ÁRSSKÝRSLA 2019
Efnisyfirlit Inngangur ........................................................................................................................... 3 Hlutverk og uppbygging ...................................................................................................... 4 Hollustuhættir..................................................................................................................... 5 Matvæli ............................................................................................................................... 7 Umhverfiseftirlit og mengunarvarnir ................................................................................ 10 Lóðahreinsanir og númerslaus ökutæki ............................................................................ 12 Dýraeftirlit ........................................................................................................................ 15
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
2
Inngangur Alþingi samþykkti þann 18. maí 1981 lög um hollustuhætti og hollustuvernd. Í þessum lögum var lagður grunnur að heilbrigðiseftirliti sveitarfélaganna sem haldist hefur lítið breyttur til dagsins í dag. Í lögunum segir m.a: „Ekkert sveitarfélag skal vera án viðhlítandi hollustueftirlits og þjónustu hollustufulltrúa.“ Lögin hafa síðan tekið miklum stakkaskiptum, eins og gefur að skilja, þó svo að grunnkjarninn sé sá sami. Haustið eftir, nánar tiltekið þann 20. október 1982, var fyrsti fundur sameinaðrar heilbrigðisnefndar Suðurnesja (sem þá hét hollustunefnd) og má því segja að það sé stofndagur Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja (HES). Í dag má skipta verkefnum HES í tvennt. Annarsvegar er eftirlit sem embættinu er skylt að sinna samkvæmt lögum og hinsvegar verkefni sem sveitarfélögin hafa falið embættinu að sinna sérstaklega. Lögboðið hlutverk HES er þrennskonar: Í fyrsta lagi að hafa eftirlit með allri framleiðslu, dreifingu og sölu á matvælum á Suðurnesjum, í öðru lagi að hafa eftirlit með hollustuháttum og smitvörnum og í þriðja lagi að hafa eftirlit með allri umhverfismengandi starfsemi. Undanskilið þessu er eftirlit Matvælastofnunar með frumframleiðslunni og Umhverfisstofnunar með stóriðjunni. Sveitarfélögin eiga og bera ábyrgð á Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja og er þeim skylt að fjármagna starfsemina. Heimild er í lögum um að leggja gjöld á eftirlitsskyld fyrirtæki og skulu þau standa undir kostnaði við eftirliti með þeim. Þessa heimild hafa sveitarfélögin á Suðurnesjum nýtt sér frá árinu 1987. Gjaldskrá HES er birt í Stjórnartíðindum og er sú nýjasta nr. 865/2019. Ýmis lögboðin verkefni HES tengjast ekki fyrirtækjum beint. Má þar til dæmis nefna eftirlit með umgengni á lóðum, húsnæðisskoðanir og samskipti við borgarana, oftast vegna ýmiskonar kvartana, matareitrana og mengunarslysa. Slík verkefni eru fjármögnuð af sveitarfélögunum. Ýmis önnur verkefni tilheyra rekstri embættis sem þessa, t.d. vinna við skipulagstillögur, þátttaka í fundum, vinnuhópum og ráðstefnum að ógleymdri endurmenntun starfsmanna. Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hefur tekið að sér eftirlit með hundahaldi og meindýraeyðingu fyrir sveitarfélögin þó svo að slík verkefni falli ekki undir lögboðnar skyldur embættisins. Innheimt eru gjöld af hundaeigendum sem eiga að standa undir kostnaði við skráningarvinnu og eftirliti með lausagöngu. Hvað meindýraeyðinguna varðar greiða sveitarfélögin sérstaklega fyrir það. Það er gæfa Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja að hafa alltaf haft á að skipa hæfu starfsfólki. Samstarf við sveitastjórnir á Suðurnesjum og stofnanir þeirra hefur alla tíð verið náið án þess að það hafi að neinu leyti skert sjálfstæði embættisins. Vonandi verður svo áfram um ókomin ár.
