PAPAĞANGİL VE ÖTÜCÜ KAFES KUŞU HASTALIKLARI KİTABI

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1 TÜRLER ve YETİŞTİRME. ........................................ 1 1 Türler ve Doğal Geçmişleri................................. 3 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY 2 Yetiştirme ve Kuşlukların İdaresi....................... 19 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY 3 Anatomik Yapı ve Fonksiyon.............................. 27 Prof. Dr. Rıfat MUTUŞ 4 Tutmanın Temel İlkeleri..................................... 41 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

BÖLÜM 2 KLİNİK ARKA PLAN............................................... 45 5 İlk Sunum: Yöntem ve Kritik Hasta Bakımı........ 47 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY 6 Temel Teknikler................................................. 61 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY 7 Klinik Patoloji ve Nekropsi................................ 67 Prof. Dr. Seçkin ARUN 8 Anestezi ve Analjezi.......................................... 97 Doç. Dr. Özlem GÜZEL 9 Tanısal Görüntüleme....................................... 111 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

BÖLÜM 3

11 Ortopedi ve Gaga Cerrahisi............................ 135 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

BÖLÜM 4 KLİNİK SENDROMLAR....................................... 151 12 Beslenme ve Beslenmeye Bağlı Hastalıklar...... 153 Prof. Dr. Tanay BİLAL 13 Sistemik Bulaşıcı Hastalıklar........................... 171 Viral Hastalıklar............................................... 171 Prof. Dr. Hüseyin YILMAZ Prof. Dr. Nuri Turan

Bakteriyel Enfeksiyonlar................................... 185 Prof. Dr. Tarık BİLAL

14 Solunum Hastalıkları....................................... 193 Prof. Dr. Tarık BİLAL 15 Sindirim Sistemi Hastalıkları........................... 205 Prof. Dr. Tarık BİLAL 16 Tüy ve Deri Bozuklukları................................ 217 Prof. Dr. Tarık BİLAL 17 Davranış ve Davranış Bozuklukları................. 231 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY 18 Üreme ve Pediatri........................................... 245 Prof. Dr. Ragıp KILIÇARSLAN 19 Nöroloji.......................................................... 259 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

CERRAHİ.................................................................. 121 10 Yumuşak Doku Cerrahisi................................. 123 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

20 Oftalmoloji..................................................... 267 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY III

IV

İÇİNDEKİLER

21 Sistemik Enfeksiyöz Olmayan Hastalıklar........ 275 Prof. Dr. Tarık BİLAL Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

24 Finche (Hint Bülbülü) Hastalıkları................... 323 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY Prof. Dr. Tarık BİLAL

22 Hasta Küçük Papağangiller.............................. 301 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY Prof. Dr. Tarık BİLAL

EKLER.............................................................. 329 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

KAYNAKLAR................................................... 339

İNDEKS........................................................... 343

BÖLÜM 5 ÖTÜCÜ KUŞ HASTALIKLARI........................... 315 23 Kanarya Hastalıkları........................................ 317 Prof. Dr. Serhat ÖZSOY Prof. Dr. Tarık BİLAL

KATKIDA BULUNAN YAZARLAR

Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Tarık BİLAL

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıklar Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Tanay BİLAL

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anablim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Ragıp KILIÇARSLAN

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Doğum ve Jinekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Seçkin ARUN

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Rıfat MUTUŞ

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Hüseyin YILMAZ

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Prof. Dr. Nuri TURAN

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Doç. Dr. Özlem GÜZEL

İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

V

ÖNSÖZ

Ülke genelindeki gelişmeler, evcil hayvan sayısı ve türünde de değişimlere neden olmuştur. Buna paralel olarak evlerde beslenen ve yetiştirilen kuş sayılarında da artışlar olmuştur. Özellikle muhtelif renklerde muhabbet kuşları, Afrika Gri papağanları, sultan papağanları, cennet papağanları, Cockatoo’lar, Kanarya ve Hint bülbülleri başta olmak üzere pek çok ekzotik kuş, günlük yaşamımızın bir parçası haline gelmiştir.

Kuş besleyenlerin kuşları ile olan manevi bağlantıları ve onlara olan düşkünlükleri giderek artmaktadır. Düşük fiyatlara alınan kuşlara bile sahipleri tarafından sağlıklarına yönelik yüksek miktarlı harcamalar yapılabilmektedir. Bu durum, klinisyen veteriner hekimler için sevindirici gelişmelerdendir. Ancak bu konuda üzücü olanlar çok daha fazladır.

Kuşları hastalanan kişilerin çoğunun önce kuş satış yerlerindeki kişilere danışması ve onların verdiği tıbbi olmayan ilaç benzeri maddeleri kullanmaları oldukça düşündürücüdür. Birçok klinisyen hekimin biz kuş bakmıyoruz yada anlamıyoruz gibi ifadeler kullanması da bu yönlenmeye neden olmaktadır ve üzücüdür. Ülkemizde ekzotik ve yabani kuş hastalıkları ile ilgili eğitim ve öğretim üniversitelerde yada veteriner hekimlerin meslek içi eğitimlerinde büyük oranda yapılmamaktadır. Bazı veteriner fakülteleri hariç büyük

çoğunluğunda bu konuda lisans, yüksek lisans yada doktora düzeyinde eğitim verilmemektedir. Bu nedenle veteriner hekimlerin konu ile ilgili bilgilere sahip olmaları beklenmemelidir. Yakın gelecekte veteriner fakültelerinde bu konu ile ilgili gelişmelerin gündemde olmaması da ayrıca üzüntü vericidir.

