TA
K
IM
TU
TMAZ
U ADAM T
TA
ROMANYA’DA IRK AYRIMCILI⁄INA KARfiI TEK TABANCA: VALER‹U N‹COLAE
Sahalar de¤iflirse her yer de¤iflir Valeriu Nicolae, Romanya’da yaflayan bir Çingene. Çocuklu¤undan beri ayr›mc›l›¤a, afla¤›lanmaya maruz kald›ktan sonra gitti¤i bir maçta duydu¤u ›rkç› tezahüratlar hayat›n› de¤ifltirmifl. “Tribündeki önyarg›lar› y›karsan›z, hayat›n her alan›nda y›kabilirsiniz” diye yola ç›kt›¤› o günden beri ayr›mc›l›kla mücadele ediyor. UEFA’ya flikâyetleri nedeniyle Bükrefl bas›n›nda vatan haini ilan edilen, ölüm tehditleri alan Nicolae’nin hikâyesini fifa.com’dan naklen aktar›yoruz. enim ad›m Valeriu Nicolae. 37 yafl›nda bir Çingeneyim. Yedi yafl›mdayken akrabalar›m›z›n yan›ndan baflka bir yere tafl›nd›¤›m›zda “Çingene” ne demek hâlâ bilmiyordum. Yeni okulumun bir yar›flmas›nda ödül alm›flt›m. S›n›f arkadafllar›m beni öyle k›skanm›flt› ki, inanamazs›n›z. Bundan sonra okuldaki herkes bana “kokuflmufl Çingene”, “i¤renç karga” demeye bafllad›. Çingene oldu¤umu, “farkl›” oldu¤umu orada anlad›m. Lisedeyken ›rkç›, domuz, pislik bir ö¤retmenimiz vard›. Kendisine biraz fazla yüklendi¤imi düflünüyorsan›z, önce flunu dinleyin. Bir gün derste herkesin ortas›nda üzerimi ç›kartt›rm›fl ve ö¤rencilere “çocuklar, gelin ve Çingeneler nas›l lefl gibi kokar, görün” demiflti. Romanya’da yaflayan yaklafl›k bir buçuk milyon Çingenenin benzer hikâyeleri vard›r. Mesela otobüse bindi¤imizde insanlar›n çantalar›n› kontrol etmesine, bizi flüpheyle süzmelerine al›flm›fl›zd›r. Sadece Romanya’da da de¤il, Çingenelere karfl› yerleflmifl önyarg›lar Do¤u Avrupa’n›n kalan›nda da hâlâ afl›labilmifl de¤il. Çünkü bizim vatan›m›z yok. Mesela Romanya’daki Macar az›nl›¤›n haklar›n› Macaristan hükümeti savunuyor. Fakat biz befl yüz y›ld›r al›n›p sat›lan büyük bafl hayvanlar gibiyiz. Ço¤u zaman dilimizi konuflmam›za bile izin verilmiyor. Okuldaki bütün pisliklere ra¤men e¤itimimi tamamlad›m, bu sayede, kendime yönelik bir ayr›mc›l›k hissetti¤imde, birçok Çingenenin aksine, susmay›p hakk›m› aramay› ö¤rendim. 24 yafl›mda ‹ngilizce ö¤renmek için ‹ngiltere’ye gittim. Cebimde para yoktu, karn›m› doyurmakta bile zorluk çekiyordum.
