Co che giai quyet khieu nai hanh chinh

Cơ chế Giải quyết Khiếu nại Hành chính ở Việt Nam: Vấn đề và Giải pháp

BÁO CÁO TÓM TẮT

Tháng 8 năm 2009

Báo cáo này tóm t"t nh#ng k$t qu% quan tr&ng c'a d( án nghiên c)u nh*m hi+u rõ h,n b%n ch-t c'a khi$u n.i hành chính / Vi0t Nam, c, c-u gi%i quy$t khi$u n.i hành chính hi0n th1i, và cách th)c c%i thi0n c, c-u 2ó. D( án nghiên c)u 234c ti$n hành b/i Vi0n Nghiên c)u Chính sách, Pháp lu5t, và Phát tri+n (PLD) d36i s( ch7 2.o h36ng d8n c'a Ti$n s9 Hoàng Ng&c Giao và s( h: tr4 c'a Qu; Châu Á.

Nhóm tác gi%: TS. Hoàng Ng&c Giao (Ch' biên) TS. Tr<n V!n S,n TS. Nguy=n Th> Thu Vân ThS. ?inh V!n Minh ThS. Nguy=n V!n Kim ThS. Nguy=n Th> H.nh Báo cáo tóm t"t bao g@m nh#ng ph<n sau: 1. BAi c%nh c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính: MBc tiêu và ph.m vi nghiên c)u; 2. Pháp lu5t Vi0t Nam vC gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; 3. QuyCn khi$u n.i c'a công dân; 4. Thi$t ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính / Vi0t Nam hi0n nay; 5. K$t lu5n và ki$n ngh>.

CuAi cùng, báo cáo này là ý ki$n 2Dc l5p c'a nhóm tác gi% trình bày có tính ch-t h&c thu5t và không ph%n ánh quan 2i+m c'a Qu; Châu Á, Vi0n Nghiên c)u Chính sách, Pháp lu5t, và Phát tri+n, cEng nh3 các tF ch)c có liên quan. Nhóm tác gi% sGn sàng ti$p nh5n và c%m ,n các ý ki$n ph%n h@i và nh5n xét tH phía 2Dc gi%.

1

1. B)i c*nh c+ ch, gi*i quy,t khi,u n-i hành chính: M.c tiêu và ph-m vi nghiên c/u Vi0t Nam, sau h,n 20 n!m th(c hi0n chính sách “?Fi m6i”, 2ã 2.t 234c nhiCu thành t(u vC kinh t$, xã hDi. Vi0t Nam 2ã và 2ang ti$n hành t3,ng 2Ai thành công mDt sA c%i cách trong khu v(c kinh t$; mDt sA c%i cách trong l9nh v(c xã hDi 2ã giúp gi%m tình tr.ng 2ói nghèo mDt cách 2áng k+.

Cùng v6i nh#ng c%i cách trong l9nh v(c kinh t$ - xã hDi, tH 2<u nh#ng n!m 2000, Nhà n36c Vi0t Nam 2ã b"t 2<u quan tâm t6i nh#ng c%i cách vC th+ ch$, nh3 c%i cách hành chính, c%i cách pháp lu5t, c%i cách t3 pháp. Ch3,ng trình tFng th+ c%i cách hành chính 2000 – 2010 2ã 234c thông qua, v6i bAn nDi dung c, b%n và 7 ch3,ng trình hành 2Dng. MDt trong nh#ng nDi dung quan tr&ng c'a Ch3,ng trình c%i cách hành chính là hoàn thi0n các th+ ch$ vC tF ch)c và ho.t 2Dng c'a h0 thAng hành chính công, trong 2ó bao g@m c% th+ ch$ hành chính “2iCu ti$t mAi quan h0 gi#a Nhà n36c và nhân dân”. C, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i c'a ng31i dân chính là mDt trong nh#ng th+ ch$ r-t quan tr&ng thuDc l9nh v(c “quan h0 gi#a Nhà n36c và nhân dân”. Hoàn thi0n c, ch$ này sI góp ph<n nâng cao hi0u l(c, hi0u qu% c'a ho.t 2Dng hành chính công, 2@ng th1i t!ng c31ng vi0c th(c thi các quyCn dân s(, chính tr> c'a ng31i dân.

QuyCn khi$u n.i c'a ng31i dân 2Ai v6i ho.t 2Dng hành chính c'a Nhà n36c 234c pháp lu5t công nh5n và b%o hD. Hi$n pháp Vi0t Nam n!m 1992 (234c sJa 2Fi, bF sung n!m 2001) quy 2>nh: “Công dân có quyCn khi$u n.i, quyCn tA cáo v6i c, quan Nhà n36c có thKm quyCn vC nh#ng vi0c làm trái pháp lu5t c'a c, quan Nhà n36c, tF ch)c kinh t$, tF ch)c xã hDi, 2,n v> vE trang nhân dân hoLc b-t c) cá nhân nào.” (?o.n 1 ?iCu 74).

MLc dù khuôn khF pháp lu5t vC gi%i quy$t khi$u n.i 2ã 234c ch7nh sJa, hoàn thi0n nhiCu l<n, nh3ng th(c ti=n cho th-y, công tác gi%i quy$t khi$u n.i c'a các c, quan hành chính nhà n36c ngày càng bDc lD nhiCu khó kh!n và b-t c5p. ?@ng th1i, ngày càng gia t!ng sA l34ng các 2,n th3 khi$u n.i c'a nhân dân vC các quy$t 2>nh, hành vi c'a các c, quan Nhà n36c / t-t c% các c-p chính quyCn và trên h<u h$t các l9nh v(c dân sinh (2-t 2ai, môi tr31ng, y t$, giao thông, xây d(ng, kinh doanh, xu-t-nh5p khKu, v.v.); tính ch-t và nDi dung khi$u ki0n ngày càng ph)c t.p 2a d.ng. Tình hình này 2ang 2Lt ra mDt nhu c<u c-p bách trong vi0c gi%i quy$t mDt cách hi0u qu% và nhanh chóng các khi$u n.i c'a nhân dân.

Theo sA li0u c'a các c, quan có trách nhi0m, n!m 1999 có g<n 280.000 l34t ng31i; n!m 2000 – 230.000 l34t ng31i, n!m 2001 – 280.000 l34t ng31i tr(c ti$p 2$n các c, quan chính quyCn các c-p 2+ khi$u ki0n, v6i sA vB vi0c khi$u n.i kho%ng 180.000 – 190.000 vB m:i n!m.1 Khi$u n.i, tA cáo v34t c-p lên Trung 3,ng nhiCu và có chiCu h36ng gia t!ng, v6i 41.750 l34t ng31i và 939 l34t 2oàn 2ông ng31i, riêng n!m 2006, có 554 2oàn 2ông ng31i t!ng 31% so v6i n!m 2005; 9 tháng c'a n!m 2007, có 385 l34t 2oàn 2ông ng31i c'a 52 t7nh, thành phA tr(c thuDc Trung 3,ng.

1

C! ch" giám sát, ki#m toán và thanh tra $ Vi%t Nam, Nxb.T3 pháp, Hà NDi, 2004, tr.128.

2

NDi dung khi$u n.i: ch' y$u liên quan 2$n l9nh v(c qu%n lý 2-t 2ai (chi$m kho%ng 80% tFng sA khi$u n.i hành chính), trong 2ó, t5p trung vào mDt sA v-n 2C: 2òi 2Cn bù theo giá th> tr31ng khi Nhà n36c thu h@i 2-t; 2òi l.i 2-t cE tr36c 2ây 23a vào t5p 2oàn s%n xu-t, nông lâm tr31ng quAc doanh hoLc 2ã hi$n tLng cho Nhà n36c 2+ sJ dBng vào các mBc 2ích phúc l4i, xã hDi; khi$u n.i vi0c gi%i quy$t tranh ch-p 2-t 2ai c'a tF ch)c tôn giáo, tF ch)c xã hDi, v.v. Ngoài ra, khi$u n.i 2òi l.i nhà cJa, tài s%n thuDc di0n v"ng ch', di0n c%i t.o do Nhà n36c qu%n lý tr36c 2ây, khi$u n.i liên quan 2$n vi0c th(c hi0n chính sách xã hDi (th3,ng binh, li0t s;, ng31i có công v6i cách m.ng, h3u trí…), khi$u n.i vC môi tr31ng, khi$u n.i vC kM lu5t cán bD, công ch)c cEng x%y ra / nhiCu 2>a ph3,ng.2 Tình hình gia t!ng khi$u n.i c'a nhân dân vC ho.t 2Dng hành chính c'a các c, quan nhà n36c 2ã và 2ang thu hút s( quan tâm và n: l(c c'a ?%ng CDng s%n và Nhà n36c Vi0t Nam. N!m 2002, Ban Bí th3 Trung 3,ng ?%ng CDng s%n Vi0t Nam (Khoá IX) 2ã ban hành Ch7 th> 09-CT/TW vC mDt sA v-n 2C c-p bách c<n th(c hi0n trong gi%i quy$t khi$u n.i. N!m 2007, Chính ph' b"t 2<u biên so.n d( th%o Lu5t khi$u n.i m6i. N!m 2008, QuAc hDi Khoá XII ti$n hành ho.t 2Dng giám sát công tác gi%i quy$t khi$u n.i c'a nhân dân. Tháng 10-2008, Ny ban th31ng vB QuAc hDi 2ã th%o lu5n và cho ý ki$n vC báo cáo giám sát c'a QuAc hDi vC công tác gi%i quy$t khi$u n.i. ?ánh giá vC tình hình gia t!ng khi$u n.i c'a nhân dân 2Ai v6i ho.t 2Dng hành chính c'a c, quan nhà n36c, h<u h$t các h&c gi%, chính tr> gia 2Cu chia sO nh5n 2>nh chung vC hai nguyên nhân ch' y$u c'a tình hình: Th) nh-t, h0 thAng lu5t pháp c'a Vi0t Nam trên các l9nh v(c còn r-t nhiCu b-t c5p, ch@ng chéo, mâu thu8n vC nDi dung, ban hành không 2úng thKm quyCn, thi$u s( t3,ng thích, nh-t quán gi#a các v!n b%n d36i lu5t, các v!n b%n hành chính v6i lu5t và Hi$n pháp. ?iCu này d8n t6i mDt th(c tr.ng làm cho vi0c áp dBng lu5t phát sinh nhiCu mâu thu8n gây thi0t h.i t6i quyCn và l4i ích c'a ng31i dân, phát sinh khi$u ki0n. Th) hai, c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hi0n nay có nhiCu v-n 2C b-t c5p, không nh#ng ch3a 2áp )ng 234c yêu c<u là mDt công cB h#u hi0u giúp c, quan hành chính nhà n36c gi%i quy$t khi$u n.i c'a dân, mà còn là mDt y$u tA làm cho tình hình khi$u ki0n gia t!ng và càng thêm ph)c t.p, kéo dài.

