2009
Inhoud Januari ‘Stoere stammen’
blz. 3
Februari ‘Coniferenkleuren’
blz. 5
Maart ‘Vroege bloeiers’
blz. 7
April ‘Langs de oever’
blz. 9
Mei ‘Geurende klimmers’
blz. 11
Juni ‘Witte bloemenweelde’
blz. 13
Juli ‘Ruimte voor stamrozen’
blz. 15
Augustus ‘Vlinderfeestje’
blz. 17
September ‘Sierlijke grassen’
blz. 19
Oktober ‘Vogellokkers’
blz. 21
November ‘Andere hagen’
blz. 23
December ‘Zilverbont winterblad’
blz. 25
2
Januari
Stoere stammen Zelfs in de maand januari is er in de tuin nog genoeg te beleven. Planten en bomen pronken met een rijke schakering aan wit-, bruin- en grijstinten. Ga op ontdekkingstocht en colour your life!
Robuuste bomen Vooral de stoere, robuuste bomen maken indruk in deze tijd van het jaar. Terwijl ze zich in de zomer nog konden verbergen onder een dik pak bladeren, tonen ze in de winter kaal en ongenaakbaar hun ware karakter. Op een heldere winterdag is het helemaal genieten: de krachtig gevormde takken en stammen steken dan scherp af tegen de strakke, blauwe lucht.
De plataan De plataan (Platanus hispanica) is zo’n stoere jongen die in de winter zelfverzekerd staat te pronken. Met zijn knoestige takken maakt hij een prachtig wintersilhouet. De schilferende bast is jaarrond een lust voor het oog, maar met een laagje sneeuw is deze jongen helemaal onweerstaanbaar.
De witte berk De witte berk (Betula utilis jacquemontii) is met zijn roomwitte, afschilferende bast iets bescheidener, maar minstens net zo aantrekkelijk. Een enkele stoere jongen maakt het echt heel bont. De amberkleurige stam van deze esdoorn (Acer griseum) gaat steeds meer rafelen naarmate de jaren vorderen en kleurt dan glimmend donker bruinrood.
Schaduwbomen Voor elke tuin is wel een boom te vinden. En dat is maar goed ook, want zonder bomen is een tuin toch een beetje saai. Bomen zorgen met hun hoogte voor een verticale lijn. Dat maakt de tuin levendig en interessant om naar te kijken. Bomen zorgen niet alleen voor hoogte. Met hun boomkroon gaan ze ook de breedte in. Dat is zeker op zomerse dagen een uitkomst. Het bladerdek houdt de zon tegen en zorgt op natuurlijke wijze voor verkoeling. 3
Een geliefde schaduwboom is de plataan. Deze beschikt in de zomer over veel blad en kan gekweekt worden als dakboom, waarbij de takken over een horizontaal frame worden geleid. Daar kan geen parasol tegenop!
Bomen ondergaan veranderingen Door de wisselingen van de seizoenen raak je nooit uitgekeken op de tuin. Vooral bomen ondergaan constant gedaanteverwisselingen, waardoor je de seizoenen intens kunt beleven. En daarvoor hoef je echt geen kastanjeboom te planten. Een boom van een bescheidenere omvang, zoals Prunus serrulata, geeft ook elke seizoen een ander beeld. Deze sierkers bloeit in het voorjaar uitbundig met witte tot lichtroze bloemen, waarna de bladeren in de zomer prachtig groen worden om in de herfst geeloranje te kleuren. Na de winter begint het spektakel opnieuw.
Weldadig en gezond Het voelt goed in de buurt van bomen. Wie weleens een boswandeling maakt, weet dat spanning en stress als sneeuw voor de zon verdwijnen. Zelfs het uitkijken op een boom heeft al een weldadig effect. En om het nog aantrekkelijker te maken hebben bomen een luchtzuiverende werking. Daarmee dragen ze bij aan een gezonde leefomgeving.
Boomconcert Ook dieren zijn blij met bomen. Het planten van een of meer bomen is een goede manier om ze te lokken. Vooral vogels zijn dankbare gebruikers. Ze vliegen van boom tot boom op zoek naar voedsel tussen de takken en bladeren. Ook om te rusten en te schuilen is een boom ideaal. Sommige soorten bouwen er bovendien hun nest in. Op zoele zomeravonden is de kans groot dat een vogel op een tak neerstrijkt om een concert ten gehore te brengen. Een mooiere beloning voor het planten van een boom is er niet!
Tuintips voor januari:
Voer de vogels in de tuin, vooral bij aanhoudende vorst. Leg het tuinvogelboek klaar om te kijken wie er op visite komen! Bied het voer altijd aan op een open plek in de tuin, zodat de vogels dreigend gevaar op tijd kunnen zien aankomen. Maak plannen voor het voorjaar. Verzamel foto’s van tuinen die je aanspreken, maak een lijst van aan te kopen planten. De voorpret kan nu al beginnen!
4
Februari
Coniferenkleuren Veel coniferen vertonen bovendien meer variatie dan vaak wordt gedacht en ze hebben zeer interessante eigenschappen.
Coniferen hebben veel kleur Het idee dat coniferen qua kleur eentonig zouden zijn, is achterhaald. Er zijn enorm veel tinten grijs, blauw, geel en zelfs bonte coniferen beschikbaar. Ook het groen is eindeloos gevarieerd. Sommige krijgen in de herfst een prachtige bronskleur (Microbiota), andere verkleuren schitterend geel (Larix). Hoe opvallender de kleur, des te beter moet deze worden gedoseerd om niet te gaan overheersen. Een coniferenhaag kan uitstekend groen of grijsblauw zijn, geel wordt al gauw te veel van het goede. Het is een spel met de verhoudingen. Als dat goed wordt gespeeld, leveren coniferen een fantastische, blijvende, onderhoudsarme bijdrage aan uw tuin, hoe groot of klein die ook is. Coniferen vormen altijd een verrijking van uw leefomgeving.
