turkey tomorrow
nieuw ensemble dirigent Jussi Jaatinen
nieuw ensemble ney en yaylı tanbur saz fluit hobo klarinet mandoline gitaar harp piano slagwerk viool altviool cello contrabas
Michalis Cholevas Onur Devrim Demir Margreet Niks Ernest Rombout Arjan Kappers Hans Wesseling Helenus de Rijke Ernestine Stoop John Snijders Herman Halewijn Emi Ohi Resnick Frank Brakkee Jeroen den Herder Rob Dirksen
concertdata do 17 mei 2012 Amsterdam Muziekgebouw aan ’t IJ 20.15 za 19 mei 2012 Den Haag Korzo Theater 20.00
Dit project is tot stand gekomen in samenwerking met het Turkey Now! Festival en met financiële ondersteuning van het Fonds Podiumkunsten programmering Joël Bons, Emre Sihan Kaleli redactie boekje Dimitri van der Werf productie Niels Hamaker, Emre Sihan Kaleli Nieuw Ensemble Piet Heinkade 5 1019 BR Amsterdam T +31 (0)20 5191 880 www.nieuw-ensemble.nl 2
turkey tomorrow nieuw ensemble dirigent Jussi Jaatinen
Emil Tan Erten Happy-Go-Lucky-Strike (1990)
(2012)
Michalis Cholevas Taksim (yaylı tanbur)
Mehmet Ali Uzunselvi Babel Grupettos (1980)
(2012)
Korhan Dogan Cakircali Efe (1983)
(2012)
pauze
Yiğit Kolat Tülbend (1983)
(2012)
Dilhayat Kalfa Evc-ârâ Saz Semaisi (ney) (1710-1780)
Mithatcan Öcal Üngüjin (1992)
(2012)
3
Nieuw Ensemble’s Turkish composers’ competition Muzikale interactie tussen culturen is sinds lang een grote interesse van het Nieuw Ensemble en zijn artistiek leider Joël Bons. De samenwerking tussen het NE en componisten uit China, Japan, het Midden Oosten is vermaard. In het kader van respectivelijk het China festival en het Brasil festival Amsterdam organiseerde het NE een Young Chinese Composers Competition en de Nieuw Ensemble/BAM Brazilian Composers’ Competition. De winnende werken werden in aanwezigheid van de componisten in première gebracht tijdens programma’s als Booming China en New Music from Brasil in het Muziekgebouw en het Concertgebouw. In het kader van het Turkey Now! Festival 2012 heeft het Nieuw Ensemble samen met de jonge Turkse componist Emre Sihan Kaleli een competitie voor jonge Turkse componisten georganiseerd. Deelnemers schreven speciaal een werk voor de karakteristieke bezetting van het ensemble. Uit de inzendingen selecteerde een jury van Seung-Ah Oh, Yannis Kiriakides en Joël Bons vijf zeer verschillende stukken, die vanavond in aanwezigheid van de componisten in première worden gebracht. Het programma weerspiegelt een grote diversiteit aan stijlen en laat horen dat in Turkije de nieuwe muziek springlevend en volop in ontwikkeling is. Twee traditionele solo’s op ney (fluit) en yaylı tanbur (vedel) plaatsen de nieuwe composities in context.
4
toelichtingen Emil Tan Erten – Happy-Go-Lucky-Strike voor fluit, hobo, klarinet, mandoline, gitaar, harp, piano, slagwerk, viool, altviool, cello en contrabas duur: 6’ compositie: 2012 première: 17 mei 2012
Als toelichting leverde de componist de volgende tekst: BOLD Italic Bold Italic?
