PSO Techniek Ideeënbox by EDG Media

PSO ideeĂŤnbox

techniek

PS O

Inleiding Beste gebruiker, Hoe open ik leerlingen de ogen voor techniek? Hoe maak ik leerlingen bekend met de mogelijkheden van techniek in de wereld en maak ik hen wegwijs bij het maken van een toekomstige beroepskeuze? Dat vragen PSO-docenten, decanen en studiekeuzebegeleiders zich waarschijnlijk geregeld af. Wij denken hierop het antwoord te hebben. Voor u ligt de PSO box Techniek. Via deze ideeënbox kunnen vmbo-leerlingen de wereld van techniek ontdekken. Ontdekken dat techniek overal en altijd nabij is. Want techniek speelt - vaak achter de schermen - in elke leef- en werkomgeving een belangrijke rol. Met dit inzicht kan techniek ook leuk en interessant zijn voor leerlingen die zich nooit in techniek verdiepen. Deze PSO ideeënbox benadert techniek via zeven werelden. ‘Werelden’ waarbij leerlingen zich van alles kunnen voorstellen. Door het maken van vaak heel praktische opdrachten maken leerlingen kennis met techniek in de wereld om zich heen en de beroepen die erbij horen. Ook wordt hen een spiegel voorgehouden: Is dit iets voor mij? Wat moet ik daarvoor kunnen en leren? Wij hopen en verwachten dat deze nieuwe benadering van techniek zal aanslaan. Wie zijn wij? Een techniekbreed samenwerkingsverband van kenniscentra uit verschillende technische branches. Wij hebben gezamenlijk de ambitie uitgesproken om de instroom van jongeren in technische beroepen over de volle breedte te vergroten. Dankzij de inzet en expertise van EDG Media is deze box op maat gesneden voor de Praktische Sector Oriëntatie in de gehele onderbouw van het vmbo. Veel plezier en succes toegewenst met de PSO box Techniek!

Participanten: Technet Stichting TechniekTalent.nu Kenteq Innovam PMLF Bureau TOP

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

TechNetkringen van scholen en bedrijven Samenwerkingsverband van bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties en scholen Kennis- en adviescentrum voor technisch vakmanschap Kennis- en opleidingscentrum voor de mobiliteitsbranche Kenniscentrum voor de procesindustrie en milieutechniek Educatief communicatiebureau voor techniek

PS O

Blad 5

De PSO ideeënbox Uitgangspunten voor de PSO-box Techniek Voor u ligt de nieuwe PSO box Techniek, die gebruikt kan worden voor een brede oriëntatie op techniek in de Vmbo onderbouw. Bij de samenstelling van deze box is gebruik gemaakt van de volgende bouwstenen: • Marktonderzoek naar ervaringen in het onderwijs met PSO en naar het huidige gebruik van PSO materiaal. • De zeven werelden van techniek. • De vier Bèta Mentality types.

De zeven werelden van techniek Introductie De nabijheid van techniek is veel groter dan de meeste leerlingen beseffen. Techniek is overal en altijd aanwezig. Voor leerlingen is het verhelderend en inspirerend als techniek en technische/exacte vakken in een context geplaatst worden. In een ‘wereld’ die voor hen zichtbaar is en waarbij ze zich iets kunnen voorstellen. In de PSO-box Techniek is gekozen voor een opdeling van de gehele bètasector in de zeven werelden van techniek. Bij elk van deze werelden horen werkzaamheden en beroepen en (vervolg-)opleidingen.

Wereld 1: Water, Energie & Natuur Begrippen: Milieu, milieuvervuiling, milieucontrole, installatietechniek, technische installaties, scheepstechniek, scheepsbouw, energiebronnen, duurzame energie en isolatie. Voorbeelden van beroepen: Installatietechnicus, cv-monteur, werktuigbouwkundige, monteur airco/koelmachine, loodgieter, milieu-inspecteur en vele beroepen in scheeps- en jachtbouw.

Wereld 2: Voeding & Vitaliteit Begrippen: Laboratoriumwerk, voedingsleer, productontwikkeling, gezondheid en welzijn. Voorbeelden van beroepen: Medewerker productontwikkeling, medewerker levensmiddelenbranche, laborant, voedingsassistent, diëtist, kok, begeleider fitnesscentrum en voedselwarencontroleur.

