2019 Week 35 Woensdag 28 augustus
57e jaargang JOS EN ANNIE VAN SEETERS ZESTIG JAAR GETROUWD
GEERTRUIDENBERG ONDER VUUR
MINI MAXI TOERNOOI WEER GROOT SUCCES
PRACHTIGE STEMMEN VULLEN GEERTRUIDSKERK
11
15
29
35
legers kwamen er bij het Staatse leger na 1589 geen muiterijen meer voor.
Oudheidkundige Kring Geertruidenberghe
Geertruidenberg
Geertruidenberg onder vuur onder Vuur
Aflevering 5
Krijgsgeweld in Geertruidenberg, Raamsdonk en Raamsdonksveer
1304 - 1944
Op 28 maart 1593 sloot Maurits met ongeveer 7000 man Geertruidenberg in. Hij had zijn leger in twee kampen verdeeld; op de linkeroever van de Donge onder bevel van luitenant-generaal Filips van Hohenlohe en op de rechteroever (ten westen van de stad) waar hijzelf het bevel voerde. Het was de eerste keer dat Maurits alleen een omvangrijke operatie leidde (Willem Lodewijk bleef in Friesland om leiding te geven aan de verdediging van de noordelijke gewesten). Het garnizoen van Geertruidenberg, ongeveer duizend man, verzette zich hevig, vooral de soldaten die hadden deelgenomen aan het verraad (muiterij) van 1589. De Staten-Generaal hadden een plakkaat uitgevaardigd met het bevel elke gevangen “Bergverkooper” op te hangen. Deze soldaten hadden dus niets te verliezen. Na een maand was het beleg weinig gevorderd, terwijl alles erop wees dat Maurits met een sterk ontzettingsleger te maken kreeg. Eind mei arriveerden inderdaad 9000 à 10.000 man koninklijke troepen bij Oosterhout. Zij konden echter niets voor het garnizoen doen, omdat Maurits het Staatse Leger te sterk verschanst had. Toen schansgravers niet in voldoende mate aanwezig waren, liet Maurits het graafwerk tegen extra betaling door zijn soldaten verrichten. Op 25 juni gaven de verdedigers zich over. Van Willem-Lodewijk ontving Maurits een felicitatiebrief, waarin deze hem prees omdat hij de Romeinen had nagevolgd voor wat betreft het inzetten van soldaten bij graafwerkzaamheden. Het garnizoen kreeg een vrije aftocht, maar zonder hun vaandels. Maurits liet drie Bergverkopers ophangen. Met de herovering van Geertruidenberg onder het oog van het koninklijke hoofdmacht vestigde Maurits zijn naam als veldheer. De achttiende eeuwse geschiedschrijver Jan Wagenaar schreef: (…) Hy heeft de Krygkonst gebragt tot hooger trap dan iemand voor zynen tydt hadt konnen doen.’
Prins Maurits op jonge leeftijd.
Modder, meel, zweetdruppels en vooral veel glimlachen bij Victoria Run Jan Hoek Krijgsgeweld in Geertruidenberg, Raamsdonk en Raamsdonksveer 1304 - 1944
1568-1648:
Geertruydenberghe Tachtigjarige oorlog De tweede editieOudheidkundige van deKring Victoria Run kun je zeer geslaagd noemen. Maar liefst 860 deelnemers vlogen – soms letterlijk – over het uitgezette parcours in Raamsdonk. Deelnemers zaten onder de modder en het meel en bijna iedereen kwam zwetend over de finish. Maar dat was bijna altijd in combinatie met een glimlach. Moe, maar zeker voldaan. En dus is een compliment aan de organisatie meer dan op zijn plaats. Door Jan Hoek
Vredesonderhandelingen in 1575 en 1577 werden zonder resultaat afgebroken. In een brief aan muitende soldaten in Geertruidenberg in april 1589, opgesteld door Johan van Oldenbarnevelt, werd namens Maurits een beroep gedaan op de reputatie van zijn vader. Zonder resultaat, want Geertruidenberg valt door muiterij van het garnizoen in handen van Parma. Opperbevelhebber Willoughby kwam op 13 mei 1588, met enige regeerders uit Dordrecht, waaronder Dirck Gerbrandsz. Stoop en pensionaris Joos de Menin, aan in Geertruidenberg om met het garnizoen te onderhandelen. Aangezien de
Engelsen alleen naar Willoughby wilden luisteren, was Prins Maurits als heer van Geertruidenberg genoodzaakt het opperbevel aan hem over te dragen. De Staten van Holland lieten in maart de stad door Maurits belegeren. Door het wassende rivierwater en de nadering van Parma’s leger, was Maurits genoodzaakt op te breken. Op 10 april 1589 werd Geertruidenberg zonder slag of stoot overgeleverd aan de Spanjaarden. Als enige voorwaarde eiste het garnizoen vijftien maanden soldij en behoud van de voorrechten van de inwoners. Deze schandelijke ‘verkoop’ van Geertruidenberg is bekend geworden onder de naam ‘Bergverkoopery’. In tegenstelling tot de Spaanse
Stellingen van het Staatse leger onder leiding van prins Maurits rond Geertruidenberg in 1593.
