Zelf plannen

AD(H)D

Jongeren met ADHD leren plannen en organiseren

Niets moet,

jij

bepaalt

14

BALANS 2-2013

TEKST ARGA PATERNOTTE

Stel je voor, een training waar jij de doelen mag bepalen waaraan je werkt. Jouw mening telt. Sterker nog, dat is eigenlijk het enige dat telt. En na afloop van elke sessie beoordeel jij de therapeut. Is er naar jou geluisterd? Ging het over jouw problemen en oplossingen? En heb je er wel wat aan gehad? Wouter (16, ADD) volgt zo’n training en is heel enthousiast.

“Ik weet nu veel beter hoe ik mijn problemen moet oplossen.”

BALANS 2-2013

15

B

ianca Boyer is ongeduldig. Het

scheid maken tussen dingen die eerst moeten en

liefst zou ze de trainingen die ze

dingen die best even kunnen wachten. Ik kan

samen met collega’s van de Universiteit van

beter prioriteiten stellen. Ik heb nu meer tijd en

Amsterdam heeft ontwikkeld – voor jongeren

energie voor de belangrijke dingen, omdat ik de

met ADHD – aan iedereen beschikbaar stellen.

minder belangrijke dingen weg kan schuiven.

Zo enthousiast is ze er zelf over. Maar helaas

Het heeft mij rustiger in mijn hoofd gemaakt. Of

gaat dat nog niet. Want ze werkt aan een

ik al weet wat ik in de laatste sessie aan de orde

onderzoek, en moet eerst nog uitvissen wat de

zal stellen? Nee, dat weet ik nu nog niet. In de

effecten zijn en dat netjes opschrijven in haar

training duurt het vaak ook wel een kwartier

proefschrift. Volgend jaar moet dat klaar zijn.

voordat we daar uit zijn. Door de vragen van de

Bianca vergelijkt voor dit onderzoek de effecten

trainer krijg ik dat stap voor stap helderder.”

van twee soorten trainingen die allebei volgens hetzelfde model en principe zijn opgezet. De ene

Een week lang later naar bed

training is speciaal ontwikkeld om te werken aan

In totaal doen er in dit onderzoek 195 jongeren

de vaardigheden op het gebied van planning en

mee die ‘at random’ (ongezien en willekeurig)

organisatie. De andere training is meer gericht

werden verdeeld over de twee groepen. In beide

op het vergroten van de oplossingsvaardigheden

groepen volgen ze een training van acht sessies

van de jongere. Daar kan het plannen en

die beschreven staan in een werkboek. Bianca:

organiseren eventueel ook aan bod komen, maar

“Omdat we weten dat het voor jongeren soms

alleen als de cursist er mee komt.

moeilijk is om zo’n training nog naast school en

Rustig in m’n hoofd

andere verplichtingen vol te houden, heeft het werkboek twee ‘zijflappen’. Bij aanvang van elke

Ondertussen heeft Wouter (vijfde klas havo) de

sessie worden die uitgeklapt zodat ze de hele tijd

zevende sessie achter de rug. Hij is heel enthou-

in het zicht zijn.

siast. “Ik heb nu een beter beeld gekregen van

Op de ene zijflap staat een top vijf van de doelen

hoe ik mijn problemen moet oplossen. Ik heb het

die de cursist zelf heeft bedacht. Dit is voor de

gevoel dat het allemaal helderder is geworden in

intrinsieke motivatie, de motivatie die uit de

mijn hoofd en ik beter kan beslissen hoe ik iets

cursist zelf komt. Om dat onder de aandacht te

moet aanpakken. Vroeger, voor de training, liet

houden. Op de flap aan de andere kant staan alle

ik het meer gaan. Als ik mijn concentratie

acht de sessies, en wat hij van zijn ouders krijgt als hij naar alle sessies is geweest. Want er

‘Ik heb nu meer tijd en energie voor de ­belangrijke dingen’

wordt in samenspraak met de ouders een beloning bedacht. Dat mag een cadeautje zijn, iets leuks om samen te doen of een week lang elke dag later naar bed. De cursist kan na elke sessie een kruis zetten achter de juiste sessie wanneer hij is geweest. Dit is voor de extrinsieke motivatie, de motivatie die van buitenaf wordt aangereikt. De cursist ziet dan voor zich hoe

verloor, ging ik maar iets anders doen, maar was

vaak hij al is geweest en hoe vaak hij nog moet

ik niet meer bezig met wat ik eigenlijk moest

gaan om de beloning te krijgen.”