Konu ile ilgili ülkemizdeki kaynak yetersizliği de düşündürücü bir konudur. Klinisyen veteriner hekimlerin bilgileri inter kanalı ile kaynağı belirsiz yerlerden elde etmeleri ve bunları kullanmaları da doğru bir uygulama olarak görülmemelidir.

Bu kitap klinisyene, kuşlarla ilgili olarak pek çok bilgi ve öğreti, içinde bulundurduğu bilgiler ve çoğu renkli olan resimler ile olgulara yaklaşım ve hastalıkları tanıma kolaylığı sağlamaktadır. Kitaptaki bilgiler fazla ayrıntıya girmeden tanı ve sağaltımda klinisyen bakış açısını yansıtmaktadır.

Kitapda papağangil ve bazı ötücü kuşların hastalıklarına yer verilmiştir. Ancak burada anlatılan konular, sağaltımda kullanılan yöntem ve ilaç uygulamaları, diğer kanatlı türleri içinde kullanılabilecek niteliktedir. Bu kitapta yer alan bilgilerin öğrenci ve klinisyen meslektaşlarımıza yararlı olmasını ve kuş pratiğini geliştirmesini diliyorum. Kitabın oluşturulmasında katkılarını esirgemeyen değerli bilim adamlarına teşekkür ediyorum.

PROF. DR. SERHAT ÖZSOY

VII

2

Yetiştirme ve Kuşlukların İdaresi Prof. Dr. Serhat ÖZSOY

Veteriner pratikte rastlanan papağanlar iki gruba ayrılabilir. Bunlar vahşi doğalarından fazla uzaklaşmayan (çoğu büyük papağanlar) ve çoğu generasyonları kafesteki yetiştiricilikte üretilen ve vahşi orijinlerinden çok farklı olanlar (muhabbet kuşları, sultan papağanları ve birçok küçük parakeet’ler).

Barınaklar Yetiştirme metotları ikiye ayrılır: kuşluklarda yetiştirilen kuşlar ve evlerdeki kafeslerde az miktarlarda yetiştirilen kuşlar.

Kuşluklar Düzenleme Kuşluklar içeride ya da dışarıda olabilir ya da genellikle her ikisinin kombinasyonu yapılabilir. Dışarıda olanlar, uyuma kısımları, yuva kutuları, su ve yiyecek bölümlerini içermelidir. Bunlar, bina dışına uzanan ve kapatılabilir bir ara geçit bulunan ve uçuş için telle yada ağla kapatılan alandır. Sultan papağanları ve muhabbet kuşu gibi gruplar toplum içinde tutulabilir ve genel olarak sosyaldirler. Böyle kalabalık kuşluklarda yuva, yumurta ve yavrulara zarar verme ve kavgayı önlemek için çok sayıda tünek, beslenme, su içme ve yuva alanları yapılması önemlidir (Tablo 2.1). Çoğu büyük papağanlar ve parakeetler çift olarak bulundurulurlar. Bu kuşların özel çift olmaları, üzerlerindeki kontrolu sağlar, yiyecek ve yuva alanları için

Avantaj

Dezavantaj

Bir türün birkaç kuşunun mevcudiyeti üreme aktivitesini pozitif olarak etkileyebilir • Daha geniş eş seçimine olanak verir • Doğal sürü davranışı taklit edilir • Üreme durumunun karşılıklı uyarılabilir

•

• •

Üreme sezonu boyunca saldırganlık mevcutdur(ekstremite kaybı ve ölüme neden olabilir) Eğer uçuş aşırı kalabalıksa üreme aktivitesi baskılanır Dominat kuşlar çiftlere ayrılarak ürer bu durum diğerlerinin üremesini önleyecektir.

2.1 Dışarıdaki kuşluklarda tutulan kuşlar için avantaj ve dezavantajlar.

çatışmadan sakınmayı engeller. Komşu kuşlar geçimli olmalıdır. Birbirlerine karşı agresif olabileceklerinden ve diğer kuşları görmeleri nedeniyle üreme engellenecektir. Uçuş yerlerinin minimum 3 cm aralıklı iki tabaka telle kaplanması önemlidir. Bu, komşuların pençe saldırılarından ve yırtıcı kuş ve kedi gibi saldırganlardan korunmayı sağlayacaktır.

Yapı Uygun bir tel ağ, yuvarlak yada hazır yapılmış paneller olarak kullanılır. Telin kalınlığı kapalı tutulacak türlere bağlı olarak değişir. Örneğin çayır Parakeet’lerine göre Macaw’lar için daha kalın tel gereklidir. Tel yada ağ iyi kaliteli olmalıdır. Ucuz olanları çinko zehirlenmesi için bir kaynak olabilir. Tel bir tahta yada metal ile temele tutturulur. Tahta, kuşlara zararlı olmayacak bir koruyucu ile (su bazlı bir boya vb) kaplanmalıdır. Kuşların 19

tutturulur.Tahta, kuşlara zararlı olmayacak bir koruyucu ile ( su bazlı bir boya vb) kaplanmalıdır.Kuşların gagaları ( özellikle büyük Macaw’lar yada Alaxandrine ve Derbyan Parakeet’leri çok zarar vericidirler.Bu nedenle tahta yapılar metalle korunmalı yada metal BÖLÜM 1 TÜRLER ve YETİŞTİRME 20 kurulum sağlanmalıdır(Resim 2.2). rumdaki kuşluklarda da tutulabilir. Böylece dışkı ve yiyecek artıkları kuşların ulaşamayacağı düzeyde kalır.

Kuşların tel üzerinde fazla zaman harcamalarını engellemek için (bu ayaklarına zarar verebilir) geniş tünekler sağlanmalıdır. Aynı zamanda zararlı canlıların tırmanması engellenmelidir. Bu metot Rosea Cockatoo’ları gibi zeminde ot üzerinde yaşayanlar için uygun değildir. Bununla birlikte bu türler parazit bulaşmalarına daha yatkındırlar.

