AD(H)D
Jongeren met ADHD leren plannen en organiseren
Niets moet,
jij
bepaalt
14
BALANS 2-2013
TEKST ARGA PATERNOTTE
Stel je voor, een training waar jij de doelen mag bepalen waaraan je werkt. Jouw mening telt. Sterker nog, dat is eigenlijk het enige dat telt. En na afloop van elke sessie beoordeel jij de therapeut. Is er naar jou geluisterd? Ging het over jouw problemen en oplossingen? En heb je er wel wat aan gehad? Wouter (16, ADD) volgt zo’n training en is heel enthousiast. “Ik weet nu veel beter hoe ik mijn problemen moet oplossen.”
BALANS 2-2013
15
B
ianca Boyer is ongeduldig. Het
scheid maken tussen dingen die eerst moeten en
liefst zou ze de trainingen die ze
dingen die best even kunnen wachten. Ik kan
samen met collega’s van de Universiteit van
beter prioriteiten stellen. Ik heb nu meer tijd en
Amsterdam heeft ontwikkeld – voor jongeren
energie voor de belangrijke dingen, omdat ik de
met ADHD – aan iedereen beschikbaar stellen.
minder belangrijke dingen weg kan schuiven.
Zo enthousiast is ze er zelf over. Maar helaas
Het heeft mij rustiger in mijn hoofd gemaakt. Of
gaat dat nog niet. Want ze werkt aan een
ik al weet wat ik in de laatste sessie aan de orde
onderzoek, en moet eerst nog uitvissen wat de
zal stellen? Nee, dat weet ik nu nog niet. In de
effecten zijn en dat netjes opschrijven in haar
training duurt het vaak ook wel een kwartier
proefschrift. Volgend jaar moet dat klaar zijn.
voordat we daar uit zijn. Door de vragen van de
Bianca vergelijkt voor dit onderzoek de effecten
trainer krijg ik dat stap voor stap helderder.”
van twee soorten trainingen die allebei volgens hetzelfde model en principe zijn opgezet. De ene
Een week lang later naar bed
training is speciaal ontwikkeld om te werken aan
In totaal doen er in dit onderzoek 195 jongeren
de vaardigheden op het gebied van planning en
mee die ‘at random’ (ongezien en willekeurig)
organisatie. De andere training is meer gericht
werden verdeeld over de twee groepen. In beide
op het vergroten van de oplossingsvaardigheden
groepen volgen ze een training van acht sessies
van de jongere. Daar kan het plannen en
die beschreven staan in een werkboek. Bianca:
organiseren eventueel ook aan bod komen, maar
“Omdat we weten dat het voor jongeren soms
alleen als de cursist er mee komt.
moeilijk is om zo’n training nog naast school en
Rustig in m’n hoofd
andere verplichtingen vol te houden, heeft het werkboek twee ‘zijflappen’. Bij aanvang van elke
Ondertussen heeft Wouter (vijfde klas havo) de
sessie worden die uitgeklapt zodat ze de hele tijd
zevende sessie achter de rug. Hij is heel enthou-
in het zicht zijn.
siast. “Ik heb nu een beter beeld gekregen van
Op de ene zijflap staat een top vijf van de doelen
hoe ik mijn problemen moet oplossen. Ik heb het
die de cursist zelf heeft bedacht. Dit is voor de
gevoel dat het allemaal helderder is geworden in
intrinsieke motivatie, de motivatie die uit de
mijn hoofd en ik beter kan beslissen hoe ik iets
cursist zelf komt. Om dat onder de aandacht te
moet aanpakken. Vroeger, voor de training, liet
houden. Op de flap aan de andere kant staan alle
ik het meer gaan. Als ik mijn concentratie
acht de sessies, en wat hij van zijn ouders krijgt als hij naar alle sessies is geweest. Want er
‘Ik heb nu meer tijd en energie voor de belangrijke dingen’
wordt in samenspraak met de ouders een beloning bedacht. Dat mag een cadeautje zijn, iets leuks om samen te doen of een week lang elke dag later naar bed. De cursist kan na elke sessie een kruis zetten achter de juiste sessie wanneer hij is geweest. Dit is voor de extrinsieke motivatie, de motivatie die van buitenaf wordt aangereikt. De cursist ziet dan voor zich hoe
verloor, ging ik maar iets anders doen, maar was
vaak hij al is geweest en hoe vaak hij nog moet
ik niet meer bezig met wat ik eigenlijk moest
gaan om de beloning te krijgen.”
