Inkijkpagina's redder in nood

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 1

Redder in nood

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 2

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 3

Benjamin Burg

Redder in nood

Uitgeverij Podium Amsterdam

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 4

© 2013 Benjamin Burg Omslagontwerp Studio Jan de Boer Beeld omslag Getty Images Typografie Ar Nederhof isbn 978 90 5759 596 7 Verspreiding voor België: Elkedag Boeken, Antwerpen www.uitgeverijpodium.nl

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 5

Voor M

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 6

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 7

Show me a hero, and I’ll write you a tragedy.

F. Scott Fitzgerald

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 8

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 9

ivo tempel trapt het koppelingspedaal een fractie te laat in, waardoor de bmw 1602 met een schok tot stilstand komt achter een zilvergrijze station met aanhanger, een paar honderd meter voor de wijd geopende muil.

‘Sorry.’

‘Ik zei je dat ik beter kon gaan rijden,’ zegt Elvira.

‘Ik zie de boot,’ roept Lois van de achterbank.

Hij duwt de versnellingspook in z’n vrij, trekt de handrem aan, plaatst zijn handen op het stuurwiel met middenin de witte en blauwe driehoekjes, en kijkt omhoog naar het gevaarte, terwijl de regen langs de gele lampen van de lantaarns slaat en mannen in oliejassen met zwaailichten de stoet tot beweging manen.

‘Dat kan nog wel even gaan duren,’ zegt hij.

De rit van Bar Monet hiernaartoe heeft helemaal niet lang geduurd, een minuut of zes hooguit, maar voelde als een oneindig lange bocht. Naast zich de nadrukkelijk zwijgende echtgenote en achterin het kind dat vroeg of hij wel wist waar het was. Hij volgde de aanwijzingen die de vrouw achter de bar hem had gegeven en vertrouwde op haar ‘niet te missen’, maar het uitzicht was minder dan gehoopt: de ramen bleven beslaan, de ruitenwissers wisten onvoldoende, zijn brillenglazen waren ook niet helemaal schoon.

Zijn opluchting was groot toen hij de borden ferries zag.

‘Er zit niets anders op dan wachten tot het zaakje in beweging komt.’

‘We hadden eerder uit die bar weg moeten gaan,’ zegt Elvira.

‘Ik moet plassen,’ zegt Lois.

9

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 10

Het is nu vijf voor zes en al donker, de Herald of Free Enterprise vertrekt volgens de dienstregeling over een uur en vijf minuten. Het is warm in de auto, Ivo draait het zijraam een paar centimeter omlaag, een smalle sleuf voor verse lucht, zonder de regen binnen te laten.

Door de beregende voorruit ziet hij glimmende kranen, druipende pontons, nat beton en roestig metaal, wezens met gele bouwhelmen op in de weer met vuistdikke kabels, sprookjesachtig verlicht en van hun zwaarte ontdaan, alsof alles daar danst en vederlicht is.

Ze zijn vanmiddag even na twee uur vertrokken voor de rit die hen via Breda en Antwerpen naar Zeebrugge zou voeren en die normaal gesproken niet meer dan anderhalf uur duurt, maar waarvoor hij, omdat het vrijdagmiddag was, de dubbele reistijd had aangehouden. Ze waren hun straat nog niet uit of Lois stelde de vraag die ze nog honderd keer zou herhalen en waarop het antwoord aanvankelijk luidde: ‘Nog niet’, al vrij snel gevolgd door: ‘Bijna.’

De files vielen niet tegen, de lucht was grijs, de zware bewolking een dreigende belofte, maar tot Antwerpen hielden ze het droog.

Op de A15 passeerden ze gebouwen van lichte steen en aluminium, midden in het weiland, loodsen van groene kunststof en donkerkleurig metaal met neonbelettering, en nergens had Ivo een levende ziel kunnen ontdekken; neergelaten luiken, geblindeerde ramen, dichte deuren, alsof het weekend hier al lang geleden was begonnen.

Doel van hun uitstapje is Roos, het nichtje van Elvira dat in Londen met haar drankzuchtige echtgenoot Mathew een flat bewoont aan Holland Park en alsof dat niet genoeg is, voor de weekenden een huis in the country met honden en paarden en personeel. Roos heeft een kind gekregen en dat kind gaan ze nu begroeten, al had Ivo daar om allerlei rede10

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 11

nen geen zin in. Dat gevoel is niet verdwenen, het wordt eerder versterkt door de grijze lucht, de kou, de striemende wind.

En de week was zo goed begonnen! Maandagochtend half tien, een half uur voor de afdelingsvergadering begon, riep Keller, Ivo’s directe chef, hem bij zich in zijn kamer en deelde hem mee dat het de directie van de Hollandsche Bank had behaagd Ivo te promoveren tot adjunct van de afdeling Kredietverlening Midden- en Kleinbedrijf. Zo had Keller het niet geformuleerd, maar zo klonk het: koninklijk, alsof hem een gunst was verleend die zelden een sterveling ten deel viel.

Je zag aan Keller dat hij van het moment genoot. ‘Ik heb goed nieuws, Tempel,’ zei hij nadat hij hem met een joyeus gebaar op een stoel had gewezen, ‘ik had het je eigenlijk al eerder willen vertellen, de kogel is door de kerk.’

Daarmee wist Ivo genoeg.

Hij was er het afgelopen jaar zelf al een paar keer over begonnen, maar dan zei Keller steevast dat Keulen en Aken ook niet op één dag waren gebouwd, waarop Ivo dan de weg naar de hel ter sprake bracht.

Zoveel tijd had hij niet, hij moest verder en verder betekende omhoog, en dat omhoog kon in een grafiek maar op één manier worden weergegeven: een lijn met een hoek van meer dan vijfenveertig graden, alles wat daaronder bleef heette bij hem stagnatie, ook al wist hij als econoom dat dit strikt genomen onzin was, maar voor stilstand of trage ontwikkeling was Ivo Tempel nu eenmaal niet in de wieg gelegd.

‘Nee,’ zei hij, toen Elvira met het plan aankwam om naar Londen te gaan, ‘dat komt me heel slecht uit, daar voel ik helemaal niks voor.’

‘Kun je niet, of heb je geen zin?’ vroeg ze.

11

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 12

‘Allebei, ik denk dat jij maar met Lois moet gaan, en ik een paar dagen hier blijf.’

Hij bedacht wat hij kon doen: hij nam de dagen dat ze weg waren vrijaf, sliep uit, deed overdag dingen waar hij normaal niet aan toekwam, al wist hij niet een-twee-drie wat, misschien bleef hij de hele dag rondhangen in zijn trainingspak, of ging hij ’s middags naar de driving range om aan zijn swing te werken, maar misschien stortte hij zich wel op zijn werk, dat kon ook, in elk geval zou hij ’s avonds, in de beslotenheid van zijn lege huis, alle tijd hebben voor zijn geheime video’s, niet op de kleine tv op zijn werkkamer, op het grootbeeld in de woonkamer, zonder te hoeven letten op het kraken van de trap.

Dit vooruitzicht wond hem zo op, dat hij voet bij stuk hield. ‘Ik ga onder geen beding naar Roos en die alcoholische Mathew,’ zei hij ferm, ‘ik ga liever gewoon dood.’

‘Misschien ben je liever helemaal lekker alleen,’ antwoordde Elvira, en daarna tegen Lois: ‘We horen wel wat papa doet, kom, we gaan eten.’

De reden voor Ivo’s gebrek aan enthousiasme was niet Mathew, het was Roos, even oud als Elvira en een flirt van de bovenste plank, een mannengek met nymfomane trekken. En dan drukte hij zich voorzichtig uit.