Eğer kuşlar için içeride bir bölüm sağlanabilirse, uçma alanının çatısı tamamen tel olabilir. Alternatif olarak çatının tüm kısımları kapatılabilir. Taze hava, güneş 2.22.2Dışarıdaki kuşluklarda Macaw’ların Dışarıdaki kuşluklarda Macaw’ların yerleşimi yerleşimi(Harcourt’dan). ışığı ve yağmur, deri ve tüy yapısını düzeltecektir (Resim (Harcourt’dan).

2.3). Bununla birlikte güçlü güneş ışınlarına karşı gölgeİdeal olarak ağ yapı kemirgenlerin yayılımının engellenmesi için tuğla yada beton likler olmalıdır. Buna karşın yırtıcılar, böcekler ve yababloklar üzerine büyük tutturulmalıdır.

Taban kaplaması toprak, çim, talaş, tahta, beton yada taş gagaları (özellikle Macaw’lar yada Alaxandrine ni kuşların dışkıları potansiyel sağlık riskleridir. olabilir.Parazit yumurtalarının topraktaBu kalmaları ve Derbyan Parakeet’leri) çok zarar vericidir. neden- nedeni ile toprak taban bağırsak parazitleri infestasyonuna ortam hazırlayacaktır.Tahta ürünler Aspergillos spp. sporları için ortam le tahta yapılar metalle korunmalı yada metal kurulum oluşturacaktır.

Taş, beton ya da döşemeler bu Yerleşim hastalık risklerini azaltacak ve düzenli sağlanmalıdır (Resim 2.2). yıkanmalarını sağlayarak dışkı birikimini engelleyeceklerdir.

Alternatif olarakönemlidir. kuşlar asılmış yerleşimi Örneğin gü İdeal olarak ağ yapı kemirgenlerin yayılımının en- Kuşluk kompleksinin neşin doğrultusu ve rüzgarın yönü gibi çevresel faktörler durumdaki kuşluklarda da tutulabilir.

Böylece dışkı ve yiyecek artıkları kuşların gellenmesi için tuğla yada beton bloklar üzerine tuttudüşünülmelidir. ulaşamayacağı Kuşların teltahta, üzerinde fazla zaman harcamalarını engellemek rulmalıdır. Tabandüzeyde kaplamasıkalır. toprak, çim, talaş, Çevrede büyüyen bitkiler düşmesi beton(yada olabilir. Parazit toprakta için bu taş ayaklarına zararyumurtalarının verebilir) geniş tünekler sağlanmalıdır.

Aynı önemlidir. zamandaYaprak zararlı uçma alanında karışıklık oluşturabilir.

Asılı kalan kalmaları nedeni ile toprak taban bağırsak parazitleri canlıların tırmanmasını engellemeye çalışılmalıdır. Bu metot Rosea Cockatoo’ları gibi yapraklar kasvetli ve uygun olmayan bir havaparazit oluşturabilir. infestasyonuna ortam hazırlayacaktır.

Tahtauygun ürünlerdeğildir. zeminde ot üzerinde yaşayanlar için Bununla birlikte bu türler Aspergillos spp. daha sporları için ortam oluşturacaktır. Taş, Sürekli damlayan su hem rahatsızlık oluşturur, hem de bulaşmalarına yatkındırlar. yosun üremesine neden olur.

Fırtınalarda uçuştel alanı tabeton yaEğer da döşemeler bu azaltacak kuşlar için hastalık içeriderisklerini bir bölüm sağlanabilirse, uçma alanının çatısı tamamen vanına düşen dallar, hem yapıya zarar verir hem de sinve düzenli yıkanmalarını sağlayarak dışkı birikimini olabilir. Alternatif olarak çatının tüm kısımları kapatılabilir. Taze hava, güneş ışığı ve engelleyeceklerdir. Alternatif olarak kuşlar asılmış du- cap ve fareler için ulaşma alanı oluşturur. Uçuş kafesinin

yağmur, deri ve tüy yapısını düzeltecektir(Resim 2.3). Bununla birlikte güçlü güneş ışınlarına karşı gölgelikler olmalıdır. Buna karşın yırtıcılar, böcekler ve yabani kuşların dışkıları potansiyel sağlık riskleridir.

2.3 Dışarıda yerleşim. Telle kapatılmış kafesler (Harcourt’dan).

29

2.3-Dışarıda yerleşim.Telle kapatılmış kafesler (Harcourt’dan).

2 Yetiştirme ve Kuşlukların İdaresi

•

•

•

• •

•

• •

•

Tüm papağanlar içeride tutuluyorsa, normal vitamin D metabolizması ve üreme davranışları için suni tam ışık sağlanmalıdır (UV-A ve UV-B her ikisini de oluşturanlar) UV-A (315-400 nm) kuşlarda normal görüş için önemlidir.

UV yansıtıcı tüy örtüsü görüşü için onlara imkan sağlar. Bu normal üreme davranışı için gereklidir.

UV-B’ye maruz kalma (285-315 nm) kuşlarda vitamin D’nin endojen sentezi için önemlidir. Bu özellikle kafeste yaşayan ve kalsiyum metabolizması bozuklukları düzenli olarak oluşan Gri papağanlarda önemlidir.

Ampul kuşun 30 cm kadar yakınında tutulmalıdır.

Işık günlük olarak en az 60 dakika sağlanmalıdır. Bunun kuşun geldiği yerdeki ışık periyodunu taklit etmesi tavsiye edilir.