Ng31i dân thì ch.y ng34c, ch.y xuôi 2+ tìm ki$m công lý hành chính, c, quan nhà n36c thì ngày càng nLng gánh v6i vi0c ph%i gi%i quy$t nh#ng yêu sách, khi$u n.i ngày càng t!ng tH phía ng31i dân. VC mLt th+ ch$, c<n làm gì 2+ c%i thi0n tình hình?

Trong bAi c%nh 2ó, v6i s( giúp 2P c'a Qu; Châu Á, phù h4p v6i mBc tiêu ho.t 2Dng c'a Vi0n Nghiên c)u Chính sách, Pháp lu5t và Phát tri+n - Vi0n PLD, 2C án nghiên c)u vC C, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính hi0n nay / Vi0t Nam 2ã 234c tri+n khai tH 01-122006 2$n 30-09-2008. MBc tiêu nghiên c)u c'a 2C án này là nh*m góp ph<n 2ánh giá th(c tr.ng và hi0u qu% c'a c, ch$ gi%i quy$t các khi$u n.i c'a công dân 2Ai v6i các quy$t 2>nh và hành vi c'a c, quan hành chính nhà n36c tác 2Dng tr(c ti$p và gây thi0t h.i 2$n 2

Báo cáo tóm t&t tình hình, k"t qu' gi'i quy"t khi"u n(i, t) cáo t* n+m 2006 ,"n nay, và gi'i pháp trong tình hình m-i t.i HDi ngh> tFng k$t công tác Thanh tra n!m 2007 và tri+n khai nhi0m vB n!m 2008, Hà NDi, ngày 11-01-2008.

3

quyCn và l4i ích c'a ng31i dân, c'a doanh nghi0p. Trên c, s/ 2ó, 23a ra nh#ng 2C xu-t có c!n c) th(c ti=n và lý lu5n, nh*m 2Fi m6i c, ch$ và ph3,ng th)c gi%i quy$t khi$u n.i hi0n hành, góp ph<n hoàn thi0n pháp lu5t vC khi$u n.i hành chính, nâng cao hi0u qu% c'a c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, 2áp )ng yêu c<u c'a quá trình hDi nh5p quAc t$ và c%i cách v6i mBc tiêu “dân giàu n36c m.nh, xã hDi công b*ng, dân ch', v!n minh” mà Vi0t Nam 2ang theo 2uFi. Vi0n PLD 2ã thành l5p nhóm nghiên c)u chuyên 2C, v6i s( tham gia c'a các nhà nghiên c)u lu5t pháp, các chuyên gia hi0n 2ang công tác trong các c, quan hành chính nhà n36c, nh#ng ng31i có kinh nghi0m th(c ti=n trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, các nhà ho.ch 2>nh chính sách trong các c, quan có trách nhi0m c'a Chính ph'.

Vi0c nghiên c)u 234c ti$n hành b*ng nhiCu ph3,ng th)c khác nhau, nh3 phi$u 2iCu tra, phQng v-n sâu các nhóm 2Ai t34ng liên quan 2$n các giai 2o.n c'a quá trình gi%i quy$t khi$u n.i, tF ch)c các buFi t&a 2àm v6i s( tham gia c'a các nhà nghiên c)u, nh#ng ng31i làm công tác th(c ti=n gi%i quy$t khi$u n.i. ?C tài nghiên c)u 2ã thu hút 234c s( tham gia, 2óng góp ý ki$n c'a nhiCu chuyên gia pháp lu5t công tác t.i mDt sA c, quan bD, ngành; thu hút 234c ý ki$n 2óng góp c'a nhiCu cán bD công tác t.i các c, quan nhà n36c / 2>a ph3,ng.

Nhóm nghiên c)u 2ã ti$n hành nghiên c)u, 2ánh giá khuôn khF pháp lu5t hi0n hành vC gi%i quy$t khi$u n.i; 2ã ti$n hành nghiên c)u chuyên 2C cB th+ c'a tHng giai 2o.n trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i. Cùng v6i nh#ng ho.t 2Dng nghiên c)u, nhiCu cuDc to.

2àm, hDi th%o chuyên 2C 2ã 234c tF ch)c, ví dB nh3 cuDc t&a 2àm “Bàn vC c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính” (ngày 29-12-2006); cuDc hDi th%o vC “Nh#ng v-n 2C c'a c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính” (ngày 08-9-2007); cuDc hDi th%o ngày 30-9-2008 vC “C, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính - v6i vi0c hoàn thi0n Lu5t khi$u n.i”.

MDt trong nh#ng ho.t 2Dng quan tr&ng trong khuôn khF c'a 2C án nghiên c)u này là ho.t 2Dng kh%o sát th(c t$. M:i chuyên gia phB trách chuyên 2C trong nhóm nghiên c)u theo chuyên 2C phB trách ch>u trách nhi0m xác 2>nh nhu c<u kh%o sát, xây d(ng b%ng hQi và ch3,ng trình phQng v-n sâu cho chuyên 2C mình phB trách. Nhóm nghiên c)u c'a Vi0n PLD xác 2>nh nh#ng nhóm 2Ai t34ng kh%o sát nh3 sau: a) ?Ai t34ng có thKm quyCn, ch>u trách nhi0m ti$p công dân, xét gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; b) ?Ai t34ng có thKm quyCn th(c hi0n ho.t 2Dng giám sát công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; c) ?Ai t34ng 2i khi$u n.i (ng31i dân, doanh nghi0p).

Các thành viên c'a nhóm nghiên c)u PLD 2ã ti$n hành kh%o sát t.i 6 t7nh, thành phA l6n trên c% ba miCn B"c, Trung, Nam c'a 2-t n36c (Hà NDi, Thái Bình, Khánh Hoà, ?à NGng, Thành phA H@ Chí Minh, ?@ng Tháp). Trong quá trình kh%o sát, nhóm nghiên c)u PLD 2ã ti$n hành kh%o sát, làm vi0c v6i: 24 c, quan ti$p dân, xJ lý 2,n th3; 12 c, quan giám sát công tác gi%i quy$t khi$u n.i; 9 tF ch)c kinh t$ (Phòng Th3,ng m.i và Công nghi0p Vi0t Nam VCCI, 2.i di0n VCCI t.i ?à NGng, và 7 doanh nghi0p); ti$p xúc v6i mDt sA ng31i dân khi$u n.i. CB th+, t.i m:i 2>a ph3,ng kh%o sát, nhóm nghiên c)u 2ã làm vi0c v6i nh#ng c, quan, tF ch)c nh3: TrB s/ ti$p dân c'a UM ban nhân dân t7nh,

4

Thanh tra t7nh, S/ K$ ho.ch và ?<u t3, S/ Xây d(ng, S/ Tài nguyên và Môi tr31ng, MLt tr5n TF quAc, v.v.

Qua các cuDc kh%o sát tr(c ti$p t.i c, s/, các thành viên c'a nhóm nghiên c)u PLD t5p trung vào vi0c tìm hi+u nh#ng nDi dung nh3 sau: tình hình khi$u n.i hành chính trên 2>a bàn; các vB khi$u n.i 2ông ng31i, ph)c t.p, khi$u n.i dai dRng kéo dài; nguyên nhân c'a tình hình khi$u n.i hành chính; tình hình tF ch)c ti$p công dân, công tác ti$p nh5n và xJ lý 2,n th3 khi$u n.i hành chính; vi0c xem xét, xác minh nDi dung khi$u n.i; tình hình thi hành các quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 2ã có hi0u l(c pháp lu5t; nh#ng t@n t.i và b-t c5p trong các quy 2>nh c'a Lu5t khi$u n.i tA cáo và gi%i quy$t khi$u n.i hi0n nay; nh#ng ki$n ngh> c'a các c, quan, 2,n v> 234c kh%o sát vC 2Fi m6i c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; v.v.

2. Pháp lu0t Vi1t Nam v2 gi*i quy,t khi,u n-i hành chính Tr36c h$t, 2i+m 2áng chú ý là cho t6i nay pháp lu5t Vi0t Nam liên quan t6i hành vi khi$u n.i c'a ng31i dân luôn luôn 234c 2Lt trong cùng mDt khuôn khF pháp lu5t v6i hành vi tA cáo c'a ng31i dân. Hi$n pháp1992 (234c sJa 2Fi, bF sung n!m 2001), cEng nh3 các lu5t liên quan luôn g"n liCn quyCn khi$u n.i, và quyCn tA cáo c'a ng31i dân cùng trong mDt v!n b%n quy ph.m pháp lu5t. S( ghép liCn hai hành vi khi$u n.i và tA cáo trong cùng mDt khuôn khF pháp lu5t 2ang gây nên s( l8n lDn không ch7 trong vi0c 2ánh giá, nh5n 2>nh tình hình, mà còn gây khó kh!n và l8n lDn trong vi0c 2>nh ra các quy trình pháp lý liên quan 2+n xJ lý m:i lo.i hành vi này. ?iCu 2, Lu5t Khi$u n.i, TA cáo, ngày 2/12/1998 quy 2>nh vC hành vi ‘khi$u n.i’ và ‘tA cáo’ nh3 sau: "Khi$u n.i" là vi0c công dân, c, quan, tF ch)c hoLc cán bD, công ch)c theo th' tBc do Lu5t này quy 2>nh 2C ngh> c, quan, tF ch)c, cá nhân có thKm quyCn xem xét l.i quy$t 2>nh hành chính, hành vi hành chính hoLc quy$t 2>nh kM lu5t cán bD, công ch)c khi có c!n c) cho r*ng quy$t 2>nh hoLc hành vi 2ó là trái pháp lu5t, xâm ph.m quyCn, l4i ích h4p pháp c'a mình.

"TA cáo" là vi0c công dân theo th' tBc do Lu5t này quy 2>nh báo cho c, quan, tF ch)c, cá nhân có thKm quyCn bi$t vC hành vi vi ph.m pháp lu5t c'a b-t c) c, quan, tF ch)c, cá nhân nào gây thi0t h.i hoLc 2e do. gây thi0t h.i l4i ích c'a Nhà n36c, quyCn, l4i ích h4p pháp c'a công dân, c, quan, tF ch)c.

MLc dù, gi#a hai hành vi khi$u n.i và tA cáo có nh#ng 2i+m giao thoa nh3ng 2ây là v-n 2C khác nhau vC tính ch-t, 2Dng c, c'a hành vi. VHa qua, QuAc hDi 2ã có ch3,ng trình xây d(ng hai 2.o lu5t riêng rI: Lu5t khi$u n.i và gi%i quy$t khi$u n.i và Lu5t tA cáo và gi%i quy$t tA cáo.