De Nederlandse Opstand ontwikkelde zich van vrijwel hopeloos in 1588 tot vrijwel gewonnen in 1598. Deels is deze ontwikkeling toe te schrijven aan internationale factoren zoals de hernieuwde oorlog tussen Frankrijk en Spanje, deels echter ook aan de politieke bekwaamheid van Johan van Oldenbarnevelt en de militaire bekwaamheid van Maurits van Nassau. Over laatstgenoemde schrijft historicus Robertus Jacobus Fruin (1823-1899), in ons land de eerste die geschiedenis als wetenschap beoefende: (…) Maurits zou trachten Geertruidenberg, de eenige stad van Holland die de vijand in zijn macht had, te verrassen, of, zo dit mislukte, na door belegering meester te worden. De beraamde verrassing is mislukt, gelukkig voor den krijgsroem van Maurits, want het daarop ondernomen beleg van Geertruidenberg is een zijner beroemdste wapenfeiten, door de krijgsgeschiedenis uitvoerig geboekt. Hoe goed Maurits zijn leger organiseerde, blijkt uit een verslag van de Franse gezant in de Republiek.
VERENIGDE ONDERNEMERS GEERTRUIDENBERG Het leger van prins Maurits in de omgeving van Geertruidenberg. Op deze kaart zien we dat ook Raamsdonksveer, Raamsdonk en Waspik met militaire stellingen zijn omgeven. Deze kwam een kijkje nemen in het legerkamp dat in 1593 voor Geertruidenberg lag. Het kamp was een toonbeeld van orde en rust, schreef de gezant bewonderend. Hij waande zich bijna in een stad in vredestijd, in plaats van in een legerkamp vol woest krijgsvolk. De dagelijkse leiding van de belegeringsoperatie lieten de Prinsen Willem I en Maurits, en later ook Prins Frederik Hendrik, over aan ingenieurs en de meester-generaal van de artillerie. De ingenieurs zagen toe op de aanleg van loopgraven en schansen, terwijl laatstgenoemde het bevel voerde over het geschut. Deze scheiding van bevoegdheden was niet bevorderlijk voor de coördinatie van de aanval. Aanvankelijk waren ingenieurs zeer schaars. In 1593 bijvoorbeeld leidde de in Gorinchem geboren Jacob Kemp alleen de belegering van Geertruidenberg. Het beroep van ingenieur was dan ook zeer riskant. Hij moest steeds in de loopgraven aanwezig zijn en liep daardoor veel gevaar. Zo kreeg Jacob Kemp op 24 juli 1595 tijdens het beleg van Grol (Groenlo) een kogel door het hoofd.
ONDERNEMERS-
NIEUWS
Om officieren nog meer aan te moedigen de tegenstander dapper onder ogen te komen, wilden Maurits en Willem Lodewijk dat de gewesten een pensioen uitkeerden aan de weduwen en wezen van gesneuvelde officieren. Ook spanden zij zich in om gewonde officieren de beste medische hulp te verschaffen.