295 nm dalga uzunluğu radyasyon sağlayan ampuller vitamin D sentezi için çoğunlukla yeterlidir. Ticari olarak kullanılan ampuller kuş tam spekturum (36 W FB 36) ve Philips flutone tüplerdir (TLD/96S).

UV-B’ye fazla maruz kalma vitamin D toksisitesine neden olmaz.

Kuş ve ışık kaynağı arasına fiziksel materyallerin konmaması gerekir. Çoğu camlar yada plastikler UV-B radyasyonunu aktarmaz Bunların uzun süre UV-B oluşturma kapasiteleri olmakla birlikte, her 6 ayda bir ampuller yenilenmelidir

2.4 Kafeste yetiştirilen papağanlar için ultraviyole radyasyon uygulaması.

21

içine doğru büyüyecek bitkiler papağanlar tarafından tahrip edilecektir.

Hava alanı yakını, yoğun oto yollar ve bölgesel endüstriyel alanlar kuşların sağlığı üzerinde olumsuz etkilere sahiptirler. İnsan komşularda önemlidir.

• Papağanlar gürültücüdür ve komşu şikayetleri istenmeyen durumlara neden olabilir.

• Yakındaki kedi, köpek hatta gürültücü çocuklar kuşları rahatsız edebilir. Özellikle üreme döneminde yumurta ve yavru kayıplarına neden olabilirler.

• Barbekü ya da ateş yakan komşuların dumanları kuşluklara gelebilir. Duman toksiktir ve bazı kuşların ölümüne neden olabilir.

Tümüyle içeride olan kuşluklar, yetiştirme problemlerine maruz kalır. Yetersiz havalandırma gibi ortamlar özellikle solunum yolları enfeksiyonlarının hızlı bir şekilde yayılmasına neden olur. Buna karşın ısı, nem ve ışığın kontrol edilebilme avantajları vardır (Tablo 2.4).

Kafesler Kafesler evcil papağan türlerinin çoğu için bir evdir.

Kafeslerin büyüklükleri ve şekilleri çok farklıdır. Kuşlardan daha pahallı olanları da mevcuttur (Resim 2.5).

2.5 İyi kaliteli ticari kafesler. Büyük kuşlar için yetersizidir. Küçük kuş kafesleri ise genellikle yem kapları ve oyuncaklarla doludur 2.5 İyi kaliteli ticari kafesler. Büyük kuşlar için yetersizidir. Küçük kuş kafesleri ise genellikle (Harcourt’dan).

yem kapları ve oyuncaklarla doludur.(Harcourt’dan)

22

BÖLÜM 1 TÜRLER ve YETİŞTİRME

plastik kaplı tellerden yapılmışlardır. Fakat papağan gagasının yapacağı zedelenmeye dayanamazlar. Altındaki metal o zaman ortaya çıkar ve genellikle paslıdır. Plastik parçaları, metal ve kirler, hepsi sağlık açısından risklidir.

Büyük kafesler doğrudan taban üzerinde durmak için yapılmışlardır. Küçük olanlar bir masa yada rafkomidin üzerine yerleştirilmişlerdir.

Kafes ekipmanları

Kuşun güvenliği ve rahatı için kafesler en iyisidir. Birkaç risk faktörü mevcuttur. Kötü şekilde düzenlenen kafesler kuş ve sahibi için bir tuzaktır ya da kuşun kaçmasına neden olabilir. En önemli risklerden biri daha önce bahsedildiği gibi çinko zehirlenmesidir. Püskürtme ile kaplanan kafesler güvenlidir.

Kafeslerdeki tünekler yuvarlak tahta ya da plastikten 2.6 Bir Gri papağan için yetersiz büyüklükte bir kafes. yapılır. Bunlar kolay temizlenir fakat mümkünse doğal 2.6 Bir Gri papağan için yetersiz büyüklükte bir kafes. ağaç dalları ile değiştirilmelidir (zehirli olmayan ve güvenli kaynaklardan). Uygun dallar, dişbudak ağacı, huş Kafes ekipmanları Eğer kuşlar evcil bir ortamda tutulurlarsa, uygun bir ağacı, fındık ağacı, söğüt, ökaliptus, kestane, mürver, çıkafesin onlar için en güvenli yol olduğu açıktır. Kafes, nar ve ilaçlanmamış meyve ağaçlarından elde edilir. Dal güvenliği ve rahatı için kafesler en iyisidir.çapları Birkaçtürlere risk faktörü Kötürahatlıkla tüneği uygun mevcuttur. olmalı ve kuşlar kuş içinKuşun dinlenme ve yaşama yeri olarak düşünülmelidir. şekilde düzenlenen kafesler kuş ve sahibi için bir tuzaktır ya da kuşun kaçmasına neden Sahibi ile ya da yalnız, kuşun evi dışında özgür olmasına tutabilmeli, aşırı fleksiyon ya da ekstensiyon göstermeolabilir. En önemli risklerden biri daha önce bahsedildiği gibi çinko zehirlenmesidir. izin verilmelidir. Kuşların üç boyutlu olarak kanatlarını melidir. Bu dalların çaplarındaki değişimler ve düzenPüskürtme ile kaplanan kafesler güvenlidir. açabilecekleri düzeyde bir kafes genişliğinin olması şart sizlikler, ayak sağlığının ilerletilmesi, çiğneme ve fiziksel Kafeslerdeki tünekler yuvarlak tahta ya da plastikten yapılır. Bunlar kolay temizlenir olarak düşünülmektedir (Resim 2.6). Bu amaçla kuşlar fakat mümkünse doğal ağaç dalları ile değiştirilmelidir (zehirli olmayan ve güvenli için standart kafes ölçüleri belirlenmiştir. Bu nedenle 90 kaynaklardan).