Coniferen variëren Coniferen zijn niet alleen maar groen. Ze zijn er in allerlei kleuren en sommige verkleuren zelfs door het jaar heen. Maar wie met hun kleuren wil componeren, heeft geweldig veel keus. Als voorbeeld slechts een greep uit de tientallen gekweekte vormen van maar één coniferensoort, namelijk Chamaecyparis lawsoniana: ‘Alumii’ heeft blauwgrijze schubben, ‘Ellwoodii’ staalblauw-grijs blad, ‘Erecta’ heldergroene twijgen, ‘Lutea’ goudkleurige schubben, ‘Stewartii’ is goudkleurig, maar oudere twijgen worden groen, ‘Wisselii’ heeft donkerblauwachtige toefjes aan de einden van de twijgen. Hoezo saai? En er zijn niet alleen enorme bladkleurverschillen: basten, kegels (soms zelfs paars), bloemen (soms knalrood) en (schijn)bessen (denk aan de blauwe jeneverbessen) spelen ook hun rol.
Verschillende coniferen De kegelvormige Abies procera ‘Glauca’ met zijn blauwachtig grijze naalden wordt op den duur maar enkele meters hoog. Zelfs jonge bomen vormen al 20-25 cm lange, opstaande 5
kegels. Deze edelspar wordt wel als blauwe kerstboom (met kluit) aangeschaft. Niet geschikt voor kalkrijke grond.
Cedrus deodara ‘Golden Horizon’ is een bodembedekkende, geelnaaldige gekweekte vorm van de hoge himalajaceder die o.a. in de bergen van Afghanistan voorkomt op hoogten tot 3000 m. ‘Golden Horizon’ groeit laag en breed uit en wordt maar 50 cm hoog. Voor zon en iedere grondsoort. Mooi toe te passen als solitaire plant. Heel opvallend is het lichte, lenteachtige groen van de dwergden (Pinus thunbergii ‘Banshosho’). Hij vormt een dichte, tot 1 m hoge, afgeplatte bol, die goed groeit in klei en zandgrond en verdraagt zoute zeelucht. De frisgroene naalden staan dicht op elkaar in paren aan de takken die ook veel knoppen dragen. In Japan worden er vaak bonsais van gevormd. Chamaecyparis lawsoniana ‘Ivonne’ is een goudgele, kegelvormige vorm die heel winterhard is, zich goed laat snoeien en op elke grond groeit.
Tuintips voor februari:
Het is tijd om te snoeien en te knotten (leilindes e.d.), maar laat bloeders, zoals berken, esdoorns en walnoot, met rust Uiterlijk begin deze maand druif en kiwi snoeien U kunt klimop inperken en een deel van het oude blad wegknippen Wilde wingerd en bruidssluier (Fallopia) mag u nu ook aanpakken Let erop dat groenblijvers en planten in bakken niet verdrogen tijdens kale vorst (als er geen sneeuw ligt) en felle zonneschijn
6
Maart
Vroege bloeiers Vaste planten Vaste planten zijn de versierders van de tuin. Hun enorme variatie in kleuren en vormen en eigenschappen levert enorm veel combinatiemogelijkheden op. Ook al bloeien de meeste vaste planten een korte tijd, daarna hebben weer andere soorten hun bloeiperiode. Bovendien zijn vaste planten verrassend veelzijdig. De vaste planten die nu al bloeien zijn nog niet zo hoog als sommige soorten die later in het jaar aan de beurt zijn. Wat nu bloeit zijn van oorsprong vaak bosplanten die profiteren van het feit dat bomen en struiken nog niet vol in blad staan. Het licht kan nu hun bloemknoppen nog bereiken en die barsten open onder die warme aanraking: bosanemonen en wildemanskruid, vanaf midden maart ook de heerlijk geurende maarts viooltjes. Het adonisroosje (Adonis amurensis ‘Pleniflora’ bloeit geel, evenals veel sleutelbloemen en prachtige elfenbloemen. Bijvoorbeeld Epimedium × perralchicum ‘Frohnleiten’ die zijn lichtgele bloemtrosjes later deze maand boven het schitterend getekende blad uitsteekt. Een waardevolle, groenblijvende bodembedekker, beeldschoon onder heesters en tussen bamboe!
Blauwe, witte en roze vroegbloeiers Pulmonaria rubra (bloeiend 30 cm hoog) is een longkruidsoort met rode, knikkende bloemen, bij ‘Redstart’ zijn ze zelfs helderrood (heel bijzonder in deze tijd). Maar werkelijk verbluffend zijn de intens blauwe bloemen van Pulmonaria ‘Blue Ensign’ met saffierblauwe bloemen die langzaam naar purper verkleuren boven het fluweelachtig groene blad. Dit zijn bloemen die je bijna automatisch van dichtbij wilt bekijken. Er zijn niet zoveel blauwe bloeiers in deze tijd van het jaar. Nog zo’n uitzondering is de voorjaarsgentiaan (Gentiana verna) met felblauwe bloemen met een witte keel en natuurlijk – maar eigenlijk zijn dat kruipende heesters – de Vinca’s met hun rankende stengels. Die zult u vooral met blauwe bloemen kennen. Maar er zijn ook andere kleuren, witte bloeiers bijvoorbeeld, of de wonderschone purperrode bloemen van Vinca minor ‘Atropurpurea’. 7
Bij de heesters komen dergelijke tinten nu verder eigenlijk nog niet voor en bij de bomen al helemaal niet. We zijn de roze vaste planten nog vergeten. Die zijn er uiteraard ook. Om er een paar te noemen: allerlei gekweekte vormen van de schoenlappersplant (Bergenia), de lieflijke Cyclamen coum, de kogelprimula (Primula denticulata ‘Rosea’), vogeltje-op-dekruk (Corydalis solida). Ze barsten allemaal los! Als u erop gaat letten, zult u merken dat de kleurpatronen van de planten door de seizoenen heen verschuiven.
Tuintips voor maart:
Dit is de tijd om heesters en vaste planten te planten en te verplanten Heesters die na de zomer bloeien snoeien Mesten en het gras weer gaan maaien Nestkasten voor de vogels schoonmaken en meteen weer op hangen Mulchen en zaaien Het heerlijke tuinieren (zeg maar naturieren in eigen tuin) kan weer!
8
April
Langs de oever De oeverzone is het rijkst beplante deel van iedere natuurlijke vijver. Oeverplanten zijn er in enorme variatie, met prachtig blad en schitterende bloemen.