doen. Dan gingen er zoveel dingen door mij

16

heen. Nu heb ik geleerd steeds meer problemen

Klaar om te veranderen?

uit te sluiten en me alleen met het belangrijkste

Bianca: “Motivatie van de jongere staat gedu-

bezig te houden. Ik kan nu bijvoorbeeld onder-

rende de hele training centraal. Het programma

BALANS 2-2013

in het werkboek is gebaseerd op een oorspron-

tweede keer gaat het over de manieren waarop

kelijk in de VS ontwikkelde werkwijze voor

je jezelf en je kind kunt bijsturen om die doelen

volwassenen met ADHD, om hen beter te leren

verder te bereiken.

plannen en organiseren. Om deze training meer geschikt te maken voor jongeren gaat het veel

Toekomst

over de middelbare school en huiswerk, en zijn

Het is een groot onderzoek waaraan Bianca

er technieken uit de ‘motiverende gespreksvoe-

Boyer werkt. In totaal zijn er 75 behandelaren bij

ring’ aan toegevoegd. Dit is een gesprekstech-

betrokken die de trainingen uitvoeren uit zestien

niek waarbij het vooral gaat om de vraag of de

verschillende instellingen. En dan doen er

jongere al klaar is om te veranderen. Met de

daarnaast ook nog dertig studenten alle metin-

techniek wordt ‘verandertaal’ bij de jongere

gen, die voorafgaand aan en na afloop van de

uitgelokt en bevorderd. De jongere benoemt zelf

trainingen worden gedaan, om te kijken of het

zijn doelen en de stappen die daarvoor genomen

effect heeft. Al met al een enorm project dat een

moeten worden. De therapeut is er alleen om de

berg gegevens moet opleveren die zij het

verandering uit te lokken en te ondersteunen. En

komend jaar moet zien te ordenen.

dat lijkt te werken.”

Een soort openbaring Ook de moeder van Wouter is superenthousiast.

Zij kwam met dit idee op de proppen toen ze erover hoorde op een bijeenkomst van Balans Groot Amsterdam. “Dit zou kunnen werken, dacht ik. Het was wel even praten voordat

‘Eigenlijk is zo’n aanpak voor veel meer jongeren geschikt’

Wouter erachter stond, want we hadden net een Cogmedtraining achter de rug die veel geld had gekost en hem niets had opgeleverd. Toch

Ondertussen onderzoekt collega Saskia van den

kregen we Wouter zover. Dat we er drie kwartier

Oord in Leuven of een aangepaste versie van

voor moesten rijden maakt mij niet uit, als het

deze methode werkt bij studenten met ADHD en

maar werkt. Al zou ik ervoor naar Groningen

is collega Hilde Geurts van de Universiteit van

moeten. Ik krijg een kind thuis dat blij is en zelf

Amsterdam en het Leo Kannerhuis bezig te

spreekt van een soort openbaring. Ik schoot

bekijken of de methode ook geschikt gemaakt kan worden voor jongeren met ASS. Eigenlijk is

‘Ik schoot helemaal vol toen ik dat hoorde’

zo’n aanpak voor veel meer jongeren geschikt, denkt Bianca Boyer. “Als ik een dergelijke training had gevolgd in mijn eerste studiejaar, had ik ook veel zaken anders aangepakt. Nu heb ik dat geleidelijk zelf uitgevonden.”

Toch wil ze nog niet vooruit lopen op de conclusies. “Ik heb zo vaak gedacht als ik met andere behandelingen voor kinderen en jongeren bezig

helemaal vol toen ik dat hoorde. De training

was: werkt het nou wat ik doe? Daar hoop ik wat

bevat ook twee bijeenkomsten voor ouders.

betreft deze methode volgend jaar in elk geval

Eigenlijk loop je dan eenzelfde soort traject. In

een antwoord op te hebben. Ik kan bijna niet

de eerste bijeenkomst praat je over je doelen in

wachten om met de gegevens aan de slag te

de opvoeding en wat je al hebt bereikt. De

gaan.” •

BALANS 2-2013

17