Hi0n nay, c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i v5n hành theo quy 2>nh c'a các v!n b%n pháp lu5t nh3 sau: Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 1998; Lu5t sJa 2Fi, bF sung mDt sA 2iCu c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 2004; Lu5t sJa 2Fi, bF sung mDt sA 2iCu c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo

5

n!m 2005; Ngh> 2>nh sA 136/2006/N?-CP ngày 14-11-2006 c'a Chính ph' h36ng d8n thi hành Lu5t khi$u n.i, tA cáo và các Lu5t sJa 2Fi, bF sung Lu5t khi$u n.i, tA cáo.

Lu5t quy 2>nh các b36c gi%i quy$t khi$u n.i nh3 sau: 1) Phát sinh tranh ch-p hành chính – khi$u n.i l<n th) nh-t; 2) Gi%i quy$t l<n th) nh-t tranh ch-p hành chính; 3) Gi%i quy$t l<n hai tranh ch-p hành chính; 4) Kh/i ki0n ra Tòa hành chính.

Trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hi0n hành, Lu5t khi$u n.i, tA cáo 234c coi là Lu5t “chung” – khuôn khF pháp lý chung, làm nCn t%ng cho c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i. ?@ng th1i, trên m:i l9nh v(c c'a 21i sAng mà Nhà n36c th(c hi0n ho.t 2Dng hành chính công, hàng ngày luôn phát sinh các v-n 2C, tranh ch-p gi#a ng31i dân v6i c, quan công quyCn, công ch)c thHa hành nhi0m vB. Do 2ó, pháp lu5t chuyên ngành cEng có ch)c n!ng gi%i quy$t tranh ch-p, khi$u n.i hành chính thuDc l9nh v(c liên quan. Ví dB, Lu5t 2-t 2ai n!m 2003, Lu5t s/ h#u trí tu0 n!m 2005, Lu5t thi hành án dân s( n!m 2008, Lu5t b%o v0 môi tr31ng n!m 2005, Lu5t phá s%n n!m 2004, Lu5t ch)ng khoán n!m 2006, v.v. 2Cu có nh#ng quy 2>nh vC gi%i quy$t khi$u n.i phát sinh trong m:i l9nh v(c chuyên ngành. VC hình th)c, khuôn khF pháp lý tFng th+ hình thành nên c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính d31ng nh3 có vO khoa h&c và thAng nh-t. Tuy nhiên th(c t$ cho th-y, h0 thAng pháp lu5t vC gi%i quy$t khi$u n.i hiên nay còn có nhiCu mâu thu8n, ch@ng l"p, r31m rà.

S( thi$u 2@ng bD, không t3,ng thích gi#a các quy 2>nh vC gi%i quy$t khi$u n.i hành chính gi#a Lu5t “chung” và Lu5t “chuyên ngành” 2ang là mDt trong nhiCu khó kh!n gây b-t c5p trong vi0c gi%i quy$t các khi$u n.i hành chính. Ví dB, mDt sA quy 2>nh c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo, Lu5t 2-t 2ai, và Pháp l0nh th' tBc gi%i quy$t các vB án hành chính có 2i+m ch3a thAng nh-t nên th(c t$ r-t khó kh!n trong vi0c h36ng d8n, gi%i thích cho công dân hoLc d8n 2$n tình tr.ng né tránh, 2ùn 2Ky trách nhi0m gi%i quy$t khi$u n.i.

Trên c, s/ c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo, cEng nh3 các lu5t chuyên ngành (Lu5t 2-t 2ai, Lu5t xây d(ng, Lu5t b%o v0 môi tr31ng, Lu5t doanh nghi0p, Lu5t s/ h#u trí tu0, v.v.), thKm quyCn gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 234c xác 2>nh theo nguyên t"c tF ch)c và ho.t 2Dng c'a nCn hành chính Vi0t Nam, ngh9a là qu%n lý hành chính theo ngành và theo lãnh thF (nguyên t"c song trùng tr(c thuDc). ?iCu này có ngh9a là, mDt khi$u n.i hành chính tr36c h$t ph%i 234c gi%i quy$t theo 2>a bàn lãnh thF n,i chính quyCn 2>a ph3,ng (c-p xã, huy0n, t7nh) 2ã ban hành quy$t 2>nh hành chính hoLc có hành vi hành chính b> khi$u n.i. ?Ai v6i nh#ng l9nh v(c, vB vi0c không phân c-p thKm quyCn cho 2>a ph3,ng, công dân có th+ khi$u ki0n vC hành vi hành chính, quy$t 2>nh hành chính theo ngành, hoLc l9nh v(c cB th+ (tài chính, thu$; 2-t 2ai; xây d(ng hoLc k$ ho.ch-2<u t3; v.v.). BD tr3/ng, th' tr3/ng ngành là c-p gi%i quy$t cuAi cùng.3 Nh3 v5y, v-n 2C c<n 2Lt ra ngay tH 2<u là: ph%i ch!ng, chính nguyên t"c tF ch)c quyCn l(c hành chính theo nguyên lý song trùng tr(c thuDc cùng v6i vi0c phân c-p ch3a 234c rõ ràng gi#a các c-p hành chính 2>a ph3,ng và Trung 3,ng, 2>a ph3,ng và các bD, ngành là mDt nguyên nhân có tính ch-t th+ ch$ c'a nh#ng b-t c5p trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính / n36c ta hi0n nay.

3

Xem Nguy=n V!n Liêm, M.t s) v/n ,0 th1c ti2n trong công tác gi'i quy"t khi"u ki%n hành chính $ Vi%t Nam. KM y$u HDi th%o: Hi%p ,3nh th4!ng m(i song ph4!ng Vi%t Nam – Hoa K5 và c! ch" gi'i quy"t khi"u ki%n hành chính $ Vi%t Nam, Nxb. T3 pháp, Hà NDi, 2004, tr.30

6

3. Quy2n khi,u n-i c3a công dân K+ tH Hi$n pháp n!m 1959, Hi$n pháp n!m 1980, cEng nh3 Hi$n pháp n!m 1992, quyCn khi$u n.i c'a công dân 234c quy 2>nh nh3 mDt quyCn Hi$n 2>nh. Tuy nhiên, trong nhiCu n!m qua, ng31i dân có d= dàng th(c hi0n quyCn này hay không?

Ng!"i dân không #!$c khi%u n&i v' v(n b)n quy ph&m c*a c+ quan Nhà n!,c.

Có không ít v!n b%n c'a c, quan nhà n36c các c-p, tH Trung 3,ng 2$n 2>a ph3,ng, 2Bng ch.m tr(c ti$p 2$n quyCn và l4i ích c'a ng31i dân. Không ít tr31ng h4p có nh#ng v!n b%n quy ph.m 234c 2>a ph3,ng ban hành trái lu5t, trái Hi$n pháp,4 gây thi0t h.i t6i quyCn và l4i ích c'a công dân, l.i chính là c!n c) 2+ ban hành nh#ng quy$t 2>nh hành chính cá bi0t gây khi$u n.i tH phía 2Ai t34ng ch>u tác 2Dng. Tuy nhiên, theo quy 2>nh c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo, “ng31i khi$u n.i ch7 có th+ khi$u n.i mDt quy$t 2>nh hành chính hoLc hành vi hành chính mà không có quyCn 234c khi$u n.i mDt v!n b%n có tính ch-t quy ph.m c'a c, quan nhà n36c.”5 ?ây có th+ coi là mDt h.n ch$ l6n nh-t 2Ai v6i quyCn khi$u n.i c'a công dân.

Th(c t$ cho th-y, trong h0 thAng pháp lu5t c'a Vi0t Nam ch3a có mDt c, ch$ 2+ 2ánh giá tính h4p pháp c'a các v!n b%n quy ph.m pháp lu5t, ngoài mDt nguyên t"c r-t chung 234c quy 2>nh trong Lu5t ban hành v!n b%n quy ph.m pháp lu5t n!m 1996 (sJa 2Fi, bF sung n!m 2002) r*ng: “v!n b%n quy ph.m pháp lu5t do c-p d36i ban hành ph%i phù h4p v6i v!n b%n quy ph.m pháp lu5t do c-p trên ban hành.” (?iCu 2) C, ch$ ki+m tra, thKm 2>nh, 2ánh giá tính h4p pháp, h4p hi$n c'a các v!n b%n quy ph.m pháp lu5t hi0n nay ch' y$u v8n d(a theo nguyên t"c: c-p nào ban hành v!n b%n thì c-p 2ó ki+m tra, thKm 2>nh, 2ánh giá tính h4p pháp c'a v!n b%n. Theo quy 2>nh c'a Lu5t ban hành v!n b%n quy ph.m pháp lu5t n!m 2008: ! !

UM ban th31ng vB QuAc hDi là c, quan có thKm quyCn gi%i thích Lu5t, Pháp l0nh (?iCu 85); QuAc hDi, UM ban th31ng vB QuAc hDi, HDi 2@ng Dân tDc, các UM ban c'a QuAc hDi giám sát, xJ lý v!n b%n quy ph.m pháp lu5t có d-u hi0u trái pháp lu5t 234c th(c hi0n theo quy 2>nh c'a Lu5t ho.t 2Dng giám sát c'a QuAc hDi (?iCu 89);

4

Ông Lê H@ng S,n, CBc tr3/ng CBc Ki+m tra v!n b%n quy ph.m pháp lu5t, BD T3 pháp, cho bi$t: H= c) c-p t7nh, dù là H?ND hay UBND ban hành v!n b%n qui 2>nh hành vi và m)c ph.t là sai r@i. ?a sA v!n b%n (trái pháp lu5t) do UBND t7nh, thành ban hành, mDt sA là do H?ND, cá bi0t có tr31ng h4p là c-p s/.

13/01/2006, http://www.hanoimoi.com.vn/vn/10/72779/ 5 Ngay c% Tòa án cEng không 234c trao thKm quyCn xem xét các v!n b%n hành chính có tính pháp quy! Tòa hành chính ch7 có thKm quyCn xem xét quy$t 2>nh hành chính mang tính cá bi0t, tác 2Dng tr(c ti$p 2$n quyCn và l4i ích c'a công dân, gây tranh ch-p gi#a công dân v6i nhà n36c, và là quy$t 2>nh l<n 2<u. (Các ?iCu 2, 4 và 12 Pháp l0nh th' tBc gi%i quy$t các vB án hành chính n!m 1996 (sJa 2Fi, bF sung n!m 1998, 2006)).

7

! ! ! !