Ja, hij was erin getrapt, hij ook. Ze was allesbehalve lelijk, een kwart Indisch, met een slank, gespierd lichaam, matgele huid en gitzwart haar, dat ze op feesten en partijen opstak in een kunstige wrong, waardoor de ranke hals volledig vrijkwam.

Elvira was met Roos opgegroeid, lachte om haar uitdagende gedrag. Als Ivo bij de begroeting haar hand een tijdje vasthield, teder haar wang beroerde, als hij op feestjes erg vaak in haar buurt was en nog wat met haar buiten bleef terwijl de overige gasten alweer naar binnen waren, dan lach12

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 13

te Elvira daarom. In haar ogen was het spel. Dat was het voor Ivo ook, het was alleen een ander spel.

Op een avond, Roos was al verloofd met de Engelsman, had hij haar onder de acacia achter in de tuin van Elvira’s ouders voor het eerst gekust, een onthutsend gulzige kus was hem daar in het donker ten deel gevallen, die anders smaakte dan de kussen die hij kende. Naar meer vooral.

Bij een volgende gelegenheid had hij laat in de avond kans gezien met haar naar een schuurtje te ontkomen, waar ze zich tussen het tuingerei hijgend tegen elkaar aan drukten, terwijl Roos onverstaanbare woorden in zijn oor fluisterde en Ivo aangemoedigd door haar gejaagde kreten haar kleren opstroopte en grommend bij haar binnendrong, maar zo opgewonden was dat op hetzelfde moment het vonnis werd voltrokken en hij het af moest laten weten voor hij kon tonen wat hij waard was.

Roos, daar was voor Ivo na dit voorval het frisse vanaf. Ze trouwde en verhuisde naar Engeland en dat was maar beter, ze kon daar in weelde leven, en misschien was ze Mathew trouw, misschien ook niet, wie kon het wat schelen. Ivo Tempel niet in elk geval, het hoofdstuk Roos had hij uit.

‘Zo erg is het toch niet?’ zei Elvira. ‘Ik vind het fijn als je meegaat, jij toch ook, Lois, het is toch veel leuker als papa meegaat?’

Het kind speelde onder één hoedje met haar moeder, zo klein als ze was, daar kon hij nog plezier aan beleven.

‘Maar niet langer dan twee dagen, vrijdag heen, maandag terug, jullie kunnen langer blijven.’

Daar ging hij op aansturen, en wat Roos betreft, waarom zou hij zich nog schamen voor iets wat zo lang geleden was voorgevallen? Toen Elvira en hij nog niet eens een jaar samen waren? En Lois nog niet geboren was? Spijt, ja, over het feit hij geen revanche had gekregen. Spijt hield geluk13

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 14

kig een keer op, daar kon je een punt achter zetten. Maar de schaamte bleef, die woonde bij je in.

Op het ronde klokje in het dashboard is het acht minuten over zes, ze zijn in dertien minuten zes auto’s opgeschoten, een meter of dertig, niet meer.

‘Als het zo doorgaat vertrekken we niet voor achten,’ zegt hij.

‘Ik moet plassen,’ klinkt het nogmaals van de achterbank.

Ivo moet zelf ook, drie flesjes Duvel heeft hij in Bar Monet gedronken, hij hoopt dat hij het zal redden tot ze aan boord zijn.

Elvira opent het portier, klapt als ze buiten staat haar stoel naar voren zodat Lois eruit kan, dan staan ze samen in de stromende regen onder Elvira’s rode paraplu. Ze lopen voor de auto langs in de richting van het water, naar een deel van de kade waar geen voertuigen staan. Ivo volgt hun silhouetten in het schemerduister tot ze oplossen bij de containers waarop hij nog juist het woord maersk kan onderscheiden.

Het duurt lang, het moet wel een heel grote plas zijn, denkt hij, misschien moest Elvira ook, en zitten ze nu naast elkaar gehurkt achter een wand van metaal, moeder en dochter, peinzende blik naar de regen die gestaag op hen neerdaalt. Hij moet zich bedwingen om niet een paar keer te claxonneren.

En wat als ze nu eens niet meer tevoorschijn komen? Wat als ze op een regenachtige avond in maart zomaar uit je leven verdwijnen? Die dingen lees je in boeken, maar gebeuren ook echt. Eerst ga je ze zelf zoeken, je draait uit de rij en parkeert je auto bij de containers waar je hen voor het laatst hebt gezien, loopt daar als een dwaas rond, schreeuwt hun namen in de wind, maar het enige antwoord komt van 14

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 15

de veerboot die op punt van vertrekken staat, de donkere kreet van een bovenaardse koe in barensnood.

Hiermee gaat veel kostbare tijd verloren, waarvan later zal worden gezegd: in dat zinloze zoeken, auto in, auto uit, in dat geren en gevlieg op niets af, heeft hij misschien opzettelijk belangrijke tijd verdaan. Een kind weet dat het eerste uur het belangrijkste is, dat dan de kans om ze terug te vinden het grootste is. Iedereen weet dat je direct naar de politie moet gaan.

Er worden twintig man op de zaak gezet en die kunnen niets vinden, niet het geringste spoor, geen enkele aanwijzing, helemaal niets. Om gek van te worden. Dan beginnen de geruchten. Dit ruikt naar de perfecte misdaad, zeggen ze.

Hij zou ze zelf hebben laten verdwijnen, met behulp van anderen natuurlijk, omdat het al langer tussen hen niet boterde. Onder het voorwendsel van een weekendje Londen, had hij hen hiernaartoe gereden om ze over te dragen aan handlangers die wel raad wisten met zo’n opdracht en de arme Elvira en Lois zaten nu al lang en breed in een of andere woestijn weg te kwijnen in de harem van een schatrijke oliesjeik of lagen verzwaard met stenen ergens in de Noordzee, waar ze door de zware stroming natuurlijk nooit gevonden zouden worden.

Als de politie na een maand of wat nog steeds geen idee heeft wat er met moeder en dochter kan zijn gebeurd, als alle wegen doodlopen en alle mogelijkheden zijn uitgeput, wordt de zaak op de plank gelegd, er werkt nu en dan nog een inspecteur aan die tegen zijn pensioen aanzit, in zijn vrije uurtjes, omdat hij het niet laten kan, en het zijn eer te na is. Daarna worden ze een cold case, waar vijf jaar later een weekblad nog eens een grote reportage aan wijdt die bij hem alle wonden opnieuw zal openrijten.

En wat zal er in de tussentijd van hem geworden zijn?

15

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 16

Zijn bankcarrière is voorbij, hij is een wrak, woont opnieuw bij zijn bejaarde moeder, aan de drank, de pijnstillers en de kalmerende middelen, hij is geen schim meer van de veelbelovende bankier, zijn gezondheid holt achteruit, hij ziet er tien jaar ouder uit, hij verlangt naar het einde.

Dan doemen ze opeens op vanachter de auto, paraplu schuin naar achteren, wind in de rug.

‘Ik kon de auto niet meer vinden,’ zegt Elvira als ze instapt.

‘We waren je kwijt,’ verduidelijkt Lois.

En dan zijn ze opnieuw verenigd in de benauwde cabine, wachtend op beweging. Het reisdoel is niet gewijzigd, er is niets wat hen nog zal verhinderen op familiebezoek te gaan bij Roos en Mathew en de kleine Kimberley in het krankzinnig grote appartement aan Holland Park, waar ze buren zijn van John Cleese en van Pete Townsend van The Who en van Harold Pinter, die daar met Lady Antonia Fraser ook in de buurt schijnt te wonen en waar Mathew als projectontwikkelaar toch behoorlijk bij uit de toon zou moeten vallen, maar dat schijnt hem volstrekt niet te deren, en de volgende dag gaan ze naar Devonshire of Lincolnshire, Ivo is even kwijt waar dat buitenhuis precies staat, waar Mathew ’s ochtends een hockeywedstrijd met de veteranen speelt en hen in het clubhuis om één uur precies opwacht met een large gin-tonic in de hand, vragend of ze ook wat willen drinken, waarop Ivo zegt doe mij ook maar zo een en Elvira het bij een frisje houdt.