De in Istanbul geboren Emil Tan Erten kreeg op jonge leeftijd al pianoles van Faris Akarsu. Tijdens zijn middelbareschooltijd aan de Üsküdar American Academy studeerde hij klassiek piano bij Ali Darmar en compositie en jazzpiano bij Evrim Demirel. In 2008 vervolgde hij zijn pianostudie bij Laszlo Gardony aan het Berklee College of Music in Boston. Sinds 2009 studeert Emil Tan Erten compositie bij Wim Henderickx en Willem Jeths aan het Conservatorium van Amsterdam. Hij heeft belangstelling voor een breed scala aan muzikale genres. Zijn ervaringen met verschillende soorten muziek gebruikt hij om zijn eigen stem te vinden. Met Happy-Go-Lucky-Strike kijkt hij terug op een aantal recente, vreugdevolle gebeurtenissen, tegen de achtergrond van de politieke en sociale omwentelingen. 5
Mehmet Ali Uzunselvi – Babel Grupettos voor fluit, hobo, klarinet, mandoline, gitaar, harp, piano, slagwerk, viool, altviool, cello en contrabas duur: 10’ compositie: 2012 première: 17 mei 2012
Babel Grupettos is geïnspireerd door de traditionele instrumentale muziek die je in Eurazische culturen veel tegenkomt, muziek die is gebaseerd op modale structuren en improvisatie. In mijn compositie verwerkte ik karakteristieke kenmerken van die muziek: de virtuoze technieken waarmee strijkers – zoals kemençe en yaylı -tanbur-spelers – en blazers excelleren en de voortdurende verschuivingen in klankkleur en ritme. Mehmet Ali Uzunselvi
De pianist en componist Mehmet Ali Uzunselvi werd in 1980 in Istanbul geboren. Aanvankelijk speelde hij trombone, later slagwerk. Geleidelijkaan ging hij zich steeds meer richten op piano en compositie. Hij studeerde daarnaast instrumentatie bij Hasan Uçarsu en harmonie en contrapunt bij Özkan Manav aan de Mimar Sinan Universiteit. Compositielessen kreeg hij ook van Wolfgang Rihm aan het Mozarteum. Opvallend in zijn werk zijn de geavanceerde speeltechnieken en het gebruik van microtonaal materiaal. Daarin evalueert Uzunselvi zowel de muziektradities in het Midden- en Verre Oosten, als de verworvenheden van de westerse nieuwe muziek. 6
Korhan Dogan – Çakircali Efe voor fluit, hobo, klarinet, mandoline, gitaar, harp, piano, slagwerk, viool, altviool, cello en contrabas duur: 5’ compositie: 2012 première: 17 mei 2012
Çakircali Efe (1872-1911) is in de Turkse geschiedenis een legendarische figuur. Hij wijdde zich aan het helpen van de armen en het beschermen van de zwakken. Veel volksliederen, gedichten en verhalen hebben zijn leven als onderwerp. Het epische karakter van zijn leven leent zich goed voor theaterspektakels, filmscenario’s en romans. In mijn stuk komen verschillende heldendaden en eigenschappen van Çakircali Efe aan bod: zijn strijd tegen onrecht, zijn liefdevolle natuur waarmee hij het verdriet van de armen verzachtte en zijn trotse en sierlijke manier van dansen. Ik heb getracht nieuwe, originele thema’s te schrijven op basis van Turkse volksmelodieën. Met Turkse ‘aksak’-ritmes en slagwerkinstrumenten benadruk ik de Turkse ziel van mijn muziek. Korhan Dogan
Korhan Dogan werd in 1983 geboren in de Turkse stad Bolu. Hij kreeg zijn eerste muziekonderricht aan de muziekschool in Ozdil. In 2001 werd hij toegelaten tot het koor van de Turkse Bond van Meerstemmige Koren, dat deelnam aan concoursen en verschillende prijzen won. Van 2002 tot 2006 vervolgde Dogan zijn studie aan de Bolu Abant Izzet Baysal Universiteit waar hij zich richtte op compositie en koor- en orkestdirectie. Zijn leraar was de dirigent Markus Baisch. Ondertussen werkte Korhan Dogan tevens als componist mee aan verschillende projecten in het kader van de alternatieve kunstenaarsstudio Pi in de stad Düzce. Dogan won verschillende compositieprijzen, onder meer voor zijn stuk Metamorphose voor viool en piano. 7
Yigit Kolat – Tülbend voor ney, fluit, hobo, klarinet, mandoline, gitaar, harp, piano, slagwerk, viool, altviool, cello en contrabas duur: 16’ compositie: 2012 première: 17 mei 2012