Vijveroever vol met leven Oeverplanten wuiven in de wind en trekken talloze insecten aan, van libellen en waterjuffers tot allerlei kevers en zelfs waterspinnen die (fantastisch om te zien) onder water hun nesten met luchtbellen vullen. En tussen de oeverplanten door scharrelen en schuilen kikkers, salamanders, padden en kleine zoogdieren. De oever van een vijver is een buitengewoon rijk gebied waar de natuur zich helemaal uitleeft en wie geniet daar nu niet van!
Waterdiepte De oever van een vijver loopt van natte grond tot ondiep water. In de natuur is dat een overgangsgebied waar de waterstand enorm kan wisselen. Sommige oever- en moerasplanten verdragen daardoor waterdiepten van 0 tot incidenteel wel 40 (50) cm. Op de etiketten bij de oeverplanten die u koopt, wordt altijd de tolerantie voor de waterdiepte (dat is de plantdiepte) aangegeven. Maar pas op: die is steeds bedoeld van het (pot)grond/bodemoppervlak tot het wateroppervlak. De hoogte van een pot of bak telt dus niet mee! In een vijver is het handig om de oeverplanten in waterplantenmanden van een flinke maat te zetten, Verzwaar die manden ook, zodat de oeverplanten niet omwaaien. Oever- of moerasplanten die sterk woekeren, kunt u zelfs beter in dichte bakken planten, dan groeien de wortels er niet zo snel uit. Het gaat erom dat het (minimale) onderhoud gemakkelijk blijft en de oeverplanten niet tot een onuitwarbare wortelmassa in elkaar groeien. Het in manden planten heeft bovendien het voordeel dat u vorstgevoelige oeverplanten gedurende de winter dieper kunt zetten, zodat ze niet bevriezen.
Een ruime keus aan oever- en moerasplanten Het aantal soorten oever- en moerasplanten waar u uit kunt kiezen, is zo groot dat u het assortiment echt zelf moet gaan bekijken in een goed gesorteerd tuin- of vijvercentrum. De keuze varieert van de gele dotterbloemen (Caltha palustris) die ieder voorjaar weer voor een bloemenfeest zorgen, de schitterende witte en gele 9
aronskelken (Lysichiton), gele lissen (Iris pseudacorus), tot lisdodden (Typha) waarvan sommige soorten gemakkelijk 2 m hoog kunnen worden. Geniet van het ruisende blad van oeverplanten en van de sigaren die bij de dwergvormen (die beter in een tuinvijver passen) als dikke, bruine propjes verschijnen (Typha minima). Er zijn breed uitgroeiende, hooguit 10 cm hoge bodembedekkers zoals Mazus reptans met z’n orchidee-achtige paarse bloemen.
Er zijn zelfs moerasvarens (Thelipteris palustris) die het in 10 cm diep water helemaal naar hun zin hebben, inheemse mattenbiezen (Scirpus) met bosjes bruine bloempjes, Amerikaanse salamanderstaarten (Saururus) met witte geurende ‘staart’bloemen, Britse watermunt (Preslia) met grote aantallen lila of witte bloemen die naar pepermunt geuren, het prachtige snoekkruid (Pontederia) met zijn blauwe bloemen, lieflijke moerasvergeet-me-niet (Myosotis), de hoge rode of kardinaalslobelia, lieflijke zachte wollegrassoorten (Eriophorum), moerasspiraea (Filipendula ulmara) met sterk geurende crèmewitte bloemen. Er is veel meer en het is nu tijd om oeverplanten aan te schaffen! Er is nog veel meer te vertellen over waterplanten, ga naar www.colour-your-life.nl/tuinplanten.
Tuintips voor april:
Gazon bemesten en maaien Compost als mulch op de grond tussen de planten aanbrengen Vroeg bloeiende struiken na de bloei snoeien (Ribes, Forsythia, Daphne, toverhazelaar) Zaaien en planten Wintergroene heesters en coniferen planten Onkruid wieden Plantensteunen bij hoge vaste planten zetten
10
Mei
Geurende klimmers Geur was vroeger heel gewoon. Een bos bloemen geurde altijd, een tuin ook. Die hunkering naar heerlijk rozenzoete of kruidige aroma’s is er nog. Kwekers selecteren er weer op en oude geurplantenrassen worden weer volop aangeboden. Zeker ook bij klimplanten.
Geur van klimplanten Klimplanten hebben het voordeel dat ze zelfs in een klein tuintje nog toepasbaar (ze vragen bijna geen bodemruimte, alleen iets om tegenop te klimmen) en ze verspreiden hun geur van zithoogte op het terras tot het open slaapkamerraam op de verdieping. Sommige klimplanten (vooral witbloeiers) geuren met name ’s avonds en ’s nachts. Beleef weer zwoele zomeravonden met de geur van kamperfoelie, jasmijn en andere klimmers.
Blauweregen Blauweregen (Wisteria) bijvoorbeeld verdient veel meer aandacht als geurplant dan als klimplant. Laat hem onder en rond een slaapkamerraam uitgroeien. De subtiele, zoete geur die van de bloemen binnen komt, is heerlijk en roezig makend. En dat al vroeg in het seizoen. Er is keuze uit diverse soorten en tal van cultuurvariëteiten, met niet alleen lilalauwe, maar ook roze, paarse en witte bloemen. Wisteria sinensis heeft tegen de zon in windende ranken en bloeit vaak al half mei, Wisteria floribunda uit Japan (bloei eind meibegin juni) windt zich met de zon mee omhoog, net als de prachtige, maar veel zeldzamere Wisteria brachybotrys die heel dikke, tot 20 cm lange trossen violetblauwe, witte (‘Shiro Kapitan’) of zachtroze, zacht geurende bloemen draagt.
Geur van kamperfoelie De geur van klim-kamperfoelies is veel sterker. De ook bij ons inheemse wilde kamperfoelie (Lonicera periclymenum) ruik je soms al op honderden meters afstand. Veel andere Lonicera’s geuren ook, maar niet allemaal. Dus laat u goed voorlichten bij uw keuze. De gewone tuinkamperfoelie (Lonicera caprifolium) geurt in ieder geval wel (en heel 11
lekker!). Een goede cultivar is ‘Inga’ die na de bloei ook oranjerode bessen vormt. Ook de tot 6 m hoge Japanse kamperfoelie (Lonicera japonica) geurt geweldig (juni-oktober).