En ’s middags lopen Ivo en Mathew een rondje over de golfbaan waar Mathew al een leven lang lid is en de jaarlijkse contributie drie Hollandse maandsalarissen bedraagt, en daar zal Ivo opnieuw laten zien dat hij nog veel moet leren en zal Mathew als hij een keer een goede bal slaat uitroepen: ‘Nice shot, what went wrong?’

16

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 17

Elvira en Lois zijn al die tijd bij Roos, van hen is hij gelukkig verlost. Ze doen hun eigen dingen en zien elkaar bij het diner, waar nog een stuk of wat vrienden uit de wereld van constructing en finance zijn uitgenodigd, die met Ivo willen discussiëren over de banking business op het continent. En terwijl hij verdrinkt in dure wijnen en onbetaalbare brandy’s, zal hij zich voelen als een eskimo op de evenaar.

Ivo zet het contact aan, draait aan de knoppen van de Blaupunkt-radio.

‘Holly came from Miami FLA,’ zingt een zoetgevooisde stem, ‘hitchhiked her way across the USA...’

‘Weet je nog?’

‘Ik heb even niet zo’n behoefte aan muziek.’

Hij zet de radio zachter.

‘Hier dansten papa en mama op toen ze elkaar voor het eerst ontmoetten,’ zegt hij, terwijl hij in de achteruitkijkspiegel kijkt.

‘Weet ik,’ klinkt het verveeld.

‘We kenden elkaar al,’ zegt Elvira.

‘Van een afstand.’

‘Van een afstand, ja.’

Ivo zat in de klas bij haar oudere zus Tanja, was een paar keer bij hen thuis geweest in het grote huis aan de rand van de stad, waar het in zijn herinnering altijd een ongelooflijke chaos was. Heel anders dan bij hem thuis in elk geval.

Elvira was toen een sproetig ding met piekharen en een puntneus dat je over het hoofd zag, want ze zat ook nog eens vier onoverbrugbare klassen lager.

Ivo ging met Tanja tot een van beiden verliefd werd op een ander, hij wist niet eens meer precies wie, zij waarschijnlijk.

Tien jaar later, op de reünie ter gelegenheid van het zo17

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 18

veeljarig bestaan van hun oude school was Tanja ongelukkig getrouwd en had het sproetige zusje plaatsgemaakt voor een jonge vrouw met een bleke huid en donkerbruin haar, niet uitzonderlijk knap, maar met een goddelijk figuur.

Ivo realiseerde zich direct dat hij van deze vrouw zou kunnen houden. Ze had iets eenzelvigs en liep niet met haar vrouwelijkheid te koop, alsof haar lichaam een geheim was dat ze voor zichzelf wilde houden. In haar ingetogenheid school voor Ivo Tempel zowel een uitdaging als een belofte.

Ze dansten de hele avond op Lou Reed, Jefferson Airplane, Bachman-Turner Overdrive, en toen de muziek verstomde en Ivo haar vroeg of er iemand in haar leven was, zei ze ja, maar niet onoverkomelijk.

Zij zat in het laatste jaar van de sociaalpedagogische academie, Ivo werkte als trainee op het hoofdkantoor van de Hollandsche Bank. Uiteenlopende werelden, maar ook met overeenkomsten. Zij leerde toch om later mensen te helpen? Deed hij niet op een bepaalde manier hetzelfde? Mensen die het minder nodig hadden misschien, maar toch ook medeburgers, met hun dromen, angsten en verwachtingen.

Haar voorland werd bevolkt door sociaal zwakke ruziezoekers en depressieve mislukkelingen, en dat was inderdaad tamelijk ver verwijderd van de zakenmensen waar de Hollandsche Bank brood in zag. Daar moest je van houden. Hij had daar zelf minder mee, daar kwam hij eerlijk voor uit.

Het scheen Elvira niet te deren, zij geloofde in de jonge bankier die het vriendje van haar zus was geweest, zij zag wat in zijn keurige pakken, vond hem een aangename afwisseling, vergeleken met de zorgelijke piskijkers die zich aangetrokken voelden tot de opleiding die zij volgde.

Ivo bekende dat hij andere ambities koesterde, dat hij soms droomde van verre landen en onbekende kusten, dro18

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 19

men die hij verwoordde in gevoelige gedichten die toen hij jong was hun weg vonden naar de schoolkrant, later naar een plastic map onder in de boekenkast op zijn studeerkamer, niet meer dan de eerste twee regels vaak, een min of meer veelbelovend begin, doodlopend op het wit van een lege pagina.

Hij had na zijn afstuderen geaarzeld tussen de journalistiek en het bankwezen, kon aan de slag als redacteur van De Financieele Tijd, maar had uiteindelijk om allerlei redenen gekozen voor een traineeship bij de Hollandsche Bank. Het was een keuze geweest tussen het woord en de daad, legde hij haar uit. Tussen aan de kant blijven staan en meedoen.

Hij was in wezen namelijk geen toeschouwer.

Toeschouwers hebben we genoeg, voegde hij daaraan toe, en het was toen of hij zijn moeder hoorde, die, hoewel ze niet uit de buurt van Rotterdam kwam, zelfs niet uit Nederland, de titel van het lokale voetballied tot haar lijfspreuk had gemaakt.

Hij ging werken bij de Hollandsche Bank, dezelfde bank waar hij nu nog werkt – zij het niet meer op het hoofdkantoor – waar hij zojuist een volgende stap heeft gezet en hoopt op een dag de top te bereiken, waar hij dan zeker een interview zal geven aan een redacteur van datzelfde financiële dagblad, waarmee de cirkel rond is en zal blijken dat de keuze die zijn moeder zo gelukkig maakte, inderdaad de juiste was.

Hij schrikt op van luid getoeter en een por in zijn zij. De zilverkleurige Mercedes-station met aanhanger heeft een gat van zeker honderd meter geslagen.

‘Zit je te slapen?’

Ivo start de motor, steekt in een reflex zijn hand op voor de bestuurder achter hem ten teken dat hij er weer helemaal bij is, en sluit aan.

19

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 20

Het is al een tijdje stil achterin, Lois is eindelijk in haar Kuifje begonnen: De zonnetempel.

‘Is het mooi?’ vraagt Ivo. Geen antwoord. Hij vraagt het nog een keer. Dan zegt Elvira: ‘Papa vraagt je wat.’

‘Heel mooi,’ antwoordt ze.

Ivo is blij met dit antwoord, hij is blij dat zijn dochter nu al plezier beleeft aan een stripboek dat hijzelf pas in zijn studietijd las.

‘Ik heb het ook gelezen,’ zegt hij.

‘Wie vond jij het leukste?’

Ivo denkt even na, zegt dan: ‘Kapitein Haddock. En jij?’

‘Ik vind Jerommeke het leukste, en dan tante Sidonia, maar die zijn uit Suske en Wiske. Las jij vroeger ook stripboeken?’

‘Toen ik jong was waren er niet zoveel strips. Ik las Eric de Noorman en Dick Bos en Kick Wilstra, over een jongen die een heel beroemde voetballer werd.’

‘Die bestaan nu denk ik niet meer.’

‘Ik herinner me een stripverhaal waar ik zo bang van werd dat ik er niet van kon slapen. Zal ik zeggen waar het over ging?’

‘Ik weet niet,’ zegt Lois.

‘Hij was in zwart-wit, en ik weet niet meer precies hoe en waarom, maar op een gegeven moment worden mensen opgesloten in een donkere, gewelfde kelder onder een kasteel. Een soort gevangenis. Ze worden aan de muren vastgeketend en dan worden er luiken opengezet waardoor water naar binnen begint te stromen. Het water stijgt steeds hoger, terwijl zij niets kunnen doen. Dat maakte me zo bang dat ik niet kon slapen, en toen heeft oma op een dag dat stripboek afgepakt.’