VANAF NU OOK WEKELIJKS IN DE LANGSTRAAT
In 1593 drong Maurits er bij de Staten-Generaal op aan om jonker Peter van Maldegem een toelage te geven. Tijdens het beleg van Geertruidenberg in dat jaar was diens rechterarm afgeschoten. Om enigszins in dit gemis te voorzien, wilde hij een ijzeren kunstarm laten maken, maar de jonker kon de benodigde 300 gulden onmogelijk zelf opbrengen. Maurits achtte het rechtvaardig dat de gewesten dit bedrag voor hun rekening namen. Jonker Van Maldegem was niet de enige gewonde die tussen eind maart en 25 juni 1593 gewond raakte. De verliezen van het leger van Prins Maurits bedroegen 400 gewonden en 300 doden. Er werden 4.300 kanonskogels geschoten.
HET•HOGE•VEER
DOOR FABIAN EIJKHOUT
Dit jaar herdenken we de bevrijding van de Duitse bezetter 75 jaar geleden. Het is belangrijk om de herinneringen aan deze oorlog levend te houden nu er steeds minder mensen leven die het hebben meegemaakt. Geertruidenberg is in de geschiedenis echter vaker belegerd. Om de herinneringen aan deze acht eerdere belegeringen levend te houden, biedt Weekblad De Langstraat in samenwerking met de Oudheidkundige Kring “Geertruydenberghe” u exclusief een 8-delige serie met verhalen over krijgsgeweld in en rondom Geertruidenberg van 1304-1945. Wilt u nog meer weten over deze geschiedenis? Ga dan naar de gratis toegankelijke tentoonstelling ‘Geertruidenberg onder vuur’, die van 23 juni t/m 30 november wordt gehouden in c.c. De Schattelijn. Openingstijden: 23 juni t/m 15 september, dagelijks van 13.30-17.00 uur; van 16 september t/m 30 november op zaterdag en zondag van 13.30-17.00 uur. Voor meer informatie: www.oudheidkundige-kring-geertruydenberghe.nl
RAAMSDONK – Welkom Victorianen, staat er vooraan op het terrein van de Victoria Run. De aankleding met tenten en hooibalen past perfect bij de uitstraling, deelnemers zitten meteen in de goede stemming. Hoe dichter bij elf uur, hoe meer verschil je ziet bij de mannen en vrouwen die zo gaan starten. Een deel wordt stiller en stiller en denkt aan de obstakels die overwonnen moet worden, anderen worden juist drukker en raken zo een bepaalde spanning kwijt. Iets voor elf uur begon de eerste groep met een warming-up. En vervolgens vertrok er iedere tien minuten een groep fanatiekelingen. Het eerste obstakel was een steigerconstructie met netten. “Gelukkig, niet die verschrikkelijke muur,” werd er al gezegd. Veel van dit soort evenementen beginnen met een hoge muur, om direct afstand te creëren tussen de lopers in een groep. Een muur waar de gemiddelde loper – buiten de bijna professioneel acterende lopers – niet zonder hulp overheen komt. Na zo’n honderd meter lopen ging iedereen het sportpark van vv Raamsdonk af. Door een slootje en vervolgens… richting een muur. Met grote letters stond er op de muur dat die een hoogte had van drie meter en tien centimeter. “Haha, alsnog. Denk je dat je niet over die stomme muur hoeft. Hebben ze hem net iets verder gezet,” klinkt het vanuit het slootje. Mooi is het om te zien dat iedereen elkaar helpt bij de muur, bekenden en onbekenden van elkaar. Lopers in het shirt van de Victoria Run 2019 en lopers
ook voor ZORG•AAN•HUIS 0162-513450 www.hogeveer.nl
Een groep van ruim 70 deelnemers aan de run. (foto: Ad van den Kieboom)
