Zeki Velidi Togan - Zimahşeri'nin Doğu Türkçesi ile Mukaddimetü'l Edeb-i

Page 1

ZİMAHŞERÎ' NİN DOĞU TÜRKÇESİ İLE « MUKADDİMETÜ ' L - EDEB » İ

ZEKİ

VELİDİ

TOGAN B u makale, d o s t u m P r o f . Franz Taeschner'e, dolayısı

75.

ile ithaf

doğum

yılı

olunmuştur.

«Mukaddimetü 7 - edeb» e yazdığı önsözde (farsçasırun W e t z s p . neşri 3 0 2 ; İshak-Hocası A h m e d Efendi, Aksa el-arab, 1,3,4) M a h m u d Zimahşerî, •devrin hükümdarı Horezmşah Atsız'ın « j V l — ^ - . V l CrMj O sine, çok zengin

8

A r a b d i l i n i diğer

dillere tercih

olan saray k i t a p hazinesi

foir nüsha yazmasını emretmiş

ÂİJJIU^C

ettiğini ve k e n d i ­

için « Sj>*«^ *~S~ £ \_)s-?

olmasına mebni bu emre

bını Atsız'ın adına ithaf ettiğini ve k i t a p

<yMı\+>

"bütün

uyarak

kita­

memleketlerde

çok

m a k b u l e geçmiş olduğundan Horezmşah'ın aziz isminin her zaman

ve

mekânda ve bütün d i l l e r d e câri olmasını istediğini" ifade eder. « vlojl?

çSj U, Aîs_yı » . Bazı yazmalarda biraz değişik şekilde yazıl­ mış olan b u önsözden, « Mukaddimetü'l-edeb »in Zimahşerî tarafından, "bütün d i l l e r d e " dediği başka lisanlar ile de telif edilmiş olduğu an­ laşılmaktadır. Bu "bütün d i l l e r " onun için elbette farsça, horezmce ve itürkçe demek i d i . K i t a b a , «Atsız», yahut «Horezmşah» i s i m l e r i ile b i r ­ leştirilen b i r unvan, bilhassa b u eserin türkçesi için yakışırdı. N i t e k i m , Ibiz bu kitabın « Lâgat-ı Horezmşâhî» unvanı ile olanlarını d a görüyo­ r u z . (Meselâ, Manisa kütüphanesindeki 2849 numaralı nüsha g i b i ) . Eserin horezmcesini ben 1951'de neşr etmiştim: Khorezmian Glos¬ sary of the Muqaddimat al-adab, istanbul 1951. Fakat, eserin türkçe glossarının, muahharan yapılmış batı türkçelerine nisbeten daha çok o l a n doğu türkçe nüshaları arasında asıl Zimahşerî'nin kendisine a i d olan i l k şeklini tesbit etmek k o l a y değildi. Bunlardan «Çağatay TUrkiyat Meemuası XIV g


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.