Chính ph' có thKm quyCn ki+m tra, xJ lý v!n b%n, quy ph.m pháp lu5t có d-u hi0u trái pháp lu5t do các bD, c, quan ngang bD ban hành; Th' t36ng Chính ph' xem xét, quy$t 2>nh bãi bQ, 2ình ch7 thi hành mDt ph<n hoLc toàn bD v!n b%n quy ph.m pháp lu5t do BD tr3/ng, Th' tr3/ng c, quan ngang bD ban hành trái Hi$n pháp, lu5t và v!n b%n quy ph.m pháp lu5t c'a c-p trên; BD T3 pháp th(c hi0n qu%n lý nhà n36c vC công tác ki+m tra v!n b%n quy ph.m pháp lu5t, giúp Th' t36ng trong vi0c ki+m tra, xJ lý v!n b%n có d-u hi0u trái pháp lu5t (?iCu 90); BD tr3/ng, Th' tr3/ng c, quan ngang bD có thKm quyCn ki+m tra, xJ lý v!n b%n, quy ph.m pháp lu5t có d-u hi0u trái pháp lu5t c'a mình và c'a bD, c, quan ngang bD vC nh#ng nDi dung có liên quan 2$n ngành, l9nh v(c do mình phB trách (?iCu 91).6

Tuy nhiên, c<n ph%i th-y r*ng, c, ch$ ki+m tra v!n b%n nh3 hi0n nay ch3a mang l.i hi0u qu% nh3 mong muAn. ?iCu 2áng ti$c là trong c, ch$ 2ánh giá tính h4p pháp, h4p hi$n c'a các v!n b%n quy ph.m pháp lu5t, không có nh#ng quy 2>nh vC quyCn c'a ng31i dân 234c 2òi hQi xem xét, 2ánh giá vC tính h4p pháp c'a v!n b%n quy ph.m pháp lu5t. ?@ng th1i trong c, ch$ này, Tòa án v6i tính ch-t là c, quan xét xJ chuyên nghi0p, có n!ng l(c nghC nghi0p chuyên sâu, thì l.i không 234c trao thKm quyCn gi%i thích, ki+m tra, 2ánh giá tính h4p pháp, h4p hi$n c'a v!n b%n quy ph.m pháp lu5t. Th(c ti=n c'a r-t nhiCu quAc gia là trao quyCn gi%i thích, thKm 2>nh, ra quy$t 2>nh vC tính h4p pháp, h4p hi$n c'a v!n b%n quy ph.m pháp lu5t cho Tòa án, cEng nên 234c chúng ta nghiên c)u.

Ng!"i dân khó có th- th.c hi/n quy'n khi%u n&i v' hành vi c*a quan ch0c hành chính.

Th(c t$ hi0n nay, 2Ai v6i các c, quan gi%i quy$t khi$u n.i hành chính thuDc h0 thAng hành pháp, vi0c xJ lý nh#ng hành vi hành chính “b-t tác vi” – không hành 2Dng, 2ùn 2Ky, né tránh vB vi0c – qu% còn là mDt 2iCu th5t xa l., “xa x7”. V-n 2C này 2ã không 234c Lu5t khi$u n.i, tA cáo và các v!n b%n h36ng d8n thi hành 2.o lu5t này quy 2>nh 2<y 2' và rõ ràng. ?ây cEng là mDt nguyên nhân khi$n quyCn khi$u n.i c'a công dân 2Ai v6i các hành vi hành chính c'a công ch)c nhà n36c h<u nh3 không 234c th(c hi0n, làm cho quyCn khi$u n.i hành chính c'a công dân m-t tính kh% thi.

Ng!"i #i khi%u n&i ph)i khi%u n&i #%n “#úng c+ quan có th1m quy'n”.

Ngh9a vB 2<u tiên c'a ng31i khi$u n.i 234c pháp lu5t quy 2>nh là ph%i khi$u n.i 2$n 2úng c, quan có thKm quyCn gi%i quy$t. VC hình th)c thì có vO nh3 quy 2>nh này là h4p lý v6i mBc 2ích là 2+ công dân cân nh"c 23a 2,n 2$n 2úng n,i có thKm quyCn gi%i quy$t, tránh làm m-t th1i gian vô ích.

Tuy nhiên trong th(c ti=n ho.t 2Dng qu%n lý nhà n36c c'a Vi0t Nam thì vi0c th(c hi0n ngh9a vB này là hoàn toàn không d= dàng. Quá trình thay 2Fi liên tBc ch)c n!ng nhi0m vB, quyCn h.n c'a các c, quan qu%n lý nhà n36c (2i+n hình là vi0c tách nh5p các 2,n v> hành chính theo lãnh thF và các c, quan qu%n lý theo ngành và l9nh v(c) 2ã d8n 2$n vi0c 6

Xem thêm Lu5t ban hành v!n b%n quy ph.m pháp lu5t n!m 2008, các 2iCu 85, 89, 90.

8

xác 2>nh thKm quyCn c'a c, quan trong vi0c ti$p nh5n và gi%i quy$t khi$u n.i là h$t s)c khó kh!n.

VC mLt thKm quyCn, các c, quan hành chính nhà n36c c'a Vi0t Nam, theo ngành hoLc theo lãnh thF, v8n trong tình tr.ng ch@ng chéo vC quyCn h.n, nhi0m vB. Các thi$t ch$ thanh tra, qu%n lý, 2iCu hành c'a các c, quan hành chính nhà n36c chuyên ngành, c'a chính quyCn 2>a ph3,ng không rõ ràng, làm cho ng31i dân h$t s)c lúng túng trong vi0c xác 2>nh 2úng c, quan có thKm quyCn gi%i quy$t vB vi0c c'a mình.

Li/u ng!"i dân có tìm #!$c công lý 2 chính n+i #ã ban hành quy%t #3nh hành chính b4t l$i cho mình hay không?

Lu5t quy 2>nh ng31i khi$u n.i, tr36c tiên ph%i khi$u n.i 2$n c, quan 2ã có quy$t 2>nh hay hành vi hành chính b> khi$u n.i; trong trình t( th' tBc gi%i quy$t thì c, quan 2ã có hành vi hoLc quy$t 2>nh b> khi$u n.i - 234c coi là “c-p gi%i quy$t khi$u n.i l<n 2<u”.

Th(c t$ cho th-y, h<u nh3 ch3a bao gi1 tranh ch-p 234c gi%i quy$t 234c ngay / “c-p gi%i quy$t khi$u n.i l<n 2<u”. Công ch)c, c, quan nhà n36c 2ã có hành vi hoLc quy$t 2>nh b> khi$u n.i, r-t ít khi t( thHa nh5n s( sai sót và t( sJa ch#a. Ng31i dân 2i khi$u n.i h<u nh3 không th+ hy v&ng vào s( khách quan, công tâm c'a công ch)c, c, quan nhà n36c, tr36c 2ó 2ã ban hành quy$t 2>nh hành chính b-t l4i cho mình. H<u h$t các quy$t 2>nh “gi%i quy$t khi$u n.i l<n 2<u” 2Cu không 234c ng31i khi$u n.i ch-p nh5n. Ng31i dân l.i ph%i ti$p tBc 2i tìm công lý / c-p hành chính nhà n36c cao h,n.

Quy 2>nh “c-p gi%i quy$t khi$u n.i l<n 2<u là c-p b> khi$u n.i” có th+ 234c gi%i thích là nh*m t.o c, hDi cho các bên trong tranh ch-p hành chính t( xem xét l.i các c!n c) ban hành quy$t 2>nh hành chính, 2Dng c, c'a hành vi hành chính c'a mình (c'a cá nhân, c, quan b> khi$u n.i). Tuy nhiên, trong m&i tr31ng h4p, khi tìm ki$m công lý, k+ c% công lý hành chính, nguyên t"c tAi cao trong ho.t 2Dng c'a thi$t ch$ xác 2>nh công lý ph%i là khách quan, 2Dc l5p. Trong tr31ng h4p này cEng v5y, 2+ b%o 2%m công lý hành chính, c, quan nhà n36c gi%i quy$t khi$u n.i tH nhân dân ph%i là mDt thi$t ch$ 2Dc l5p v6i nh#ng thi$t ch$ th(c thi quyCn l(c hành chính. Nói theo cách các chuyên gia trong l9nh v(c này là hành chính tài phán ph%i 2Dc l5p v6i hành chính qu'n lý.

Ng!"i dân hay Nhà n!,c có ngh5a v6 ch0ng minh trong v6 vi/c khi%u n&i hành chính?

Pháp lu5t vC khi$u n.i không quy 2>nh rõ ngh9a vB ch)ng minh trong vB vi0c khi$u n.i thuDc vC ai. Ng31i khi$u n.i? Hay, công ch)c hoLc c, quan nhà n36c?

Trong th(c t$, ng31i dân 2i khi$u n.i th31ng ph%i s3u t<m, thu th5p s( ki0n và h@ s, làm c!n c) cho 2,n khi$u n.i c'a mình. Trong khi 2ó, các c, quan gi%i quy$t khi$u n.i d31ng nh3 không chú tr&ng t6i vi0c yêu c<u c, quan ban hành quy$t 2>nh b> khi$u n.i ph%i gi%i trình nh#ng l5p lu5n, c!n c) liên quan.

9

Trong bAi c%nh vC th+ ch$ hành chính – pháp lu5t nh3 c'a Vi0t Nam hi0n nay, ng31i 2i khi$u n.i gLp ph%i r-t nhiCu khó kh!n. CB th+ là: a) Hi+u bi$t c'a ng31i dân Vi0t Nam vC pháp lu5t, vC h0 thAng c, quan nhà n36c nhìn chung là h$t s)c h.n ch$. S( tr4 giúp vC pháp lý cho công dân dù 2ã 234c quan tâm nh3ng v8n còn là h$t s)c ít Qi so v6i nhu c<u; b) Tính ch-t khép kín c'a nCn hành chính khi$n ng31i dân r-t khó kh!n trong vi0c tìm ki$m thông tin hoLc b*ng ch)ng 2+ làm c!n c) cho các yêu c<u c'a mình; c) NhiCu chính sách, pháp lu5t vC nDi dung thi$u nh-t quán, không thAng nh-t; mDt khAi l34ng khFng l@ các v!n b%n d36i lu5t / nhiCu c-p 234c ban hành 2+ thi hành lu5t, trong sA 2ó, có không ít v!n b%n 234c ban hành trái pháp lu5t vC nDi dung, th' tBc hoLc thKm quyCn. V6i nh#ng khó kh!n, b-t c5p này, vi0c yêu c<u ng31i dân 2i khi$u n.i ph%i ch)ng minh vC c!n c) pháp lu5t c'a 2,n th3 khi$u n.i qu% là r-t khó cho ng31i dân. Ý ngh9a c'a vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính (và k+ c% khi$u ki0n hành chính tr36c Toà án) là ki+m tra và 2ánh giá tính h4p pháp c'a quy$t 2>nh hành chính b> khi$u ki0n.