Wereld 3: Mens & Medisch Begrippen: Medische sector, medicijnen, fijnmechanica, instrumententechnologie, paramedische sector en ziekenhuislaboratoria. Voorbeelden van beroepen: Verkoopmedewerker bij een opticien, ziekenhuismedewerker, apothekersassistent, fijnmechanicus bij ziekenhuis en medewerker laboratorium.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

PS O

Blad 5

Wereld 4: Mobiliteit & Ruimte Begrippen: Mobiliteit, transport, vervoer, vervoer/transportmiddelen, infrastructuur (in brede zin), ontwikkeling infrastructuur, installatietechniek, constructiewerk en mechatronica. Voorbeelden van beroepen: Automonteur, bandenservicemedewerker, fietsenmaker, medewerker gemeentewerken, assistent infratechniek, werkvoorbereider installatietechniek, monteur koudetechniek en monteur mechatronica.

Wereld 5: Lifestyle & Design Begrippen: Uitgeverijen, ICT, goud en zilversmederij, games, drukwerk, reclame en communicatie. Voorbeelden van beroepen: Reparateur juweliersbranche, ontwerper goud en zilversmid, webdesigner, databasebeheerder, gamedesigner, ICT beheerder en grafisch vormgever van mediaproducten.

Wereld 6: Market & Money Begrippen: ICT, helpdesk, multimedia, beveiliging, financiĂŤle sector, ICT-netwerken en beveiligingsapparatuur. Voorbeelden van beroepen: ICT-consultant, medewerker elektrotechnisch installatiebedrijf, assistent orde en veiligheid, toezichthouder, surveillant, helpdeskmedewerker en IT medewerker.

Wereld 7: Science & Exploration Begrippen: Laboratorium, chemie, voeding, levensmiddelenindustrie, geneesmiddelen, ziekenhuis en materiaalonderzoek. Voorbeelden van beroepen: Laborant, chemisch laborant of analist, analist in ziekenhuis, universiteit en voedingsmiddelenindustrie.

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

PS O

Blad 5

Bèta Mentality Het Bèta Mentality-model* brengt in kaart hoe jongeren van 14 t/m 18 jaar staan ten opzichte van een toekomst in de technische en exacte wereld. * Dit segmentatiemodel is in 2009 ontwikkeld door communicatie- en marketingbureau YoungWorks en onderzoeksbureau Motivaction, in opdracht van Platform Beta Techniek. Het model helpt om inzicht te krijgen in de drijfveren en motivaties van (groepen) jongeren. Met dit model kan een doelgroepbenadering worden toegepast bij benadering en werving van jongeren voor opleidingen en maakt maatwerk mogelijk bij beroepskeuzebegeleiding.

Veel factoren zijn van invloed op het keuzegedrag van een leerling tijdens zijn onderwijsloopbaan. De ervaring die een leerling tijdens dat proces opdoet met bètatechniek is cruciaal voor het leggen van een basis voor de keuzerichting bètatechniek. Uit diverse onderzoeken naar de attitude van jongeren ten aanzien van techniek blijkt dat er globaal vier typen onderscheiden kunnen worden: 1. 2. 3. 4.

Concrete bèta’s Carrière bèta’s Geïnteresseerde generalisten Non bèta’s

(36 %) (19 %) (21 %) (24 %)

N.B: Het percentage betreft de omvang van de groep onder Nederlandse jongeren

Bij het samenstellen van deze PSO box is rekening gehouden met deze vier typen. Daarbij hebben wij beoogd dat alle types aan hun trekken komen. Dit komt tot uiting door: • Differentiatie in de moeilijkheidsgraad van opdrachten. • Zelfreflectievragen waarbij de leerling zijn/haar eigen houding toetst aan elke wereld van techniek.