Uygun dallar, dişbudak ağacı, huş ağacı, fındık ağacı, söğüt, ökaliptus, cm’lik kanat açıklığı bulunan bir Macaw için 90x90x90 kestane, mürver, çınar ve ilaçlanmamış meyve ağaçlarından elde edilir. Dal çapları türlere cm boyutlarından daha küçük kafes olmamalıdır.

Bu en uygun olmalı ve kuşlar rahatlıkla tüneğe tutabilmeli, aşırı fleksiyon ya da ekstensiyon alt düzey ölçüsüdürBu ve kısa süreliçaplarındaki kafeste tutma değişimler için uygöstermemelidir. dalların ve düzensizlikler, ayak sağlığının gundur. ilerletilmesi, çiğneme ve fiziksel uğraşıyı da kuşa sağlayacaktır. Bu, tüneklerin belli bir Kuşların nakli için küçük kafes ya da kutu daha uyzamanda değişmesi gerektiğini anlatmaktadır.

Böylece kuşlar daha mutlu ve uyumlu gundur.

Bu taşıyıcılar aynı zamanda dinlenme ve uyku olacaklardır. için kuşun bir yere gerektiğinde ya damalzemeler gürülKuşun oyunkonulması oynayacağı dal benzeri özgürlük ve ilave uyarım sağlar. tülü ve stresli ortamlardan kuşları tutmak için de yapılmış yapılar kullanılır. Kuşların Bunun için ticari bir ürün ya uzak da evde dallardan kullanılırlar. Büyük kafeslerin taşınması zordur.

Buda ne-ayrı kısımlar olabilir. Tüneklere değişik döküntülerini toplamak için kenarlarda örtü ya denle yeterince sağlam ve sökülüp takılanlar, temizlik ve oyuncaklar asılabilir(Resim 2.7). taşıma için de uygundurlar.

Yiyecek ve içecek konan kaplar plastik, seramik ya da paslanmaz çelik olabilir ve kafese değişik yollarla bağlanabilir. Papağanlar su ve yemliklerine vurmayı ve onları boşaltmayı severler. Bu nedenle basit D şekilli kaplar tel üzerine asılabilir. En uygun yemek Kafesbir yapısı kabı mil üzerinde kafesin içinden dışına 180 derece dönebilendir. Bunlar kafes içine girmeden yer değiştirilen, temizlenebilen ve yem kaplarına iliştirilebilen yeme sistemleridir.

Kafes kenarlarının düz olması tercih edilir. Yuvarlak ya Bunlar kuş yetiştirme sistemlerinde de kullanılabilir. da oval olanlar papağanlar için rahat değildir. Çoğu papağanlar tırmanarak zaman geçirmeleri nedeni ile kafes tellerinin enine olması tercih edilir Kafes materyalleri kirler ve mikropların giderilmesi için kolay temizlenir olmalıdır. Hafif olan plastik materyaller hijyenik olabilir fakat kolay kırılabilirler. Onlar uzun süreli kullanım için yeterli sağlamlıkta değillerdir.

33 2.7 Ev içinde bir baca ve dallardan yapılmış kuş alanı Çoğu kafesler yeni olduklarında çok çekici görünen 2.7 Ev içinde bir baca ve dallardan yapılmış kuş alanı.

2 Yetiştirme ve Kuşlukların İdaresi

uğraşıyı da kuşa sağlayacaktır. Bu, tüneklerin belli bir zamanda değişmesi gerektiğini anlatmaktadır. Böylece kuşlar daha mutlu ve uyumlu olacaklardır.

Kuşun oyun oynayacağı dal benzeri malzemeler özgürlük ve ilave uyarım sağlar. Bunun için ticari bir ürün ya da evde dallardan yapılmış yapılar kullanılır. Kuşların döküntülerini toplamak için kenarlarda örtü ya da ayrı kısımlar olabilir. Tüneklere değişik oyuncaklar asılabilir (Resim 2.7).

Yiyecek ve içecek konan kaplar plastik, seramik ya da paslanmaz çelik olabilir ve kafese değişik yollarla bağlanabilir. Papağanlar su ve yemliklerine vurmayı ve onları boşaltmayı severler. Bu nedenle basit D şekilli kaplar tel üzerine asılabilir. En uygun yemek kabı bir mil üzerinde kafesin içinden dışına 180 derece dönebilendir. Bunlar kafes içine girmeden yer değiştirilen, temizlenebilen ve yem kaplarına iliştirilebilen yeme sistemleridir. Bunlar kuş yetiştirme sistemlerinde de kullanılabilir.

Ev içinde tutulan kuşlar Evde tutulan kuşlar, gıda, toksik maddeler, gürültücü evcil hayvanları ve çocukları içeren problemlere maruz kalırlar. Donuk renkler, kırılganlık ve tüy yolma ile sonuçlanan kötü kalitede tüy yapısına neden olan evin içindeki kuru ve ılık ortam, güneş ışını ve temiz hava azlığı ev içindeki yaşamın dezavantajlarıdır. Bu uygun olmayan ortam, kötü kalitedeki yiyecekler ve can sıkıntısı ile daha da artar. Veteriner hekimler, dışarıdakilere göre evde yaşayanlarda daha fazla tüy problemi görmektedirler. İnsan ve diğer kuşlarla olan ilişkiler, uygun olmayan ya da doğal olmayan ortam, stresle ilişkili olan hastalıklara neden olacaktır. Papağanlar sıklıkla küçük bir alanda tutulurlar, ısırma ve eve zarar verme korkusu nedeniyle dışarıya çıkmalarına izni verilmez. Eğer kuşlar evde serbest bırakılırlarsa diğer evcil hayvanlar, lamba, ateş, ayna, pencere vb şeylere zarar verebilir yada açık pencerelerden kaçabilirler. Evdeki diğer zararlılar tuz, çikolata, alkol, sigara dumanı ve zehirli bitkilerden etkilenerek zehirlenebilirler yada pişirme yağlarının dumanları ve yanık pişirme yağlarından ölebilirler.