Rosa 'Zéphirine Drouhin' Over klimrozen hoeven we het, als het om geur gaat, nauwelijks te hebben. Op één na dan, de fantastische Rosa ‘Zéphirine Drouhin’. Deze al meer dan 100 jaar gekweekte roos bloeit buitengewoon rijk, met grote donkerroze, rijk geurende bloemen. En dat de hele zomer lang en zelfs in lichte schaduw! En wat nog mooier is: deze roos is wat je noemt ‘doornloos’: er zitten absoluut geen stekels aan.
Oude rozenrassen Maar ook de oude ‘Paul’s Scarlet Climber’ met zijn (of haar) scharlakenrode bloemen noemen we toch nog even (bloeit overdadig rijk in juni-juni). Bij rozen is er qua geur één stelregel: hoe meer bloemblaadjes, des te meer geur! Daarom waren de oude rozenrassen zo sterk gevuld! De geuren van de talloze rassen variëren van fris en kruidig tot honingzoet en bijna bedwelmend.
Trachelospermum jasminoides Trachelospermum jasminoides wordt wel de Toscaanse jasmijn genoemd. Het is een groenblijvende, tot 6 m klimmende heester met glanzend groen blad, die van juni tot september volop bloeit met stervormige, ongelooflijk lekker geurende, witte bloemen. En zo is er veel meer. Zelfs de bloemen van klimop (in oktober) geuren heerlijk. En alle soorten klimplanten kunt u, als ze in pot zijn gekweekt, ook nu planten.
Tuintips voor mei:
Pas geplante bomen en struiken regelmatig water geven Onkruid wieden Bij late nachtvorst gevoelige planten tijdelijk bedekken met tuinvlies of noppenfolie Wortelopslag bij fruitbomen weghalen Zaaien en planten Na midden mei kuipplanten definitief buiten zetten Water- en moerasplanten uitplanten Gras maaien Grond open houden of mulchen Aantastingen door insecten en schimmelziekten tegengaan Meer tips voor de tuin in mei op www.colour-your-life.nl 12
Juni
Witte bloemenweelde Wit is het totaal van zuiver, ongebroken licht. Wit is geen kleur. Wit heeft geen zonlicht nodig om zich te tonen. Als in de schemering alle kleur uit de tuin is verdwenen, zie je wit nog wel. Een beetje maan- of sterrenschijnsel is genoeg om witte bloemen er zelfs ’s nachts uit te laten springen.
Schemertuin Witte bloemen zijn geweldige richtingwijzers voor de bestuivende nachtvlinders en andere insecten. Daarom wordt een tuin met veel witte bloemen ook wel een schemertuin genoemd. Ideaal voor wie alleen ’s avonds van een tuin kan genieten. Iets dat voor heel veel mensen geldt. Met als extra voordeel dat veel witbloeiers sterker geuren dan andere planten.
Edelweiss Maar ook overdag kunnen witte bloemen geweldig mooi zijn. Ze zijn puur, soms ragfijn. Witte bloemen hebben iets edels. Edelweiss heet niet voor niets Edelweiss. Heel opvallend is dat witte bloemen vaak een gouden hart hebben. Razend geraffineerd. Een wit margrietenbladerrokje rond een klompje goud. Ultieme klassieke eenvoud van eenzame klasse!
Combinatie van groen en wit Het maken van een tuin met alleen witbloeiers is niet gemakkelijk en het lukt maar zelden zo goed als bij het Engelse Sissinghurst Castle (van de beroemde Rita Sackville-West). Vaak wordt vergeten dat de kleur groen in feite in al zijn verscheidenheid nog veel prominenter meespeelt. Het gaat in essentie om een spel met groen en wit. Maar planten met witte bloemen hebben ook een verzachtend, sussend en verbindend effect tussen anders gekleurde bloeiers. Ze harmoniseren en zijn daardoor onmisbaar in iedere tuin. Zet witbloeiers tussen andere kleuren en die lijken minder felgetint.
Wit bloeiende struiken Met wit bloeiende vaste planten is het al moeilijk om het jaarrond wit te houden, met heesters is het nog veel lastiger. De keuze is vrij beperkt, daarom zijn echte, pure witbloeiers van grote waarde in een tuin.
13
We noemen er een paar. Deutzia × magnifica ‘Nancy’ heet niet voor niets ‘bruidsbloem’. Deze tot 3 m hoge heester bloeit overdadig met zuiverwitte, gevulde trossen bloemen in mei. Het is een plant voor zon en goed doorlatende, humusrijke grond. Hij bloeit aan takken die het jaar ervoor zijn gevormd. Cornus kousa ‘Schmetterling’ is een kornoelje met vier uitzonderlijk grote, witte schutbladeren rond de kleine, groene, knopvormige bloemen. In mei-juni lijkt de struik daardoor bezaaid met witte vlinders tussen het groene blad.
Philadelphus coronarius is de altijd al geliefde boerenjasmijn met sterk geurende witte trosjes bloemen in mei-juni. Iedereen kent de geur van jasmijn! Ook heel mooi en vroeg bloeiend is de struikvormige stermagnolia, Magnolia stellata. Bij de cultivar ‘Waterlily’ komen de sterrenbloemen zuiver wit uit roze knoppen. Van eind juni tot midden juli bloeit Spiraea veitchii (tot 4 m hoog) met witte bloemen in brede tuilen. Een heel mooie spierstruik. Alle soorten kunt u (mits in pot gekweekt) ook nu planten. Nog veel meer ideeën voor bloeiende heesters vindt u op www.colour-your-life.nl.
Tuintips voor juni:
Gazon regelmatig maaien De vijver controleren: haal er zoveel mogelijk draadalg uit Bij rozen en vaste planten uitgebloeide bloemen verwijderen Onkruid wieden Bol- en knolgewasssen rooien als het blad totaal is vergeeld Hagen snoeien (niet als er nog nestjes met vogels in zitten) Waar en wanneer nodig water geven en bemesten (rozen!) Op bladluizen controleren en op sterroetdauw (bij rozen), meeldauw en roest
14
Juli
Ruimte voor stamrozen Rozen zijn hét symbool voor liefde, schoonheid en geluk. Ze worden al duizenden jaren gekweekt en veredeld. De oude Perzen, Chinezen, Grieken en Romeinen waren net zo verzot op rozen als wij.