De titel Tülbend is een subtiele verbastering van het Turkse woord voor ‘gaas’: ‘tülbent’. Het woord, dat hint op de transparante klank vann mijn stuk, is de etymologische bron van het westerse ‘tulipa’, ‘tulip’ of ‘tulp’ – het prominente cultuursymbool dat Nederland en Turkije delen. Ik gebruik de tulp op verschillende manieren als metafoor. Het notenmateriaal is afkomstig uit Evc-ârâ Saz Semaisi van de achttiende-eeuwse componiste Dilhayat Kalfa, een meesterwerk uit de periode die in de Ottomaanse geschiedenis bekend staat als de ‘Tulpentijd’. Elk deel is vormgegeven volgens de anatomie van de tulpensoort waar het naar is vernoemd: de verschillende muzikale gebeurtenissen binnen één deel symboliseren de verschillende onderdelen van de bloem. Verder sluit het stuk aan bij esthetische tradities uit het Midden- en Verre Oosten. Het luisteren naar de zes delen kan worden voorgesteld als het observeren van de verschillende tulpen, of van representaties van die tulpen, wellicht in de vorm van een serie ebrû-samples (Turks gemarmerd papier) of stillevens van Bollongier. Deze manier van observeren vereist concentratie om de innerlijke schoonheid en het specifieke karakter van de ogenschijnlijk identiek klinkende klankstructuren te kunnen appreciëren. De westerse concepten van absolute controle, contrast en spanning zijn afwezig. Als componist stel ik mij niet veel anders op dan als een ikebanakunstenaar, die eerder bestaand materiaal rangschikt dan dat hij vanuit het luchtledige iets nieuws creëert. In deze context vervullen de taksims van de ney solo hun traditionele functie: ze bepalen de sfeer in het stuk, besluiten de compositie en reinigen tussen de delen het verhemelte, zoals gari (gember) bij een sashimi-schotel. Yigit Kolat
8
Yigit Kolat werd in 1984 in Ankara geboren en is telg van een dynastie van belangrijke Turkse componisten als Muammer Sun, İlhan Baran, Turgay Erdener en Burhan Önder. In 2008 was hij de jongste prijswinnaar van het Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Compositieconcours, de meest prestigieuze compositieprijs van Turkije. In 2009 won hij de Tennessee Music Teachers Association Composer of the Year Award en de Greater Memphis Music Teachers Association Composer of the Year Award. Begin dit jaar werd hem de tweede prijs toegekend van het 7ème Concours International de Composition Henri Dutilleux, dat Dutilleux zelf voorzat. Werk van Kolat is uitgevoerd door vooraanstaande musici en ensembles als Solistes de L’Orchestre de Tours, Seattle Symphony Orchestra, Black Pencil, Argento New Music Project (Columbia Universiteit), Duo Mares, Athelas Ensemble, het Turkse Presidentiële Symfonieorkest, Peter Sheppard-Skaerved, Aaron Shorr en Donatienne Michel-Dansac. Yiğit Kolat studeerde aan het conservatorium van Ankara en later aan de universiteit van Memphis, waar hij compositie studeerde bij Kamran İnce, Hasan Uçarsu en John Baur, en piano bij Samuel Viviano. Op dit moment vervolgt hij zijn studie aan de universiteit van Washington in Seattle bij Joël-François Durand. Ook verdiepte hij zich in elektronische muziek bij Juan Pampin en Joshua Parmenter aan het Center for Digital Arts and Experimental Media (DXARTS).
9
Mithatcan Öcal – Üngüjin voor fluit, hobo, klarinet, mandoline, gitaar, harp, piano, slagwerk, viool, altviool, cello en contrabas duur: 12’ compositie: 2012 première: 17 mei 2012
Het woord Üngüjin wordt genoemd in de Divan-ı Lugat-it Türk (Compendium van Turkse talen), een naslagwerk uit de elfde eeuw van de Turkse geleerde Kaşgarlı Mahmud. Daarin staat geschreven dat een Üngüjin volgens de sjamanen een boze geest is, een boeman die in de woestijn mensen doodt. In mijn compositie heb ik elementen verwerkt uit oosterse muziektradities en uit de spectrale muziek. Ik heb er naar gestreefd om de dramatische elementen in mijn stuk te combineren met ideeën die daar lijnrecht tegenover staan. Het stuk begint met vrije associaties op het woord Üngüjin. De muziek zit vol woede, waar vervolgens oprecht de spot mee wordt gedreven. De ingehouden spanning in het middendeel mondt uit in een grote uitbarsting. Het stuk eindigt vol ironie. Üngüjin is gecomponeerd tussen oktober 2011 en januari 2012 en is opgedragen aan de nagedachtenis van Iannis Xenakis. Mithatcan Öcal
Mithatcan Öcal werd in 1992 in de Turkse stad Hatay geboren. Op tienjarige leeftijd kreeg hij zijn eerste muzieklessen. In 2009 werd hij toegelaten op conservatorium van Kocaeli, waar hij bij Mehmet Ali Uzunselvi compositie, harmonie, contrapunt en instrumentatie studeerde en viool bij Gonca Bilget. Momenteel studeert hij compositie bij Ahmet Altinel aan het Mimar Sinan Conservatorium in Istanbul. 10