‘Wat heeft oma er toen mee gedaan?’

20

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 21

‘Ik denk dat ze het heeft weggegooid, ik heb het nooit meer gezien.’

‘Echt iets voor je moeder,’ zegt Elvira.

‘Wat zegt mama?’

‘Niks, lees maar lekker verder.’

‘Hoe kom je erbij om dat nu te vertellen?’ vraagt Elvira.

De regen slaat met fijne naalden tegen de ruiten en de veerboot rijst daar voor hen omhoog als een gigantische, verlichte kerstboom. Van waar ze nu staan hebben ze goed zicht op het binnenste van het schip, ze zijn misschien nog twintig auto’s verwijderd van de neergelaten laadklep waarover ze dadelijk de helverlichte spelonk zullen binnenrijden. Het lijkt of de regen minder is geworden, maar de mannen tussen de rijen auto’s zwaaien hun lantaarns nog fanatieker en dwingender dan voorheen.

Ivo kijkt of hij van rij kan wisselen, hij heeft het gevoel in de verkeerde rij te staan, net als voor de kassa’s in de supermarkt. Hij stuurt juist zover naar buiten dat de bumper van de bmw een stukje uitsteekt, maar in de volgende meters corrigeert hij zijn koers.

‘Heeft geen zin.’

Het heeft inderdaad allemaal weinig zin, ze staan waar ze staan en zullen straks in konvooi naar binnen gaan, er is geen ontkomen aan. Ontsnappen is er niet bij. Hij hoeft niet te denken dat zo dadelijk een van die beladers naar hen toe zal komen, hij het raampje open zal draaien en het pokdalige gezicht van een man zonder leeftijd zich naar binnen zal buigen en in rasperige, Belgische tongval zal zeggen dat de boot vol is, dat het ze heel erg spijt, en ze morgen de eerste zijn, maar dat ze vanavond niet mee zullen kunnen.

En dan stilletjes hopen dat de volgende boot ook vol is en Engeland vanwege de plotselinge uitbraak van een dodelij21

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 22

ke vogelziekte niemand van buiten toelaat, zodat er niets anders op zit dan hun hele plannetje vaarwel te zeggen.

Nog een minuut of wat en ze staan daar in het stalen ruim, in het helse lawaai van auto’s die nu nog in afzonderlijke rijen staan, maar straks op minder dan een halve meter van elkaar zullen komen, amper ruimte om je zijdelings uit de cabine te bevrijden.

De eerste aanstelling na zijn traineeship was op het kantoor Utrecht, zijn geboorteplaats. Zijn beoordelingen waren uitzonderlijk positief, er werd melding gemaakt van een helder verstand en aangename manieren, van doelgericht optreden, ook in besmette dossiers. Aan de debetzijde stond een zekere eigenzinnigheid, een onvoldoende rekening houden met bestaande gezagsverhoudingen, maar daar kon aan worden gewerkt.

Zijn moeder belde hem daar elke dag en dat doet ze nog steeds, ook nu hij bij een andere vestiging werkt. ‘Mag ik doctorandus Tempel van u?’ En als het meisje aan de telefoon niet snel genoeg reageert: ‘Mijn zoon, die econoom is bij uw bank.’

Ivo vergeeft het haar. Hij vergeeft zijn moeder alles. Veranderen kan hij haar toch niet meer. Vergiffenis is het minste wat hij zijn moeder kan schenken. Waarom een oude vrouw lastigvallen met verwijten? Verwijten bewaart hij liever voor Elvira, die zich tenminste kan verdedigen.

Het is bijna half zeven. Als ze thuis waren gebleven werd nu het eten opgediend. Elvira kookt op de dagen dat ze niet werkt, en als ze wel werkt meestal ook. Als het er niet van komt, halen ze eten bij Warung Annie, een goede Indische toko een paar straten verderop, die een smakelijke rendang maakt. Of ze halen pizza. Ivo is niet dol op pizza, hij prefereert de Indische keuken, vooral het rundvlees met kokos en de scherpe vis.

22

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 23

Als ze Indisch eten denkt hij soms aan Roos, door de geuren die hem terugvoeren naar die warme zomeravonden toen alles mogelijk leek.

Ivo draait zich om, hij wil zien hoeveel auto’s er nog achter hen staan, wil een schatting kunnen maken van de tijd die het zal duren om de laatste voertuigen aan boord te krijgen.

Hij kan leukere dingen bedenken dan op een regenachtige vrijdag in de eerste week van maart in het begin van de avond in de rij te staan voor een veerboot met bestemming Dover.

Alleen thuis zijn bijvoorbeeld, je eerste koude biertje openen en dat langzaam opdrinken terwijl je de kamer rondkijkt waarin buiten jouzelf niemand aanwezig is. De andere bewoners zijn vertrokken, hun sporen zijn overal zichtbaar en het is een geruststelling te weten dat ze terug zullen keren, maar voor het moment is het wel zo fijn dat ze er niet zijn. En jijzelf nergens naartoe hoeft. Niets hoeft te doen.

Straks eten halen bij de toko misschien. Maar eerst genieten van de stilte, de leegte van deze kamer, die je nooit meer voor jezelf hebt, waar altijd wel iemand van het gezin aanwezig is.

Als zich de eerste tekenen van somberheid aandienen, te herkennen aan een vage ongerustheid, een zeurend gevoel in de onderbuik, is het zaak een nieuw blikje te openen.

En dan ontspannen. Misschien al de banden naar beneden halen, de dozen waarin de films zitten alvast uitstallen op de grond voor de televisie en de videorecorder die in het tv-meubel staan. Beide van Sony, betrouwbaar merk met een haarscherp beeld, dat ook als je het stilzet trillingvrij blijft.

Misschien vast een keuze maken voor straks: Stephanie 23

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 24

Swift, die zeven uit de kluiten gewassen mannen te woord staat, of anders de elegante vrouw in bontjas die het omslag siert van Fisting Fiesta, of een van de slachtoffers uit de vijfdelige serie Pain. Die Duitse vrouwen mogen pas later op de avond, als je je een verontschuldiging hebt gezopen en niet meer helemaal toerekeningsvatbaar bent, omdat je in een roes van geilheid en weerzin verkeert. Dat is nu nog niet. Misschien beter eerst naar Warung Annie, het kan zijn dat de dochter je bedient, de dochter van wie je het sterke vermoeden hebt dat ze je gedachten kan lezen.

Er komt schot in de rij, alsof er plotseling ruimte beschikbaar is gekomen, een extra dek, dat tot nu toe gesloten was. Ivo start de motor, schakelt in de eerste versnelling en volgt in de stroom.

‘We gaan naar binnen, we mogen naar binnen,’ klinkt het als een liedje van de achterbank.

Ivo heeft als hij het enthousiasme van zijn dochter hoort bijna vrede met hun onderneming.

Zijn dochter was een ongelukje dat zich ontpopt heeft tot het grootste geluk van zijn leven. Hij kan zich een bestaan zonder haar niet meer voorstellen. Hij kan zich niet voorstellen dat hij niet over haar ragfijne blonde haren zou kunnen strijken, in haar lichtblauwe zwemogen zou kunnen kijken en een wereld zien van volmaakte onschuld.

Lois is voor Ivo het tastbare bewijs van de zuiverheid van de schepping, ook al is ze strikt genomen een vergissing.