23

Kafeste yaşayan kuşlar her zaman evcil hayvan satış yerleri için ideal seçim olarak ortaya çıkar. Onlar insanlara alışıktırlar ve doğal popülasyon tehlikesi yoktur. Bu kuşların çoğu özellikle kuluçkadan çıkmış ve elde yetiştirilmiş ise vahşi ırkdaşları kadar sağlam olmayacaklardır. İkinci olarak, elde yetiştirilen yavrular ve evcil hayvan dükkanları vasıtasıyla hastalıkların hızlı bir yayılımı söz konusudur. Uzun bir inkübasyonla doğal olarak oluşan viruslar örneğin, papağan gaga ve tüy hastalığı, polyomavirus ve proventricular dilatasyon hastalığı, kafeste yetiştirilen kuşlar nedeniyle kuşluklarda giderek yayılmaktadır.

Evde yetiştirilen çoğu kuşta cinsel erginlikle ilgili psikolojik problemler gelişecektir. Çünkü onlar hala vahşi bir yöne sahiptirler. Papağanların elde yetiştirilmesi onları evcil yapmaz. Bu, genetik değişimlerle kuşların yetiştirilmesini gerektirir.

Kuş Tipi Daha önce bilinenlere ek olarak bir papağanın ömrünün uzunluğu, gürültücü, yıkılmayıcı ve ortalığı karıştırıcılığı, karar vermek için söz konusu olan temel konulardır.

Genel olarak bunlar ucuz kuşlar değillerdir. Ucuz kuş satın almak mizacı, sağlıksızlığı ve taşıyacağı hastalıklar açısından sorun oluşturabilir.

Cinsiyet Cinsiyet ve yaş belirlenmelidir. Eğer satın alacak kişi ırka özgü kuş istiyor ise görünüm önemlidir. Cinsel olgunluğa ulaştığında çoğu büyük papağanlar karşı cinsiyette olan sahibi ile daha iyi ilişki kurar. Elde yetiştirilen genç kuşlar, yetiştiren kadar aynı cinsiyetten insanlarla iyi anlaşır. Bununla birlikte kuşun sahibinin cinsiyetini nasıl belirlediği açık değildir (Resim 2.8).

Kuş Seçimi ve Elde Etme Kaynakları Vahşi ve Evde Yetiştirilen Türler Vahşi olarak yakalanmış kuşlar, Salmonellosis, Pacheco hastalığı, Chlamydophilosis ve bağırsak parazitleri taşıyacaklardır. Bunların kesin yaşı yada mizaçları bilinemeyecektir. Onlar evcilleştirilemeyebilir.

2.82.8Macaw’larda cinsiyet belirgindir. dişi, s Macaw’larda cinsiyet farkıfarkı belirgindir.

Soldaki dişi,Soldaki sağdaki erkek Macaw (Samour’dan).

Yaş

papağanlar papağanlar veve büyük büyük Macaw’ların Macaw’ların gençleri gençleri grigri renkli renkli irise irise sahiptirler. sahiptirler.

BuBu renk renk 6 aylık 6 aylık yaşta yaşta dereceli dereceliolarak olaraksarıya sarıyadönmeye dönmeyebaşlar başlarvevegenel genelolarak olarak1 1yaşında yaşındatam tamsarıdır(Resim sarıdır(Resim2.9).

2.9).

Ayakların Ayakların pulları pulları daha daha yumuşaktır. yumuşaktır.

Mandibula Mandibula oransal oransal olarak olarak maksillaya maksillaya göre göre daha daha geniştir. geniştir.

Erginlerle karşılaştırıldığında karşılaştırıldığında genç genç papağanlarda papağanlarda gaga gaga genel genel olarak olarak düz düz veve parlaktır. parlaktır.

BÖLÜM 1 TÜRLER ve YETİŞTİRME 24Erginlerle • Dış parazitler yaygın olarak tüy yolmanın sebebi olarak gösterilir. Pratik hayatta bu nadirdir. Dış ve iç parazit sağaltımı ithal edilen ve yerde beslenen kuş topluluklarında gereklidir. Evde beslenen papağanlarda bu problem nadir olarak gözlenir.

• Çevrenin geliştirilmesi önemli ve gereklidir. Bunlar zeki ve yaratıcıdırlar. Onların iyi yaşaması için sürekli fiziksel ve mental uyarı gerekir. Diğer kuşlar ve insanlarla sürekli temas istenir: Eğer sahibi evde değilse, radyo ve televizyon açık bırakılır (aşırı uyarı 2.82.9 2.8a- a-(a) Ergin Ergin Gri Gri papağanın papağanın irisi irisi sarı sarı b-Genç b-Genç Gri Gri papağanın papağanın irisi irisigrigri(koyu) (koyu) renklidir renklidir Ergin Gri papağanın irisi sarı, (b) Genç Gri papağanın stres oluşturabilir).

Oyuncak ya da bulmacalar kulla(Harcourt’dan). irisi(Harcourt’dan). gri (koyu) renklidir (Harcourt’dan). nılabilir. Sevilen yiyecekler, tüpler ya da boş meyve kabukları içlerine saklanabilir. Akrilik, tahta, deri ve ip oyuncaklar evcil hayvan satış yerlerinden elde Genel Bazı papağan türleri iki cinsiyeti de gösterir.

MuhabGenel bakım bakım veve sağlık sağlık edilebilir. Fakat ucuz ve kolay elde edilebilen karton bet kuşları farklı burun üstü renklere, gri Sultan papakutucuklar rahatlıkla kullanılabilir ğanları farklı tüy yapısına, halka boyunlu Parakeet’lerin • • Diyet Diyetçok çokönemlidir: önemlidir:kötü kötübeslenme beslenmeveveonunla onunla ilişkili ilişkilibeslenme beslenmehastalıkları, hastalıkları,kanatlı kanatlı ergin erkekleri renkli boyun halkalarına sahiptirler ve pratiğinde pratiğinde hastalıkların hastalıkların çoğunun çoğunun temelini temelini oluşturur. oluşturur. beyaz Cockatoo’ların iris renkleri farklıdır. Bununla bir- Kimlik belirleme metotları • • Kuşun Kuşuntüytüyörtüsü örtüsüüzerinde üzerindesuyun suyunönemli önemlibirbiretkisi etkisivardır. vardır.Düzenli Düzenlibanyo banyoyayadada likte bunlar yalnız ergin kuşlarda görülür. Her iki cin- Kuşların kimliklerinin belirlenmesi aşağıda belirtilen spreyleme, spreyleme, sonradan sonradan oluşabilecek oluşabilecek tüy tüy yolma yolma ile ile tüy tüy kalitesinin kalitesinin bozulması bozulması veve siyetin gençleri benzer görünüme sahiptir. Muhabbet sebepler için önemlidir. kurumasını önlemek önlemek için için önemlidir. önemlidir. kuşu ve kurumasını sultan papağanlarının daha yeni renkli mutas- • Bilinen ailelerden üretilecek kuşları belirlemek ve • • Dış Dış parazitler parazitler yaygın yaygın olarak olarak tüytüy yolmanın yolmanınsebebi sebebiolarak olarakgösterilir. gösterilir.Pratik Pratikhayatta hayattabubu yonlarının bazıları cinsiyetle ilgili belirgin renk değişimözel kuş çiftlerini üretme kabiliyetini elde etmek nadirdir. nadirdir.

Dış Dış veve iç iç parazit parazit sağaltımı sağaltımı ithal ithal edilen edilen veve yerde yerde beslenen beslenen kuş kuş topluluklarında topluluklarında lerine sahip değillerdir.

Bir istisna olarak Eclectus papa• Kuşun orijinini takip etmek gereklidir. gereklidir.

Evde beslenen beslenen papağanlarda papağanlarda bubu problem problem nadir nadir olarak olarak gözlenir. gözlenir. ğanlarının tüylenen Evde yavrularında görülebilen belirgin • Sahibi için belge elde etmek • • Çevrenin Çevrenin geliştirilmesi geliştirilmesi önemli önemli veve gereklidir. gereklidir.

Bunlar Bunlar zeki zeki veve yaratıcıdırlar. yaratıcıdırlar.

Onların Onların iyiiyi tüy örtüsü farklılıkları vardır.

Papağanlar uçabilir ve bu nedenle de kolay kaçabiliryaşaması yaşaması içinsürekli sürekli fiziksel fiziksel vevemental mentaluyarı uyarı gerekir. gerekir.

Diğer Diğer kuşlar kuşlar ve ve insanlarla insanlarla Cinsiyeti belirginiçin olmayan türlerde (papağanların ler. Bunların tanınması için kimlik belirleme kullanılan çoğu) tüy ya da kan örneklerinin DNA analizleri ile yok yayok sürekli sürekli temas temas istenir: istenir: Eğer Eğer sahibi sahibi evde evde sa, sa, radyo radyo veBu ve televizyon televizyon açık açık bırakılır bırakılır ( aşırı ( aşırı bir yoldur. kuşlarının bazılarının yüksek değerleri da endoskopi vestres cerrahi yolu ile cinsiyet tayinleri yapılauyarı uyarı stres oluşturabilir). oluşturabilir).

Oyuncak Oyuncak ya ya dada bulmacalar bulmacalar kullanılabilir.

Sevilen Sevilen yiyecekler, yiyecekler, nedeniyle kullanılabilir. çalınmaları mümkündür.

Kuş bulunduğunda bilir. Bazı kuşlar ayaklarındaki tanımlama halkası sertitüpler tüplerya yadadaboş boşmeyve meyvekabukları kabukları içlerine içlerine saklanabilir. saklanabilir.

Akrilik, Akrilik, tahta, tahta,deri deri veveip ip hırsızlığın kanıtlanması ve sahibine geri döndürülmesi fikasyonu ile satılır. için olumlu yönde kanıt gereklidir.

Yaş

3636 Değişik teknikler, kuşlarda işaretleme için kullanılır

Tüm türlerin yavru kuşları ve özellikle de beyaz Cockatoo’lar çok gösterişlidir ve alıcıyı çekerler. Böyle kuşlar evcil ve uyumludurlar. Fakat bu şekilde kalmayacaklardır. Gri papağanlar ve büyük Macaw’ların gençleri gri renkli irise sahiptirler. Bu renk 6 aylık yaşta dereceli olarak sarıya dönmeye başlar ve genel olarak 1 yaşında tam sarıdır (Resim 2.9). Ayakların pulları daha yumuşaktır. Mandibula oransal olarak maksillaya göre daha geniştir. Erginlerle karşılaştırıldığında genç papağanlarda gaga genel olarak düz ve parlaktır.

Genel bakım ve sağlık • Diyet çok önemlidir: kötü beslenme ve onunla ilişkili beslenme hastalıkları, kanatlı pratiğinde hastalıkların çoğunun temelini oluşturur.

• Kuşun tüy örtüsü üzerinde suyun önemli bir etkisi vardır. Düzenli banyo ya da spreyleme, sonradan oluşabilecek tüy yolma ile tüy kalitesinin bozulması ve kurumasını önlemek için önemlidir.