Rozenrassen Omdat de vaak verrukkelijke, soms bijna bedwelmend zoete geur bij rozen vooral in de bloemblaadjes zit, is er een tijd geweest dat vooral extreem gevulde bloemen zeer geliefd waren. Veel van die rozenrassen bestaan nog, maar helaas zijn die in onze streken erg weergevoelig. De Engelse veredelaar van rozen David Austin is er in de vorige eeuw echter in geslaagd nieuwe rozenrassen (ook op stam) te creëren met de geweldige eigenschappen van de oude rozenrassen. Dat zijn de zogenaamde Engelse of Austin-rozen.
Hoogte van de stam Een stamroos is een struikroos of een treurroos die op een stammetje is gekweekt. Treurrozen zijn eigenlijk op stam geënte klimrozen waarvan de buigzame takken sierlijk overhangen. Goede stam- en treurrozen hebben meestal twee of drie entplekken (oculaties) bovenaan de stam. Dat geeft een mooi vertakte kroon. Voor de op stam geënte struikrozen kunnen zowel grootbloemige rozen als trosrozen worden gebruikt. Treurrozen zijn altijd trosrozen. Voor grootbloemige struikstamrozen is de stamhoogte meestal 1 m, voor struiktrosrozen vaker 80 cm, maar ook halfstamrozen (60 cm) komen voor. Treurrozen staan dikwijls op een stam van 120 cm of meer. Die hoogte is nodig om de takken voldoende ruimte te geven. Over het algemeen geldt: hoe hoger, hoe duurder. De snoei van struikstamrozen is hetzelfde als van ‘gewone’ struikrozen. Treurrozen moet u net zo snoeien als klimrozen.
Het grote voordeel van stamrozen Het grote voordeel van stamrozen is dat de bloemen als het ware boven de grond zijn uitgetild, waardoor er nog van alles onder kan groeien. Een prachtige toepassing is een combinatie met lagere vaste planten onder de stamroos. Een mooie combinatie is
15
bijvoorbeeld die met lavendel of met andere grijsbladige en lilablauw bloeiende planten. Of juist in een bloemkleur die terugkomt in de roos.
Goede stamrozen:
Grootbloemige Engelse roos op stam: Rosa ‘Graham Thomas’, grote, gevulde, goudgele bloemen. Ze geuren naar de echte oude theerozen.
Grootbloemige stamrozen: Rosa ‘Peace’, gele bloemblaadjes met een roze rand; ‘Mullard Jubilee’, warm donkerroze; ‘Troika’, koperkleurig oranje; ‘Gisselfeldt’, fluwelig rood.
Trosrozen op stam: Rosa ‘Schneewittchen’, zuiver wit, lichtroze knoppen; ‘Lilli Marlene’, dieprode gevulde bloemen; ‘Bonica 82’, zachtroze, bloeit tot ver in de herfst, vormt ook bottels; ‘Pernille Poulsen’, donkerroze.
Treurrozen: ‘Dorothy Perkins’, helderroze, grote trossen; ‘White Dorothy’, idem, maar wit; ‘Excelsa’, grote trossen rode bloemen; ‘The Fairy’, roze miniatuur-treurroos.
Tuintips voor juli:
Juli is de beste maand om aardbeiplanten te planten Kruiden drogen nu ze op hun best zijn Snelgroeiende hagen en Buxus snoeien Frambozen, bessen enz. plukken Blijf wieden Wekelijks het gras maaien Denk aan vakantiezorg voor uw tuin en planten Sproeien als het lang droog is Uitgebloeide bloemen verwijderen Draadalg uit de vijver halen Tips voor de tuin in juli vindt u in de tuinkalender op www.colour-your-life.nl
16
Augustus
Vlinderfeestje Bijna elke bloem vormt wel stuifmeel en zoete nectar. Veel soorten bloemen trekken door een bijzondere bouw hun eigen klanten aan. Niet alleen vlinders en bijen, maar ook hommels, vliegen, sommige soorten kevers enz. Een feest om naar te kijken en een heel goede reden om extra veel vlinderlokkende planten in uw tuin te zetten. Puur natuur!
Echte natuur in de tuin Het zijn ook vaak heerlijk geurende planten die vlinders trekken. Daarmee (en met hun bloemkleuren) lokken ze immers hun bestuivers. Er zijn vlinders, zoals de Atalanta, die verzot zijn op het zoete sap uit rijpe vruchten. Wie dat soort vlinders eenmaal het sap uit een overrijpe druif heeft zien drinken, vergeet dat nooit meer. Dat is echt natuur in de tuin.
Soorten vlinderlokkers In de natuur zijn heel wat planten uitgesproken vlinder- en bijenplanten. Een deel ervan kan zonder meer in tuinen worden toegepast. Om er een aantal te noemen: - Heesters en klimheesters: hazelaar, klimop, liguster, ribes, botanische rozen, sleedoorn, sneeuwbes, kamperfoelie, zuurbes, heidesoorten. - Vaste planten: daslook, dotterbloem, ereprijs, gele dovenetel, kaasjeskruid, kattenkruid, klokjesbloemen, longkruid, munt, ooievaarsbek, salie, tijm, vetkruid, wilgenroosje. Dit zijn echte inheemse planten, maar hun gekweekte soortgenoten zijn vaak net zo vlinderen bijvriendelijk.