1. Concrete bèta’s Zij zijn echte doe-het-zelvers. Ze halen graag eigenhandig een apparaat uit elkaar om te kijken hoe het werkt. Techniek vinden ze leuk en avontuurlijk. Later willen ze graag van deze hobby hun beroep maken. Concrete bèta’s hebben een natuurlijke nieuwsgierigheid naar de wereld om zich heen. Ze willen weten hoe iets werkt, van apparaat tot mens, van natuur tot dier. Studie en beroep: De meeste concrete bèta’s volgen hun lessen op het Vmbo en hebben gekozen voor een (bèta)technische richting. Concrete bèta’s weten welke kant ze op willen en kiezen bewust voor dit profiel om daar straks in door te leren. In de keuze voor een beroep spelen status en geld geen hoofdrol. Deze groep ziet de technische en exacte wereld als een avontuurlijke omgeving waarin een uitdagende baan in het verschiet ligt.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

PS O

Blad 5

2. Carrière bèta’s iPod stuk? Dan koop je toch een nieuwe. De carrière bèta vindt het leuk en interessant dat dankzij technische innovatie zo’n mooi apparaatje bestaat. Maar zodra het ding er mee ophoudt, is de interesse weg. Deze jongeren gaan dan niet zelf met een schroevendraaier aan de slag. De carrière bèta heeft meer affiniteit met de theoretische kant van de exacte wereld. Studie en beroep: Carrière bèta’s zijn vaak hoogopgeleide jongeren. Van hun exacte onderwijs zijn ze niet zo gecharmeerd. Ze willen levendige lessen met actuele voorbeelden. In de beroepskeuze spelen geld en status en belangrijke rol. De lageropgeleide carrière bèta wil graag zijn eigen onderneming en zelfstandig werken, zodra hij van school komt.

3. Geïnteresseerde generalisten Geïnteresseerde generalisten zijn blij dat ze met hun scooter snel op school komen, maar daar houdt hun interesse voor techniek echt op. Toch hebben ze geen negatief beeld over technische beroepen. Ook niet van de vakken die erbij horen. Ze snappen het nut er van. Studie en beroep: Geïnteresseerde generalisten hebben geen problemen met exacte vakken, maar kiezen vaker voor maatschappij georiënteerde richtingen. In hun beroepskeuze ligt de motivatie ook vaak bij ‘iets doen voor de samenleving’. Bij de bètasector hebben ze een vrij vlak beeld dat zich beperkt tot ‘nadenken’, ‘mannelijk’ en ‘diepgang’.

4. Non bèta’s De non bèta’s worden niet warm of koud van techniek. Ze weten hoe een computer aan of uit moet, maar daar is alles mee gezegd. Mensen in technische beroepen zijn in hun ogen op zichzelf gerichte nerds. Werken in de techniek lijkt ze onaantrekkelijk. Aan de exacte vakken op school hebben ze een uitgesproken hekel en het nut zien ze er niet van in. Studie en beroep: Non beta’s kiezen niet voor een exact profiel. Ze vinden zichzelf niet goed in exacte vakken en kiezen er bewust niet voor. Relatief vaak kiezen ze voor de profielen Economie en Maatschappij of Cultuur en Maatschappij. Techniek en exacte beroepen zijn geen optie. Maar wat ze wel willen, weten ze vaak niet. Een studiekeuze stellen ze zo lang mogelijk uit.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

PS O

Blad 5

Werken met deze box Deze box bestaat uit: Een inleiding Zeven gelijkwaardige hoofdstukken, bij elk van de zeven werelden van techniek. Een afsluitend hoofdstuk met informatie over Excursie en Ervaring. Elk hoofdstuk bestaat uit een lesbrief met zes tot acht opdrachten. De lesbrieven kunnen eventueel los van elkaar en in willekeurige volgorde uitgevoerd worden.

Stap 1:

Lesbrief (inclusief verkenning)

Duur: Doel:

Materiaal: Nodig:

Eén of twee lessen á 45 minuten (negentig minuten). Leerlingen laten kennismaken met producten, beroepen en taken uit één van de zeven werelden van techniek. Leerlingen helpen bij zelfreflectie en oriëntatie op de betreffende wereld van techniek. Werkbladen met (gesloten) opdrachten bij tekstbronnen, fotobronnen en internetbronnen. Ook praktische opdrachten en proefjes zijn onderdeel van de lesbrief. Werkbladen. Lokaal en computers met internetverbinding.

Stap 2:

Loopbaan GPS*

Vorm:

Duur: Doel:

Twintig tot dertig minuten per hoofdstuk. Met de Loopbaan GPS kunnen de leerlingen digitaal hun persoonlijke profiel maken, aansluitend bij elk van de zeven werelden van techniek. Vorm: Werkbladen met drie á vier praktische opdrachten per hoofdstuk. Materiaal: Werkbladen. Nodig: Computerlokaal. * De website voor de Loopbaan GPS is naar verwachting medio 2011 beschikbaar.

