Binnenlopen bij Fromage rie du Patron voor alleen een pondje kaas is nagenoeg mission impossible: de ver leidelijke volle toonbank met kazen uit heel Europa en nog meer tongstrelende deli catessen, lacht je tegemoet. De prachtige winkel aan de Irislaan (Winkelcentrum Langevoort) haalde niet voor niets ooit een derde plaats in de wedstrijd voor ‘Beste Nederlandse Food-specialiteitenwinkel van Nederland’ in 2014, was ‘Beste Nederlandse buitenlandse-kaasspecialist’ in 2006 en ‘Beste Nederland se vleeswarenspecialist’ in 2008.
Het is de bedoeling dat Rick van der Burg straks in de voetsporen van zijn vader Michel treedt. Voorlopig is het nog niet zo ver. Michel: “Mijn vader Wim begon in 1967 als bedrijfsleider bij de firma Neuteboom, op dezelfde locatie waar we nu zitten. Neuteboom zat op de Haarlemmerstraat en wilde uitbreiden. Het was nog een soort supermarktje. Uiteindelijk is er uitgebreid, werd mijn vader medeeigenaar met de zoon van eigenaar Neuteboom en openden ze samen nog zeven andere vestigingen, tot Den Haag aan toe. Uiteindelijk wilde mijn vader alleen Oegstgeest houden. In 1982 ging hij zelfstandig verder onder de naam Fromagerie du Patron. Inmiddels is hij bijna 81 en alweer zestien jaar uit de zaak.”
Michel ging op zijn 18e bij zijn vader werken en is lange tijd mede-eigenaar geweest met zijn vader. In 2004 nam Michel de hele winkel over. Hij besloot toen over te stappen naar een meer exclusief aanbod: “Dan maar iets duurder, maar wel topkwaliteit. En… nauwelijks iets voorverpakt, alles vers! We realiseren ons heel goed dat we qua prijs niet kunnen concurreren tegen de supermarkten. Daarom concurreren we op kwaliteit, smaak en aanbod. Om een voorbeeld te geven: tegen de wand waar nu de speciaal voor ons gebrande koffiebonen staan, stond vroeger een wand met speciale merken sausjes, soepen en thee. Maar die merken kan je nu ook in de supermarkt kopen. Wij verkopen juist wat je bij de grootgrutter níet ziet.”
Michel’s zoon Rick(24) draait al vanaf zijn 12e mee. En ook zijn zusje Laura (21) en moeder Mirella dragen hun steentjes bij. Rick: “We maken lange dagen en het is hard werken, maar af en toe wat lekkers snaaien tussendoor en lunchen met heerlijke belegde broodjes uit eigen zaak maakt veel goed!” Op een goede dag gaan er ruim 300 als warme broodjes over toonbank! En dat is alleen in de winkel. Fromagerie du Patron verzorgt ook broodjes voor bijvoorbeeld bedrijven, recepties en uitvaarten.
In de loop der jaren is er veel veranderd. “Je bent tegenwoordig meer manager”, zegt Michel, wijzend op het schema aan de muur. “Hierop staan vrije- en werkdagen van vijftien medewerkers!
Het allerleukste blijft het contact met de klant. We krijgen zoveel positieve feedback: ‘Heb je nóg zo’n lekker stuk kaas?’ of ‘De borrelplank was fantastisch!’ En dat is mooi om te horen. De borrelplanken maakt Rick. Ware kunstwerken zijn het! Iets voor elke gelegenheid; een feest op tafel.”
Voor u ligt het magazine ‘Historisch Oegstgeest’. Een speciale uitgave van de Oegstgeester Courant. Oegstgeest is karak teristiek en mag bogen op een rijke geschiedenis. In dit maga zine nemen wij u even mee op reis door de tijd.
Oegstgeest ligt in een van de vroegst bewoonde delen van het kustgebied. De vroegste sporen van bewoning zijn aangetroffen in een uitlo per van een strandwal in de Elsgeesterpolder, waar in de tweede eeuw na Christus een Ba taafse nederzetting was gevestigd. Studenten van de archeologie-faculteit van de Universi teit Leiden troffen in 2010 de resten aan van een brug die de twee Rijnoevers tussen 500 tot 700 na Christus met elkaar moet hebben verbonden.
In de negende eeuw stond op de plaats van het huidige Groene Kerkje een volgens de legen de door Willibrord gewijd kerkje. De aanwe zigheid van dit kerkje doet vermoeden dat het hier om een tamelijk dichte bevolking ging. Van de elfde tot de veertiende eeuw beleefde Oegstgeest een periode van vooruitgang, die werd onderbroken toen Leiden als stad op kwam. Door het weren van bebouwing op be paalde afstand van Leiden werd Oegstgeest in
Oegstgeest bestond tot het begin van de twintigste eeuw uit verschillende losse ker nen: De Kerkbuurt of het Oude Dorp (bij het Groene Kerkje), de Leidse Buurt, on derverdeeld in de Pen (bij de Beukenhof) en de Punt (bij het kruispunt Rhijngeester straatweg/Geversstraat), de Poelgeester buurt of de Kwaak (bij kasteel Oud-Poelgeest), de Mors (in gedeelten geannexeerd door Lei den in resp. 1896, 1920 en 1966) en de Ba zar en de Rijsjes (sinds 1966 behorende bij Rijnsburg).
