377 4.2 Betaling 377 4.2.1 Gemeenschappelijke bepalingen 377 4.2.2 Bijzondere bepalingen voor geldelijke verbintenissen 379 4.2.3 Toerekening van betalingen 381 4.2.4 Schuldeisersverzuim 382 4.3 Betaling met subrogatie 383 5 Niet-nakoming van de verbintenis 383 5.1 Inleiding 383 5.2 Toerekenbaarheid van de niet-nakoming 384 5.3 Ingebrekestelling 386 5.4 Uitvoering in natura 387 5.5 Herstel van de schade 388 5.6 Opschortingsrecht 389 5.7 Nalatigheidsintrest 389 6 Maatregelen ter bescherming van de rechten van de schuldeiser 391 6.1 Inleiding 391
12
Inhoudstafel 6.2 Zijdelingse vordering 391 6.3 Pauliaanse vordering 391 7 Tenietgaan van verbintenissen 392 7.1 Schuldvernieuwing of novatie 393 7.2 Kwijtschelding van schuld 394 7.3 Eenzijdige afstand van recht 395 7.4 Rechtsverwerking en/of rechtsmisbruik? 396 7.5 Schuldvergelijking of compensatie 399 7.6 Verval van de verbintenis door verdwijning van het voorwerp 401 7.7 Schuldvermenging 402 7.8 Bevrijdende verjaring 403 7.9 Test jezelf 404 Toepassingen 405 Bijlage 433 Bibliografie 437 Trefwoordenregister 439