Elvira slikte de pil, maar werd toch zwanger. ‘De wonderen zijn de wereld nog niet uit,’ zei zijn moeder. Ivo geloofde niet in wonderen en geloofde niet dat zijn moeder meende wat ze zei. Hij hield het op vergeetachtigheid – de vriendelijke verklaring – Ivo hield de vriendelijke verklaring voor de juiste, hoewel hij niet kon helpen te denken dat ze haar anticonceptie met opzet was vergeten, niet om hem 24

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 25

te dwingen, om de zaken te versnellen. Omdat ze verandering in haar leven nodig had.

Hij voelde zich gevleid door het feit dat ze hem daar kennelijk bij nodig had en daarom vertelde hij zichzelf dat het heel goed mogelijk was dat Elvira de tel was kwijtgeraakt, zich in de dag had vergist, haar pil domweg was vergeten.

Nalatigheid, ingegeven door een sterke, onbewuste wens.

Hij was geen psycholoog, maar zoveel begreep hij wel van mensen, dat ze vaak dingen deden die alleen via een omweg te verklaren waren.

De komst van hun tweede kind liet op zich wachten. Hij had tijd nodig om de onverwachte geboorte van hun eerste te verwerken. Tot ze beter wisten wie ze waren, kwamen meer pottenkijkers niet van pas.

Ze kochten een huis, richtten dat in met meubelen uit hun studentenkamers, aangevuld met nieuwe spullen. Kozen kleuren en materialen, waarbij ze om het evenwicht niet te verstoren het midden zochten tussen hun beider smaak.

Dit evenwicht werd bedreigd toen Ivo iets kreeg met een negentienjarige studente die drie maanden met de praktijk van het bankwezen kennis kwam maken. Ze werd te werk gesteld op de afdeling van Keller, die Ivo als haar begeleider aanwees, omdat hij ‘het dichtste bij haar stond’. Ivo Tempel kon het daar alleen maar mee eens zijn.

Ze was niet lelijk, had opvallend lange benen, een fris, open gezicht, en een praktische instelling – minder zweverig dan Elvira – hij vond haar een verademing.

De begeleidingsgesprekken werden verschoven naar de avonden als het bankgebouw verlaten was. De eerste keer dat ze vrijden nam hij haar op zijn eigen bureau, later gebruikten ze daarvoor het bureau van Keller, wat het nog opwindender maakte.

25

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 26

In die kamer werden ze op een avond betrapt door een schoonmaakster die in het gebouw was achtergebleven en het incident de volgende dag aan het hoofd van de huishoudelijke dienst rapporteerde, die op haar beurt Keller inlichtte.

De stage werd beëindigd en Keller liet zich van zijn sportieve kant zien. ‘Het had mij ook kunnen overkomen Tempel, maar niet hier, doe dat in godsnaam nooit meer hier. En niet met zo’n jong ding.’

Daarmee leek de kous af en was Ivo goed weggekomen.

Het moedigde hem aan open kaart met Elvira te spelen. Ze hadden elkaar absolute eerlijkheid beloofd, dat ook. Hij zei haar welke vergissing hij had begaan, één keer maar, vertelde hij, want ook aan absolute eerlijkheid zitten grenzen. Hij voegde eraan toe dat hij niet begreep hoe hij zo stom had kunnen zijn, waarop Elvira zei dat ze hem vergaf. Hij wees nog wel even op het feit dat zij toen ze elkaar ontmoetten een verhouding had met een getrouwde man met kinderen, wat niet hetzelfde was, maar ook niet honderd procent zuiver.

Zand erover.

De rode Ford Taunus die voor de Mercedes stond is al naar binnen, nu volgt hun voorganger met de aanhangwagen en dan is het eindelijk hun beurt, dan stuurt Ivo de koningsblauwe bmw met benzine-inspuiting langzaam over de opstaande rand van de laadklep en over de hoge stalen drempel die de toegang vormt tot het ruim.

Het koetswerk gaat niet alleen sterk omhoog en omlaag, het schudt heen en weer, als een paard dat huivert voor een hindernis. Ivo geeft extra gas, het geraas gaat verloren in een orkaan van brullende motoren. Hij zit niet meer alleen aan het stuur, maar maakt deel uit van iets groters: samen met alle anderen die hier hun plaats innemen zijn ze onderweg naar een gedeelde bestemming.

26

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 27

Hun bmw eindigt halverwege de middelste rij, met links en rechts nog twee rijen en daarnaast een smalle loopbrug, hoger dan de laadvloer, waarover ze de trappen kunnen bereiken. Ze stappen uit, en terwijl Elvira Lois bij de hand neemt en haar door de smalle ruimtes tussen de auto’s in de richting van de trappen leidt, pakt Ivo uit de kofferruimte de lederen weekendtas waarin alles zit wat ze voor de overtocht nodig zullen hebben.

De vloer bestaat uit gifgroene metalen platen met opgelegd visgraatmotief, zwarte banen in de lengterichting waartussen de auto’s staan, en dwars daarop gele stroken waarover om de zoveel meter een zebrapad is geschilderd.

De wanden waren ooit wit, hij ziet stangen en draaiende delen bij de deuren waar nu nog de avondlucht zichtbaar is en boven hun hoofd besmeurde bouten, moeren groot als een mensenhoofd, en als ze zich tussen de bumpers een weg banen naar de zijkant van het ruim, waar de trappen zijn, overvalt hem het stadiongevoel: te veel mensen, te veel lawaai, onvoldoende frisse lucht.

Als ze voetje voor voetje in het spoor van hun medepassagiers de ijzeren treden bestijgen, in een geur van olie en uitlaatgassen, als ze zich langzaam uit de buik van het schip een weg omhoog werken, is het of ze langzaam weer in de bewoonde wereld komen.

Boven sluiten ze niet aan in de lange rij die staat te wachten om de volgende trap te kunnen beklimmen. Ivo slaat links af, waar een bord met no passengers, staff only hangt, daar volgens hem geplaatst om genegeerd te worden.

‘Ze willen niet dat iedereen deze weg neemt,’ zegt hij, ‘net als in sommige steden waar ze het verkeer omleiden, alleen om het centrum te ontlasten.’

‘Weet je het zeker?’ vraagt Elvira.

‘Volg mij maar, aan de andere kant is ook een trap, dat gaat 27

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 28

veel sneller.’ En zonder antwoord af te wachten beent hij linksaf over het gangboord naar de voorkant van het schip.

‘Ik geef jullie een kleine rondleiding,’ zegt hij, terwijl hij zich omdraait naar dochter en echtgenote.

‘Papa heeft er zin in,’ zegt Elvira.

‘Ik heb er heel veel zin in.’

‘Ik wou dat we er al waren,’ zegt Lois.

‘Links zie je Zeebrugge,’ zegt hij, ‘als je goed kijkt zie je daar de toren van het Palace Hotel waar we vanmiddag hebben gezeten, en daarachter ligt de stad Brugge, maar die kun je van hieruit niet zien. En daar weer achter ligt het Vlaamse land.’

‘Ja, en daar weer achter de rest van de wereld.’

‘En hier rechts van ons,’ gaat hij onverstoorbaar verder, ‘achter die ijzeren deuren, bevinden zich de hutten van de bemanning, en die trap daar verderop, ik durf te wedden als je die opgaat, kom je op de brug waar kapitein Haddock aan het roer staat.’

‘Welnee, papa,’ zegt Lois met een buiging in haar stem die kinderen voor aperte onzin bewaren, ‘die bestaat toch helemaal niet.’

‘Kom, laten we doorlopen, dadelijk zijn alle plaatsen bezet,’ zegt Elvira.

‘Gaan jullie maar vast, ik moet eerst nog even naar de wc, ik zie jullie in de salon hierboven.’

En terwijl Elvira met Lois aan de hand doorloopt en om de hoek verdwijnt, gaat Ivo de wc binnen waarop eveneens staff only staat.