Tussen deze buurten waren er hooguit wat ver spreid liggende huizen te vinden. Pas na 1900 ging men de tussenliggende gebieden bebou wen. Eerst het Wilhelminapark (1898-1906), daarna het Prins Hendrikpark (rond 1915),
het Julianapark, Oranjepark en Emmapark (1920-1950), Buitenlust ofwel de Indische Buurt (1925) en de Grunerie en tussen Emma laan en Lange Voort (jaren 50). In de jaren 70 bereikte men het Oegstgeesterkanaal. Daarna verrees Haaswijk en de Morsebel in de jaren 80 en 90. In de eerste jaren van de 21e eeuw is de wijk Poelgeest gebouwd, gesitueerd tussen kasteel Oud-Poelgeest en de Leidse Meren wijk. In 2006 is begonnen met de bouw van de wijk Nieuw-Rhijngeest ten westen van de snelweg A44. Deze is inmiddels uitgegroeid tot een prachtige kern.
Historische Vereniging Oegstgeest heeft een Historische Vereniging die zich inzet voor het ontsluiten van kennis over de geschiedenis van Oegstgeest, het be houd van monumenten in het dorp en verster king van ruimtelijke kwaliteit van Oegstgeest. Het dorp is karakteristiek en dat moet het blijven vindt de vereniging. Daarom voelt de Vereniging zich betrokken bij nieuwe ontwik kelingen in het dorp op het gebied van ruimte lijke ordening. Voor informatie: www.historischeverenigingoegstgeest.nl
Teksten
mernight),
Eindredactie:
zijn ontwikkeling gestopt. Uit deze tijd dateren de kastelen Oud-Poelgeest en Endegeest.De
In de Groene Kerk in Oegstgeest is op woensdag 7 december een bijzondere lezing over Johan Huizinga. Het is die dag 150 jaar geleden dat deze historicus geboren is. Anton van der Lem (Huizingaonderzoeker) en Korrie Korevaart (cultuurhistorica) geven een unieke presentatie.
Aanvang: 16.00 uur. Aanmelden via: mvanderjagt@ dorpsmarketingoegstgeest.nl
Maak Kerst dit jaar extra bijzonder en geniet samen met familie en/of vrienden op 1e of 2e Kerstdag van onze uitgebreide Kerstbrunch.
De brunch wordt geserveerd in buffetvorm in ons volledig in kerstsfeer gedecoreerde Koetshuis en Kasteel! Kiest u voor de brunch in ons onlangs
Op de afbeelding van deze unieke puzzel zijn onder andere historische plekken en figuren uit Oegstgeest te vinden.
Het maken van de puzzel is een leuke bezigheid voor de komende wintermaanden óf een mooi cadeautje!
Ga naar: www.terugnaaroegstgeest.nl voor meer informatie.
Deze speciale “Terug naar Oegstgeest” postzegels, in zeer gelimiteerde oplage, zijn te verkrijgen bij de Rijnlandse Boekhandel en de Flierefluiter.
De prijs is €11 per vel van 10 zegels. Mooi om op speciale brieven te gebruiken!
Het verhaal van Oegstgeest begint bij de strandwal: de oude duinenrij die zich na de ijstijd langs de Noordzeekust steeds verder naar het westen verplaatste. Zo ontstond er een afwisseling van zandige strandwallen en daartussen lage strandvlaktes van klei en veen. Als je langs de Trekvaart naar Noordwijk fietst zie je die afwisseling nog steeds in het landschap terug.
Door Peter BoerIn Oegstgeest vind je dit nog bij het ooievaar snest op het Land van Bremmer aan de Leidse straatweg. Het weiland in de vochtige strand vlakte en de bosrijke omgeving van Endegeest op de hoger gelegen strandwal.
De strandwallen zelf werden vaak voor zand winning afgegraven waardoor in de gebouwde omgeving het hoogteverschil niet goed meer is te zien. Bij het Groene Kerkje is dit overigens nog wel goed zichtbaar.
Op de strandwal ontstonden gebieden met kleine akkertjes: de geestgronden. Net ten zuiden van Oegstgeest stroomt de Rijn van oost naar west richting de Noordzee bij Katwijk. Hier konden geen strandwallen ont
De strandwallen geprojecteerd op de betref fende straatnamen. | Beeldbewerking Nenke van Wermeskerken.
staan. Kasteel Endegeest markeert zo het eind van de strandwal vanuit het noorden. Overal langs de Nederlandse kust gingen men sen op de hoger gelegen strandwallen wonen. De dorpen werden door noord-zuid-wegen met elkaar verbonden. De Heereweg die dwars door de bollenstreek naar Haarlem loopt is hiervan een mooi voorbeeld.
Twee strandwallen Oegstgeest heeft zelfs twee strandwallen: de oudste loopt door Warmond via de Abtspoel weg en Oud Poelgeest richting de Vogelwijk in Leiden. Meer westelijk ligt de strandwal op de lijn van het Groene Kerkje via Dorpsstraat en de Rhijngeesterstraatweg naar Endegeest. De Wijttenbachweg en de Terweeweg liggen op een aftakking van deze strandwal.