in een boevenpak. De diversiteit aan deelnemers is enorm, maar de gemoedelijke sfeer hangt zowel bij de start en finish als op het parcours. Daar waar de organisatie letterlijk bergen werk heeft verzet. Midden in de polder moeten de deelnemers enorme zandbergen trotseren, bergen die daar normaal niet zijn. Verschillen Als je de run van dit jaar vergelijkt met de eerste editie, dan is er een duidelijk verschil. Alleen al het weer. Vorig jaar kwam de regen en hagel met bakken tegelijk uit de hemel vallen, nu waren deelnemers blij met een opdracht door een sloot of een bak vol met ijswater. De temperatuur ging over de dertig graden, de zon scheen. Het was prachtig weer, vooral ook voor de toeschouwers. De keuze om bij de Sint-Bavokerk een drinkpunt en enkele obstakels neer te zetten pakte heel goed uit, veel volk was aanwezig om de inmiddels half uitgeputte lopers aan te moedigen. Dat de organisatie hun activiteit neerzet als funrun waarbij de tijd
erenigingen
in de Regio
EERSTE VERENIGINGSKRANT EEN FEIT
tussen finishen of de tweede lus – een kortere van drie kilometer – er nog even bij pakken. Welke afstand er ook gelopen was, de reactie na de finish was bijna altijd hetzelfde. De organisatie werd bedankt, want lopers hadden
In de sloot, over de balk en onder de balk door. (foto: Ad van den Kieboom)
die je loopt niet het belangrijkste is bleek uit meerdere onderdelen. Zo waren er op één punt veel gilletjes te horen. Geblinddoekt moest je een touw volgen. Geblaf van een hond, natte doeken waar je tegenaan liep of rubberen eendjes waar je op ging staan zorgden voor geschrokken gilletjes van de deelnemers en hilariteit bij de toeschouwers. Ook het maïsdoolhof, waar iedere deelnemer keuzes moest maken tussen links en rechts, zorgde voor een leuke afwisseling. Op het kerkplein was er nog een extra toevoeging. Vijf emmers
gelopen. “Volgend jaar weer!” Wesley Quist genoot ook van de run, hij had met zijn groep Wesley PT-sports een groep van 71 deelnemers mee naar Raamsdonk genomen. “Het was echt een mooie dag. Het was kneiterdruk, met de run en daarna een gezellige barbecue. Echt heel gezellig. En het is natuurlijk mooi om zo’n zeventig man als groep te zien klimmen. En de run zelf was ook echt leuk.”
Eye Wish Opticiens Raamsdonksveer Het Anker 2-4, Tel. 0162-514898
waren op een hoogte geplaatst, de lopers moesten onder die emmers gaan staan en hopen dat ze geluk hadden. Dat was niet voor iedereen zo, een enkeling kreeg een volle lading meel over zijn hoofd. Zo kon het zijn dat bij de finish een deel van de lopers onder de modder over de lijn ging, terwijl een ander deel wit van het meel zag. ‘Volgend jaar weer’ Twee lussen waren er op het parcours. Na zes kilometer – die je ook door een koeienstal en door de broccoli bracht - kon je kiezen
Wat ga jij in je vrije tijd doen?
Gratis haal- en brengservice!
• Alle merken leverbaar • Balanceren • Accu’s en trekhaken • Erkend PAX en RUNONFLAT dealer
Al een hele tijd hebben we het over de Verenigingskrant. Deze week is hij er dan eindelijk! En hoe. Massaal hebben jullie gehoor gegeven aan de oproep om jullie vereniging, belangengroep en/ of stichting te presenteren en te promoten. Dit heeft geleid tot een prachtige bijlage die we deze week vol trots presenteren. Rest er natuurlijk nog maar één vraag: Wat ga jij in je vrije tijd doen?
Lissenveld 16 4941 VL Raamsdonksveer T 0162 - 520 580 Openingstijden: ma t/m vrij 8.30 - 17.30 uur Zaterdag 9.00 - 12.00 uur
Kennisgeving volgende fase Project Net op zee IJmuiden Ver Alpha: concept Notitie Reikwijdte en Detail niveau ter inzage zie elders in dit blad. Door de koeienstal! (foto: Ad van den Kieboom)