Hij betreedt verboden terrein, hier komen alleen geüniformeerde mannen, en als hij voor het meest rechtse van de drie urinoirs gaat staan, zijn tas naast zich op de grond zet en zijn gulp opent, voelt hij dat hij elk moment op de schouder kan worden getikt.

28

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 29

Daardoor duurt het even, maar als het dan zover is, als de druk op zijn blaas bijna ondraaglijk is geworden en hij zich eindelijk durft te laten gaan, klettert een koninklijke straal schuimende pis tegen de achterwand en op de metalen zeef die de bodem van de bak afdekt.

Op die bodem, dat ziet hij nu ook, liggen tal van kleine voorwerpen: twee lichtblauwe hoestbonbons, om de stank te neutraliseren, ernaast een verweekte sigarettenpeuk waarvan het merk niet meer te lezen is, daarnaast iets donkers dat er op het eerste gezicht uitziet als een insect, maar ook een kleine bloedprop zou kunnen zijn, die de pisbuis van een van de opvarenden heeft verlaten, hier is blijven steken en langzaam naar auberginepaars is verkleurd; tegen de rand, waar zeef en porseleinen bak elkaar raken, ligt een pleister met het gaasje omhoog, ernaast plakken twee haren tegen de wand.

Een verdronken land van kleine artikelen en menselijk afval ligt daar in de diepte en Ivo zet de hele polder onder water met een niet te stoppen stroom honderd procent verwerkte Duvel, achtenhalf procent alcohol, waarvan hij nu een deel uitpiest, maar dat voor het overgrote deel al in zijn bloed is opgenomen en ook dat voelt hij nu.

Nu hij zich eindelijk van de druk op zijn blaas kan bevrijden is het of zich een nieuwe dronkenschap van hem meester maakt, een bijna hilarische vrolijkheid, die maakt dat hij zou willen zingen.

Hij luistert naar het gekletter en gespetter van de straal, en slaakt een diepe zucht: ‘Aaaah,’ klinkt het door de lege ruimte, ‘aaah, dat lucht op.’

Als hij de zware deur achter zich heeft gesloten en weer buiten op het gangboord staat, is hij een ander mens. Hij heeft er bijna zin in om straks in Dover aan te komen. Hij verheugt zich op de rit naar hun logeeradres in Londen, de 29

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 30

hartelijke begroeting, de warme omhelzing van Roos, de kussen, waarvan er eentje half op zijn mond terecht zal komen, dat weet hij nu al, de geur van haar lichaam, die onveranderd zal zijn, die zoete mengeling van oosterse kruiden en kokos, die onweerstaanbare geur die hij vooral moet proberen niet op te snuiven, niet in te ademen, omdat die anders in je systeem gaat zitten en er voorlopig niet meer uit te krijgen is, als een hardnekkige vlek waar zelfs de stomerij moeite mee heeft, een vlek die hem blijft achtervolgen, hem blijft herinneren aan de tuin en het schuurtje. En Roos zal misschien even langs zijn hals strelen, heel even maar en heel kort, te kort voor anderen om het op te merken, maar hij zal het voelen, haar vingertoppen zullen branden op zijn huid en hij zal opnieuw krankzinnig van verlangen worden, of hij het wil of niet.

Laat maar komen, denkt hij terwijl hij naar de voorkant van het schip loopt, en terwijl hij de trap passeert die naar de brug voert overweegt hij de kapitein even de hand te gaan schudden, maar hij is nog wel zo nuchter dat hij daarvan afziet.

In de salon is het al druk, maar terwijl hij nog in de deuropening staat en zijn medepassagiers zich langs hem heen de ruimte binnen werken, ziet hij dat Elvira en Lois een tafeltje vlak naast het buffet hebben gevonden en daar een stoel voor hem vrijhouden.

Hij houdt van ze als hij ze daar ziet zitten, wachtend op hem en niemand anders. Want stel hij was niet direct gekomen, stel hij was opgehouden door een van de bemanningsleden die hem vroeg wat hij in godsnaam op hun toiletten deed, stel hij was hier een half uur later verschenen, dan zaten ze daar zonder twijfel nog steeds. Te wachten op hem. Op hem en niemand anders.

Hij baant zich door de menigte een weg naar hun tafel, en 30

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 31

als hij de stoel bijschuift en gaat zitten, is het zes minuten voor zeven, de Herald of Free Enterprise zal zoals het er nu uitziet op tijd vertrekken.

‘Waar is de tas?’

Ivo kijkt naast zich op de grond, achter zich, maar nergens de bruinlederen weekendtas die hij van zijn eerste salaris heeft gekocht en in de loop der jaren alleen maar mooier is geworden, precies zoals de verkoper had voorspeld.

‘Laten staan.’

‘Domme papa,’ zegt Lois.

Elvira zegt niks, ze kijkt hem alleen aan, en in haar blik komt een oordeel naar voren dat grosso modo overeenkomt met dat van de dochter, maar nog iets sterker.

Hij vecht zich een weg terug door de mensenmassa die nog steeds naar binnen stroomt. Hij houdt zijn adem in, vermijdt ze in de ogen te kijken. Hij gaat de strijd aan met hun jassen, hun jekkers, hun parka’s. Verzet zich tegen hun lijven, de mollige armen, het heupvet, de zware billen. Wil hij naar buiten dan zal hij hier doorheen moeten en wil hij niet stikken dan zal hij toch een keer adem moeten halen en dan, of hij het leuk vindt of niet, zal hij hen ruiken, de uiengeur vanonder hun oksels, de zure stank van hun hoofdhuid, het goedkope parfum dat hun lichaamsgeur amper kan verhullen, waardoor het bederf eerder scherper naar voren treedt.

Als hij eindelijk buiten is, in de frisse lucht, staat hij te hijgen als een paard.

Hij vindt de tas waar hij hem heeft achtergelaten en binnen een paar minuten is hij terug, juist op het moment dat hij door een lichte schok meent te voelen dat het schip zich losmaakt van de kade.

De zware stoot van de scheepshoorn blijft achterwege.

Of ze hebben hem door de herrie niet gehoord, dat kan ook.

31

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 32

‘Zullen we samen wat te eten halen?’

Zijn dochter staat al naast hem, biedt hem haar linkerhand, een warme, vochtige kinderhand die zich vol vertrouwen aan hem geeft. Samen sluiten ze aan in de rij voor het buffet.

‘Ik wil ook wat drinken,’ zegt Lois.

‘Natuurlijk, we gaan wat eten en drinken. Mama wil geloof ik een slaatje, ik neem denk ik de kroketten.’

‘Ik wil een knakworst,’ zegt zijn dochter, ‘met ketchup.

En chocomel.’

‘Komt in orde,’ zegt Ivo, ‘maar het duurt nog wel even voor we aan de beurt zijn.’

Hij kijkt naar de opgeschoren nek van de Engelsman die voor hem staat, een opgezwollen pak vlees, alsof hij kwaad is en kracht zet, en om die nek, net boven de kraag van zijn poloshirt, spant een gouden ketting met zware wigvormige schakels. Ivo zou niet graag ruzie met hem krijgen. De vrouw met een hoofd vol kleine witte krullen die naast hem staat, ziet er ook uit alsof ze een mep niet uit de weg gaat.

Hij zorgt ervoor dat hij voldoende ruimte tussen hen laat, want je weet nooit. Achterbuurters noemde zijn moeder ze, en daar zijn er hier behoorlijk veel van.

‘Ik vind het leuk hier,’ zegt Lois.

Het is benauwd in de grote salon die het interieur van een verlopen nachtclub combineert met de akoestiek van een overdekt zwembad, het is er warm en je kunt jezelf er amper verstaan. Opnieuw voelt Ivo een lichte schok.

‘Ik denk dat we al los zijn van de wal,’ zegt hij tegen Lois, schreeuwt hij in haar oor. ‘Ik geloof dat we al varen, nu is de vakantie echt begonnen.’