Stap 3:

Excursie

Duur: Doel:

Bedrijfsbezoek, gastlessen en snuffelstages. Leerlingen kennis laten maken met beroepstaken in bedrijven. In reële situaties mensen en bedrijven ontmoeten waarmee elke wereld van techniek tot leven komt. Reflectie op eigen ervaringen. Inzicht krijgen in eigen houding, maar ook eigen mogelijkheden en wensen ten aanzien van de werelden van techniek. Excursie met opdrachten, gastspreker en individueel bedrijfsbezoek (snuffelstage). Aanmeldformulier, adressenlijst, draaiboek en eventueel hulpmiddelen, netwerk van bedrijven in de schoolomgeving.

Vorm: Materiaal:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

techniek

docentenhandleiding

PSO ideeĂŤnbox

k e

Wereld 1 Water, Energie & Natuur

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Doel: De leerling kennis laten maken met de beroepen en werkzaamheden in de wereld van Water, Energie & Natuur. Tijdsplanning: Start/uitleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Leerlingenblad Opdracht ‘Verkenning’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Opdracht ‘Water stroomt’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht ‘Schone lucht en bodem’ . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht ‘Te water’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht ‘Jouw wereld?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Nabespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + 10 minuten Totaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 minuten (2 lesuren) Tip:

Voorbereiding

Nodig:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Is er aan het einde van de les tijd over, dan kunnen leerlingen nog meer filmpjes bekijken op www.youtech.nl

Om deze lesbrief goed te kunnen uitvoeren, is het raadzaam om een computerlokaal te reserveren of een aantal computers in de klas te gebruiken. Wanneer de school geen internetverbinding heeft voor leerlingencomputers, is het wellicht mogelijk de benodigde sites op het intranet van de school te (laten) zetten. De volgende sites worden gebruikt bij de opdrachten: www.techniekinbeeld.nl www.eigenhuis.nl www.youtech.nl • Per tweetal een pc met internetaansluiting • Papier, lijm en scharen (voor de Verkenning) • Emmer of bak, leeg jampotje met deksel (opdracht 7)

k e

Wereld 1 Water, Energie & Natuur

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Verloop van de les Start

Opdrachten (kern van de les) Afronding

Korte uitleg van de bedoeling van deze les. Deel de leerlingen op in groepjes van twee. Deel de werkbladen uit. De leerlingen maken in groepjes de opdrachten. Loop rond en help waar nodig. Bespreek de opdrachten die ze gedaan hebben kort na. Vraag na afloop wat de leerlingen van deze les hebben geleerd. Hebben ze nu een beeld bij de wereld van Water, Energie & Natuur? Laat ze het terug koppelen. Vraag wat de leerlingen ervan vonden. Hoe lijkt het hen om te werken in deze wereld? Zo ja, welke beroepen spreken hen aan?

Antwoorden lesbrief De wereld van Water, Energie & Natuur Verkenning Collage maken: Producten verschillen. De beoordeling is afhankelijk van totaalbeeld, creativiteit en inzet.

Water stroomt 1) De werkdag van een monteur a. A (Een ketel vervangen) b. Pijp buigen Contact met de klant Koppeling aansluiten Ketel rechthangen Buis afzagen c. B, C d. Eigen antwoord Idem e. Schoolgebouw, woning, ziekenhuis, kantoor, kerk.

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 1 Water, Energie & Natuur

PS O

Aanwijzingen voor de docent

2) Hoe wordt het warm op school? a. Bijvoorbeeld leiding, radiator, ventilatierooster, thermostaat. b. Eigen antwoord c. Antwoorden verschillen d. Antwoorden verschillen e. Omdat je dan prettig kunt leren en werken

Schone lucht en bodem 3) Zuiver drinkwater voor iedereen a. 1 = C (Het water moet gezuiverd worden) 2 = D (Dat wordt opgeslagen in kelders) 3 = A (In de huizen moet het veilig door leidingen naar de tappunten) 4 = B (Het water wordt van het distributiestation naar de huizen gepompt) b. Het water kan vervuild raken; mensen kunnen ziek worden. c. Milieu-inspecteur, medewerker waterzuiveringbedrijf, laborant, installatietechnicus. 4) Energie bij jou thuis a. Gevel, vloer, dak b. