PROOF PDF
2 MILJOEN KINDEREN OP DE CACAOVELDEN HET SCHANDAAL HOUDT AAN De chocolade-industrie en de overheden van de cacaoproducerende landen beloofden in 2010 om kinderuitbuiting tegen het jaar 2020 met 70 % terug te dringen. Het laatste verslag van de Amerikaanse Universiteit van Tulane stelt vast dat er nog steeds veel kinderen werken op de cacaovelden van West-Afrika.
wordt onderzocht. Ook de productielanden werken aan nationale actieplannen. Ghana kampte met een moeilijke financiële situatie en een devaluatie van de munt, maar Ivoorkust deed alvast lovenswaardige pogingen om meer grip te krijgen op zijn cacaosector. Zo werd het veilingsysteem veranderd en de minimumprijs opgetrokken van 750 CFA naar 850 CFA per kilo (van € 1.15 naar € 1.3). Daarnaast ontstonden een aantal door de industrie gesponsorde initiatieven. Het International Cocoa Initiative (ICI) concentreert zich op het respecteren van rechten en het uitroeien van kinderarbeid. CocoaAction is een gezamenlijk project van 11 grote bedrijven dat de volgende jaren 300.000 Afrikaanse boeren een training wil geven zodat hun productiviteit stijgt.
DUURZAME CACAO?
Op 7 oktober gaat de 14de editie van de Week van de Fair Trade van start. Tien dagen lang staat fair trade in de kijker. Het uitgelezen moment om even poolshoogte te nemen. Kinderarbeid is een enorm probleem in de cacaosector van vandaag. Hoe is het zover kunnen komen en kan certificering een oplossing bieden voor dit probleem? Er zijn ook producten die we niet meteen associëren met fair trade, zoals cosmetica, maar toch zijn er ondertussen eerlijke varianten op de markt. Dichter bij huis trekken Belgische KMO’s en bedrijven de fairtradekaart: valt die keuze te rijmen met hun zoektocht naar kwaliteit en winst? Een blik op enkele fairtradethema’s anno 2015.
Op vele plaatsen in de wereld is het niet ongewoon dat kinderen meewerken om het gezinsinkomen te verhogen. Zolang ze zich niet kapot hoeven te werken en de scholing er niet onder lijdt, is daar ook niets mis mee. Maar op de West-Afrikaanse cacaoplantages moeten kinderen jonger dan 12 zware lasten dragen en met machetes werken. Bovendien worden Malinese of Burkinese kinderen verhandeld als werkslaven. Toen dit rond de eeuwwisseling in de westerse publieke opinie doordrong, was de verontwaardiging groot. Onder politieke druk tekenden vertegenwoordigers van de cacao- en chocolade-industrie in 2001 het Harkin-Engel-protocol, genoemd naar twee VS-politici. Dit protocol wil de ergste vormen van kinderarbeid in de cacaoketen aanvechten en beoogt onder andere een daling van de kinderarbeid met 70% tegen 2020. Vandaag zijn we ver van dit cijfer verwijderd. Uitvoerig onderzoek van de Universiteit van Tulane in opdracht van de Amerikaanse regering bracht aan het licht dat er in 2014 2,1 miljoen kinderen aan het werk waren* in de cacaosector in Ghana en Ivoorkust. Dit is 21 % meer dan 5 jaar voordien.
HOE IS HET ZOVER KUNNEN KOMEN? Deze publiscopie is een realisatie van Roularta Publishing voor BTC, Trade for Development Centre, Hoogstraat 147, 1000 Brussel. Tel: 02 505 19 35. Verantwoordelijke uitgever: S. Van Iseghem. Redactionele inhoud: Trade for Development Centre van BTC. Coördinatie: C. Specen-Berry. Reclameregie: Roularta Media (Zellik). Tel: 02 467 58 82.
OB63724_fairTrade.indd 2-3
De cacaosector is snel geschetst: 90 % van de wereldproductie wordt verzekerd door 5,5 miljoen piepkleine bedrijfjes – lees: families – waarvan 70 % in West-Afrika. Verderop in de keten zijn het allemaal reuzen: slechts acht ondernemingen domineren 80 % van de cacaohandel. Twee verwerkers (Barry Callebaut
en Cargill) produceren tussen 70 en 80 % van de couverturechocolade die daarna wordt gebruikt als grondstof voor de chocolatiers. De 6 grootsten (Mars, Nestlé, Hershey, Mondelez ...) hebben 40 % van de markt in handen. Die enorme machtsconcentratie vormt meteen een deel van de verklaring voor de ‘cacaoparadox’: ondanks de stijgende vraag naar cacao en de stijgende prijzen (Mars en Barry Callebaut spreken over een eventuele schaarste tegen 2020) blijft de armoede onder de boeren extreem. VOICE, een consortium van 8 ngo’s, berekende in zijn Cacaobarometer 2015 dat een Ivoriaanse boer vier keer zoveel moet verdienen om de armoedegrens van $ 2 per dag te bereiken. Deze boeren hebben dus geen geld om te investeren in nieuwe bomen of productieverhogende technologieën. Bij de oogst doen ze nog steeds een beroep op kinderarbeid. In deze omstandigheden is het niet verwonderlijk dat de gemiddelde leeftijd van een West-Afrikaanse cacaoboer rond de 50 jaar ligt. De jongere generatie ziet geen heil meer in cacao en zoekt elders werk. Chocolade ligt goed in de markt, maar cacaoboer wordt stilaan een knelpuntberoep.