‘Ik voel niks,’ zegt Lois.

Nek en krullen schuifelen stapje voor stapje verder, Ivo en Lois schuifelen achter hen aan, Lois nu en dan op haar 32

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 33

tenen om te kijken wat er in de cafetaria te koop is. Ze zijn bijna aan de beurt. Ivo laat zijn hand soms even rusten op haar smalle schouder.

Nu meent hij een zacht getingel te horen, van wind die door een bevroren bos waait en de ijspegels aan de takken in beweging brengt. Een zacht klingelen, onhoorbaar bijna, een helder, opgetogen geluid. Alsof het Kerst is en de belletjes in de boom door een vrouwenhand worden beroerd.

Voor hen mensen, achter hen mensen, ingeklemd tussen vreemde mensen staan ze in de rij, terwijl ergens muziek wordt gemaakt, amper hoorbaar in het lawaai van de menigte. Hij zou iedereen even tot stilte willen manen om te horen wat het is dat in de verte dit geluid voortbrengt.

Het lijkt of het iets toeneemt, niet alleen in volume, ook in dichtheid, alsof het niet wordt voortgebracht door pegels of klokken van zilverglas, maar door een servies van wijnen champagneglazen dat in een wankele buffetkast dicht op elkaar staat, terwijl een grote kerel door de kamer beent. De glazen leunen tegen elkaar, dat is duidelijk te horen, ze resoneren, brengen een gezamenlijk geluid voort, hoog en laag combinerend tot een symfonie voor glasblazers en kast, een intens gerinkel met een doordringende boventoon, die snel aan scherpte wint.

Toch lijkt het of hij de enige is die dit hoort. Hij heeft niet de indruk dat de passagiers die voor en naast hem staan dezelfde akoestische ervaring delen. Het is misschien een impressie die ergens anders vandaan komt. Zoals je weleens denkt dat je je naam hoort roepen, omkijkt en ziet dat er helemaal niemand is. Waardoor je begrijpt dat het in jouw hoofd was, hoorbaar alleen voor jou, dat het een ingebeeld geluid was, voortgebracht door verlangen of angst of een combinatie van die twee.

Het geluid van dit glasensemble komt misschien ook uit 33

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 34

hemzelf voort. Klinkt misschien alleen in zijn oren. Het is mogelijk de voortzetting van zijn plotselinge vrolijkheid, die begon toen hij op de wc eindelijk zijn blaas kon legen, versterkt door de aanblik van vrouw en dochter en de stoel die ze voor hem hadden vrijgehouden, die hem niet alleen verzoende met de nabije toekomst, maar met het leven zelf.

Misschien is dit een van die kostbare momenten waarop het hele leven je als een geweldig avontuur voorkomt, een niet te versmaden avontuur dat geleefd moet worden en gevierd. Vandaar die feestelijke klanken.

En dat allemaal door drie flesjes Duvel, de zilte geur van water, de wind, het ruisen van de zee.

Als hij niet stond vastgeklonken tussen zijn medereizigers, als hij maar iets van ruimte had gehad, zou hij nu even heel diep ademhalen, zou hij zijn hoofd even flink heen en weer schudden om zich van deze wonderlijke hallucinatie te bevrijden.

Daar komt het weer, een hagelbui die aan naderend onweer voorafgaat: de lucht was zojuist nog helder, helderblauw, met hier en daar een onbeduidende wolk en heel in de verte iets grijs, de slagschaduw van iets, maar zo ver weg dat het misschien nooit naderbij zou komen. Maar dan begint het toch, dan klinken opeens die korte, venijnige inslagen, dat droge tikken van ijs op metaal, en wat net nog een lieflijk koor van ijle meisjesstemmen was, een dans van glazen muiltjes op een kristallen vloer, krijgt nu snel meer zwaarte, alsof er ook flessen in het geding zijn, driekwartliterflessen, die allemaal een ander geluid voortbrengen, naargelang hoe vol ze zijn, of leeg, voor wie de zaken somber in wil zien.

Ivo krijgt de indruk dat hij niet langer de enige is die iets merkwaardigs hoort. Hij ziet om zich heen dat nekken worden gestrekt, hoofden worden gedraaid, ogen die de ruimte 34

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 35

afspeuren naar iets ongebruikelijks, iets wat er eerder niet was en nu opeens de aandacht vraagt. Misschien vergist hij zich, maar hij gelooft dat zelfs zijn voorbuurvrouw, de partner van de Engelse worstelaar, om zich heen kijkt alsof ze zich van iets buiten zichzelf bewust is.

Misschien komt het toch niet uit zijn eigen hoofd. Misschien is het wel degelijk het glaswerk dat daar in hoge kasten achter het buffetpersoneel staat opgetast, dat door een vreemd vibreren in beweging wordt gebracht. Een hevige siddering, die zijn trillingen doorgeeft aan de kast en zijn inhoud en daar de zaak aan het fluiten brengt. Een onregelmatig draaien van de motoren bijvoorbeeld. Een haperen van de cilinders die moeilijk op gang kunnen komen. Een stroef losraken van de kade misschien, veroorzaakt door de stalen kabels die nog vastzitten aan de dukdalf langs de wal.

Moeizaam manoeuvreren van het schip dat zich met kracht probeert te bevrijden. Krachten en tegenkrachten die om de voorrang strijden.

Het is een vol geluid nu, van glas en glazen, schotels en lepeltjes die de klank overnemen en het ritme snel te pakken hebben. Het klinkt in feite niet onaangenaam. Het is een vrolijke herrie die uit de kast opklinkt, en de barman met zijn gestreepte vest en de twee barvrouwen die hem assisteren en eenzelfde vest dragen, wekken niet de indruk dat ze iets ongebruikelijks horen, ze gaan rustig voort met het tappen van bier en het schenken van koffie en van gin en tonic, het verstrekken van warme worst, ze helpen snel en efficiĂŤnt iedereen aan eten en drinken en nu zijn ze bij hen aangekomen, nu mogen Ivo en Lois het eindelijk ook zeggen.

Ivo kijkt naar Lois of ze iets bijzonders hoort, maar zijn dochter is in beslag genomen door de etenswaren in de counter en de mensen van de bediening.

35

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 36

Hij heeft een blad van de stapel gepakt en probeert een schatting te maken van wat erop past, van wat hij in één keer mee zal kunnen nemen. Het drinken en het slaatje zal gaan, de knakworst van Lois kan er ook nog wel bij, maar van de kroketten ziet hij af, die bewaart hij voor later, daar komt hij wel voor terug als het straks rustig is, als ze de haven uit zijn en iedereen geholpen is.

Hij plaatst zijn bestelling, aarzelt of hij voor zichzelf een cola zal nemen of een bier, besluit dan, terwijl de dikste van de barvrouwen hem vragend aankijkt en hij de blikken voelt van de wachtenden achter hem, tot een gin-tonic.

‘Doe maar een large gin-tonic,’ zegt hij, alsof daarmee zijn aarzeling is verklaard.

Hij geeft de vrouw een briefje van vijfentwintig en krijgt een vijfje en een handvol munten terug. Hij doet een stap achteruit, wil alvorens het blad te pakken eerst het geld terugstoppen in zijn portemonnee, maar dan gebeurt er iets vreemds. Op het moment dat hij zich half omdraait richting salon en tegelijkertijd zijn vuist opent om te zien of de vrouw hem het juiste wisselgeld heeft teruggegeven, glijden de munten zomaar uit zijn hand.

Een rijksdaalder, drie guldens, twee kwartjes en een dubbeltje kletteren op de grond en rollen voor zijn voeten langs richting het eetgedeelte. Hij bukt zich, mompelt een excuus tegen zijn achterbuurman, en komt snel weer overeind. Drie flesjes Duvel, tussen half vijf en kwart voor zes, meer dan een uur geleden.