biografieën Jussi Jaatinen studeerde viool en muziektheorie aan de Sibelius Academie in Helsinki en orkestdirectie aan het Rotterdams Conservatorium bij Jurjen Hempel en Ernst van Tiel. Daarna zette hij zijn studies voort aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en aan de Zuid-Nederlandse Hogeschool voor Muziek bij Jac van Steen. Jussi Jaatinen heeft deelgenomen aan diverse masterclasses, onder andere bij Peter Eötvös en Jorma Panula met het Schleswig-Holstein Musik Festival Orkest en de Südwestdeutsche Philharmonie. Hij dirigeerde het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Gelders Orkest, Holland Symfonia en het Istanbul State Symphony Orchestra. Daarnaast doceert hij sinds 2008 orkestdirectie aan het Utrechts Conservatorium. Jussi Jaatinen dirigeert veel hedendaagse muziek. Onder zijn leiding gingen tientallen composities in première. Hij heeft gewerkt met solisten als David Geringas, Irvine Arditti, Miranda van Kralingen, Johannette Zomer, Geoffrey Douglas Madge, Maxence Larrieu en Tommi Hakala. Van 2006 tot 2010 was hij vaste dirigent van Orkest de Volharding. Hij is daarnaast chef-dirigent van Kamerorkest Pulcinella, het Utrechts Blazers Ensemble en het Nieuw Kamer Orkest in Nederland. In 2011 is hij begonnen als chef-dirigent van het nieuw opgerichte Limburgs Jeugd Symfonieorkest Amikejo. In 2004 won Jussi Jaatinen de Kersjes van de Groenekan Prijs voor dirigenten. Na zijn debuut bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest werd hij meteen teruggevraagd. Hij is daar in het seizoen 2011-2012 opnieuw te gast. Michalis Cholevas is een Griekse multi-instrumentalist. Hij speelt ney, saz, yaylı tanbur en tarhu. Zijn loopbaan begon hij in Athene. Daar studeerde hij Byzantijnse muziek, jazz en oosterse en mediterrane muziektradities. Op zijn dertigste verhuisde hij naar Nederland voor een masterstudie Turkse muziek aan de Codarts – World Music Academy te Rotterdam; tegenwoordig staat hij aan het hoofd van die opleiding. Michalis Cholevas specialiseert zich in Griekse en Ottomaanse muziek en heeft samengewerkt met verschillende musici en ensembles, zoals Oscarwinnaar Angelo Badalamenti, het Apollon Musagete Quartett, Brussels Philharmonisch Orkest, George Kontrafouris Trio and Louisiana Red. Cholevas heeft naast zijn muziekstudie ook een bachelorgraad behaald in natuurkunde en een masterstudie theoretische natuurkunde gevolgd. 11
Het Nieuw Ensemble is een internationaal toonaangevend ensemble voor hedendaagse muziek. Met tokkelinstrumenten als karakteristiek hart heeft de groep een geheel eigen repertoire opgebouwd van ongeveer vijfhonderd in opdracht geschreven stukken. Geprezen om zijn baanbrekend werk op het gebied van programmering en repertoirevernieuwing onderneemt het NE een grote diversiteit aan activiteiten en geeft het per jaar veertig tot vijftig concerten in de gehele wereld. Chef-dirigent is Ed Spanjaard. In 1998 werden het Nieuw Ensemble en artistiek leider Joël Bons onderscheiden met de Prins Bernhard Cultuurfonds Muziekprijs vanwege de ‘uitgesproken avontuurlijke en speelse programmering die letterlijk en figuurlijk als grensoverschrijdend kan worden betiteld’. Het ensemble introduceerde een groot aantal niet-westerse componisten. In premièreprogramma’s stonden het Midden-Oosten en Midden- en Zuid-Amerika centraal. Groot succes oogstten de concertseries Nieuwe Muziek uit China in 1991 en 1992. Als vervolg daarop bracht het Nieuw Ensemble opera’s in première van Chinese componisten als Guo Wenjing, Xu Shuya en Qu Xiaosong. In het voorjaar van 1997 vond een tournee naar China plaats, in 2008 en 2010 keerde het ensemble terug naar China en in september 2011 was het NE met vier concerten te gast bij de vierde Shanghai New Music Week. Het Nieuw Ensemble werkte nauw samen met componisten als Boulez, Carter, Donatoni, Ferneyhough, Kagel, Ton de Leeuw, Ligeti, Kurtág en Loevendie. De groep initieerde thematische festivals zoals Complexity?, Regels & Spel, Improvisaties, het Tokkelfestival met westerse- en niet-westerse muziek, Het Verfijnde Oor over stemmingen en microtonen, Bezielde Tijd over ritme, OpenMusic over ‘computer aided composition’; en Orientations over westerse en niet-westerse instrumenten. Op cd is het NE te beluisteren met muziek van onder anderen Carter, Donatoni, Ferneyhough, Gerhard, Kagel en Chinese componisten. Samen met cineast Frank Scheffer maakte het NE een tv-documentaire over Boulez’ Eclat en met Eline Flipse De Oogst van de Stilte over Chinese componisten. Als ensemble-in-residence bij het Conservatorium van Amsterdam organiseert het NE jaarlijks een componistenpracticum met jonge compositiestudenten van diverse conservatoria. Uit de samenwerking met vele niet-westerse componisten en musici ontstond in 2002 het Atlas Ensemble.
12