Praktisch registratie- en erfbelasting - inhoudstafel editie 2020

5

Inhoudstafel

Inhoud Voorwoord REGISTRATIERECHT – REGISTRATIEBELASTING Hoofdstuk 1 Inleiding op het registratierecht en de registratiebelasting 1 Zakelijke en indirecte belasting 2 Federale en gewestelijke belasting 3 Formaliteitsbelasting 4 Contantbelasting versus inkohiering van de belasting 5 Wettelijke grondslag 6 Administratie 7 Casussen

Hoofdstuk 2 De registratieformaliteit 1 Algemeen 2 De registratie op minuut, brevet, kopie of origineel 3 Ondeelbaarheid van de registratieformaliteit 4 Gevolgen en belang van de registratie 5 Het registratierelaas

Hoofdstuk 3 De registratieplicht 1 Aan de registratieformaliteit onderworpen akten en verklaringen 1.1 Registratieplicht wegens de aard van de akte 1.2 Registratieverplichting wegens het voorwerp van de akte 1.3 Verplichting tot registratie omwille van een latere gebeurtenis 1.4 Registratie van een verklaring 2 Termijnen voor de aanbieding ter registratie 2.1 Opsomming van de termijnen 2.2 Berekening van de termijnen 3 Personen verplicht tot aanbieding ter registratie en betaling der rechten 3.1 Aanbieding ter registratie en betaling van de federaal ingevorderde registratierechten 3.2 Betaling van de Vlaamse registratiebelasting 4 Plaats van de registratie 5 Sancties 6 Casussen

Hoofdstuk 4 Algemene heffingsregels 1 Het bestaan van een akte die titel verschaft aan een rechtshandeling 1.1 Vereiste van een akte

3 15

17 17 17 19 19 20 20 21

22 22 22 23 24 24

25 25 25 25 26 26 27 27 28 29 29 30 32 33 33

34 34 34

6

Inhoudstafel

1.2 Akte die titel verschaft 34 1.3 Nietige akten 35 1.4 Wettelijke overdrachten 35 2 De werkelijke overeenkomst 35 2.1 Verkeerd gekwalificeerde overeenkomst zonder opzet 36 2.2 Bewust verkeerd gekwalificeerde overeenkomst 36 2.3 Prijsbewimpeling 36 2.4 De antimisbruikbepaling 37 2.4.1 Federale regeling 37 38 2.4.2 Vlaamse regeling 3 De actuele rechtshandeling 39 3.1 Beginsel 39 40 3.2 De tijdsbepaling 3.3 De ontbindende voorwaarde 40 3.4 De opschortende voorwaarde 40 3.4.1 Begrip 40 3.4.2 Heffing van het registratierecht 41 3.5 Bedingen van aanwas en van terugvalling 42 4 Afhankelijke en onafhankelijke rechtshandelingen 43 4.1 Principe 43 4.2 Onderscheid tussen afhankelijke en onafhankelijke rechtshandelingen 43 5 Non bis in idem 44 5.1 Rechtshandeling uitgedrukt in meerdere geschriften 44 5.2 Rechtshandeling die haar aanknopingspunt vindt in een reeds belaste handeling 45 5.3 Hermaakte rechtshandelingen 45 6 Casussen 45

Hoofdstuk 5 Soorten registratierechten 1 Algemeen vast recht 2 Specifiek vast recht 3 Evenredige rechten

47 47 47 49

Hoofdstuk 6 Verkooprecht – overdrachten onder bezwarende titel van in BelgiÍ gelegen onroeren51 de goederen 1 Algemeen 2 Belastbare verrichtingen 3 Belastingplichtige 4 Belastbare grondslag 4.1 Overdracht van de volle eigendom 4.1.1 Verkoop van onroerende goederen 4.1.2 Ruil van onroerende goederen 4.1.3 Inbreng in vennootschap 4.1.4 Andere overdragende overeenkomsten onder bezwarende titel 4.1.5 De verkoopwaarde als minimummaatstaf van heffing 4.1.6 Korting (abattement) op de heffingsgrondslag in het Vlaamse Gewest 4.1.7 Renovatieabattement in het Vlaamse Gewest 4.1.8 Korting (abattement) op de heffingsgrondslag in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest

51 51 53 53 54 54 54 55 56 56 56 57 57

7

Inhoudstafel

4.2 Vestiging en overdracht van het vruchtgebruik 57 4.2.1 Vestiging en overdracht van een levenslang vruchtgebruik 58 4.2.2 Vestiging en overdracht van een tijdelijk vruchtgebruik 59 4.2.3 Overdracht van de blote eigendom 60 4.3 Overdracht van een handelszaak 61 4.4 Openbare verkoop van onroerende goederen in verschillende loten 61 5 Tarief 61 5.1 Algemeen tarief 61 5.2 Verlaagde tarieven 62 5.2.1 Aankoop van de enige gezinswoning bestemd als hoofdverblijf 64 5.2.2 Aankoop van de enige gezinswoning als hoofdverblijf met energetische renovaties 68 5.2.3 Aankoop van een woning voor kwaliteitsvolle verhuring aan een sociaal verhuurkantoor 69 5.2.4 De verkoop van een klein landgoed of een bescheiden woning 69 5.2.5 Verkopen aan handelaars in onroerende goederen 70 6 Verminderingen 71 6.1 Meeneembaarheid van het vroegere verkooprecht 72 6.1.1 Algemeen 72 6.1.2 Het principieel meeneembaar bedrag 72 6.1.3 Beperking van het meeneembaar bedrag 72 6.1.4 Vormen van meeneembaarheid 74 6.1.5 Voorwaarden voor de meeneembaarheid 74 6.1.6 Neutralisering van een aankoop onder het btw-stelsel in een keten van verrichtingen 76 6.1.7 Secundaire vorm van de meeneembaarheid of vangnet 77 6.1.8 Combinatie van de meeneembaarheid en de teruggave bij snelle wederverkoop 77 6.2 Vermindering voor aankoop van een goedkope woning 78 7 Vrijstellingen 79 7.1 Registratie aan het algemeen vast recht 80 7.1.1 Aanwijzing van lastgever of commandsverklaring 80 7.1.2 De toewijzingen naar aanleiding van rouwkoop of van hoger bod 80 7.1.3 De overdracht van het vruchtgebruik aan de blote eigenaar 81 7.1.4 De vervreemding van nieuwe gebouwen onder het stelsel van de btw 81 7.1.5 Contracten van onroerende financieringshuur 82 7.1.6 Inbreng van goederen in een samenwerkingsverband 82 7.1.7 Teruggave van goederen aan de leden van een samenwerkingsverband 82 7.2 Volledige vrijstelling 82 7.2.1 Kosteloze registratie volgens artikel 2.9.6.0.2 VCF 82 7.2.2 Kosteloze registratie volgens artikel 2.9.6.0.3 VCF 83 7.2.3 Ruilovereenkomsten van bepaalde ongebouwde landeigendommen 84 7.2.4 Omvorming van een vennootschap en overbrenging van de zetel 84 7.2.5 Vonnissen en arresten houdende vernietiging, ontbinding of herroeping 84 7.2.6 Onbebouwde onroerende goederen waarvoor een ‘natuurbeheerplan type 4’ is goedgekeurd 85 8 Wijze van heffing 85 9 Casussen 86

8

Inhoudstafel

Hoofdstuk 7 Openbare verkopingen van lichamelijke roerende goederen 1 Belastbare verrichtingen 2 Tarief 3 Belastbare grondslag 4 Vrijstellingen 5 Casus