Dan pakt hij het blad en loopt hij met Lois terug naar de tafel waar Elvira op hen wacht.

‘Papa liet zijn geld vallen.’

Elvira reageert niet.

‘Hoor jij dat ook?’ vraagt ze. ‘Hoor jij dat gerommel ook, alsof er onweer nadert?’

36

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 37

Zeker, hij hoort het ook, hij heeft het de hele tijd al gehoord, dat gerinkel, die hoge stemmen van glas waar zich langzaam maar zeker zwaardere tonen bij zijn gaan voegen, als een partij voor mannenstemmen die later invalt, eerst zacht, maar allengs toenemend in volume, als in een opera van Richard Wagner.

Aan het koor uit Parsifal doet het hem denken, ergens in de derde akte, de muziek die zijn vader bewaarde voor de zondagmiddag, nadat hij zijn dutje in de luie stoel had gedaan en zijn moeder en hij op hun tenen door het huis moesten sluipen.

Als hij dan anderhalf uur later zijn ogen opendeed, als je eindelijk weer vrij adem kon halen, zette hij die muziek op, alsof hij iets wilde doen dat het absolute tegendeel van de voorafgaande stilte was. ‘Ja, Wagner,’ zei hij dan, ‘er gaat niets boven Wagner.’

En dan klonk het koor, de zware mannenstemmen die op leken te doemen uit de mist.

Op hetzelfde moment ziet hij vanuit zijn ooghoek iets bewegen. Als hij opzij kijkt ziet hij nog juist dat de knakworst die op een schotel op de tafel naast hen ligt, eenzelfde worst als waar Lois nu haar tanden in zet, spontaan in beweging komt, van het schoteltje over tafel rolt en op de grond valt.

Een worst die van tafel rolt. Dat is wat hij ziet, dat is wat hij denkt. Ik zie een worst van de tafel vallen, zonder dat iemand hem schijnbaar heeft aangeraakt. Alsof het een film is, een animatiefilm waarin de voorwerpen tot leven komen en deze knakworst heeft besloten dat het moment gekomen is om het recht in eigen hand te nemen en zich niet te laten slachtofferen voor de hongerige mensheid, zoals zijn soortgenoten eeuwenlang hebben gedaan, maar zijn eigen weg te gaan, weg van de verraderlijke schotel, van de grijp37

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 38

grage handen en gulzige monden, de wijde wereld in. Ver komt hij niet. Ivo ziet hem op de grond terechtkomen, half onder de tafel, waar hij doodstil blijft liggen.

Dan klinkt uit de luidsprekers boven de deuren een mannenstem: ‘Carpenter to the bridge.’ En nog een keer: ‘Carpenter to the bridge.’ Daarna een droge klik.

‘Een timmerman?’ vraagt Elvira. ‘Dit schip is toch niet van hout?’

‘Wat zegt die meneer?’

‘Of Jezus naar de brug wil komen.’

Dit is het laatste wat ze tegen elkaar zeggen.

Ivo is nog niet uitgesproken of er zet zich een abrupte beweging in. Alsof het schip in de heupzwaai wordt genomen.

Een reusachtige, zwenkende beweging die een razend geluid voortbrengt. Niet van vallende glazen en flessen, maar van een container vol glas die over hun hoofden wordt leeggekieperd. En al het muntgeld uit alle handen en zakken en alle kassa’s van de wereld gaat rinkelend over de vloer. Een stortvloed van glas en geld en koppen en schotels en tafels en stoelen, gevolgd door de doffe slagen van honderden koffers en weekendtassen. Een razendsnelle beweging, zo snel, dat het lijkt of alles ook heel even stilstaat. Een ondeelbaar moment, bevroren in een tijdloos universum tussen staan en vallen. Tussen de geordende wereld, deze salon met zijn donkere kunststof tapijt, zijn ingebouwde banken bekleed met onverslijtbare, gestreepte stof, kunststof tafels en stoelen, imitatie antieke kroonluchters en nostalgisch koperen buffet, heel dit naar bier en frituur geurende universum, en de totale chaos.

Een moment waarin misschien nog van alles mogelijk is.

Waarin deze beweging kan worden teruggedraaid. Waarin de orde wordt hersteld en alle opvarenden, alle mannen en vrouwen en kinderen die in de salons verblijven, en de 38

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 39

chauffeurs in hun cabines, en de bemanning die dienst heeft of slaapt, gewoon door kunnen gaan met waar ze mee bezig waren. Met eten en drinken en praten en lachen en dromen en zich vervelen en poppetjes tekenen op een servet, en inschenken en tappen en heen en weer lopen en wachten en naar de wc gaan of daar juist vandaan komen en een vraag stellen en wachten op antwoord.

Het antwoord komt direct van de wanden die de zwaai overnemen en alles op zijn kop zetten. Alsof de bodem uit het schip is geslagen. Alles, mensen, dingen, valt nu naar beneden. Met grote snelheid en tomeloos diep. Het is geen vallen, het is vliegen, ze vliegen letterlijk door de lucht en slaan te pletter tegen de wand die nu hun bodem is. Het antwoord komt van het gillen en krijsen van vrouwen, mannen, kinderen. Van dierlijke klanken uit opengesperde muilen. De kreten van de achtbaan, maar alleen de angst, honderdvoudig versterkt. Het antwoord luidt: nee. Nee, het gaat niet ophouden. Het gaat door met grote kracht en ijzeren volharding. Het gaat omlaag en iedereen gaat mee, niemand uitgezonderd.

In blinde paniek grijpt Ivo zijn kind. Elvira doet hetzelfde, Lois wordt van twee kanten beetgepakt en gedrieën worden ze tegen de vloer gesmeten en dreigen ze ook weg te glijden naar waar net nog de deuren waren. Hij weet met één hand de reling te grijpen die het buffet scheidt van de zaal.

Met de andere omklemt hij Lois en Elvira houdt zich aan hem vast en met een uiterste krachtsinspanning brengt hij zijn arm over de leuning en kan hij zich omhoogwerken tot de reling onder hem is. Elvira kruipt naast hem omhoog en samen trekken ze Lois op de metalen afscheiding.

Aan de overkant, maar te ver om die te kunnen bereiken, zijn de banken. Daarboven de lichte vlekken van de ramen.

In de diepte onder hen is het gevecht begonnen. Daar liggen 39

Burg - Redder2.bw

02-08-2013

12:08

Pagina 40

de mensen die net nog in de salon zaten, met wie hij in de rij stond, daar vertrappen ze elkaar in de hoop omhoog te kunnen klimmen. Sommigen houden de plastic zak waarin de drank die ze in de taxfreewinkel hebben gekocht tegen zich aangeklemd, alsof het hun kostbaarste bezit is. Anderen slaan met verkrampte vuist om zich heen in de hoop zo een uitweg te bevechten.

Hij denkt maar ĂŠĂŠn ding, het is geen denken, het is een drift, een ongekende kracht die hem zegt in leven te blijven, en niet, onder geen beding, los te laten, al moet het eeuwig duren.

De lichten vallen uit, de orkaan van stemmen lijkt te gaan liggen. Alsof een macht groter dan zijzelf de opvarenden tot kalmte maant. Alsof ze begrijpen dat het geen zin heeft in verzet te komen tegen wat onvermijdelijk is. Alsof daar in de diepte een geest van overgave rondwaart die iedere drenkeling aanraakt, een onzichtbare priester, die een kruisteken zet op het voorhoofd van al degenen die gaan sterven.

Hij voelt zijn krachten wijken. Voelt de sterke aanvechting zijn reling los te laten en zich te laten vallen naar waar het ijskoude water binnenstroomt. Hij schat de afstand van de reling tot de banken achter hen, hij schat zijn kansen. Hij heeft het leven lief, hij houdt vast.

40