In de negende eeuw is in de archieven voor het eerst sprake van kerkelijk grondbezit in ‘Osge res geist’ – waarbij ene Osger de vermoedelij ke eigenaar van deze (geest)gronden moet zijn geweest: hier ligt dan ook de oorsprong van de naam van ons dorp.
Vanaf de 17e eeuw werden de geestgronden tussen Haarlem en den Haag geliefde plekken waar de rijken zich uit de overbevolkte steden terugtrokken op hun bosrijke landgoederen. Plaatsen als Wassenaar (zelfs met koninklijk jachtgebied) en Aerdenhout zijn daarvan voor beelden.
Ook de strandwal van Oegstgeest bood moge lijkheden. Naast adellijke families vonden ook de Leidse hoogleraren Boerhaave en Wijtten bachweg daar hun woonplaats of zomerresi dentie.
Als gezegd werden de strandwallen vanaf de achttiende eeuw afgegraven voor de aanleg van wegen en de productie van kalkzandsteen. De vele ‘Zandsloten’ in de bollenstreek – ook in Oegstgeest – herinneren hier nog aan. Het landschap veranderde hierdoor ingrijpend maar bleek uitstekend geschikt voor de teelt van bloembollen. Oegstgeest werd zo de meest zuidelijke plaats van de bollenstreek: rond 1930 waren er nog 120 bollenkwekers in ons dorp: enkele karakteristieke bollenschuren zijn nog steeds als monument in het dorp te zien, bijvoorbeeld Dorpsstraat 79.
In de twintigste eeuw werden op de bollen gronden enkele villawijken gesticht waardoor het karakter van Oegstgeest snel veranderde: van agrarisch dorp naar forensendorp vlakbij de stedelijke voorzieningen in de regio Rijn land.
Ook in Oegstgeest zie je, onder andere bij het Landje van Bremmer, de afwisseling van zandi ge strandwallen met daartussen lage strandvlaktes van klei en veen.
Strandwallen uit de ijstijd. | Afbeelding Ca non van OegstgeestAls zelfstandig makelaar / taxateur kom ik voor mijn werk bij de mensen over de vloer. De verhalen achter een woning zijn vaak heel fijn en leuk om te horen. Hoewel ik met mijn verkoop-, aankoop- en taxatiewerkzaamheden vooral met ‘stenen’ bezig ben, is het menselijk contact voor mij een grote toegevoegde waarde van mijn werk.
Ons mooie dorp heeft een fraaie geschiedenis. De verhalen die ik bij de mensen thuis hoor over hoe het er vroeger was, worden in deze historische bijlage van de Oegstgeester Courant met een groter publiek gedeeld. Ik hoop dat u er net zoveel van geniet als ik.
Met mijn werk wil ik een steentje bijdragen aan het geluk van mensen. Het vinden van de juiste woning is van groot belang voor ieders welbevinden. Met mijn werk als verkoop- en aankoopmakelaar, maar ook als taxateur draag ik daar graag aan bij.
DAT IK WEER ZO GOED KAN LOPEN...
Verbaasd was de dame die van de week bij ons in de winkel was, en ik zal je vertellen waarom. Deze dame had last van voorvoetklach ten. Na het meten van haar voeten en de 3D voetscan hebben we haar voetstand goed in kaart kunnen brengen en zo zijn we schoenen gaan passen. Het eerste paar was van Finnamic (FinnComfort) met een afwikkelzool. Deze zorgt ervoor dat de druk van de voorvoet afgehaald wordt en haar eerste reactie was dan ook verbaasd dat ze gelijk al zoveel verschil merkte! Zo krijgen wij dagelijks mensen in de winkel die met bepaalde voet- of houdingsklachten lopen die heel goed op te los sen zijn met de juiste schoenen. Loop niet langer door met pijn, wij lossen jouw klachten op met de juiste schoenen!
Naast lezen, kun je ook heel actief en sociaal bezig zijn met onze geschiedenis. Voor mensen die willen bewegen, met het gezin bezig willen zijn of anderen willen ontmoeten is er veel te beleven aan onderwerpen die ook vandaag nog relevant zijn. Ook voor schoolklassen die de er op uit willen en docenten die actief willen laten zien hoe onderwerpen van de Romeinse tijd tot recent verleden om ons heen te zien zijn, zijn er veel mogelijkheden. De Historische Vereniging Oegstgeest heeft een breed aanbod aan activiteiten voor jong en oud.
Sinds april vorig jaar kun je een tien kilometer lange wandel-, hardloop- of fietstocht maken langs de Oegstgeester Zuiltjes. De tocht is beschikbaar als beschrijving, maar ook op Google Maps en in zelfs Strava. Op die laatste manier kun je de zuiltjes onderdeel maken van de reguliere beweging en op elf tussenstops even op adem komen.
Deze zuiltjes staan op plekken die belangrijk zijn geweest in de geschiedenis van ons dorp. Ze zijn voorzien van foto’s, een heldere uitleg en een QR-code waardoor men meer informa tie kan vinden via de mobiele telefoon.