doen. Dan gingen er zoveel dingen door mij
16
heen. Nu heb ik geleerd steeds meer problemen
Klaar om te veranderen?
uit te sluiten en me alleen met het belangrijkste
Bianca: “Motivatie van de jongere staat gedu-
bezig te houden. Ik kan nu bijvoorbeeld onder-
rende de hele training centraal. Het programma
BALANS 2-2013
in het werkboek is gebaseerd op een oorspron-
tweede keer gaat het over de manieren waarop
kelijk in de VS ontwikkelde werkwijze voor
je jezelf en je kind kunt bijsturen om die doelen
volwassenen met ADHD, om hen beter te leren
verder te bereiken.
plannen en organiseren. Om deze training meer geschikt te maken voor jongeren gaat het veel
Toekomst
over de middelbare school en huiswerk, en zijn
Het is een groot onderzoek waaraan Bianca
er technieken uit de ‘motiverende gespreksvoe-
Boyer werkt. In totaal zijn er 75 behandelaren bij
ring’ aan toegevoegd. Dit is een gesprekstech-
betrokken die de trainingen uitvoeren uit zestien
niek waarbij het vooral gaat om de vraag of de
verschillende instellingen. En dan doen er
jongere al klaar is om te veranderen. Met de
daarnaast ook nog dertig studenten alle metin-
techniek wordt ‘verandertaal’ bij de jongere
gen, die voorafgaand aan en na afloop van de
uitgelokt en bevorderd. De jongere benoemt zelf
trainingen worden gedaan, om te kijken of het
zijn doelen en de stappen die daarvoor genomen
effect heeft. Al met al een enorm project dat een
moeten worden. De therapeut is er alleen om de
berg gegevens moet opleveren die zij het
verandering uit te lokken en te ondersteunen. En
komend jaar moet zien te ordenen.
dat lijkt te werken.”
Een soort openbaring Ook de moeder van Wouter is superenthousiast. Zij kwam met dit idee op de proppen toen ze erover hoorde op een bijeenkomst van Balans Groot Amsterdam. “Dit zou kunnen werken, dacht ik. Het was wel even praten voordat
‘Eigenlijk is zo’n aanpak voor veel meer jongeren geschikt’
Wouter erachter stond, want we hadden net een Cogmedtraining achter de rug die veel geld had gekost en hem niets had opgeleverd. Toch
Ondertussen onderzoekt collega Saskia van den
kregen we Wouter zover. Dat we er drie kwartier
Oord in Leuven of een aangepaste versie van
voor moesten rijden maakt mij niet uit, als het
deze methode werkt bij studenten met ADHD en
maar werkt. Al zou ik ervoor naar Groningen
is collega Hilde Geurts van de Universiteit van
moeten. Ik krijg een kind thuis dat blij is en zelf
Amsterdam en het Leo Kannerhuis bezig te
spreekt van een soort openbaring. Ik schoot
bekijken of de methode ook geschikt gemaakt kan worden voor jongeren met ASS. Eigenlijk is
‘Ik schoot helemaal vol toen ik dat hoorde’
zo’n aanpak voor veel meer jongeren geschikt, denkt Bianca Boyer. “Als ik een dergelijke training had gevolgd in mijn eerste studiejaar, had ik ook veel zaken anders aangepakt. Nu heb ik dat geleidelijk zelf uitgevonden.” Toch wil ze nog niet vooruit lopen op de conclusies. “Ik heb zo vaak gedacht als ik met andere behandelingen voor kinderen en jongeren bezig
helemaal vol toen ik dat hoorde. De training
was: werkt het nou wat ik doe? Daar hoop ik wat
bevat ook twee bijeenkomsten voor ouders.
betreft deze methode volgend jaar in elk geval
Eigenlijk loop je dan eenzelfde soort traject. In
een antwoord op te hebben. Ik kan bijna niet
de eerste bijeenkomst praat je over je doelen in
wachten om met de gegevens aan de slag te
de opvoeding en wat je al hebt bereikt. De
gaan.” •
BALANS 2-2013
17