Ng31i dân bình th31ng khi mang 2,n 2i khi$u n.i khó th+ bi$t h$t 234c các c!n c) vC pháp lu5t, vC chính sách, ch$ 2D, vC th' tBc, v.v. 2+ ban hành v!n b%n hành chính mà h& cho là b-t l4i cho h&. Thông th31ng, ng31i dân th(c hi0n quyCn khi$u n.i c'a mình khi h& ph%i 2Ai di0n v6i s( thi0t thòi, m-t mát vC quyCn và l4i ích 2ã, 2ang làm %nh h3/ng t6i cuDc sAng c'a h&. Nh3 v5y, v-n 2C 2Lt ra là, c<n ph%i quy 2>nh rõ ngh9a vB c'a công ch)c hoLc c, quan nhà n36c ph%i ch)ng minh, gi%i thích nh#ng c!n c) vC pháp lý, s( ki0n cho nh#ng hành vi, quy$t 2>nh hành chính mà h& 2ã ban hành.7 Quy 2>nh 234c nh3 v5y, sI làm cho nCn hành chính công c'a chúng ta th(c s( là nCn hành chính nhà n36c vì nhân dân.

Vai trò c*a lu7t s! trong c+ ch% gi)i quy%t khi%u n&i hành chính nh! th% nào?

Quy 2>nh vC s( tham gia c'a lu5t s3 2ã là b36c 2Dt phá trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i, và 234c ghi nh5n trong Lu5t sJa 2Fi, bF sung mDt sA 2iCu c'a Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 2005. Tuy nhiên, s( tham gia này c'a lu5t s3 ch7 m6i dHng / t3 cách là t3 v-n, giúp 2P trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i. Lu5t s3 không có t3 cách 2Dc l5p, 234c 'y quyCn 2+ giao d>ch tr(c ti$p v6i c, quan công quyCn. 8 Ng31i dân ph%i t( mình th(c hi0n vi0c khi$u n.i mDt cách riêng rI. Trong mDt sA tr31ng h4p, ng31i dân ch7 có th+ 'y quyCn khi$u n.i cho ng31i có quan h0 gia 2ình, hoLc 2.i di0n theo quy 2>nh cB th+ c'a Lu5t. Lu5t không quy 2>nh r*ng: ng31i dân 234c 'y quyCn cho lu5t s3.9 Th(c thi vai trò r-t khiêm tAn (là ng31i t3 v-n, tr4 giúp) trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i, nh3ng lu5t s3 không 234c t.o 2iCu ki0n pháp lý thu5n l4i c<n thi$t. Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 1998 (sJa 2Fi, bF sung n!m 2004, 2005) cEng nh3 Ngh> 2>nh 136/2006/N?-CP ngày 14-11-2006 c'a Chính ph' quy 2>nh chi ti$t và h36ng d8n thi hành mDt sA 2iCu c'a 7

Tham kh%o kinh nghi0m Trung QuAc: Ming Gao, ThKm phán Toà án nhân dân tAi cao Trung QuAc, bài vi$t trong “T) t6ng hành chính $ Trung Qu)c”, Etude et Document française numéro 42, 1990.

8 Trong khi 2ó, 2o.n 2 ?iCu 6 Pháp l0nh vC th' tBc gi%i quy$t các vB án hành chính n!m 1996 (sJa 2Fi, bF sung n!m 1998, 2006), quy 2>nh: “?3,ng s( có th+ uM quyCn b*ng v!n b%n cho lu5t s3 hoLc ng31i khác 2.i di0n cho mình tham gia tA tBng. ?3,ng s( t( mình hoLc có th+ nh1 lu5t s3 hay ng31i khác b%o v0 quyCn và l4i ích h4p pháp c'a mình.”

9 Lu5t khi$u n.i, tA cáo n!m 1998 (sJa 2Fi, bF sung n!m 2004, 2005). ?iCu 1 Ngh> 2>nh 136/2006/N?-CP.

10

Lu5t, 2ã quy 2>nh quá chi ti$t vC nh#ng vi0c lu5t s3 234c làm, 2@ng th1i l.i quy 2>nh r-t 2>nh tính, có tính ch-t “c%nh báo” vC nh#ng hành vi mà lu5t s3 không 234c làm.

V6i quy 2>nh / ?iCu 3 Ngh> 2>nh 136/2006/N?-CP,10 lu5t s3 không ch7 gLp ph%i nhiCu khó kh!n vC th' tBc hành chính 2+ giúp thân ch' mình theo 2uFi khi$u n.i hành chính. ?@ng th1i, lu5t s3 còn gLp ph%i tr/ ng.i chính tr> và tâm lý, khi ph%i / vào tình tr.ng d= dàng ph.m quy, n$u b> coi là “kích 2Dng, c3Png ép, mua chuDc, dB d: ng31i khi$u n.i khi$u n.i sai s( th5t hoLc l4i dBng quyCn khi$u n.i 2+ xuyên t.c, vu khAng, xâm ph.m tr5t t( công cDng, gây thi0t h.i 2$n l4i ích c'a c, quan, tF ch)c, cá nhân”. Nh#ng 2iCu “c%nh báo” có tính ch-t 2>nh tính, r-t d= b> tùy ti0n gi%i thích nh3 th$ này không khQi làm cho lu5t s3 e ng.i, không muAn nh5n các vB vi0c khi$u n.i hành chính. Quy 2>nh này cEng gây nên e ng.i cho c% các tF ch)c tr4 giúp pháp lu5t mi=n phí.

Th(c t$ cho th-y, tH khi Lu5t khi$u n.i, tA cáo 234c sJa 2Fi, bF sung vào n!m 2005 t6i nay, cho phép lu5t s3 tham gia vào quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, sA l34ng vB vi0c lu5t s3 tham gia t3 v-n gi%i quy$t khi$u n.i r-t ít so v6i tFng sA vB vi0c khi$u n.i.

Ngày 22-8-2008, Ny ban th31ng vB QuAc hDi (UBTQH) nghe báo cáo giám sát và th%o lu5n k$t qu% thi hành pháp lu5t khi$u n.i, tA cáo (KNTC). Theo sA li0u thAng kê trong báo cáo, trong tFng sA g<n 41.000 vB vi0c khi$u n.i 234c thAng kê thì ch7 có 158 vB có lu5t s3 tham gia, ch' y$u ch7 là t3 v-n và vi$t 2,n giúp ng31i khi$u n.i. 11 Nhi'u ng!"i có th- cùng #0ng tên trong m8t v6 khi%u n&i (khi%u n&i t7p th-) hay không?

Theo Lu5t khi$u n.i, tA cáo, ng31i dân ch7 có th+ th(c hi0n quyCn khi$u n.i mDt cách tr(c ti$p. Trong tr31ng h4p, nhiCu ng31i có cùng mDt nDi dung làm c!n c) khi$u n.i (ví dB, cùng b> di d1i khQi n,i sinh sAng do b> gi%i tQa 2+ làm khu công nghi0p, cùng ch>u thi0t h.i do ô nhi=m môi tr31ng tH cùng mDt ngu@n, v.v.), m:i cá nhân ph%i vi$t riêng

10

Các kho%n 2, 3 ?iCu 3 Ngh> 2>nh 136/2006/N?-CP quy 2>nh:

2. Khi giúp 2P ng31i khi$u n.i vC pháp lu5t, lu5t s3 có ngh9a vB th(c hi0n theo 2úng nDi dung yêu c<u giúp 2P c'a ng31i khi$u n.i phù h4p v6i quy 2>nh c'a pháp lu5t; không 234c kích 2Dng, c3Png ép, mua chuDc, dB d: ng31i khi$u n.i khi$u n.i sai s( th5t hoLc l4i dBng quyCn khi$u n.i 2+ xuyên t.c, vu khAng, xâm ph.m tr5t t( công cDng, gây thi0t h.i 2$n l4i ích c'a c, quan, tF ch)c, cá nhân..

3. Khi tham gia quá trình gi%i quy$t khi$u n.i 2+ giúp 2P ng31i khi$u n.i vC pháp lu5t, lu5t s3 ph%i xu-t trình các gi-y t1 sau 2ây: a) ThO lu5t s3; b) Gi-y yêu c<u giúp 2P vC pháp lu5t c'a ng31i khi$u n.i; c) Gi-y gi6i thi0u c'a tF ch)c hành nghC lu5t s3 2Ai v6i tr31ng h4p lu5t s3 hành nghC trong tF ch)c hành nghC lu5t s3 hoLc gi-y gi6i thi0u c'a ?oàn lu5t s3 n,i lu5t s3 2ó là thành viên 2Ai v6i tr31ng h4p lu5t s3 hành nghC v6i t3 cách cá nhân.

11 Lê Kiên, báo Pháp lu5t Thành phA H@ Chí Minh, 22-8-2008 - http://www.phapluattp.vn/news/chinh-tri/

11

mDt 2,n khi$u n.i.12 Nh3 v5y, pháp lu5t không thHa nh5n khi$u n.i t5p th+, khi$u n.i 2ông ng31i, trong khi b%o 2%m quyCn khi$u n.i c'a cá nhân.

Tuy nhiên th(c t$ cho th-y, hi0n t34ng khi$u n.i 2ông ng31i v8n ti$p tBc x%y ra, t.o nên s( lúng túng cho các c, quan liên quan khi ph%i xJ lý nh#ng khi$u n.i có cùng nDi dung, yêu c<u. Vì v5y, c<n ph%i bF sung 2<y 2' các quy 2>nh cB th+ vC th' tBc và nDi dung 2+ b%o 2%m quyCn khi$u n.i 2ông ng31i, quyCn khi$u n.i t5p th+ c'a cDng 2@ng c3 dân b> thi0t h.i b/i quy$t 2>nh hành chính, hành vi hành chính c'a c, quan công quyCn. Ch7 có nh3 v5y, các c, quan nhà n36c m6i có c, s/ 2+ gi%i quy$t các vB khi$u n.i 2ông ng31i, vHa b%o 2%m quyCn khi$u n.i t5p th+ c'a ng31i dân vHa gi%m 234c nh#ng %nh h3/ng tiêu c(c và mLt trái c'a nó.

4. Thi,t ch, gi*i quy,t khi,u n-i hành chính 4 Vi1t Nam hi1n nay. ?ánh giá vC các ch' th+ tham gia vào quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính / Vi0t Nam là h$t s)c khó kh!n, do tính ch-t 2Lc thù c'a thi$t ch$ quyCn l(c nhà n36c / Vi0t Nam, v6i s( phân công phân nhi0m ch3a th5t s( rõ ràng gi#a các c, quan nhà n36c trong ho.t 2Dng qu%n lý, cùng v6i quá trình ho.ch 2>nh và th(c thi chính sách / mDt sA n,i, mDt sA lúc và mDt sA l9nh v(c ch3a th5t s( minh b.ch, thi$u s( tham gia c'a ng31i dân trên mDt sA l9nh v(c c'a 21i sAng xã hDi, cEng nh3 tác 2Dng vô nguyên t"c c'a nh#ng thi$t ch$ không chính th)c vào h0 thAng t3 pháp cEng nh3 tài phán hành chính.