Naast de Zuiltjestocht heeft de vereniging vele
andere routes uitgestippeld. De Monumen tenwandeling is een mooi voorbeeld. Met een korte of langere route kun je alle monu menten van Oegstgeest bezoeken. Deze wan deling is beschikbaar als audiotour (via het izi. travel platform) en laat de geschiedenis op een unieke manier tot leven komen met gesproken woord en ruime uitleg. Voor wie meer wil, is er zelfs een Kroegentocht met mogelijkheid om aan het einde het verleden met het heden te vermengen.
Buiten bewegen is populairder dan ooit, maar er zijn ook veel andere manieren om actief en sociaal bezig te zijn met het verle
den. De vereniging heeft schrijvers van hun blad, sprekers en organisatoren van lezingen en excursies, gravende archeologen, zoekende genealogen en straatnaamkundigen, pratende overdragers van mondelinge geschiedenis, de batterende ruimtelijke ordenaars en uiteraard ordenende archivarissen.
Dit jaar viert de Historische Vereniging Oegstgeest zijn 35-jarig jubileum en heeft veel activiteiten georganiseerd, zoals een le zing en een bezoek aan de Blauwe Tram, een avond voor eigenaren van monumenten en een ledenbarbecue tijdens het monumentenweek end.
Uiteraard kunnen Oegstgeestenaren geschie denis beleven vanuit de luie stoel met een boek of het verenigingsblad, maar het kan ook buiten en met anderen. Men is al lid van de Historische Vereniging Oegstgeest voor €20 per jaar. Daarmee steunen leden de activiteiten om Oegstgeest een aantrekke lijk dorp te laten blijven. Alle informatie over de tochten en vereniging staat op de website www.historischeverenigingoegstgeest.nl.
Oegstgeest rond 1600: protestanten mild voor papen
Na het Leids Ontzet in 1574 boterde het niet tussen protestant en katholiek. Protestanten kwamen aan de macht: regenten in de politiek, dominees in de kerk. Als laatste in de regio werd Oegstgeest in 1593 protestant.
Door Dineke Peddemors en Jacques Thorn
Hierbij zag je zowel scherpslijperij als toleran tie. In schoolboekjes over onze Republiek leren we dat papen opvallend mild werden behandeld. Letterlijk uit zo’n boekje: ... dit ligt zeker in de eerste plaats bij de regenten, die te laks waren om ketterjagers te worden en ligt zeker niet aan de predikanten … die bleven hameren op ver volging. De dominees wilden bloed zien maar de regenten waren mild.
Prachtige voorbeelden
Juist in ons dorp vinden we twee voorbeelden van nijd en tolerantie: door heilig vuur ontvlam de dominees en tolerante regenten die dit vuur doofden.
Zo was er Hendrick Paets, ‘den Paep tot Oostg heest’, een pastoor die maar niet weg wilde en doodleuk protestantse kinderen katholiek on derwijs gaf.
Daarnaast was er een woedende dominee die de pastoor aanklaagde omdat deze tijdens een ruzie zijn billen aan de dominee zou hebben getoond.
Hendrick Paets, ‘Den paep tot Oostgheest’ mag katholieke lessen geven
Op een rekening uit 1598 van de Oegstgeester kerkmeester staat: van den schoolmeester die ‘t schoolhuys heeft geruimd ten dienste van
den jegenwoordigen predikant … Een school meester (Paets) moet verhuizen voor de nieuwe dominee? Hier steekt meer achter. En ja hoor, even later komen we hem weer tegen in de no tulen van de Leidse Synode van 1600: Den paep tot Oostgheest, hem na lange tijd onderwonden hebbende des schooldienstes, gaet stoutelicken door in leeren van allerleye paepsche boeken. Eigenlijk lezen we dat Hendrick Paets, hoewel de parochie al vanaf 1593 protestant was, al die jaren de Oegstgeester schoolkinderen katholiek onderwees. De predikanten konden er niets te gen doen. De katholieke heer van Oegstgeest (De Ligne) was in staat een katholieke onderwijzer te handhaven. De protestante regenten vonden het blijkbaar te veel (dure) heisa om hem te dwars bomen. De dominee en kerkbestuurders moes ten iets anders bedenken. Dan restte alleen nog treiteren: hij moest zijn ambtswoning uit voor de nieuwe dominee want de pastorie lag nog in puin.
Monnik beledigt predikant door naar zijn billen te wijzen Paets overleed en werd opgevolgd door Willem de Lange. Een monnik met nog sterkere katho lieke geldingsdrang dan Paets. Bij de Synode van Gouda uit 1601 lezen we: ... de gedeputeerde des synodi nadere informatie tegens hem nemen
ende daertoe arbeiden dat hij gheweert worde. Deze monnik moest worden geweerd. Gaat dit de predikanten nu wel lukken?
23 mei 1603, er ruziën twee geestelijke herders. Dominee De Ridder wordt zo woedend op de bejaarde Willem de Lange, die verrekte tweede paep uit Oegstgeest, dat hij hem voor het Hof van Holland daagde.
De dominee begint met moddergooien over de monnik die tijdens de protestantse machts overname in een Dordts klooster zat. Het is een uitgebreide tirade. Willem werd verbannen vanwege opzichtig katholiek gedrag. In Oegst geest schijnt hij zoveel kinderen te dopen dat er jaarlijks slechts twee of drie protestante doopjes zijn. Hij meldt een bakerpraatje: Jaa, naar het seggen van de vroedvrouwe worden eenighe die in de kercke gedoopt zijn, weder herdoopt. Deze ‘anderen paepe’, die al veel te lang zijn gang mag gaan met het uitvoeren van het katholieke geloof (ende alsnog onderwint te exerceren de pauselijke exercitiën) gaat nu echt te ver. Hij be zoekt zieken en doopt kinderen, … katholiek! Hij had de monnik er persoonlijk op aangesproken: Vrundt, ghy coempt hier daghelijks om de kin deren te doopen ende anderen valschen dienst te doen. Ick wilde wel dat ghij thuys bleef… Hij beschrijft vol ergernis hoe de monnik re ageert: Hetwelck de monnik ho(e)rende heeft zijne rechterhant uitgestoken en daarmede (behoudens eere) mij achter op zijn fundament gewesen. Seggende: ick sal hier nog zijn als gij wech sult moeten. Dààr was de predikant na tuurlijk zo kwaad over: de monnik bedoelde ‘je kan me wat!’ en maakte daarvoor met zijn hand een vernederend gebaar naar zijn achterwerk.
Uit de aanklacht van de predikant: ‘heeft sijn rechte hant … achter op zijn fundament gewe sen.’ Vraag van de procureur of De Lange wijst met zijn hand. ‘onder reverentie achter op sijn billen.’ Antwoord van de monnik dat hij zijn ‘mantel opgehaelt heeft zonder naer zijn billen gewesen te hebben.’Willem verdedigt zich met een brief aan de rechtbank. Het is een komisch voorbeeld van vermoorde onschuld. Inleidende vragen behan delt hij met openheid, maar als er naar zijn ac tiviteiten wordt gevraagd, schetst hij het beeld van een monnik die na zijn straf in Dordrecht wat omzwervingen heeft gemaakt en nu achter de geraniums zit. Zijn eigen woorden: ...ghe comen te zijn binnen de styede van Leyden, alwaer hij gewoont heeft 16, 17 ofte 18 jaeren ende van daar mits het aldaer te costelyck voor hem viel, vertrokken es tot Wassenaer, zonder dat Hij binnen Leyden ofte Wassenaar eenigen dienst heeft gedaen dan bij hem zelven, ……. en zijne residentie genomen heeft tot Oegstgeest, alwaer hij noch jegenwoordich woont, zonder dat hij memorie heeft binnen Oegstgeest ofte Wassenaer eenige kinderen gedoopt te hebben. Zijn memorie is hier net zo goed en vooral net zo eerlijk als het geheugen van een voetballer die van zijn op de grond kronkelende tegenstander wegloopt en tegen de scheids zegt ‘ik deed echt helemaal niks!’
Over zijn billen-gebaar: Seyt dat zijn mantel van d’eene zijde affglijdende, Hij dezelfde weder op gehaelt heeft zonder naer zijn billen gewezen te hebben.
Van een uiteindelijke uitspraak in deze zaak heb ben we niets teruggevonden, maar het lijkt erop dat het de boze dominee ook niet lukte de twee de paep tot Oostgheest het zwijgen op te leggen.
Integendeel, er volgt geen veroordeling. Willem de Lange kan gewoon doorgaan met zijn ‘paepse excercities’. Hoewel… we vinden geen bronnen meer over hem, dus is het ook mogelijk dat deze bejaarde monnik niet lang hierna overleed.
Natuurlijk zijn dorpsroddels over leiders grap pig. Het is triest als je beseft dat bovengenoemd bakerpraatje het grootste probleem van die tijd
blootlegt: veel Oegstgeestenaren waren bang het met hun geloof fout te doen; moest je kind pro testant of katholiek worden gedoopt?
Rond 1600 staken scherpslijperij en tolerantie naast elkaar de kop op. Het leek wel 2022! De gebruikte bronnen tonen hoe dit in ons dorp op billen-niveau uitpakte! Gelukkig kreeg in Oegst geest, net als in de gehele Republiek, uiteindelijk de tolerantie de overhand.
De Oegstgeester Paedtslaan is vernoemd naar familie Paedts die van 1643 - 1750 Huize Abtspoel in bezit had. Het is niet ondenkbaar dat Hendrick Paets, ‘den paep tot Oostgheest’, onderdeel uitmaakte van deze machtige familie.
Detail uit de aanklacht uit 1603 van dominee De Ridder tegen Willem de Lange. In modern Nederlands: … Guilhelmus (Willem) uit Dordrecht, nu wonend in Oegstgeest … zich nog steeds bezighoudt met het uitoefenen van pauselijke praktijken.
Vanaf 1932 reden er alleen nog Blauwe Trams door Oegstgeest.
De Blauwe Tram was een zeer bekende verschijning in Oegstgeest. Het waren trams van de NZH die hier reden van 1924 tot 1959. Ze dankten hun naam aan de kleuren waarin ze geschilderd waren: blauw met lichtgrijze raamstijlen en dak. Vanuit Leiden reden ze naar Haarlem, Katwijk, Noordwijk en Oegstgeest zelf.