• Döğme uygulaması kullanılmıştır(çiftlik hayvanlarında ve köpeklerde). Fakat döğme mürekkebi, memelilerdeki kadar kanatlı derisinde kalıcı değildir.

Kauçuk bir damgalama uygulaması, uçma tüylerine sahibinin telefon numarasının yazılması için kullanılır ve tüy dökümüne kadar kalır.

• Kuşların fotoğraflarının çekilmesi deforme gaga ya da düşen tırnakları gibi tanımlanabilir özellikleri bulunduğunda yararlıdır. Büyük Macaw’lardaki yüz tüy hatları insanlardaki parmak izleri gibi eşsizdir ve fotoğraflanabilirler.

• DNA metodu ile cinsiyet tayini yapılan kuşların özellikleri saklanır ve gelecekteki tanımlama ve tartışmalarda yarar sağlar.

• Mikroçip implantasyonu, kanatlı türlerinde artan bir şekilde kullanılmaktadır. Basit, güvenilir ve belirleme açısından çok iyi bir uygulamadır. Kullanılan çip, kuşlarda bir problem yaratmaz ve son kullanılan tipleri komplikasyon ortaya çıkarmamaktadır. Modern tipleri ISO standartlarına uygundur ve daha önce

içeren numara ya da kod vardır. Daha sonra gelen alfabetik semboller (örneğinYarı U,V,W) daha tipler ise dah yavrularda kullanılır. açık olan önceki harflere göre ( R,S,T) daha büyüktür(Resim 2.11).Bununla birliktekolay uluslar arası kabul Halkalar renklendirilemez.

Bu ned edilen bir kodlama sistemi mevcut değildir. Yolunu şaşıran birbacaklarına kuşun halkasının kaynağını ise sol halka takılması kabul edilen b 2 Yetiştirme ve Kuşlukların İdaresi 25 belirlemek zor olabilir.

2.11 Tanımlama ve yaş belirleme için kullanılan aluminyum üretici halkası.(Lennox’tan) 2.10

Tanımlama ve yaş belirleme için kullanılan aluminyum üretici halkası. (Lennox’tan).

Büyük papağanların halkalarının çoğu, parçalanamayan ya da sıkılaşmayan paslanmaz 2.12 Paslanmaz çelik cinsiyet halkası (Harcourt’ Paslanmaz çelik cinsiyet halkası (Harcourt’dan). çelikten yapılmıştır. Kapalı halkalar, genellikle2.11üreticinin işaretini taşıyacak şekilde yavrularda kullanılır.

Yarı açık olan tipler isebir daha yaşlılarda kullanılır. kullanılan tipleri de okunabilir ve vücudun başka kolay renklendirilemez. Bu nedenle erkek olanların sağ bacaklarına, dişilerin yerine Halkalar yer değiştirmezler. baskı uygular ve bacak üzerinde sıkışmalarına ise sol bacaklarına halka takılması kabul edilen birhalkalara uygulamadır(Resim 2.12).

ve ayağın kaybına kadar gidecek zararlara neden olurlar. Bu metaller renklendirilir ve kaydedilmiş renkler Kuşlarda kullanılan en yaygın tanıma metodu, bacak muhabbet kuşları birliğinde yavrunun yılını göstermek halkalarıdır. Halkalar tarsometatarsus üzerindeki tüysüz için kullanılır. Halkalarda aynı zamanda halka büyükalana yerleştirilir. Halkalar kapatılmış ya da açık olabilir. lüğünü gösteren bir harf, yavrunun doğum yılı, telefon Kapalı halkalar, kuş yavru olduğunda yerleştirilebilen numarası ya da üreticin işaretini içeren numara ya da yuvarlak bir metalden ibarettir. Bu yaşta parmaklar kü- kod vardır. Daha sonra gelen alfabetik semboller (örçük ve tarsometatarsus üzerindeki ayak kısmına geçişe neğin U, V, W) daha önceki harflere göre (R, S, T) daha izin verecek yeterlikte yumuşaktır. büyüktür (Resim 2.10). Bununla birlikte uluslararası Açık olan halkalar tam olmayan daireden yapılmış- kabul edilen bir kodlama sistemi mevcut değildir. Yolardır. Kerpeten benzeri bir kapatma aleti kullanılarak lunu şaşıran bir kuşun halkasının kaynağını belirlemek daha yaşlı kuşlarda bacağın alt kısmına yerleştirilebilir. zor olabilir.

Bu halkalar, ithalattaki yasal gereklilikler ve bilimsel cin- Büyük papağanların halkalarının çoğu, parçalanasiyet tayinleri ile birlikte cinsel ayırımı belirlemek için mayan ya da sıkılaşmayan paslanmaz çelikten yapılmışkullanılır. Halkanın dıştan görülebilmesi mikroçipe göre tır. Kapalı halkalar, genellikle üreticinin işaretini taşıyaavantajı olarak görülebilir. cak şekilde yavrularda kullanılır. Yarı açık olan tipler ise Halkalar plastik olabilir. Bunları papağanlar gagaları daha yaşlılarda kullanılır. ile2.12 kolayca çıkarılabildikleri için su halkası kuşları ve(Harcourt’dan) ötücüler- Halkalar kolay renklendirilemez. Bu nedenle erkek Paslanmaz çelik cinsiyet de kullanılabilirler. Düz aluminyum bantlar daha küçük olanların sağ bacaklarına, dişilerin ise sol bacaklarına papağanlar için uygundur. Fakat daha büyük papağan- halka takılması kabul edilen bir uygulamadır (Resim lar onlara zarar verirler. Daha kötüsü bu güçlü gagalar 2.11).

Halkalama

38

38

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)