Een paar vlindervriendelijke siertuinplanten Aan de top van het lijstje staat natuurlijk de echte vlinderstruik (Buddleja davidii) met z’n grote trossen bloemen in augustus aan de einden van de twijgen. Prachtplanten zijn het en er komen veel vlinders op af. Snoei ze ieder voorjaar kort en ze houden maat. Ze vormen dan zelfs meer bloeitakken dat weer ten goede komt voor het aantal vlinders in uw tuin. De roze zonnehoeden (Echinacea purpurea) met hun bolle, oranjebruine hart trekken in juli-september ook vlinders. Tijdens zonnig 17
weer is het aantal vliegbewegingen bij de struiken stukken groter dan op Schiphol in het hoogseizoen. Bij de kogeldistels (Echinops) is het dan zo mogelijk zelfs nog drukker, maar dan vooral met hommels in plaats van vlinders. In augustus-september fungeert de hemelsleutel (Sedum spectabile) met zijn dikke lilaroze, witte of zelfs donkerrode (‘Septemberglut’) bloemschermen als grand café voor massa’s vlinders, die bijna dronken worden van de zoete nectar uit de bloemen. Salie (Salvia) noemden we al. Dat zijn toppers op bijen- en hommelgebied, de gekweekte cultivars net zo als de echte wilde soorten. De bloemen hebben een speciale bestuivingsinrichting die helemaal op hommels en bijen is afgestemd. Het is nog steeds een raadsel hoe de natuur dat voor elkaar krijgt. Asters, vooral de lage kussenasters (Aster Dumosus Groep) zijn planten die tijdens de bloei (augustusoktober) overdekt kunnen zijn met bloemen én met vlinders. Als laatste (maar er zijn er veel meer) noemen we de bergamotplant (Monarda) – u weet wel, de plant die de smaak aan Earl Grey-thee geeft. Ook daar zijn vlinders en bijen gek op als de planten bloeien (juli-augustus). U ziet, het is echt niet moeilijk om van uw tuin een echte vlinder- of bijentuin te maken.
Tuintips voor augustus:
Hoge vaste planten steun geven Het gazon nog een keer goed bemesten Blijf wieden Wortelopslag bij heesters en bomen weghalen Voor half augustus kunt u liguster en andere snelgroeiende hagen nog een keer knippen Zwaar beladen takken van vruchtbomen steunen Na augustus niet meer mesten (de planten moeten afrijpen) Zaden verzamelen Bomen die sterk kunnen bloeden (walnoot, berk, esdoorn enz.) nu snoeien Meer tuintips voor augustus kunt u vinden in de tuinkalender op www.colour-yourlife.nl
18
September
Sierlijke grassen Toptuinontwerpers zijn ervan in de ban geraakt: de elegante schoonheid van sierlijk wuivende grassen. Hun spel met de wind. Nooit breken, maar onvermoeibaar buigen. Grassen zijn afhankelijk van de wind voor hun bestuiving – hooikoortslijders weten daar ook alles van.
Gevarieerde keus aan gras De bouw en vormen van grassen – waar ook alle granen en zelfs bamboes toe behoren – zijn vaak fenomenaal mooi. Van gracieus overhangende, lange smalle bladeren en ragfijne bloeiaartjes tot metershoge reuzen met gigantische bloeipluimen. Veel droogte verdurende soorten grassen vormen bossen bladerrokken die de wortels tegen uitdrogen moeten beschermen, maar er het karige regenwater juist naartoe leiden. De keuze in sierlijke grassen is eindeloos groot en gevarieerd.
Gras kent weinig onderhoud Sierlijke grassen zijn mooi in hele velden die golven op de wind, maar ook prachtig als solitair of als rustbrengers of juist kleuraccenten in een border, bij een vijver, in een heide- of bostuin. Er zijn zeer aantrekkelijke eenjarige soorten grassen (trilgras, hazenstaartje), maar nog veel meer vasteplantgrassen die tientallen jaren meegaan en grasvegetaties die het eeuwige leven lijken te hebben, zoals in een gazon. Er zijn grassen voor droge, zonnige plekken en voor vochtige schaduwplaatsen, polvormers en bodembedekkers, voor een architectonische omgeving (steen- en patiotuinen) of juist een heel natuurlijke omgeving. Eén ding hebben ze allemaal gemeen: alle soorten grassen vragen uitzonderlijk weinig onderhoud. Wie een zeer onderhoudsvriendelijke tuin wil hebben, moet dus zeker aan sierlijke grassen denken.
Prachtige soorten gras Een van de slankste sierlijke grassen (voor vochtige, humusrijke grond) is het tot 75 cm hoge pijpenstrootje (Molinea caerulea), waarvan de cultivar ‘Moorhexe’ in augustusseptember opvallende zwarte bloeiaren draagt. Het blauw schapengras (Festuca cinerea) is blauwgrijs van kleur. Een paar planten bij elkaar vormen een dichte zode.
19
De polvormende Koeleria glauca wordt hoger (50 cm) en is zo mogelijk nog blauwer. Dit zijn echte zonliefhebbers. Een van de beste schaduwgrassen is veldbies (Luzula), 40-60 cm hoog, groenblijvend en met bruine (L. sylvatica) of witte pluimen (L. nivea). Lampenpoetsergras (Pennisetum alopecuriodes; 80 cm hoog) bloeit tot ver in de herfst met magnifieke bruine halmen, de cultivar ‘Hameln’ bloeit al eerder (vanaf juli) en rijker en wordt niet hoger dan 60 cm. Tot de hoge soorten (tot 2,5 m) behoren het bekende pampagras (Cortaderia selloana) voor droge grond en de diverse vormen van prachtriet (Miscanthus; 2 à 3 m), waarvan bontbladige M. sinensis ‘Strictus’ en ‘Zebrinus’ (gele dwarsstrepen) heel geliefd zijn, maar er zijn veel meer prachtig bloeiende grassoorten en cultivars. Hun vaak zilverrode bloeipluimen schitteren in het zonlicht. Struisriet (Calamagrostis) is een tot 125 cm hoog, steil opgaand gras met dikke, vertakte bloempluimen in juni-augustus. Ook daarvan worden diverse (ook bontbladige) cultivars gekweekt. Heel mooi vlammend rood (in de zon) is het tot 40 cm hoge Japans bloedgras (Imperata cylindrica ‘Red Baron’) dat ’s winters wat bescherming nodig heeft.
En dit is maar een fractie van de vele soorten grassen die kwekers en tuincentra u bieden.
Tuintips voor september:
Steenvruchtbomen (kers, pruim enz.) nu (licht) snoeien: de kans op loodglansziekte is nu het laagst Pioenen (Paeonia) planten en verplanten als ze minder goed hebben gebloeid Blijf wieden en gras maaien Groenblijvende heesters en coniferen planten Klim- en leiplanten aanbinden Boombanden controleren Gazon in- en bijzaaien Grind nog een keer goed doorharken tegen onkruidgroei Zet herfstbloeiers in de bakken uitgebloeide zomerbloeiers Meer tuintips voor uw tuin in september kunt u vinden in de tuinkalender van www.colour-your-life.nl
20
Oktober
Vogellokkers Een tuin mist leven als er geen vogels komen. En vogels komen om er te nestelen, voedsel te zoeken, te schuilen, te slapen, te drinken en te badderen. Vitaminerijk voedsel is erg belangrijk voor ze, helemaal in herfst en winter. Net als wij kunnen vogels zelf geen Vitamine C aanmaken. Die halen ze vooral uit bessen. Als u in uw tuin bomen en struiken zet, die in herfst en winter bessen dragen, komen de tientallen verschillende vogels vanzelf.