Door Herman Oost
Maar de Blauwe Tram was niet de enige en niet de eerste tram in Oegstgeest. In 1881 wer den twee stoomtramlijnen geopend, de een van Leiden naar Haarlem en de ander van Leiden naar Katwijk. Omdat Noordwijk ook een tram verbinding met Leiden wilde, werd in 1885 een aftakking van de lijn Leiden-Katwijk aangelegd. Zo reden er vanaf 1885 dus drie tramdiensten door Oegstgeest.
De tramroute liep vanaf het Stationsplein over
de Rijnsburgerweg, Leidsestraatweg en Gevers straat naar de Rhijngeesterstraatweg. Daar vond een splitsing plaats. De lijn naar Haarlem ging verder over de Rhijngeesterstraatweg en de Dorpstraat. De lijn naar Katwijk/Noordwijk ging verder door de Rijnzichtweg.
In 1911 kwam er nog een vierde dienst bij: de stadslijn Leiden vanaf de Hoge Rijndijk naar de Leidse Buurt en in latere jaren tot in de Dorps straat. De lijn naar Katwijk/Noordwijk werd in 1911 elektrisch gemaakt. In 1932 volgde de lijn naar Haarlem.
Op de lijn Leiden-Haarlem reed vanaf 1902 een stoomlocomotief met de naam Oegstgeest. Deze locomotief hield het uit tot het einde van de stoomtractie op deze lijn eind 1932. Intussen was op de geëlektrificeerde trajecten de Blauwe Tram gekomen. De NZH stelde in 1924 de zoge heten Budapesters in bedrijf, genoemd naar de plaats van vestiging van de leverancier. Ze vielen zeer in de smaak bij de reizigers door het com fortabele interieur en rijgedrag. Daarom besloot de NZH al het materieel bij de eerstvolgende schilderbeurt uit te dossen in dezelfde kleu ren als Budapesters: blauw met een lichtgrijze bovenbouw. En zo reden vanaf 1932 alleen nog Blauwe Trams door Oegstgeest.
De trams vervoerden veel doorgaande passa giers. Maar ook voor Oegstgeest zelf betekenden ze een sterke vergroting van de bereikbaarheid en dus van de aantrekkelijkheid als forensen dorp. De trams brachten nog een ander ver schijnsel naar Oegstgeest, namelijk sociale woningbouw. Op 15 juli 1925 richtte een aantal medewerkers van de Noord- en Zuid-Holland sche Tramwegmaatschappij woningbouwver eniging Buitenlust op. Deze zou niet alleen voor tramwegpersoneel bouwen, maar ook voor mensen uit de arbeidersklasse. In 1928 konden de eerste woningen aan de Rijnzichtweg betrok ken worden en daar reed de Blauwe Tram dan vlak langs. Helaas, de tram had niet het eeuwige
Een recente excursie van de Historische Vereniging Oegstgeest naar de Blauwe Tram in het NZH Vervoer Museum in Haarlem. De stoomlocomotief Oegstgeest (Digitaal Fotoarchief Oegstgeest) De Blauwe Tram op de Geversstraat ter hoogte van de De Kempenaerstraat (Digitaal Fotoarchief Oegstgeest)leven. Al in de jaren 1930 kwam er concurrentie van de autobus. In Oegstgeest sneuvelde als eer ste de lijn Leiden-Haarlem in 1949. Op 9 novem ber 1960 zou de laatste rit een feestelijk tintje krijgen. Toen echter uitlekte dat een studenten vereniging dit al te ruig wilde aanpakken, was deze laatste rit ongemerkt op 8 november 1960 gepasseerd.
Dat de Blauwe Tram nog leeft, blijkt wel uit het feit dat deze opgenomen is in de lijst van imma terieel erfgoed in de Erfgoednota 2021-2015 van de gemeente Oegstgeest en dat in de Gebieds visie De Geesten sprake is van een Blauwe Tram locatie. En wie graag een echte Blauwe Tram wil zien, kan terecht in het NZH Vervoer Museum in Haarlem.
Op het historisch landgoed van Kasteel Oud-Poelgeest is op de langste dag van het jaar, 21 juni, een bijzonder moment.
Op deze dag schijnt de zon precies tussen de pijlers van de lange oprijlaan van Kasteel Oud-Poelgeest. De zonnestralen van de onder gaande zon schijnen parallel aan de laan, precies op het bordes van het kasteel. Het kasteel is in het verleden zo gebouwd dat de zon op de lang ste dag van het jaar bij haar ondergang precies de gevel nog streelt met haar stralen.
Op 21 juni 2023 is er weer een event bij het kasteel om deze ‘midsummernight’ te vieren. Dit event legt op een unieke manier verband tussen cultuur, historie en de natuurlijke groene omgeving van het Landgoed
De Oegstgeester dakpan heeft een lange historie. De vorm van de dakpan is afgeleid van de beverstaart waarbij de groeven in de dakpannen het water naar beneden geleiden.
De pan werd voor het eerst rond 1840 in het Ver enigd Koninkrijk gemaakt, maar later in Oegst geest gebakken.
Victor Josson vestigde zich in 1851 met zijn dak pannenfabriek ‘De Nijverheid’ aan de Rijn in Leiden. Vanaf 1852 is de dakpan in Oegstgeest vervaardigd in de Van Sillevoldt bakkerij.