Magnús H. Guðjónsson Framkvæmdastjóri HES
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
3
Hlutverk og uppbygging Heilbrigðisnefnd Starfssvæði Heilbrigðisnefndar Suðurnesjasvæðis nær yfir sveitarfélögin fjögur á Reykjanesskaganum: Grindavík, Reykjanesbæ, Suðurnesjabæ og Sveitarfélagið Voga. Í nefndinni sitja sex fulltrúar, fimm kosnir af hlutaðeigandi sveitarstjórnum, þar af skal einn vera formaður og einn tilnefndur af samtökum atvinnurekenda á eftirlitssvæðinu. Atkvæði formanns ræður úrslitum ef atkvæði falla jafnt í nefndinni. Náttúruverndarnefndir sveitarfélaga á eftirlitssvæðinu eiga rétt á að tilnefna einn fulltrúa í nefndina til viðbótar en hann hefur ekki atkvæðisrétt við afgreiðslu mála í nefndinni. Náttúruverndarnefndir hafa ekki skipað fulltrúa í nefndina undanfarin kjörtímabil. Heilbrigðisnefnd Suðurnesja er þannig skipuð kjörtímabilið 2018-2022: Suðurnesjabær Haraldur Helgason, formaður (Jón Ragnar Ástþórsson til vara). Reykjanesbær Hanna Björg Konráðsdóttir (Jóhann Snorri Sigurbergsson til vara). Ingvi Hákonarson (Andri Freyr Stefánsson til vara). Sveitarfélagið Vogar Inga Rut Hlöðversdóttir (Áshildur Linnet til vara). Grindavík Birgitta Káradóttir (Jóna Rut Jónsdóttir til vara). Fulltrúi atvinnurekanda á Suðurnesjum er Bergþóra Sigurjónsdóttir. Heilbrigðisnefnd Suðurnesja hélt 6 fundi árið 2019 og eru fundargerðir birtar á heimasíðu embættisins, www.hes.is. Starfsmenn Hjá Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja starfa 6 starfsmenn í 5,7 stöðugildum. Þessu til viðbótar nýtur embættið þjónustu frá skrifstofu Sambands Sveitarfélaga á Suðurnesjum og felst hún í almennu skrifstofuhaldi, s.s. símsvörun og bókhaldi. Starfsmenn embættisins á árinu 2019 voru: Magnús H. Guðjónsson, framkvæmdastjóri. Ásmundur E. Þorkelsson, hollustuháttaeftirlit. Sonja Hrund Steinarsdóttir, matvælaeftirlit. Stefán B. Ólafsson, dýraeftirlit. Ríkharður F. Friðriksson, mengunareftirlit, lét af störfum í maí 2019. Helgi Haraldsson, umhverfiseftirlit, kom til starfa í mars 2019. J. Trausti Jónsson, mengunareftirlit, kom til starfa í júlí 2019.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
4
Hollustuhættir Vinna embættisins á sviði hollustuhátta byggir á lögum um hollustuhætti og mengunarvarnir og hollustuháttareglugerðinni, auk nokkurra annarra reglugerða. Löggjöf sem snýr að hollustuháttamálum: Lög nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir Reglugerð nr. 941/2002 um hollustuhætti Reglugerð nr. 814/2010 um hollustuhætti á sund- og baðstöðum Reglugerð nr. 942/2002 um öryggi leikvallatækja og leiksvæða og eftirlit með þeim Reglugerð nr. 1277/2016 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald Fyrirtæki með starfsleyfi samkvæmt hollustuháttareglugerð má sjá í töflu 1, auk þess sem þar er að finna yfirlit yfir fjölda fyrirtækja sem heimsótt voru á árinu og fjölda eftirlitsferða. Tafla 1: Fyrirtæki með starfsleyfi samkvæmt hollustuháttareglugerð Grindavík
Reykjanesbær
50
Fjöldi Fjöldi heimsótt á árinu Fjöldi heimsókna
Vogar
212
Suðurnesjabær 39
Alls
17
Keflavíkurflugvöllur 14
34
139
29
12
14
228
42
159
63
13
23
300
332
Í töflu 2 gefur að líta sundurliðun fjölda fyrirtækja á svæðinu eftir eðli starfsemi. Tafla 2: Sundurliðun á starfsemi á hollustuháttasviði Fjöldi Dagforeldrar með 6 eða fleiri börn
4
Sundstaðir
11
Íþróttahús
8
Íþróttavellir
4
Líkamsræktarstöðvar
8
Grunnskólar og kennslustaðir
25
Leikskólar
15
Heilbrigðisþjónusta
25
Sambýli þar sem veitt er þjónusta allan sólarhringinn
3
Fangelsi
2
Samgöngumiðstöðvar
2
Gististaðir
87
Samkomuhús
35
Veitingahús
63
Snyrtiþjónusta og sambærileg starfsemi
39
Alls
331
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
5
Eftirlit með hollustuháttum felst í athugun og eftirfylgni með smitvörnum, hreinlæti, loftgæðum, hljóðvist, öryggismálum og tengdum þáttum á stöðum þar sem almenningur leitar þjónustu. Dæmi um starfsemi sem er leyfis- og eftirlitsskyld eru skólar, leikskólar, íþróttahús, sundstaðir, gististaðir, snyrtistofur, nuddstofur, heilbrigðisstofnanir, dvalarheimili, leiksvæði og samkomuhús. Veitingasalir veitingahúsa og skyndibitastaða falla einnig undir hollustuháttaeftirlit en eftirlit þar er að jafnaði samþættað reglubundnu matvælaeftirliti. Tíðni og umfang eftirlits byggir á áhættumati. Þannig er einföld, umsvifalítil og áhættulítil starfsemi að jafnaði heimsótt annað til fjórða hvert ár. Starfsemi þar sem umsvif og áhætta er meiri getur fengið 1-2 reglubundnar heimsóknir ári. Þessu til viðbótar koma úttektir vegna breytinga á húsnæði, kvartana og annarra óvæntra uppákoma. Sýnataka og niðurstöður Sýnataka í fyrirtækjum á hollustuháttasviði á árinu 2019 fólst í sýnatöku af baðvatni í sundog náttúrulaugum. Sýnatakan fer samkvæmt sérreglugerðum sem gilda um þessa starfsemi. Í töflu 3 kemur fram skipting sýna og ánægjulegt er að skýra frá því að öll sýni stóðust kröfur reglugerðar. Tafla 3: Sýnataka af baðvatni Fjöldi sýna
Fjöldi sýna sem stóðust kröfur reglugerðar
Sundstaðir
16
16
Náttúru- / afþreyingarlaugar
15
15
Umsagnir um tækifæris- og rekstrarleyfi Heilbrigðiseftirlitið er lögboðinn umsagnaraðili um umsóknir um tækifæris- og rekstrarleyfi sem veitt eru skv. lögum nr. 85/2007 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald. Umsagnir embættisins eru bindandi fyrir leyfisveitanda, sem er Sýslumaðurinn á Suðurnesjum. Í töflu 4 má sjá yfirlit um fjölda þessara mála. Tafla 4: Beiðnir um umsagnir skv. lögum nr. 85/2007 sem bárust árið 2019 Grindavík
Reykjanesbær
Vogar
19
Suðurnesjabær 4
Tækifærisleyfi
9
Rekstrarleyfi
5
Alls
4
Keflavíkurflugvöllur 0
22
1
2
1
31
36
Önnur verkefni Náið samstarf er milli embættisins, hinna 9 heilbrigðiseftirlitssvæðanna og Umhverfisstofnunar um framkvæmd eftirlitsins. Má þar nefna að unnin hafa verið starfsleyfisskilyrði fyrir 37 flokka starfsemi á þessu sviði sem eru aðgengileg á heimasíðu Umhverfisstofnunar og eru þau lögð til grundvallar starfsleyfum. Þá hefur embættið tekið þátt í sameiginlegum eftirlitsverkefnum þessara aðila.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
6
Einnig koma ýmis önnur verkefni á sviði hollustuhátta á borð heilbrigðiseftirlitsins. Þannig átti embættið fulltrúa á sjö fundum hollustuháttahóps, sem er samráðsvettvangur heilbrigðiseftirlitssvæðanna og Umhverfisstofnunar. Jafnframt tók embættið þátt í sjö fundum í vinnuhóp um endurskoðun hollustuháttareglugerðar. Meðal annarrar þátttöku í fundum og ráðstefnum voru ráðstefna um sundlaugar og heilsulindir í mars 2019 og ráðstefna um áhrif rakaskemmda og myglu á innivist og heilsu í janúar 2019. Þá veitti embættið barnaverndarnefndum umsagnir um 6 dagforeldra sem hófu störf á árinu og gerðar voru 10 húsaskoðanir, þar sem íbúar leituðu til embættisins vegna bágs ástands íbúðarhúsnæðis.
Matvæli Um framleiðslu og dreifingu matvæla gilda lög nr. 93/1995 um matvæli og reglugerðir settar samkvæmt þeim. Tilgangur laganna er að tryggja, svo sem kostur er, gæði, öryggi og hollustu matvæla og að merkingar og aðrar upplýsingar um þau séu fullnægjandi. Dæmi um starfsemi sem fellur undir matvælaeftirlit eru matvöruverslanir, veitingahús, mötuneyti, söluturnar, bakarí, vöruflutningamiðstöðvar og kaffibrennslur. Í töflu 5 gefur að líta sundurliðun fjölda fyrirtækja á svæðinu eftir eðli starfsemi. Fyrirtæki með starfsleyfi samkvæmt matvælalögum má sjá í töflu 5, auk þess sem þar er að finna yfirlit yfir fjölda fyrirtækja sem heimsótt voru á árinu og fjölda eftirlitsferða. Tafla 5: Fyrirtæki með starfsleyfi samkvæmt matvælalögum
Fjöldi Fjöldi heimsótt á árinu Fjöldi heimsókna
Grindavík
Reykjanesbær
Vogar
108
Suðurnesjabær 16
33
Alls
9
Keflavíkurflugvöllur 31
28
96
14
6
29
173
29
100
14
6
32
181
197
Matvælaeftirlitið er áhættumiðað og ræðst tíðni og lengd eftirlitsheimsókna af áhættu og umfangi starfseminnar hverju sinni. Eftirlitið fer fram samkvæmt skoðunarhandbók heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga og felst í skoðun á allri aðstöðu sem tengist framleiðslunni, gæðahandbókum og öðru tengdu innra eftirliti fyrirtækjanna, umbúðum, umbúðamerkingum og annarri upplýsingagjöf til neytenda, auk skoðunar á hráefnum, aukefnum og framleiðsluvöru. Meðal annarra verkefna er umsjón og eftirfylgni með innköllunum á hættulegum matvælum og rannsókn og upplýsingaöflun í tengslum við matareitranir og matarsýkingar. Í töflu 6 gefur að líta sundurliðun fjölda fyrirtækja á svæðinu eftir eðli starfsemi.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
7
Tafla 6: Sundurliðun á matvælafyrirtækjum Fjöldi Barir
3
Matsölustaðir
36
Mötuneyti með fullbúnu eldhúsi
7
Mötuneyti með móttökueldhúsi
7
Framleiðsla annarra matvara
5
Heildverslun með matvæli
7
Skyndibitastaðir
7
Framleiðsla á saltpækli til matvælaframleiðslu
3
Áfengisverslun
2
Vörugeymslur
3
Te- og kaffiframleiðsla
2
Endurhæfing með litlu mötuneyti
2
Matsöluvagnar
5
Bakarí
4
Brauðstofur
3
Matvöruverslun án vinnslu
18
Matvöruverslun með vinnslu
3
Sala á tilbúnum mat
5
Krár, kaffihús með matsölu
4
Söluturnar án óvarinna matvæla
5
Söluturnar með óvarin matvæli
13
Skemmtistaðir án matsölu
4
Hótel með veitingasölu
9
Apótek
6
Félagsaðstaða með móttökueldhúsi
1
Félagsaðstaða með fullbúnu eldhúsi
5
Leikskólar
15
Grunnskólar og kennslustaðir
13
Alls
197
Eftirlitsverkefni Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið og Matvælastofnun, í samvinnu við heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga, könnuðu stöðuna á algengustu sjúkdómsvaldandi bakteríum og sýklalyfjaónæmum bakteríum í innlendu og erlendu kjöti á markaði árið 2019. Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga sá um sýnatökuna í smásöluverslunum. Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja tók 40 sýni af alifuglakjöti, svínakjöti, nautgripakjöti og kjöti af sauðfé í matvöruverslunum og voru þau send til rannsóknar hjá Keldum og Matís.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
8
Önnur verkefni Á árinu fóru fram 33 innkallanir á vegum Matvælastofnunar og Heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga. Í sumum tilvikum laut innköllunin að nokkrum vörutegundum. Embættið átti fulltrúa á Norrænu eftirlitsráðstefnunni sem haldin var í Malmö í janúar 2019. Einnig átti embættið fulltrúa á allnokkrum teymisfundum Matvælastofnunar og Heilbrigðiseftirlits Sveitarfélaga þar sem unnið var að innleiðingaráætlun á sameiginlegu eftirlitskerfi. Neysluvatn Aðkoma Heilbrigðiseftirlits Suðurnesja að öflun og dreifingu neysluvatns byggist annars vegar á matvælalögum og hins vegar á lögum um hollustuhætti og mengunarvarnir. Nánari fyrirmæli er að finna í margvíslegum reglugerðum. Löggjöf sem snýr að neysluvatnsmálum: Lög nr. 93/1995 um matvæli Lög nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir Reglugerð nr. 536/2001 um neysluvatn Reglugerð nr. 796/1999 um varnir gegn mengun vatns Breyting á reglugerð um varnir gegn mengun vatns Eftirlitið er umfangsmikið og margþætt. Sýni eru tekin úr vatnsveitum, hjá notendum og í vatnsbólum í hverjum mánuði og flutt til rannsóknar hjá Matís. Dæmi um rekstur sem fellur undir þetta eftirlit eru vatnsveitur, vatnsból og aðilar sem annast afgreiðslu á neysluvatni til flugvéla. Yfirlit yfir vatnsveitur og vatnsból má sjá í töflu 7. Tafla 7: Yfirlit yfir vatnsveitur og vatnsból
Fjöldi Fjöldi heimsótt á árinu Fjöldi heimsókna
Grindavík
Reykjanesbær
Vogar
3
Suðurnesjabær 2
3
Alls
2
Keflavíkurflugvöllur 1
3
3
2
2
1
11
16
10
9
11
4
50
11
Skýringar með töflu um vatnsveitur og vatnsból: Ástæða þess að taldar eru 3 vatnsveitur í Reykjanesbæ er sú að innan sveitarfélagsins eru 3 mismunandi starfsleyfi. Eitt tekur til dreifingar neysluvatns í Keflavík, Njarðvík og Ásbrú, annað til öflunar og dreifingar neysluvatns á iðnaðarsvæðinu á Reykjanesi og það þriðja til öflunar og dreifingar neysluvatns í Höfnum. Á sama hátt eru 3 mismunandi starfsleyfi í Grindavík: Vatnsbólin í Lágum, dreifikerfið í Grindavík og dreifikerfið í Svartsengi. Í Vogum er rekstur vatnsbólanna og dreifikerfisins á höndum aðskilinna aðila. Í Suðurnesjabæ er dreifikerfið í Sandgerði og Vatnsveitan í Garði. Á Keflavíkurflugvelli er dreifikerfið við Flugstöðina.
Öflun neysluvatns á Suðurnesjum Íbúar á Suðurnesjum voru í árslok rösklega 27.000 talsins og fjölgar ört. Þéttbýliskjarnarnir eru Grindavík, Reykjanesbær (áður Keflavík, Njarðvík og Hafnarhreppur), Suðurnesjabær (áður Sandgerði og Garður) og Sveitarfélagið Vogar. Neysluvatn er fengið úr vatnsbólum á Lágasvæðinu í Grindavík sem þjóna Grindavík, Reykjanesbæ, Sandgerði og Garði að hluta, auk Keflavíkurflugvallar. Garður hefur þar að auki vatnsból í Árnarétt suðaustan við þéttbýlið og að Skálareykjum suðvestan við bæinn. Í Höfnum er rösklega 100 manna byggð sem þjónað er af vatnsbólum suðaustan við þorpið. Vatnsból Voga er í Vogavík vestan við bæinn. Þessu til viðbótar er iðnaðarsvæði við
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
9
Reykjanesvirkjun á Reykjanesi. Þar er starfsleyfisskyld vatnsveita sem þjónar fiskvinnslu á svæðinu. Vinna við færslu vatnsbóls Voga suður fyrir Reykjanesbraut er hafin. Boraðar hafa verið könnunarholur og ferli við breytingu á aðalskipulagi stendur yfir. Vatnsbólunum á Lágasvæðinu í Grindavík stendur nokkur ógn af þungaflutningum og annarri umferð um Grindavíkurveg. Vinna við færslu þeirra vatnsbóla eða gerð varavatnsbóla er mun skemur á veg komin. Boraðar hafa verið könnunarholur austan við Grindavíkurveg. Einkavatnsból eru víðsvegar í dreifbýli á Suðurnesjum, flest á Vatnsleysuströnd, í Hvassahrauni og á Stafnesi. Ekki er haft eftirlit með þessum vatnsbólum, enda falla þau utan starfsleyfisskyldu reglugerðar nr. 536/2001 um neysluvatn. Neysluvatn í víðara samhengi Öryggi og gæði neysluvatnsins til framtíðar ber oft á góma í störfum embættisins. Nefna má að við umfjöllun um skipulagsmál, umhverfismat og margvíslegar verklegar framkvæmdir þurfi alltaf að hafa öryggi neysluvatnsins í huga. Á árinu 2019 hafði embættið m.a. eftirlit með breikkun Grindavíkurvegar. Þar sem vegurinn er að stórum hluta á vatnsverndarsvæði þarf að gera ríkar kröfur til framkvæmdaaðila um ítrustu aðgát í meðferð á eldsneyti fyrir vinnuvélar. Eftirlit með neysluvatni Unnið er eftir sérstakri eftirlitshandbók fyrir neysluvatn sem skrifuð hefur verið hjá embættinu. Gerð er eftirlits- og sýnatökuáætlun fyrir hvert ár. Uppgjöri eftirlits er skilað til Matvælastofnunar og eru þessar upplýsingar aðgengilegar á heimasíðu embættisins. Á árinu voru tekin 50 sýni í reglubundnu eftirliti, ásamt 6 sýnum sem tekin voru vegna svokallaðrar heildarúttektar, en þá eru að auki mældur styrkur 81 efnis og efnasambanda sem geta mengað neysluvatn. Allar mælingar ársins reyndust innan marka neysluvatnsreglugerðar. Á árinu var byrjað að birta niðurstöður heildarúttektar á heimasíðu embættisins.
Umhverfiseftirlit og mengunarvarnir Mengunarvarnaeftirlit felst í vinnslu starfsleyfistillagna og eftirliti með fyrirtækjum sem eru eftirlitsskyld samkvæmt lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Mengunarvarnaeftirlit tekur til eftirlits með þeim þáttum sem eiga að fyrirbyggja eða draga úr umhverfismengun, eftirlits með eiturefnum og hættulegum efnum og fræðslu um þessi mál, auk vöktunar umhverfisins. Dæmi um rekstur sem fellur undir umhverfiseftirlit eru fiskvinnslur, bifreiðaverkstæði, alþjóðaflugvellir, bílaþvottastöðvar, jarðvarmavirkjanir og alifluglabú. Útgáfa starfsleyfa til fyrirtækja í atvinnurekstri, sem getur haft í för með sér mengun samkvæmt lögum nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir, er á höndum heilbrigðisnefndar Suðurnesja. Rekstraraðilum ber að sækja um starfsleyfi áður en starfsemi hefst. Útgáfa starfsleyfa fer fram samkvæmt ákvæðum reglugerðar nr. 550/2018 um losun frá atvinnurekstri og mengunarvarnaeftirlit. Allar starfsleyfistillögur og fylgigögn þeirra eru auglýstar á heimasíðu embættisins þar sem almenningi gefst kostur á að gera HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
10
athugasemdir. Í töflu 8 má sjá fjölda fyrirtækja sem fengu útgefin starfsleyfi árið 2019 á Suðurnesjunum og lúta eftirliti vegna mengunarhættu. Tafla 8: Útgefin starfsleyfi árið 2019 samkvæmt reglugerð nr. 550/2018
Útgefin starfsleyfi Tímabundin starfsleyfi* Samtals
Grindavík
Reykjanesbær
Vogar
31
Suðurnesjabær 8
13
Alls
2
Keflavíkurflugvöllur 3
1
6
2
2
1
12
14
37
10
4
4
69
57
*Tímabundin starfsleyfi eru m.a. niðurrif húsa, brennur, flugeldasýningar og niðurrif asbests.
Eftirlit með mengunarhættu fer fram samkvæmt eftirlitsáætlun embættisins. Tíðni og lengd eftirlitsferða ræðst af áhættumati og umfangi starfseminnar. Í töflu 9 er yfirlit yfir fjölda fyrirtækja og eftirlit eftir sveitarfélögum árið 2019 og í töflu 10 gefur að líta sundurliðun fjölda fyrirtækja á svæðinu eftir eðli starfsemi. Samtals voru eftirlitsferðir á árinu 348. Fjöldi skráðra fyrirtækja á árinu sem falla undir eftirlitsskyldu samkvæmt reglugerð 550/2018 voru 257 talsins. Starfsmaður mengunarvarnaeftirlits að störfum við sjósýnatöku árið 2019.
Tafla 9: Yfirlit yfir fjölda fyrirtækja og eftirlit eftir sveitarfélögum árið 2019 Grindavík
Reykjanesbær
Vogar
134
Suðurnesjabær 40
Alls
19
Keflavíkurflugvöllur 11
Fjöldi fyrirtækja
53
Eftirlit v. starfsleyfa
13
66
16
2
8
105
Reglubundið eftirlit
32
36
12
18
28
126
Sjósýnataka
8
28
24
16
12
88
Annað eftirlit
4
7
1
6
11
29
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
257
11
Tafla 10: Sundurliðun á starfsemi á mengunarvarnasviði Fjöldi Fiskvinnslur
57
Blikk-, járn- og vélsmiðjur
18
Bensínstöðvar
22
Eldsneytisbirgðastöðvar
3
Bifreiðaþjónustur (smur, dekk, þvottur, viðgerðir, sprautun)
62
Spennustöðvar
17
Hafnir
6
Fráveitur
6
Áhaldahús sveitarfélaga
5
Björgunarsveitir (flugeldar, brennur)
5
Orkuver
2
Alifuglabú
3
Svínabú
1
Skipasmíðastöðvar
1
Trésmíðaverkstæði
11
Plastvinnsla
8
Sorphirða, gámastöðvar og endurvinnsla
7
Meindýraeyðar
7
Meðhöndlun jarðvegs
7
Jarðboranir
2
Alþjóðaflugvellir
1
Efnalaugar, þvottahús
3
Steypustöðvar og vinnsla með steypu
2
Söfnun og flutningur á seyru
1
Alls
257
Önnur verkefni Embættið á sér fulltrúa í teymi umhverfisgæðahóps þar sem samræmd starfsleyfisskilyrði eru sett saman sem og vatnagæðanefnd sem varðar skráningu vatnshlotna og hættur sem þeim getur stafað af. Þá eru skrásettar, og brugðist við eftir atvikum kvartanir frá almenning, sveitarfélögum eða fyrirtækjum varðandi mengun eða umhverfismál.