Soorten vogellokkers Er zijn volop prachtige besdragers waar vogels dol op zijn. Moet u maar eens zien wat er gebeurt als u een Gelderse roos (Viburnum opulus) in uw tuin zet. De schermen rode bessen zijn snel opgepeuzeld door de vogels, maar u mag zelf ook genieten van de prachtige witte bloemschermen in de lente en de schitterende herfstkleuren van het blad. Ook van krentenboompjes (Amelanchier) heeft u vaker plezier: mooie bloei, prachtig uitlopend blad, schitterende herfstkleur en bovendien de heerlijk zoete bessen (u vindt ze vast net zo lekker als de vogels). De meeste herfst- en winterbesdragers zijn trouwens meermaals mooi in het jaar. Goede, maar heel mooie soorten waar minder vaak aan wordt gedacht zijn bijvoorbeeld: Leycesteria formosa (hangende rood/witte bloemen, paarse bessen), glansmispel (Photinia davidii; wintergroen, witte bloemen, rode vruchten) en struikkamperfoelie (Lonicera xylosteum; witte bloemen, rode bessen) en de kardinaalshoed (Euonymus europaea) waarvan de ‘Scarlet Wonder’ massa’s prachtige, en kennelijk voor vogels ook lekkere, paarse vruchten vormt.
Beste besheesters voor vogels Behalve de al genoemde zijn dat bijvoorbeeld: vlier (Sambucus) met schermen vol oergezonde zwarte bessen; hulst, een heel goede besdrager is Ilex aquifolium ‘J.C. van Tol’ die zichzelf bestuift, dus altijd bessen; dwergmispel (Cotoneaster); liguster (Ligustrum; zwarte bessen).
21
Ook laurierkersen (Prunus laurocerasus) vormen zwarte bessen, net als volwassen klimop (Hedera), waarvan de bessen ook graag door vogels worden gegeten. Meer besheesters vindt u op de website www.colour-your-life.nl, kies in het hoofdmenu tuinplanten ga naar de heesters, besheesters.
Bomen vol vogelbessen We noemden er al enkele. Vogelkers (Prunus padus) heeft de naam, maar er zijn veel betere. Alle soorten meel- en lijsterbes (Sorbus) bijvoorbeeld. Vooral op soorten met rode en oranje bessen komen de vogels af (witte en gele vruchten zien ze niet zo goed; vogels zijn een beetje kleurenblind).
Vlinders en druiven Als de druiven zo rijp zijn, dat ze zelfs afvallen, komen daar ook prachtige vlinders op af – Atalanta’s – die zich vol‘pompen’ met het zoete druivensap. Een geweldig gezicht!
Tuintips voor oktober:
Afgevallen blad wegharken Afvoeren hoeft niet: blad is goede bodembedekking (mulch) tussen de struiken en composteren kan ook Zorg dat er geen blad in de vijver waait ( span een net erover) Planttijd voor bladverliezende bomen, heesters en klimplanten Gras blijven maaien Dakgoten schoonmaken (blad!) Boombanden controleren Valappels opruimen Winterdek over gevoelige vaste en andere planten aanbrengen De laatste kuipplanten binnen zetten Kas opruimen en schoonmaken
22
November
Andere hagen Naarmate het leven drukker en ingewikkelder wordt, hebben we meer behoefte aan beslotenheid en privacy. Dan zijn hagen ideaal rond onze buitenruimte. Maar behalve dat ze begrenzen en die broodnodige privacy geven, doen levende hagen nog meer: ze breken de wind, zodat het erachter luw is en vormen een prachtige achtergrond voor allerlei andere planten.
'Ademende werking van hagen' Fijnbladige hagen verspreiden geluiden (verkeer, kinderen op een schoolplein), waardoor die minder hinderlijk worden en halen vuil en (fijn)stof uit de lucht. Veel hagen laten zich uitstekend snoeien, andere kunnen geweldig bloeien en geuren, sommige zijn ondoordringbaar, en er zijn behalve bladverliezende hagen waar de laagstaande zon ’s winters doorheen kan schijnen, veel groenblijvende die altijd gesloten blijven. De bekende beukenhagen zijn een soort tussenvorm: beuken houden ’s winters hun goudbruine dode blad vast tot er in het voorjaar nieuw blad uitloopt.
Soorten hagen Beukenhagen (Fagus), coniferenhagen, haagbeukhagen (Carpinus), liguster- en laurierkershagen (Prunus laurocerasus) zijn allemaal heel bekende soorten, maar er zijn er meer. Minstens zo goed, maar nog veel te weinig toegepast zijn bijvoorbeeld:
Olijfwilg (Elaeagnus × ebbingei) – een heester (tot 3 m) met prachtig glanzend, frisgroen blad en in de herfst heerlijk geurende, zilverwitte bloempjes. Uitstekend te snoeien en sterk.
Portugese laurierkers (Prunus lusitaica) – deze soort kan 4 m hoog worden, is net zo goed snoeibaar als de gewone laurierkers, maar het wintergroene blad is veel fijner. Bloeit in de lente met witte bloemtrossen. Het blad groeit aan rode steeltjes. Een sierlijke plant.
Schijnhulst (Osmanthus heterophyllus) heeft groenblijvend hulstachtig blad en in de herfst zoetgeurende, witte trosjes bloemen. Groeit vrij langzaam (dus 23
beter wat grotere maten kopen) en wordt (ongesnoeid) ca. 3 m hoog. Deze soort doet het ook goed in halfschaduw. Er zijn ook bontbladige cultivars.
Sneeuwbal (Viburnum tinus ‘Gwenlian’) – een bladhoudende, langzaam groeiende heester met lancetvormig blad en de hele winter door prachtige, rozewitte trossen geurende bloemen. Wel wat gevoelig voor strenge vorst, dan kunnen de planten invriezen. Maar zo’n haag (tot 1,5 m hoog) is een juweel.