Het meest spectaculair was echter de belofte van het ene chocoladebedrijf na het andere om tegen 2020 voor 100 % duurzame cacao te gaan. Vandaag zijn Mars, Nestlé, Hershey, Mondelez en co volop op zoek naar strategieën om die belofte op een geloofwaardige manier aan te pakken. Sommige werken via eigen projecten, andere maken gebruik van bestaande certificatiesystemen en nog andere combineren beide. Op enkele jaren tijd is het aandeel chocolade met duurzaam keurmerk spectaculair de hoogte in geschoten: van 2 % in 2009 naar ongeveer 15 % vandaag. Er zijn drie grote systemen waarop de industrie een beroep doet: het ‘eerlijke’ label Fairtrade en de ‘duurzame’ labels Rainforest Alliance en UTZ Certified. Alle drie hanteren ze een reeks sociale en
milieucriteria, elk met eigen accenten. Het eerlijke label is het oudste en meteen ook het meest strenge: het hanteert een minimuminkomen en een vaste fairtradepremie voor de cacaoboeren. De andere twee labels garanderen geen minimumprijs, die moet worden onderhandeld tussen koper en verkoper. VOICE concludeert wel “dat veel van de cruciale problemen die de Afrikaanse boeren in extreme armoede houden buiten het bereik van de certificatiesystemen vallen: het gebrek
VERDELING INKOMSTEN IN DE CACAO-/CHOCOLADEKETEN Bron : Voice, Cacaobarometer 2015
6,6%
1,6%
4,7%
7,6%
ACTIES EN PLANNEN Gebeurt er dan niets? Toch wel, want iedereen in de sector is zich bewust van het feit dat het zo niet verder kan. In de schoot van ICCO (de Internationale Cacao Organisatie) werd in 2012 de eerste Wereld Cacao Conferentie georganiseerd. Sindsdien kennen aan consumentenzijde landen zoals Nederland en Duitsland een actief multistakeholderoverleg waarin het pad naar duurzame chocolade
CACAOBONEN DROGEN IN GHANA
44,2%
35,2%
Cacaoboeren Ivoorkust Binnenlands vervoer, taksen en CCC* Internationaal vervoer en taksen Cacaoverwerkers Chocoladeverwerkers Detailhandel
Ter vergelijking: het aandeel van de cacaoboeren in de jaren 80 bedroeg 16% (cijfers Fairtrade International). De boer – hoewel onmisbaar – is de zwakste schakel binnen de keten en wordt uitgeperst op een manier die niet langer houdbaar is. *CCC = Conseil du Café-Cacao van Ivoorkust
©International Institute of Tropical Agriculture
GA VOOR FAIR TRADE!
aan training en kredieten, het gebrek aan lokale infrastructuur, de schommelingen van de wereldmarktprijs, de effecten van de klimaatverandering … De extra premie is een nuttige aanmoediging voor de boeren, maar heeft geen grote impact op hun inkomen.” De minimumprijs die wordt gegarandeerd door fair trade “ligt al verschillende jaren onder de wereldmarktprijs, waardoor de gecertificeerde producenten in armoede blijven leven. Dit roept de vraag op of de minimumprijs wel voldoende is.” Waardig werk en het verschaffen van een inkomen aan de cacaoproducenten is een fundamenteel mensenrecht. De oplossing daarvoor zal zich op verschillende vlakken moeten situeren: de verdeling van de toegevoegde waarde herzien, de machtsverhoudingen binnen de keten opnieuw in evenwicht brengen, de productiviteit van de boerderijen verhogen, de infrastructuur verbeteren … Is er haast bij? Stel de vraag aan de twee miljoen kinderen die op de velden werken!
*Dit is werk dat kinderen niet zouden mogen uitvoeren omwille van hun jonge leeftijd of omdat het om gevaarlijk of onaangepast werk gaat. Er wordt geen rekening gehouden met sporadisch werk na de schooluren, om wat zakgeld te verdienen of de ouders te helpen.
25/09/15 13:25