Lóðahreinsanir og númerslaus ökutæki Eftirlit og eftirfylgni með umgengni á lóðum og lendum er meðal verkefna embættisins og er grundvallað á ákvæðum 21. gr. reglugerðar nr. 941/2002 um hollustuhætti, 16. gr. reglugerðar nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs og lögum nr. 7/1999 um hollustuhætti og mengunarvarnir með síðari breytingum.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
12
Lóðir og lóðahreinsanir Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hefur beitt sér fyrir lóðahreinsunum þegar umgengni og ástand lóðar er til lýta fyrir umhverfið, mengun hefur borist í jarðveg, fokhætta er af lausamunum eða þegar umgengni, sorp og lausamunir skapa slysahættu fyrir menn og dýr sem þar eiga leið um. Vorið 2019 sendi Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja þrjátíu bréf til eigenda húsa og lóða þar sem skorað var á þá að taka til á lóðum sínum og koma sorpi og öðrum úrgangi í löglega förgun. Í mörgum tilvikum varð sýnilegur árangur af þessu en í öðrum bar hvatningin ekki árangur. Krafa um lóðahreinsun voru send átján lóðareigendum á Suðurnesjum. Málin eru unnin eftir ákveðnum verkferlum, sem mótaðir hafa verið í samráði við sérfræðing í stjórnsýslurétti og fela m.a. í sér eftirfarandi: - Undirbúningur og upplýsingaöflun þar sem aflað er gagna um umgengni og úrgang, nákvæm lóðamörk og þinglýsta eigendur eða umráðamenn. - Áskorunarbréf er sent eiganda eða umráðamanni lóðar. - Ef ekki er orðið við tilmælum embættisins er krafa um lóðahreinsun send eiganda eða umráðamanni lóðar. - Ef ekki er orðið við kröfunni er hún ítrekuð skriflega. - Ef ítrekun er ekki sinnt, leggur HES málið í hendur heilbrigðisnefndar sem tekur ákvörðun um hvort lóðin skuli hreinsuð á kostnað eiganda eða umráðamanns. - Telji nefndin svo vera, semur embættið við verktaka um hreinsun, gerir lögreglu viðvart og aðstoðar hennar óskað gerist þess þörf.
Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja réði verktaka til hreinsunar á átta lóðum og gengu aðgerðir hratt og vel fyrir sig. Mikill tilkostnaður og undirbúningur fylgir því að hefja slíkar aðgerðir því flytja þarf stórvirkar vinnuvélar, gáma og mannskap á staðinn sem er bæði tímafrekt og kostnaðarsamt.
Mikið magn af úrgangi fellur til við lóðahreinsanir enda oft og tíðum mikil söfnun af ýmsu rusli búin að eiga sér stað, jafnvel í mörg ár.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
13
Tafla 11: Skipting lóðahreinsana á milli bæjarfélaga árið 2019 Grindavík
Reykjanesbær
Suðurnesjabær
Vogar
Alls
1
12
2
3
18
0
7
1
0
8
0
1
1
1
3
1
4
0
2
7
Fjöldi tilmæla send Hreinsun á vegum HES Hreinsun á vegum eiganda Málum ólokið/frestur
Tafla 12 sýnir gróflega það magn sem farið var með í förgun eftir hreinsun á þeim átta lóðum sem HES stóð fyrir og vigtarnótur sýna.*
Tafla 12: Úrgangur sem féll til í hreinsunum á 8 lóðum árið 2019
Kíló
Grófur úrg. 24.720
Garðaúrg.
Múrbrot
Málmar
15.400
43.500
137.440
Samtals
Litað timbur 7.040
Net, troll, Spilliefni, kaðlar olíur 7.900 170
Rafgeymar 110
236.280 kg.
* Í einhverjum tilfellum fór flokkun á úrgangi fram eftir að verktaki skilaði af sér á förgunarstað og því hefur HES ekki nákvæmari tölur til að sýna. Tölur eru unnar upp úr vigtarnótum verktaka.