B
56
Valeriu Nicolae
Ama bana çok faydas› oldu ‹ngiltere’nin, aç›k fikirlili¤in, düflünce özgürlü¤ünün ne demek oldu¤unu orada gördüm. Sonra Chicago’daki Loyola Üniversitesi’ne gittim ve Edward Said’le tan›flma f›rsat›n› yakalad›m. ABD’den ayr›l›nca s›ras›yla Kanada, Malta ve Belçika’da çal›fl›p Romanya’ya döndüm. Birkaç hafta sonra gitti¤im bir maçta gördüklerim, ayr›mc›l›kla savaflman›n en iyi yolunun futbol oldu¤una karar vermemi sa¤lad›. Çünkü futbolu televizyonda herkes izliyor ve insanlar üzerinde çok etkili. E¤er sahadaki ve tribündeki yaklafl›m› de¤ifltirirseniz, her alanda de¤ifltirirsiniz. Dinamo Bükrefl - Rapid Bükrefl maç›yd›. Karfl› tribündeki 60 metrelik pankartta “Çingenelere Ölüm” yaz›yordu. Buna inanabiliyor musunuz? Binlerce insan, üzerinde böyle bir fleyin yazd›¤› bir pan-
kart tafl›yor. Bununla da kalmay›p “Çingene kargalara ölüm”, “Bütün Çingeneleri yak›n” diye tezahürat yapt›lar. Önce benli¤imi yitirir gibi oldum, sonra toparlan›p foto¤raf çektim, gördüklerimi yazd›m. Gazetelerin hiçbiri bunlar› yay›nlamaya yanaflmad›, çünkü bunu tuhaf flekilde kendilerine sald›r› olarak gördüler. “Bu gerçek olamaz”, “Rumenler nazik insanlard›r, ›rkç› olamazlar” gibi sözler duydum kendilerinden. Bakt›m ki bu ifl böyle olmayacak, meseleyi UEFA’ya tafl›maya karar verdim. Çabalar›m sonucu UEFA ve Avrupa Komisyonu, 2004 y›l›nda “Romanya’daki Çingene Karfl›tl›¤›” konulu bir konferans düzenledi. UEFA yetkilileri yapt›¤›m sunufltan etkilendi anlafl›lan, beni Arsenal - Bayern Münih fiampiyonlar Ligi Maç› protokolüne davet ettiler. Laf aras›nda protokolde tak›m elbise giymemin uygun olaca¤›n› söylediler, ama ben üzerinde “Irkç›l›¤› Durdurun” yazan bir kazak giymeyi tercih ettim. Ayr›mc›l›k sorunu art›k daha çok gündemdeydi. Fakat 2005 y›l›ndaki bir Steau maç›ndaki ›rkç› tezahüratlar› duyunca iflimin ne kadar zor oldu¤unu bir kez daha anlad›m. Bu maç› da UEFA’ya rapor ettim tabii. Bunun sonucunda Steau para ve saha kapama cezas› ald›. Bu bir ilkti, bu nedenle Bükrefl bas›n›n›n bafl düflman› oluverdim. Onlara göre, ülkemin ad›n› d›flar›da kötüleyen, ispiyoncu bir vatan hainiydim. Tabii ölüm tehditleri de bafllad›, “Antonescu (Romanya’n›n eski Nazi lideri) hepinizi yakmamakla hata etmifl” gibi elektronik postalar al›yordum. Bunlar› yaflay›nca, medyan›n gözlerini aç›p ›rkç›l›¤a karfl› duyarl›l›k göstermesinin k›sa zamanda mümkün olamayaca¤›n› düflünmeye bafllad›m, ama ertesi ay gitti¤im SteauRapid maç›nda her fleyin ne kadar çabuk de¤iflebildi¤ini gördüm. Irkç› tezahüratlar yine vard›, ama bas›n bu kez gözlerini kapamad›. Art›k ›rkç›l›k göz önünde, farkedilebilen ve tepki gösterilebilen bir fley olmufltu. Gazete ve televizyonlar iflin üstüne gidince federasyon konuyu masaya yat›rd›, bakanlar benimle görüflmek istedi. Bir süredir Avrupa Roman Grassroots Organizasyonu’nda yönetici olarak çal›fl›yorum. Romanlarla di¤er etnik topluluklar aras›nda, ünlülerin de kat›ld›¤› maçlar düzenliyoruz. Maçlara medya, siyasetçiler, futbolseverler ve Çingene çocuklar büyük ilgi gösteriyor. Hem yard›m hem de kaynaflma amac› tafl›yan karfl›laflmalara, Steau Bükrefl’in ve Romanya millî tak›m›n›n sa¤ kanat oyuncusu Banel Nicolita gibi oyuncular›n da kat›ld›¤› oluyor. Benim gibi Çingene olan, bugün millî tak›m›n önemli y›ld›zlar›ndan Nicolita sahaya ç›kt›¤›nda heyecan art›yor haliyle. Yoldafllar›mla ve destekçilerimizle birlikte yürüttü¤ümüz çal›flmalar önyarg›lar› k›rmaya bafllad›. En az›ndan bas›n›n bize bak›fl› de¤iflti. Ama hâlâ kat etmemiz gereken uzun bir yol var. Daha geçenlerde s›rf Çingene oldu¤um için arabam›n cam›n› kocaman bir tafl at›p k›rd›lar. Ama ben gelece¤e ümitle bak›yorum. ‹ster inan›n, ister inanmay›n, büyük bir aflama kaydettik. Sadece tek bir insan›n, söylemesi gerekeni söyledi¤inde ve asla susmad›¤›nda çok fleyi de¤ifltirebilece¤ini gösterdim. Valeriu Nicolae
Çeviren: Ulafl Gürflat
R
Çingene çocuklar, maçlar› Çingene futbol y›ld›z› Banel Nicolita’n›n posterlerini tafl›yarak izliyor.