In Oegstgeest worden er nu, meer dan 150 jaar later, weer Oegstgeester dakpannen gebakken. Niet in een dakpannenfabriek, maar bij bakkerij
Hugo de Groot. Gebruik makende van de beste en lekkerste grondstoffen bakken zij op ambach telijke wijze een bijzonder koekje in de vorm van de Oegstgeester dakpan. Hiermee wordt de his torie levend gehouden.
Dorpsmarketing Oegstgeest heeft een aantal echte Oegstgeester dakpannen verkregen via het Nederlands Dakpannen Museum. In overleg met de Stichting Erfgoed Oud-Poelgeest worden deze gebruikt bij bijzondere activiteiten.
OEGstGEEst als bestemming.
De gezondheid van je mond heeft invloed op je hele lichaam. Daarom is het een goed idee om regelmatig bij een mondhygiënist langs te gaan. “We kunnen zoveel voor mensen betekenen!” zegt een enthousiaste Annelies Jonker in haar gezellige en zeer toegankelijke praktijk aan de Apollolaan. Daar waar de tandarts let op ‘gebreken en reparaties’, kijken ze bij Mondzorg Jonker veel meer naar het hele plaatje.”
“Bovendien krijgen kinderen tot en met achttien jaar de behandelingen helemaal vergoed. De mondhygiënist kost hen dus niets, maar ze hebben er, net als alle andere leeftijdsgroepen, veel baat bij.”
Annelies legt uit hoe fijn het is voor mensen dat hun gebit twee keer per jaar goed bekeken wordt. Niet alleen om te kijken of er gaatjes zijn, maar juist preventief. “Wij zijn preventiespecialist, en geven tips voor een betere mondgezondheid. Mensen zijn vaak verbaasd hoeveel extra service een mondhygiënist kan bieden, en hoeveel ellende je daardoor kunt voorkomen.”
Een tandarts kijkt naar de toestand van het gebit, maar niet zozeer hoe het zo is gekomen of hoe het beter kan. “En dat is jammer. In je mond is veel te zien over hoe het met je gaat. Als je stress hebt, zie je dat terug, en slik je veel medicatie, dan wordt je mond droger. Samen kunnen we ervoor zorgen dat je gebit gaaf blijft, en je hele leven mee kan gaan.”
De zes ervaren mondhygiënisten van
Mondzorg Jonker behandelen niet alleen op de praktijk zelf, maar ook in verpleeghuizen, asielzoekerscentra en bij de mensen thuis.
“Zeker als mensen gaan dementeren, is het belangrijk dat er ook op het gebit wordt gelet. Daar komen familie en verzorgenden maar weinig aan toe. Daarom bezoeken wij de mensen thuis. Soms zelfs maandelijks, om ontstekingen en gaatjes te voorkomen.” Overigens kunnen ook andere mensen die om allerlei redenen de deur niet meer uit kunnen, op de zorg-aan-huis van Mondzorg Jonker rekenen.
Mondzorg Jonker behandelt mensen van wieg tot graf, en geeft onafhankelijk advies. “We hebben daarbij altijd een praktische insteek. De behandelingen zijn zonder toeters en bellen, en we kijken altijd naar iemands hele leven.
Je kunt iemand wel adviseren om driemaal per dag uitgebreid te flossen, maar als diegene voor een doodzieke partner moet zorgen, ligt de focus ergens anders. Dan bewegen we met mensen mee, en zorgen we dat we op een fijne manier vinger aan de pols houden. Ook helpen we mensen die angstig zijn om een mondhygiënist of
Annelies wil mensen aanmoedigen om eens over de (toch al lage) drempel van Mondzorg Jonker te stappen. “Iedereen kan profiteren van de mondhygiënist. Door tweemaal per jaar je gebit bij ons te laten controleren, kun je je erge klachten en hoge tandartsrekeningen voorkomen.”
Mondzorg Jonker Apollolaan 232
Oegstgeest
22
Openingstijden: Maandag tot en met donderdag: 08.00 - 17.00 uur
Vrijdag: 08.00 - 16.30 uur
Zaterdag (om de week): 08.00 - 13.00 uur
tandarts te bezoeken. We staan dicht bij onze patiënten.”
‘Het is een tsunami van Christenen’. Dit grapje kent verrassend veel waarheid als je kijkt naar het wantrouwen waarmee de plaatselijke heidenen, Friezen, want de naam Oegstgeest bestond nog niet, Willibrord in 690 ontvingen.
Die praatjesmaker in dat bootje was natuurlijk de heiden en zij waren trouwe gelovigen van Wodan en Donar. Hij was handlanger van een moderner volk dat binnendrong: de Franken. Veertig jaar later, in 730, groeide het christen dom en stond er een kerkje met regionale func tie. Opgravingen in Overdorp maken het aanne melijk dat Fokke en Sukke met hun voeten op Oegstgeester grond stonden.
Eigenhandige aantekening van Willibrord in zijn kalender waarin hij aan de zijkant noteert dat hij in 690 over zee in het Frankenland aankwam. Willibrord maakte deze aantekening in 728, toen de monding van de Rijn inmiddels tot het Frankenland behoorde. Alcuin schreef 50 jaar later iets gedetailleerder: ‘De man Gods voer aldus met zijn gelovigen tot zij na gelukkige vaart de Rijn bereikten en daar aanlegden. Hier, op het langverwachte vasteland verfristen zij zich en bereikten spoedig Utrecht’. De archeologische vondsten achter Corpus maken het zeer waarschijnlijk dat de aanlegplaats waar zij zich verfristen, Overdorp moet zijn.