Lóðahreinsanir framkvæmdar af HES árið 2019 skiluðu úrgangi upp á rúmlega 236 tonn til förgunar eða rétt tæp 30 tonn á lóð. Ótalið er það sem eigendur lóðanna hreinsuðu sjálfir og komu til förgunar. Kostnaður vegna lóðahreinsana fyrir árið 2019 var rúmar 5 milljónir króna. Kostnaðurinn er tryggður með lögveði í viðkomandi lóð og mannvirkjum. Númerslaus ökutæki Heilbrigðisnefndum er heimilt að láta fjarlægja númerslausar bifreiðar og bílflök og sambærilega hluti að undangenginni viðvörun, t.d. með álímingarmiða með aðvörunarorðum. Mikið hefur borið á söfnun úr sér genginna ökutækja á Suðurnesjum og hefur heilbrigðisnefnd markað þá stefnu að sporna við slíku, enda til lýta í umhverfinu, auk mengunar- og slysahættu sem af þessu starfar. Límdur var aðvörunarmiði á 550 númerslaus ökutæki árið 2019. Í 344 (63%) tilvikum voru ökutækin ekki fjarlægð að atbeina heilbrigðiseftirlitsins, ýmist vegna þess að eigandi hafði sjálfur fjarlægt ökutækið eða að verktaki taldi ógerlegt að fjarlægja ökutækið.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
14
Tafla 13: Fjöldi ökutækja með aðvörunarmiða eftir sveitarfélögum Grindavík
Reykjanesbær
Suðurnesjabær
Vogar
Alls
34
358
98
60
550
6,2%
65,1%
17,8%
10,9%
Fjöldi ökutækja* Hlutfall í %
*Ekki er farið eftir póstnúmerum bæjarfélaga við talningu álímdra ökutækja heldur eingöngu hvort ökutækið sé innan marka sveitarfélags.
Veittir frestir Nokkuð er um að fólk leiti til embættisins með ósk um viðbótarfrest til að fjarlægja hið númerslausa ökutæki eða til að leita skýringa á málum er varða ökutæki sitt eftir að búið er að líma á það. Sé ökutækið ekki að valda ónæði, mengun í jarðvegi eða slysahættu, er fresturinn venjulega lengdur. Kvartanir Reglulega berast ábendingar eða kvartanir vegna númerslausra ökutækja, lausamuna og úrgangs á lóðum húsa eða á almennum svæðum sveitarfélaganna. Þannig bárust 119 kvartanir vegna númerslausra ökutækja, vinnuvéla, báta, gáma, rusls á lóðum og ýmsu öðru sem íbúum þykir mengun vera af eða veldur þeim óþægindum. Oft er leyst úr slíkum málum í samvinnu við eigendur.
Dýraeftirlit Skráningar hunda Sveitarfélögin á Suðurnesjum hafa sett sér samþykkt um hundahald (nr. 428/1987) á grundvelli 25. gr. laga nr. 7/1998 um hollustuhætti og mengunarvarnir. Samþykktin hefur m.a. að geyma ákvæði um að allir hundar skuli vera skráðir hjá Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja, auk ákvæða um bann við lausagöngu, árlega ormahreinsun og fleira. Í árslok voru um 900 hundar á skrá hjá Heilbrigðiseftirliti Suðurnesja og höfðu 57 hundar bæst við skrána á árinu.Nokkuð er um að kvartanir tengdar hundahaldi og þannig berast að jafnaði um 6-9 kvartanir á mánuði vegna lausagöngu hunda. Einnig er kvartað undan ónæði frá hundum í fjöleignarhúsum, t.d. gelt, væl eða óþrifnaður. Embættið fangar árlega um 9-13 lausa hunda sem eru óskráðir. Einnig hefur embættið afskipti af 3-5 skráðum hundum á mánuði sem sloppið hafa frá eiganda sínum. Meindýravarnir Heilbrigðiseftirlit Suðurnesja hefur lengi annast meindýravarnir í holræsakerfum sveitarfélaganna. Vinnan felst í því að starfsmaður embættisins fer í fylgd bæjarstarfsmanna og leggur á hverju ári rottueitur í holræsabrunna sveitarfélaganna á Suðurnesjum. Með þessu hefur tekist að halda rottugangi í lágmarki. Árið 2019 var þannig eitur lagt í 354 brunna, þar af 184 brunna í Reykjanesbæ, 118 brunna í Grindavík og 52 brunna í Suðurnesjabæ.
HEILBRIGÐISEFTIRLIT SUÐURNESJA
15