Nghiên c)u này ch7 xem xét c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính trong ph.m vi thKm quyCn, trách nhi0m c'a c, quan hành chính nhà n36c – các c, quan hành pháp (trong 2ó có vai trò và trách nhi0m c'a các tF ch)c Thanh tra nhà n36c); không xem xét thKm quyCn c'a c, quan tòa án. Bên c.nh 2ó, c<n ph%i tính t6i vai trò c'a ?%ng CDng s%n, MLt tr5n TF quAc, các c, quan dân cJ, v.v.

Nói cách khác, c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 234c hi+u nh3 là ph3,ng th)c tF ch)c và ho.t 2Dng c'a bD máy nhà n36c (và, rDng h,n n#a là c'a c% h0 thAng chính tr>) trong vi0c ti$p nh5n và gi%i quy$t các khi$u n.i hành chính nh*m b%o 2%m quyCn khi$u n.i c'a công dân, tF ch)c.

12

?iCu 6 Ngh> 2>nh 136/2006/N?-CP quy 2>nh: “C, quan nhà n36c khi nh5n 234c 2,n khi$u n.i thì xJ lý nh3 sau: 1... trong tr31ng h4p 2,n khi$u n.i có ch# ký c'a nhiCu ng31i thì có trách nhi0m h36ng d8n ng31i khi$u n.i vi$t thành 2,n riêng 2+ th(c hi0n vi0c khi$u n.i.”

12

S+ #9 các b!,c khi%u n&i hành chính.

Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c c-p trên C, quan chuyên môn

C, quan thanh tra

Thanh tra chuyên ngành Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c C, quan chuyên môn

C, quan thanh tra Ng31i khi$u n.i

Thanh tra chuyên ngành

Gi)i quy%t khi%u n&i hành chính - trách nhi/m chính thu8c v' ai? Ph)i ch(ng là c*a th* tr!2ng c+ quan hành chính nhà n!,c? Hay là, c*a Chánh Thanh tra ngành, các c4p?

Cho 2$n nay, v8n ch3a gi%i quy$t 234c nh#ng b-t c5p, khó kh!n liên quan t6i mAi quan h0 gi#a th' tr3/ng c, quan hành chính v6i Chánh Thanh tra ngành, các c-p trong vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. C, quan Thanh tra là c, quan chuyên trách, nh3ng ch7 gi# vai trò “giúp” th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c. Trong khi 2ó, th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c có quyCn ban hành quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i, thì l.i không ph%i là ch' th+ tr(c ti$p trong quá trình xác minh, thanh tra, k$t lu5n vB vi0c.

VC mLt th+ ch$, có th+ coi nh#ng b-t c5p, khó kh!n trong mAi quan h0 gi#a th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c v6i Chánh Thanh tra ngành, các c-p là mDt v-n 2C ch' y$u trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. V-n 2C này ch7 có th+ 234c gi%i quy$t khi c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 234c c%i cách, 2Fi m6i mDt cách c, b%n.

B4t c7p và thách th0c phát sinh t: th1m quy'n, trách nhi/m c*a các ch* th- trong các b!,c gi)i quy%t khi%u n&i.

V-n 2C quan tr&ng mà 2$n nay còn nhiCu ý ki$n khác nhau và th(c ti=n cEng x%y ra khác nhau tuS theo tHng n,i 2ó chính là trách nhi0m thKm tra xác minh. Pháp lu5t quy 2>nh trách nhi0m và quyCn h.n c'a c, quan Thanh tra là khá rõ ràng nh3ng càng ngày, trách nhi0m này không còn là “2Dc quyCn” c'a Thanh tra n#a. Trên th(c t$, trong nhiCu vB vi0c 13

th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c giao trách nhi0m thKm tra, xác minh vB vi0c cho các c, quan, bD ph5n chuyên môn khác.

Xét d36i góc 2D hi0u qu% công vi0c, v8n còn có nh#ng b!n kho!n vC vi0c phân 2>nh trách nhi0m thKm tra, xác minh. N$u giao cho c, quan Thanh tra th(c hi0n, thì li0u c, quan Thanh tra có s( am hi+u c<n thi$t vC l9nh v(c chuyên môn c<n thKm tra, xác minh? ?@ng th1i, n$u giao vi0c thKm tra, xác minh vB vi0c cho c, quan chuyên môn, li0u c, quan chuyên môn có 2' n!ng l(c nghi0p vB vC công tác thanh tra? H,n n#a, vi0c quy 2>nh n36c 2ôi nh3 v5y (trách nhi0m thKm tra, xác minh hoLc là giao cho c, quan thanh tra, hoLc là giao cho c, quan chuyên môn) 2ang là mDt trong nh#ng nguyên nhân gây ra s( ch5m tr=, ph)c t.p trong vi0c gi%i quy$t các vB vi0c khi$u n.i, d8n t6i tình tr.ng: ! !

HoLc là các c, quan trAn tránh trách nhi0m tham m3u, 2ùn 2Ky cho nhau; HoLc là khi các c, quan tham m3u có ý ki$n khác nhau vC cùng mDt vB vi0c.

GLp gP và 2Ai tho.i v6i ng31i khi$u n.i là mDt v-n 2C có ý ngh9a pháp lý và chính tr>.

Th(c t$, các cuDc 2Ai tho.i tr(c ti$p là r-t h#u ích cho quá trình gi%i quy$t các khi$u n.i hành chính. Tuy nhiên, không ph%i / n,i nào ng31i 2)ng 2<u c, quan hành chính nhà n36c cEng sGn lòng bQ th1i gian, công s)c cho vi0c 2Ai tho.i 2+ gi%i quy$t khi$u n.i, vAn là công vi0c ph)c t.p c!ng thRng, nên th31ng thì c, quan Thanh tra và các c, quan h#u quan khác ch' trì các cuDc 2Ai tho.i này nên hi0u qu% còn h.n ch$. Trong khi 2ó, ch3a có quy 2>nh nào c'a pháp lu5t khi$n cho nh#ng ng31i 2)ng 2<u c, quan hành chính nhà n36c buDc ph%i th(c hi0n trách nhi0m này. Nh-t là 2Ai v6i ng31i có thKm quyCn gi%i quy$t khi$u n.i / c-p th) hai tr/ 2i, pháp lu5t ch7 quy 2>nh h& ph%i th(c hi0n vi0c gLp gP 2Ai tho.i “khi th-y c<n thi$t”.

Khó kh!n th) nh-t trong vi0c ban hành quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i: Ng31i ký quy$t 2>nh (th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c) và ng31i ti$n hành thKm tra xác minh (c, quan Thanh tra hoLc c, quan chuyên môn) là hai ng31i khác nhau. Do v5y, tr36c khi ký quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i, ng31i ký th31ng ph%i cân nh"c, xem xét r-t k; k$t qu% thKm tra xác minh c'a c, quan tham m3u. Nói cách khác, Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c r-t th5n tr&ng, vì ch7 khi 234c trình ký m6i bi$t 2$n nDi tình vB vi0c, nên ph%i nghiên c)u h@ s, vB vi0c, k$t qu% thKm tra, xác minh, v.v. ?iCu này làm kéo dài thêm th1i gian gi%i quy$t khi$u n.i.

MDt khó kh!n khác gLp ph%i trong vi0c ban hành quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i là th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c (ng31i ký quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i), vì nhiCu lý do, không muAn ban hành mDt quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i v6i nDi dung cB th+ vC gi%i pháp. Thông th31ng, s( “lKn tránh” trách nhi0m 234c th+ hi0n b*ng vi0c “phê duy0t”, t)c là bày tQ s( 2@ng ý (hoLc không 2@ng ý) v6i nh#ng ki$n ngh> c'a c, quan tham m3u (c, quan Thanh tra, hoLc c, quan chuyên môn) nh3ng không hC nêu chi ti$t vC vi0c c<n gi%i quy$t các ki$n ngh> 2ó ra sao. Do v5y, thông báo k$t qu% mà c, quan hành chính nhà n36c ban hành cho ng31i khi$u n.i không d8n t6i vi0c gi%i quy$t khi$u n.i mDt cách tri0t 2+.

14

V6i nh#ng b-t c5p, khó kh!n nêu trên, mDt v-n 2C l6n 234c 2Lt ra là: làm th$ nào 2+ công vi0c qu%n lý hành chính nhà n36c và công vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính không b> d8m chân, %nh h3/ng t6i nhau. Có ý ki$n cho r*ng, c<n tách b.ch ch)c n!ng “hành chính qu'n lý” khQi ch)c n!ng “hành chính tài phán”. C<n ph%i chuyên môn hóa, ph%i có mDt c, quan có thKm quyCn và trách nhi0m chuyên gi%i quy$t khi$u n.i hành chính trong h0 thAng các c, quan hành chính nhà n36c.

B4t c7p, khó kh(n phát sinh t: m;i quan h/ gi<a th* tr!2ng c+ quan hành chính nhà n!,c v,i th* tr!2ng c4p trên tr.c ti%p trong vi/c gi)i quy%t khi%u n&i hành chính.

TH tr36c 2$n nay, mLc dù 2ã có nhiCu s( thay 2Fi nh3ng vC c, b%n thì vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính v8n 234c th(c hi0n theo h0 thAng th) b5c, t3,ng )ng v6i vi0c gi%i quy$t khi$u n.i l<n 2<u và các l<n ti$p theo là thKm quyCn c'a th' tr3/ng c, quan hành chính tH c-p d36i lên c-p trên.

Lôgíc gi%n 2,n 2ã 234c lu5t hóa là: c, quan c-p trên ph%i có trách nhi0m gi%i quy$t nh#ng vB vi0c khi$u n.i thuDc thKm quyCn c'a c-p d36i do c, quan c-p d36i không gi%i quy$t khi$u n.i 2úng th1i h.n! V6i lôgíc này, ph%i ch!ng c) c-p d36i, vì nhiCu lý do, bQ qua không gi%i quy$t khi$u n.i, thì c, quan hành chính nhà n36c c-p trên, nh3 Ch' t>ch Ny ban nhân dân c-p t7nh, thành phA tr(c thuDc Trung 3,ng và BD tr3/ng, Th' tr3/ng c, quan ngang bD sI ph%i gi%i quy$t ph<n l6n các vB khi$u n.i thuDc thKm quyCn c'a c-p d36i? ?iCu này lý gi%i vì sao hi0n nay, chúng ta 2ang ph%i 2Ai mLt v6i tình tr.ng g&i là “khi$u n.i v34t c-p” tràn lan nh3 v5y. Th(c ra, quá trình gi%i quy$t qua nhiCu c-p hành chính nhà n36c nh3 hi0n tr.ng là mDt trong nh#ng b-t c5p l6n c'a c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính c'a chúng ta hi0n nay.

B4t c7p, khó kh(n phát sinh t: m;i quan h/ gi<a các t= ch0c Thanh tra v,i các c+ quan chuyên môn trong gi)i quy%t khi%u n&i hành chính.