Hoofdstuk 8 Huurcontracten van in BelgiĂŤ gelegen onroerende goederen 1 Belastbare verrichtingen 2 Tarief 3 Belastbare grondslag 3.1 Algemeen 3.2 Huurcontracten voor bepaalde duur 3.3 Huurcontracten voor onbepaalde duur of levenslange huur 3.4 Onderverhuur en overdracht van huur 3.5 Conventionele huurverlenging of verhoging van de huurprijs 4 Vrijstellingen 5 Casussen

Hoofdstuk 9 Hypotheekvestigingen, verpandingen van een handelszaak en vestigingen van een landbouwvoorrecht 1 Gewestelijke versus federale bevoegdheid 2 Belastbare verrichtingen en tarief 3 Belastingplichtige 4 Belastbare grondslag 5 Verminderingen 6 Vrijstellingen 7 Wijze van heffing 8 Handlichting van een hypothecaire inschrijving 9 Casussen

88 88 88 88 89 89

90 90 90 91 91 91 92 92 93 93 95

96 96 96 97 98 98 98 99 100 100

Hoofdstuk 10 Verdelingen en met verdeling gelijkgestelde afstanden van in BelgiĂŤ gelegen onroeren101 de goederen 1 Belastbare verrichtingen 1.1 Algemeen 1.2 Voorwaarden 1.3 Bijzonderheden 1.3.1 Het gemeenschappelijk huwelijksvermogen 1.3.2 Vruchtgebruik en blote eigendom 1.3.3 De omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot 1.4 Niet aan het verdeelrecht onderworpen verrichtingen 2 Belastingplichtige 3 Tarieven 3.1 Algemeen tarief 3.2 Verlaagd tarief bij relatiebreuk 3.3 Afhankelijke en onafhankelijke bepalingen

101 101 102 103 103 103 103 104 104 104 104 105 105

9

Inhoudstafel

4 De belastbare grondslag 4.1 Algemene regels 4.2 Akten waarbij eigendom of vruchtgebruik van een handelszaak wordt aangewezen 5 Verminderingen 6 Vrijstellingen 7 Wijze van heffing 8 Casussen

Hoofdstuk 11 Handelingen van burgerlijke en handelsvennootschappen 1 Inbreng in Belgische vennootschappen 1.1 Belastbare verrichtingen 1.2 Tarief 1.3 Belastbare grondslag 1.4 Gemengde inbreng 1.4.1 Algemeen 1.4.2 Gemengde inbreng van goederen van verschillende aard 1.4.3 Herstructureringen van vennootschappen 1.5 Vrijstellingen 1.6 De inbreng in een vreemde vennootschap 2 Verkrijging door vennoten van onroerende goederen afkomstig van de vennootschap 2.1 Principe 2.2 Goederen afkomstig van een naamloze vennootschap, een Europese vennootschap of een Europese coรถperatieve vennootschap 2.3 Goederen afkomstig van een vennootschap onder firma, een commanditaire vennootschap, een besloten vennootschap of een coรถperatieve vennootschap 2.4 Goederen afkomstig van een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid 3 Casussen

Hoofdstuk 12 Schenkingen 1 Belastbare verrichtingen 2 Belastingplichtige 3 Belastbare grondslag 3.1 Algemeen 3.2 Specifieke waarderingsregels 3.3 Invloed van vroegere schenkingen 3.4 Abattement als de begiftigde gehandicapt is 3.5 Schenkingen vermeld in een toegelaten erfovereenkomst 4 Tarief 4.1 Algemeen 4.2 Tarief van de schenkbelasting in het Vlaamse Gewest 4.2.1 Algemeen tarief voor de schenkingen van onroerende goederen 4.2.2 Schenkingen van bouwgronden 4.2.3 Schenkingen van gebouwen onderworpen aan een energetische renovatie 4.2.4 Schenkingen van gebouwen met conformiteitsattest die verhuurd worden 4.2.5 Schenkingen van beschermde monumenten 4.2.6 Schenkingen van roerende goederen 4.2.7 Afhankelijke en onafhankelijke bepalingen 4.3 Tarief van de schenkingsrechten in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest

105 105 107 107 107 108 109

110 110 110 112 112 113 113 113 114 115 117 117 117 118 119 121 121

123 123 124 125 125 125 126 127 128 129 129 131 131 132 133 135 136 137 137 138

10

Inhoudstafel

5 Verminderingen 5.1 Vermindering van de schenkbelasting wegens kinderlast 5.2 Verminderd tarief voor schenkingen aan bepaalde rechtspersonen 6 Vrijstellingen 6.1 Algemeen 6.2 Vonnissen en arresten 6.3 Schenking van familiale ondernemingen en vennootschappen 6.4 Schenking van onbebouwde onroerende goederen waarvoor een ‘natuurbeheerplan’ is goedgekeurd 6.5 Doorgeefschenkingen in rechte lijn en tussen partners 7 Wijze van heffing 8 Casussen

Hoofstuk 13 Vonnissen en arresten 1 Algemeen 2 Het veroordelingsrecht 2.1 Belastbare verrichtingen en tarief 2.2 Belastbare grondslag 2.3 Vrijstellingen 2.4 Non bis in idem 3 Het titelrecht 4 Casussen

Hoofdstuk 14 Teruggaaf en ambtshalve ontheffing

138 138 138 139 139 140 140 143 143 144 145

146 146 146 146 147 147 148 149 150

151 1 Algemene principes 151 2 Mogelijke redenen voor teruggaaf of ontheffing van ambtswege 152 2.1 Onregelmatige heffing 152 2.2 Belasting werd reeds betaald 152 2.3 Niet-gevraagde vrijstelling of vermindering 153 2.4 De akte wordt vernietigd of vals verklaard 153 2.5 Minnelijke ontbinding of vernietiging van een koop­overeenkomst van een onroerend goed 153 2.6 De akte wordt ontbonden of herroepen 154 2.7 Nietigverklaring door een hogere overheid 154 2.8 Nietigverklaring van vonnis of arrest 154 2.9 De teruggaaf of ontheffing van ambtswege bij het abattement of de meeneembaarheid 155 2.10 Gedeeltelijke teruggave in geval van spoedige wederverkoop 155 2.11 Bouwmaatschappijen tot algemeen nut 157 2.12 Aankoop van een kleine landeigendom of een bescheiden woning 157 2.13 Verhinderend bestaand woningbezit bij aankoop van een nieuwe hoofdverblijfplaats 158 2.14 Niet naleving van formele voorwaarden bij mogelijke toepassing van een verlaagd tarief 159 2.15 Toepassing van de algemene antimisbruikbepaling inzake btw 160 2.16 Kind geboren na de registratie van een schenking 161 2.17 Schenkingen van beschermde monumenten en van gebouwen onderworpen aan een energetische renovatie of gebouwen die met conformiteitsattest worden verhuurd 161 3 Verjaring van de vordering tot teruggaaf en ontheffing van ambtswege 161 4 Casussen 162

11

Inhoudstafel

Hoofdstuk 15 Procedure, controle en bewijs, sancties en verjaring 1 Procedure 1.1 Federale en Brusselse registratierechten 1.2 Vlaamse registratiebelasting 1.2.1 Inkohiering 1.2.2 Aanslagtermijn 1.2.3 Betaling van de registratiebelasting 1.2.4 Bezwaar tegen de gevestigde aanslag en voorziening in rechte 1.2.5 Invordering 2 Controle en bewijs 2.1 Bewijslast 2.2 Bewijsmiddelen van gemeen recht 2.3 Bewijs door proces-verbaal 2.4 Wettelijk vermoeden van overgang van eigendom of vruchtgebruik 2.5 Wettelijk vermoeden van aankoop door een tussenpersoon 2.6 De controleschatting 3 Sancties 4 Verjaring van de vordering tot betaling 4.1 Verjaringstermijnen 4.1.1 Vlaamse registratiebelasting 4.1.2 Federale en Brusselse registratierechten 4.2 De stuiting van de verjaring 5 Casussen

163 163 163 164 164 164 164 165 166 166 166 167 167 167 168 168 169 170 170 170 170 171 172

ERFBELASTING

173

Hoofdstuk 1 Inleiding op het successierecht 1 Situering van het successierecht in de fiscaliteit 2 De fiscale woonplaats 3 Successierechten of rechten van overgang?

3.1 Gelijkenissen 3.2 Verschillen

Hoofdstuk 2 De berekening van successierechten 1 Algemeenheden 1.1 Inleiding 1.2 Belastbare basis 1.3 CategorieĂŤn van erfgenamen en rechthebbenden 1.3.1 De categorie rechte lijn en gelijkgeschakelden 1.3.2 De categorie broers en zussen 1.3.3 De categorie anderen 1.4 Verschillen tussen de gewesten 1.5 Indeling in de nalatenschap van een ongehuwde en een gehuwde of wettelijk samenwonende erflater 2 De nalatenschap van een ongehuwde 2.1 De tarieven 2.2 De berekeningswijze

175 175 177 177 178 179

180 180 180 182 183 183 186 186 187 187 187 188 189

12

Inhoudstafel

2.2.1 De rechte lijn 2.2.2 Broers en zussen 2.2.3 Anderen 3 De nalatenschap van een gehuwde of een wettelijk samenwonende partner 3.1 Inleiding 3.2 De waardering van vruchtgebruik 3.3 Uitbreiding naar de waardering van een rente en gelijkgeschakelde rechten 4 Speciale gevallen: van successierechten vrijgestelde goederen 4.1 Inleiding 4.2 De gezinswoning 4.2.1 Rechthebbenden op de vrijstelling 4.2.2 Aan wie hoort de gezinswoning toe?

4.3 Vrijstelling voor bepaalde goederen 4.3.1 Aandelen, activa en vorderingen in familiale ondernemingen 4.3.2 Gronden en bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk 4.3.3 Maatschappelijke rechten in vennootschappen erkend voor de financiering en realisatie van serviceflatgebouwen 4.3.4 Nieuwigheden vanaf 1 september 2018: invoeging van artikel 2.7.6.0.6 5 Speciale tarieven 5.1 Gehandicapte erfgenamen 5.1.1 Bedrag van de vrijstelling 5.2 Verminderd tarief voor bepaalde instellingen 5.3 Aandelen, activa en vorderingen in familiale ondernemingen 6 Speciale situaties 6.1 Inleiding 6.2 Twee overlijdens binnen het jaar en overgang van dezelfde goederen 6.3 Overlijden van de vruchtgebruiker binnen de zes maanden na de verkrijging van het recht 6.4 Verwerping door een erfgenaam, legataris of begiftigde 6.5 Wettelijke terugkeer 7 Casussen

Hoofdstuk 3 Uitbreiding van de werkingssfeer van het successierecht 1 Inleiding 2 De fictiebepalingen 2.1 Inleiding 2.2 Schuldbekentenissen en bepaalde schenkingen van roerende goederen 2.3 De ongelijke verdeling van de gemeenschap 2.4 Bepaalde schenkingen binnen de drie of zeven jaar voor het overlijden 2.5 Bedingen ten behoeve van een derde persoon 2.5.1 Gemeenschappelijke kenmerken 2.5.2 Analyse alinea per alinea 2.6 Inleiding tot de fictiebepalingen van de artikelen 2.7.1.0.7, 2.7.1.0.8 en 2.7.1.0.9: gemeenschappelijke kenmerken en toepassingen 2.6.1 Algemeen 2.6.2 Gemeenschappelijke kenmerken 2.7 De fictiebepalingen van artikel 2.7.1.0.7 2.8 De fictie bij verdelingen: artikel 2.7.1.0.8 2.9 De verkoop van roerende en onroerende goederen: artikel 2.7.1.0.9

189 191 192 194 194 195 196 197 197 197 197 198 198 198 198 198 199 199 199 199 200 200 201 201 201 201 201 202 202

205 205 205 205 206 208 212 214 214 216 223 223 224 226 228 229

13

Inhoudstafel

3 De vergoedingsregeling 4 Belastbaar actief en goederen in het buitenland 5 Casussen

Hoofdstuk 4 De aangifte van nalatenschap 1 Verplichting tot indiening van een aangifte 1.1 Inleiding 1.2 Waarom moet een aangifte van nalatenschap worden ingediend?

1.3 Wie moet een aangifte van nalatenschap indienen?

1.4 Termijn voor het indienen van een aangifte van nalatenschap 1.5 Waar moet de aangifte van nalatenschap worden ingediend?

1.6 Sanctie bij het niet of laattijdig indienen van de aangifte 1.7 Inlichtingen te verstrekken door de administratie 2 Vorm en inhoud 2.1 Te gebruiken formulier 2.2 Te vermelden gegevens: artikel 3.3.1.0.8 VCF 2.2.1 De gegevens van de overledene 2.2.2 De gegevens van de aangevers en andere personen 2.2.3 Wilsbeschikking, schenkingen, vruchtgebruik en fideï commis 2.2.4 Vermogen 3 Casussen

Hoofdstuk 5 Betaling van de successierechten 1 Algemene principes 2 Het progressievoorbehoud of de cumulatie met vroegere schenkingen 2.1 Inleiding 2.2 Uitzonderingen 2.2.1 Schenkingen van bouwgronden 2.2.2 Schenkingen van roerende goederen 2.2.3 Schenkingen van familiale ondernemingen 3 De betaling van de successierechten 3.1 Wie moet betalen?

3.2 Termijn van betaling 3.3 Laattijdige betaling 3.4 Wijzen van betaling 4 Waarborgen voor het gewest voor de betaling van de successierechten 4.1 Zakelijke zekerheden 4.1.1 Termijn van de waarborg 4.1.2 De wettelijke hypotheek 4.2 Buiten de Europese Economische Ruimte wonende erfgenaam 4.2.1 Wie is erfgenaam buiten de Europese Economische Ruimte?

4.2.2 Verkrijgen van roerende goederen 4.2.3 Borgstelling 4.2.4 Voorzorgsmaatregelen 5 Casussen

230 232 233

235 235 235 235 236 237 238 238 238 239 239 239 240 241 242 242 249

250 250 252 252 252 253 253 254 254 254 256 256 257 257 257 257 257 258 258 258 259 259 259

Hoofdstuk 6 Informatieverplichting, bewijsmiddelen en controle 1 Inleiding 2 Verplichtingen van derden inzake spontane melding 2.1 Inleiding 2.2 Welke derden moeten inlichtingen verstrekken?

2.3 Wanneer moeten zij deze inlichtingen verstrekken?

2.4 Welke inlichtingen moeten zij verstrekken?

2.5 Aan wie moeten die inlichtingen verstrekt worden?

2.6 Bijkomende verplichtingen voor beroepsverzekeraars 3 Onderzoeksmogelijkheden van de administratie 3.1 Informatie uit de eigen registers 3.2 Informatieonderzoek bij derden 4 Controle

Hoofdstuk 7 Sancties, teruggave en verjaringstermijnen

261 261 261 261 262 262 262 263 264 264 264 264 265

1 Sancties 1.1 Inleiding 1.2 Overzicht van de voornaamste overtredingen en belastingverhoging 2 Teruggave van de rechten 3 Verjaring 4 Vooruitblik: toekomstige wetgeving

267 267 267 267 269 270 270

Schema 1 De regels van het erfrecht

271

Schema 2 Het wettelijk erfrecht van de langstlevende

273

Schema 3 Successierechten

274

Niet-limitatieve literatuurlijst

276