Schoolplaat Isings, rond 1960. Deze school platen benaderden de werkelijkheid goed. We zien een ruwe, bijna militaire entree van monniken en soldaten. Willibrord was een harde politicus die met militaire steun van de Franken (Karel Martel) zijn werk kon doen. Zijn imago was rijk, modern (zulke sterke oorlogspaarden waren zeldzaam, nu zou de Tesla-rijder van het dorp met jaloezie naar hem kijken) en niet om mee te spotten.
Welke tactiek had Willibrord in petto toen hij uit zijn bootje stapte? Hij had vier uitgangspunten:
• Harde diplomatie en militaire steun
• Houd de heidense gewoontes in stand. Bouw de kerk op hun heilige plek of bij hun heili ge eik. Behoud hun feesten. Bij het Joelfeest, rondom de zonnewende (21 december) werd met familie gegeten, gedronken, cadeaus, de wintergroene boom werd versierd en klokken verjoegen kwade geesten. Alleen de betekenis van ‘de geboorte van het licht’ werd ietsje ver anderd. Ook Pasen, carnaval en Mariahemel vaart kennen een heidense oorsprong. Met die Germanen lukte veel, als je maar van hun biertje afbleef.
• Verniel hun heilige eik en afgodsbeelden. Hun godenwereld bestaat uit een uiterst mi litant commando zwerkbewoners waarvan de grootste Rambo de oppergod is. Zij zouden die christelijke praatjesmaker mores leren. Er ge
“Het is een tsunami van Christenen”
beurde natuurlijk niets, dus legde Willibrord uit dat hier is bewezen dat zijn éne god meer spierballen had dan dat hele Germaanse com mando bij elkaar. Hij moest daarna natuurlijk nog ietwat bijschaven aan hun godsbeeld, maar succes had hij!
• De belangrijkste: de hemel is voor iedereen die goed leeft, het Walhalla uitsluitend voor de dapperste krijgers. Het Christendom was aantrekkelijk voor de gewone Germaan.
Willibrord was diplomaat. De Franken wilden militair uitbreiden, maar hadden geen goede organisatie. De christelijke kerk had structuur, maar kon wel wat veiligheid gebruiken. Een middeleeuws politiek pact was geboren. Willi brord deed mee.
Hij zocht steun bij Frankenleider Pepijn. Zijn ti tel ‘aartsbissschop der Friezen’ zei iets over zijn plannen als missionaris, maar ook over Pepijns plannen in noordelijke richting. Pepijns steun was onmisbaar voor zijn missie. Ook daarna bleek de politieke slimheid van Willibrord. Toen
Pepijn stierf en de Friezen Utrecht heroverden (714-719), had Willibrord voor een veilige basis in Echternach gezorgd. Tegelijkertijd had hij al zijn steun aan Pepijns bastaardzoon Karel ge geven. Dit was zeer onverwacht en zeer tegen het zere been van Pepijns weduwe, maar ach teraf politiek briljant: deze Karel Martel won de machtsstrijd om Pepijns opvolging. Willibrords politieke spel lukte: hij kreeg sindsdien militaire steun.
Stapte Willibrord in 690, vanuit Ierland, in Oegstgeest uit zijn bootje? De recente archeo logische vondsten bij Overdorp, achter Corpus, blazen oude documenten nieuw leven in. Alcuin schreef dat Willibrord aankwam bij de Rijn, daar aanlegde en meteen naar Utrecht ging. De ontdekking van een 300 meter lange kade voor (toenmalige) zeeschepen maakt Overdorp in eens een reisdoel voor iedereen die tussen 550 en 730 vanuit Brittannië de Rijn op voer. Het is waarschijnlijk dat Willibrord in 690 Overdorp als bestemming had. Het ligt in de lijn der logica
dat de bewoners van het natte dorp (waar wel elf graven maar geen heilige plaatsen zijn gevon den) hun goden ietsje verderop vereerden op een veilig droge duin. Willibrord stichtte expres zijn kerkjes op dit soort plaatsen. Het Groene Kerkje staat op historische grond.
In een document uit 1063, over schenkingen aan Willibrord, wordt Kerckwerve (= Oegstgeest) ge noemd als één van de vijf moederkerken die een sturende rol had naar de rest. Willibrord maakte Oegstgeest belangrijk. Dit gebeurde nadat Karel Martel Utrecht heroverde waardoor Willibrod zijn succesvolle missie-ronde kon maken, ook langs Oegstgeest. Het houten kerkje werd rond 726 gebouwd en in de negende eeuw vervangen door een tufstenen kerkje waarvan in 1954 res ten zijn teruggevonden. Willibrord was in Oegstgeest zo populair dat er een legende ontstond waarin Willibrord het Groene kerkje na zijn dood inwijdde. Rond 1900 verrees de tweede (katholieke) Willibrordkerk in Oegstgeest.
De Groene- of Willibrordkerk. De plek op een droge duin waar Willibrord zijn kerkje stichtte.