V-n 2C n%y sinh khá ph)c t.p trong mAi quan h0 gi#a các tF ch)c Thanh tra hi0n nay xu-t phát tH vi0c ch3a có s( phân 2>nh th5t rõ ràng vC ch)c n!ng nhi0m vB gi#a Thanh tra hành chính và Thanh tra chuyên ngành, gi#a Thanh tra c-p hành chính và Thanh tra theo ngành và l9nh v(c. ?iCu này th-y rõ nh-t trên 2>a bàn mDt 2>a ph3,ng qua mAi quan h0 gi#a Thanh tra t7nh và Thanh tra các s/, ngành. VC lý thuy$t thì 2Ai v6i mDt vB vi0c khi$u n.i x%y ra t.i 2>a bàn t7nh thì thKm quyCn gi%i quy$t thuDc vC Ch' t>ch Ny ban nhân dân t7nh 2ó và Thanh tra t7nh (Thanh tra hành chính) sI giúp Ch' t>ch xem xét quy$t 2>nh.

Nh3ng cEng có tr31ng h4p Ch' t>ch Ny ban nhân dân t7nh giao cho S/, ngành giúp mình xác minh vB vi0c (nh3 2ã trình bày / trên) và trong tr31ng h4p nh3 v5y thì trách nhi0m th(c ch-t l.i thuDc vC Thanh tra c'a s/, ngành 2ó (thanh tra chuyên ngành). S( phAi h4p nh3 th$ nào gi#a Thanh tra t7nh v6i Thanh tra c'a s/, ngành? Ch' t>ch Ny ban nhân dân t7nh sI quy$t 2>nh nh3 th$ nào n$u có ý ki$n khác nhau gi#a Thanh tra t7nh và Thanh tra chuyên ngành trong vi0c gi%i quy$t khi$u n.i? ?ây là nh#ng v-n 2C l6n, còn 2ang bQ ngQ. Vai trò #>c bi/t quan tr?ng c*a c4p *y @)ng trong công tác gi)i quy%t khi%u n&i hành chính.

15

Vai trò lãnh 2.o c'a c-p uM ?%ng th+ hi0n / ch: nâng cao nh5n th)c và trách nhi0m c'a các c, quan nhà n36c trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, và nh-t là trong vi0c phát huy s)c m.nh c'a c% h0 thAng chính tr> / c, s/ trong vi0c nâng cao hi0u qu% c'a công tác này. ?iCu này càng th+ hi0n rõ nét khi t.i các 2>a ph3,ng x%y ra nh#ng vB vi0c ph)c t.p gay g"t, kéo dài, nh#ng “2i+m nóng” có %nh h3/ng nhiCu 2$n tình hình kinh t$-xã hDi trên 2>a bàn. C-p 'y ?%ng không nh#ng lãnh 2.o chính quyCn trong vi0c gi%i quy$t các vB vi0c khi$u n.i mà 2iCu không kém ph<n quan tr&ng là thông qua công tác này, các c-p uM ?%ng 2ánh giá 234c n!ng l(c và phKm ch-t c'a 2Di ngE cán bD, 2ánh giá vi0c th(c hi0n chính sách pháp lu5t t.i 2>a ph3,ng mình 2+ có gi%i pháp c'ng cA chính quyCn các c-p 2+ nâng cao hi0u qu% công tác qu%n lý nh*m h.n ch$ phát sinh khi$u n.i, tA cáo.

Tuy nhiên, s( lãnh 2.o tr(c ti$p trong th(c t$ (chính xác h,n, là s( ch7 2.o tr(c ti$p) c'a các tF ch)c ?%ng l.i t.o ra nh#ng hi0u )ng tiêu c(c 2Ai v6i công tác gi%i quy$t khi$u n.i c'a các c, quan nhà n36c. ?iCu d= nh5n th-y nh-t là nó làm m-t 2i tính ch' 2Dng và ch>u trách nhi0m c'a các c, quan có thKm quyCn gi%i quy$t. Th5m chí có nh#ng n,i, c, quan hành chính nhà n36c M l.i, trông ch1 hoàn toàn vào ý ki$n c'a c-p uM ?%ng. ?iCu này là r-t rõ qua th(c ti=n / các 2>a ph3,ng, c-p c, s/.

Trong khi 2ó, nh#ng ý ki$n c'a tF ch)c ?%ng l.i không ph%i là nh#ng ý ki$n chính th)c và xét vC mLt pháp lý nó không có tính ch-t b"t buDc ph%i tuân theo. Do v5y, không th+ có c, ch$ ràng buDc trách nhi0m 2Ai v6i nh#ng lo.i ý ki$n này. Nh#ng ý ki$n 2ó, tuy không chính th)c, nh3ng trong th(c t$ thì l.i th(c s( có tác 2Dng quy$t 2>nh t6i vi0c gi%i quy$t khi$u n.i. B/i lI, nh#ng ng31i 2)ng 2<u các c, quan hành chính nhà n36c, th31ng là 2%ng viên, và do v5y vC mLt chính tr> ph%i ch-p hành ý ki$n c'a ?%ng theo nguyên t"c t5p trung dân ch'. Con 231ng ch)c nghi0p và th!ng ti$n c'a h& hoàn toàn phB thuDc vào tF ch)c ?%ng nên vi0c h& ph%i tuân th' ý ki$n ch7 2.o c'a c-p 'y hoLc cá nhân 2.i di0n c-p 'y, có th+ c% nh#ng ý ki$n truyCn 2.t b*ng l1i, trong vi0c th(c thi m&i công vi0c, k+ c% trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i. 13 CEng vì là không chính th)c cho nên, các ý ki$n c'a tF ch)c ?%ng vC nguyên t"c là không 234c công bA. ?iCu 2ó làm %nh h3/ng 2$n nh#ng cA g"ng c'a vi0c minh b.ch hoá ho.t 2Dng qu%n lý cEng nh3 minh b.ch hoá quá trình gi%i quy$t khi$u n.i. Khi các c, quan nhà n36c không th(c s( 234c th(c hi0n 2úng quyCn h.n và cEng không th(c s( ph%i ch>u trách nhi0m vC quyCn h.n 2ó thì không th+ nói 2$n vi0c b%o 2%m hi0u qu% ho.t 2Dng c'a nó. Trong các ngh> quy$t c'a mình, ?%ng luôn c%nh báo vC s( bao bi0n c'a c-p uM ?%ng 2Ai v6i công vi0c c'a Nhà n36c và 2òi hQi ph%i có s( 2Fi m6i ph3,ng th)c lãnh 2.o c'a ?%ng 2Ai v6i bD máy nhà n36c, b%o 2%m cho các c, quan nhà n36c th(c hi0n theo 2úng ch)c n!ng nhi0m vB mà pháp lu5t 2ã quy 2>nh. Tuy nhiên, nh#ng 2iCu di=n ra / các 2>a ph3,ng cho th-y, v8n còn mDt kho%ng cách gi#a tinh th<n c'a ngh> quy$t và ho.t 2Dng th(c ti=n.

13

?iCu 4 Pháp l0nh cán bD, công ch)c n!m 1998 (sJa 2Fi, bF sung n!m 2000, 2003) quy 2>nh: Công tác cán bD, công ch)c 2Lt d36i s( lãnh 2.o c'a ?%ng CDng s%n Vi0t Nam. ?iCu 5 Lu5t cán bD, công ch)c n!m 2008 quy 2>nh các nguyên t"c qu%n lý cán bD, công ch)c là: B%o 2%m s( lãnh 2.o c'a ?%ng, s( qu%n lý c'a Nhà n36c.

16

Trong bAi c%nh ch3a làm rõ 234c m)c 2D, ph.m vi lãnh 2.o c'a ?%ng 2Ai v6i nh#ng công vi0c cB th+ c'a chính quyCn, nh3 công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, thì ý t3/ng vC vi0c nh-t th+ hóa các ch)c danh ?%ng v6i ch)c danh Chính quyCn r-t 2áng 234c nghiên c)u, trao 2Fi rDng rãi trong gi6i h&c thu5t và các chính tr> gia. Vi0c h4p nh-t hai ch)c danh ?%ng và Chính quyCn vào mDt cá nhân 2ang 234c kS v&ng là sI góp ph<n t!ng c31ng trách nhi0m cá nhân công ch)c trong vi0c th(c thi công vB.

5. K,t lu0n và ki,n ngh5.

Có th+ nói mDt cách khái quát r*ng, cùng mDt vB vi0c khi$u n.i, có quá nhiCu c, quan có th+ tham gia vào vi0c gi%i quy$t nh3ng l.i không có mDt c, quan nào ch>u trách nhi0m chính.

VC mLt ch)c n!ng, nhi0m vB, 2Ai v6i b-t kS mDt c, quan liên quan nào, công vi0c ti$p nh5n, xJ lý và gi%i quy$t các khi$u n.i c'a ng31i dân ch7 là mDt công vi0c, nhi0m vB “phB”, so v6i các công vi0c qu%n lý hành chính mà h& ph%i làm theo c-p chính quyCn hoLc theo l9nh v(c chuyên môn. Nh3 v5y, sI th5t là b-t công n$u chúng ta 2òi hQi tính chuyên nghi0p, chuyên môn c'a các c, quan hành chính nhà n36c trong vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính!

Các tF ch)c Thanh tra nhà n36c, nh#ng ng31i luôn 234c coi là 2óng vai trò tr&ng y$u trong công tác này thì vC mLt lu5t pháp cEng chRng có quyCn h.n bao nhiêu. Các tF ch)c Thanh tra không ph%i là c, quan gi%i quy$t khi$u n.i, ch7 là nh#ng c, quan tham m3u gi%i quy$t khi$u n.i. MLc dù, tr(c ti$p thKm tra, xác minh vB vi0c, nh3ng c, quan Thanh tra ch7 có quyCn ra k$t lu5n và ki$n ngh> h36ng gi%i quy$t khi$u n.i. Trong khi 2ó, thKm quyCn quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i l.i thuDc vC Th' tr3/ng c, quan hành chính nhà n36c – là mDt thi$t ch$ không rõ ràng (cá nhân hay tF ch)c?), không n"m b"t mDt cách sâu s"c nDi tình c'a vB vi0c.

Trong các c, quan Thanh tra nhà n36c, vi0c tham m3u cho th' tr3/ng các c, quan hành chính nhà n36c trong công tác ti$p dân, xJ lý 2,n th3 khi$u n.i cEng ch7 là mDt lo.i vi0c trong nhiCu lo.i công vi0c khác mà các cán bD làm công tác thanh tra ph%i làm. VC mLt tâm lý, nh#ng cán bD làm công tác thanh tra không m-y hào h)ng v6i công vi0c gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. VC nh#ng ng31i làm công tác gi%i quy$t khi$u n.i, không ph%i ai cEng 234c trang b> nh#ng ki$n th)c pháp lu5t c<n thi$t.

