tezlerini sunabilen isimler olduklarını görebilirtz. Gerek Rus ve gerekse Sovyet İmparatorluğunun Türk topluluklara sunduk.lan kurşun, acı ve zulü me karşı ilim ve irfan mücadelesinden şaşmayan , soğukkanlılıklarını bir an bile yitirmeyen Türk mil liyetçileri , çığ gibi büyürken, zulüme karşı doğan is yan, bu liderlerin diğer bir takdir edilmesi gereken yönü, sınırlı kalıplaşmış milliyetçi-faşist doktrinleri aşıp, güçlü hipotezler ileri sürmüş olmalarıdır. Bu lundukları bölge kanunlarını gayet iyi tespit eden Türk Milliyetçileri , anayurtlarında milliyetçi parti ve kuruluşlardan aldıkları desteklerle, 20. yüzyıldan alınlarının akıyla çıkmayı bilmişlerdir. İlk isyanları inceledikten sonra ise, gerçekten Sovyetler Birliği'ndeki özgürlük akımlarının (Türk olsun olmasın) esinlendikleri o büyük ltdere geltyo ruz: İsmail Gaspırah. Gerçek bir refonnist , ilim adamı ve karizmatik bir ltder olan Gaspıralı. bütün Türk illerinin manevi ve tarihi önderidir. Yabancı kaynaklar, karşılaştırmalı milliyetçilik hususunda Gaspırah'ya bölümler ayırmışlardır. Hatta milliyet çiliğin bunca değer kazandığı içinde bulunduğumuz yıllarda, Gaspırah'ya bölümler dar gelmiş, tarih kendisini kitaplara, sempozyumlara taşımıştır. 1 8 1 5- 1 9 1 4 yıllarında yaşamış olan Gaspırah İs mail, Kırım'da doğmuştur. Askeri eğitim akademi
sinde sekiz yıllık eğitim programının üzerinde bulu nan baskılar sebebiyle, ancak beş yılını tamamlayabilen Gaspırah okuldan ayrıldıktan son ra, bir süre Paris ve Istanbul'da kalarak devrin sos yolojik yapısını inceleme fırsatı buldu. Daha sonra ülkesine dönen lider burada 1 905 yılına kadar çok etkin bir rol oynayan Tercüman Gazetesini yayın lamaya başladı. Baştan sona Türkçe yayınlanan Tercüman, Türk kültürünü yaşatmakla kalmaya rak . psikoloj ik ve sosyoloj ik konulan da gündeme getirerek Türki halkın düşünce yapısını kuwetlen dirdi. Daha sonra siyasi konulara da temas etmeye
101