Nog meer haagsoorten Wat dacht u van een fantastisch bloeiende haag van de Japanse bottelroos (Rosa rugosa) of van de bloedrood bloeiende Ribes sanguineum, van zilverbonte hulst (Ilex aquifolium ‘Argentea Marginata’), hoge dwergmispelsoorten (Cotoneaster) of Japanse sierkwee (Chaenomeles). Zelfs van de gele kornoelje (Cornus mas) zijn prachtig gesnoeide hagen te vormen. Er is zoveel schitterends en wat zo leuk is: met een haag bevordert u ook natuur en milieu enorm. Denk bijvoorbeeld aan al die vogelsoorten die erin schuilen en nestelen. Dat is een plezier op zich, vooral in minder zwaar gesnoeide, zogenaamde ‘losse’ hagen waarin de planten meer hun natuurlijker vorm mogen behouden. Veel meer informatie over hagen vindt u op www.colour-your-life.nl, ga naar tuinplanten en kies voor hagen.
Tuintips voor november:
Tijd voor onderhoud in de tuin U kunt nu overal goed bij Sluit buitenkranen af en sproeisystemen leeg laten lopen en winterklaar maken Planttijd voor bladverliezende bomen en heesters, ook vruchtbomen en hagen Haal bij vaste planten dood materiaal dat groenblijvers kan verstikken, weg; laat de rest zitten Dat geeft tot het voorjaar winterbescherming Dood plantenmateriaal en ingewaaid blad uit het vijverwater verwijderen Bollen planten Zorg voor een vogelvoerplek en vogeldrinkbak Laat ergens een takkenhoop liggen (snoeihout) als overwinteringsplek voor egels, amfibieën en andere dieren
24
December
Zilverbont winterblad Zilverkleurig blad of blad met wat zilver of wit erin is altijd uiterst welkom in de tuin. Die kleur geeft ruimte maar overheerst niet, het licht weerspiegelt er prachtig op.
Zilver geeft vakantiegevoel Zilverbladige planten doen zuidelijk aan – zilver aan planten geeft een vakantiegevoel. Denkt u maar aan de zilvergroene olijfboomgaarden in de landen rond de Middellandse Zee, het zilvergrijs van de Perovskia-stengels die blinken in de zinderende zomerhitte van de dalen in Afghanistan, of het zilverwit van de basten in de Scandinavische berkenbossen. Zilver combineert met alles, vandaar dat zilverbont blad altijd zo mooi is. De zilverwitte kleur wordt bij planten soms veroorzaakt door een donslaagje, dat zelfs harig kan zijn, een waslaagje, of gewoon het ontbreken van pigment.
Witbont blad Bij witbont blad ontbreken de groene chlorofylcellen op de witte plekken. Op die plekken kan de plant dan niet (met behulp van zonlicht) koolzuurgas uit de lucht omzetten in suikers waar hij mee groeit. De groene delen in een witbont blad moeten dan harder werken en de plant gaat zo nodig extra bladgroen aanmaken. Daarom zie je bij witbonte planten die te donker staan, vaak dat het blad groener wordt. Zorg dus dat planten met witbont blad altijd voldoende licht krijgen.
Zilverbont en bladhoudend Er zijn niet zoveel planten zilverbont en ook nog wintergroen of bladhoudend. Planten met die dubbele eigenschap zijn daardoor extra aantrekkelijk: echte blikvangers in de tuin. Als de term ‘argent’ in een naam zit, weet u zeker dat er een zilverkleur in het spel is. Heel mooi zijn onder andere:
Witbonte hulst (Ilex aquifolium ‘Silver Queen’). Dit is een vrouwelijke hulst met witgerand blad, die na bestuiving door een mannelijke hulst rode bessen vormt. Een witbonte mannelijke hulst is bijvoorbeeld I. aquifolium ‘Ferox Argentea’. Bekender en algemener is de cultivar ‘Argenteomarginata’. Heel mooi is het zeer gelijkmatig gevormde, eveneens witgerande blad van 25
‘Handsworth New Silver’. Er valt bij hulst dus wat te kiezen, ook qua groeisnelheid en hoogte.
Wintergroene kardinaalshoed (Euonymus fortunei ‘Emerald Gaiety’ (groene vrolijkheid)) vormt een heuveltje dat na jaren 1 m hoog en1,5 m in doorsnee kan zijn. Een makkelijke plant met frisgroen, grijs gemarmerd blad met een witte rand. ’s Winters kan het wit iets roze verkleuren, maar dat trekt in de lente weer bij. In de herfst vormt de plant als extra roomwitte zaaddozen waar oranje zaden in zitten. Groeit zowel goed in zon als schaduw.
Bodembedekker Pachysandra terminalis ‘Variegata’ wordt maar 10 cm hoog en breidt zich via uitlopers uit. Uitstekend als tapijtvormer op vrij vochtige grond en in lichte schaduw. In het voorjaar verschijnen zacht geurende, witte bloemen.
Bonte klimop (Hedera colchica ‘Dentata Variegata’) is een prachtige, zelfhechtende klimplant met vrij groot, zacht, leerachtig blad met crèmewitte vlekken langs de randen. Groeit goed in lichte schaduw.
Minder bekend zijn bijvoorbeeld de bonte vuilboom (Rhamnus alaterna ‘Argenteovariegata) – 2,5 m hoog, uitstekend winterhard, blijvend grijsgroen blad met witte randen – en Pieris japonica ‘Little Heath’ met wintergroen blad met witte randen dat in het voorjaar felrood uitloopt.
Meer over bontbladige heesters vindt u op www.colour-your-life.nl bij de tuinplanten.
Tuintips voor december:
Een uitstekende periode om uw tuin te veranderen (als het niet vriest) Bladverliezende bomen en heesters kunt u probleemloos planten en verplanten Vet gereedschappen en tuinmachines in nadat u ze heeft schoongemaakt (ook de houten stelen van gereedschappen invetten; het voorkomt uitdrogen en daarmee breken) Berg alles netjes op Zet een ijsvrijhouder in de vijver U kunt al vormsnoei bij bomen toepassen Controleer drainage in potten en bakken; overtollig water moet weg kunnen Blijf maaien zolang het gras groeit Niet over bevroren gras lopen 26