V6i kh% n!ng và n!ng l(c h.n ch$ hi0n nay c'a Toà án nhân dân trong vi0c gi%i quy$t các khi$u ki0n hành chính sau h,n 10 n!m th(c hi0n thKm quyCn xét xJ hành chính, thì công tác gi%i quy$t khi$u n.i c'a công dân ngay tH giai 2o.n phát sinh thuDc ph.m vi thKm quyCn c'a c, quan hành pháp 2ang th(c s( 2Lt ra s( c<n thi$t hoàn thi0n c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i b*ng ph3,ng th)c hành chính.

Nhóm nghiên c)u th-y r*ng, có th+ có hai cách ti$p c5n 2Ai v6i vi0c hoàn thi0n c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính.

17

Cách ti,p c0n th/ nh6t, xây d(ng, sJa 2Fi, bF sung mDt sA ch$ 2>nh c, b%n c'a d( án Lu5t gi%i quy$t khi$u n.i theo h36ng vì quyCn khi$u n.i c'a dân; vì s( minh b.ch, công b*ng c'a quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; xác 2>nh rõ thKm quyCn, trách nhi0m và kM c3,ng hành chính trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i.

V6i cách ti$p c5n này, d31ng nh3 không ph%i 2Dng ch.m gì nhiCu t6i nh#ng th+ ch$ liên quan trong c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính hi0n hành. Nh#ng sJa 2Fi ch' y$u t5p trung vào vi0c sJa 2Fi, hoàn thi0n mDt sA ch$ 2>nh, quy trình, thKm quyCn, th' tBc c'a c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. Cách ti$p c5n này, do v5y, có l4i th$ d31ng nh3 d= 234c ch-p nh5n, và th(c thi có vO thu5n l4i do không ph%i 2Dng ch.m gì nhiCu 2$n v-n 2C tF ch)c bD máy các c, quan c'a Chính ph'. Tuy nhiên, s( sJa 2Fi có tính cBc bD, thi$u tính ch-t 2@ng bD sI làm cho c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i có th+ 234c hoàn ch7nh thêm mDt b36c, nh3ng ch3a ch"c 2ã 2.t 234c hi0u qu% rõ r0t vC tFng th+.

Vi0c xây d(ng, sJa 2Fi, bF sung d( án Lu5t gi%i quy$t khi$u n.i c<n ph%i b"t 2<u tH vi0c xác 2>nh nh#ng t3 t3/ng ch7 2.o, làm nCn t%ng phát tri+n các quy 2>nh cB th+ c'a Lu5t. ?ó ph%i là nh#ng t3 t3/ng ch7 2.o có tính nguyên t"c nh3 sau: ! ! ! ! ! ! ! ! !

Khách quan, 2Dc l5p trong toàn bD quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; ?%m b%o v> trí 2Dc l5p, tính chuyên nghi0p c'a c, quan gi%i quy$t khi$u n.i; Bình 2Rng vC quan h0 gi#a ng31i khi$u n.i v6i ng31i/tF ch)c b> khi$u n.i; Minh b.ch quá trình gi%i quy$t khi$u n.i hành chính b*ng th' tBc tham v-n gi#a các bên; QuyCn tham gia, quyCn 234c 'y quyCn c'a lu5t s3 trong quá trình gi%i quy$t khi$u n.i; Ngh9a vB c'a c, quan hành chính ph%i ch)ng minh, ph%n bi0n vC nh#ng khi$u n.i; Ngh9a vB c'a ng31i khi$u n.i h4p tác v6i c, quan gi%i quy$t khi$u n.i, cung c-p ch)ng c), h@ s, c<n thi$t; KM lu5t công vB, trách nhi0m công ch)c trong công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính; ?%m b%o th(c thi mDt cách nghiêm kh"c quy$t 2>nh gi%i quy$t khi$u n.i hành chính.

Cách ti,p c0n th/ hai, c%i cách mDt cách tFng th+ c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính hi0n nay c'a chúng ta.

C, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i c<n 234c 2Fi m6i mDt cách toàn di0n, tH tri$t lý c, b%n c'a c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i, các nguyên lý v5n hành c, b%n, các ch$ 2>nh, thi$t ch$ hành chính, xã hDi liên quan, cho t6i các quy trình, th' tBc, tiêu chí liên quan. Trong tr31ng h4p này, c<n ph%i xây d(ng mDt ?C án hoàn ch7nh vC c%i cách c, ch$ gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. SI là không 2@ng bD, n$u ch7 dHng l.i / vi0c xây d(ng Lu5t khi$u n.i hành chính. ?ã 2$n lúc, thay vì nh#ng sJa 2Fi bF sung manh mún mang tính ch-t “2Ai phó” v6i tình hình nh3 nh#ng gì 2ã th-y trong th1i gian qua, mà trên th(c t$ h<u nh3 không m-y tác dBng, c<n có s( thay 2Fi mDt cách c!n b%n công tác gi%i quy$t khi$u n.i c'a các c, quan hành chính.

18

Tham kh%o kinh nghi0m c'a mDt sA quAc gia, 2@ng th1i xu-t phát tH th(c ti=n c'a Vi0t Nam, có th+ d( ki$n hai ph3,ng th)c ch' y$u 2+ tF ch)c C, quan hành chính nhà n36c chuyên trách gi%i quy$t khi$u n.i hành chính. M:i mDt ph3,ng th)c này 2Cu có nh#ng thách th)c và thu5n l4i nh-t 2>nh.

Mô hình c, quan gi%i quy$t khi$u n.i chuyên ngành: C, quan chuyên trách gi%i quy$t khi$u n.i hành chính 234c tF ch)c mDt cách 2Dc l5p trong các ngành, l9nh v(c qu%n lý nhà n36c.

Hi0n nay, t.i CBc S/ h#u Trí tu0 2ã có mDt thi$t ch$ gi%i quy$t khi$u n.i theo mô hình t5p trung chuyên ngành. ?ó là: HDi 2@ng gi%i quy$t khi$u ki0n t.i CBc S/ h#u Trí tu0.

Khi$u n.i 234c gJi cho CBc tr3/ng CBc S/ h#u Trí tu0, nh3ng th(c ch-t thKm quyCn gi%i quy$t khi$u n.i hành chính l.i thuDc vC HDi 2@ng. HDi 2@ng do mDt Phó CBc tr3/ng CBc S/ h#u Trí tu0 2)ng 2<u và mDt sA thành viên. Li0u mô hình này có nên 234c tF ch)c / mDt sA bD, ngành có kh% n!ng phát sinh nhiCu khi$u n.i, nh3 BD Tài nguyên và Môi tr31ng, BD Công Th3,ng, v.v.?

Mô hình c, quan gi%i quy$t khi$u n.i t5p trung: VC mLt tF ch)c, c, quan chuyên trách gi%i quy$t khi$u n.i hành chính ph%i tách khQi h0 thAng các c, quan qu%n lý, 2iCu hành hi0n nay (các BD, UM ban nhân dân các c-p và các c, quan qu%n lý khác). Th' t36ng Chính ph' ch7 2.o h0 thAng c, quan này nh3ng không can thi0p tr(c ti$p vào nh#ng vB vi0c khi$u n.i cB th+.

C, quan này tr36c m"t nên tF ch)c / hai c-p: / Trung 3,ng và t.i các khu v(c phù h4p v6i các c-p Toà án 2ang 234c tF ch)c l.i theo tinh th<n c'a Ngh> quy$t c'a ?%ng vC Chi$n l34c c%i cách t3 pháp.

VC tên g&i, 2+ không gây ra nh#ng tranh lu5n không c<n thi$t có th+ g&i là “C, quan gi%i quy$t khi$u n.i hành chính Trung 3,ng”, “C, quan gi%i quy$t khi$u n.i hành chính khu v(c X”, v.v. và quy 2>nh rõ thKm quyCn thB lý c'a các c, quan này. CEng có th+ dùng tên g&i m6i là “C, quan tài phán hành chính” nh3 ?C án hi0n nay Thanh tra Chính ph' 2ang chuKn b>.

Trình t( xem xét l.i các quy$t 2>nh hành chính, hành vi hành chính t.i các c, quan b> khi$u n.i v8n nên duy trì, v6i th1i h.n ng"n, và không nên coi 2ó là mDt c-p gi%i quy$t mà ch7 là mDt th' tBc b"t buDc (có tính ch-t hoà gi%i) tr36c khi khi$u n.i t.i c, quan gi%i quy$t khi$u n.i chuyên trách (c, quan tài phán hành chính).

VC ch)c n!ng nhi0m vB, c, quan chuyên trách gi%i quy$t khi$u n.i có nhi0m vB ti$p nh5n và gi%i quy$t các khi$u n.i c'a ng31i dân 2Ai v6i ho.t 2Dng c'a các c, quan hành chính, cEng nh3 c'a cán bD, công ch)c trong c, quan này. ?@ng th1i, thông qua công tác gi%i quy$t khi$u n.i hành chính, c, quan này còn có nhi0m vB tFng k$t nh#ng v-n 2C n%y sinh, nh#ng v36ng m"c b-t c5p trong chính sách, pháp lu5t vC nDi dung qu%n lý cEng nh3

19

ph3,ng th)c ho.t 2Dng c'a bD máy c, quan hành chính, tH 2ó có ki$n ngh> 2+ sJa 2Fi bF sung k>p th1i, gi%m thi+u s( phát sinh khi$u n.i hành chính.

VC nhân s(, 2Di ngE công ch)c trong các c, quan này ph%i 234c tuy+n ch&n k; càng và ph%i 2' tiêu chuKn vC trình 2D chuyên môn nghi0p vB. Nh#ng ng31i tr(c ti$p làm nhi0m vB gi%i quy$t các vB vi0c khi$u n.i ph%i có ít nh-t 5 n!m kinh nghi0m ho.t 2Dng trong các l9nh v(c qu%n lý nhà n36c, có hi+u bi$t vC pháp lu5t. Tr36c m"t, có th+ tuy+n ch&n tH sA cán bD làm công tác gi%i quy$t khi$u n.i, tA cáo trong các tF ch)c Thanh tra nhà n36c. ?@ng th1i, 2+ b%o 2%m hi0u qu% ho.t 2Dng cho c, quan hành chính nhà n36c, c<n có quy 2>nh 2+ tránh m&i s( tác 2Dng tr(c ti$p c'a các c, quan, tF ch)c khác, k+ c% c'a tF ch)c ?%ng cùng c-p trong khi ti$p nh5n và gi%i quy$t các vB vi0c cB th+. ?iCu này hoàn toàn không mâu thu8n v6i nguyên t"c b%o 2%m s( lãnh 2.o c'a ?%ng 2Ai v6i Nhà n36c và xã hDi. Và, cEng phù h4p v6i ch' tr3,ng hi0n nay c'a ?%ng trong vi0c 2Fi m6i ph3,ng th)c lãnh 2.o c'a ?%ng 2Ai v6i bD máy nhà n36c nói riêng và h0 thAng chính tr> nói chung. *************************

20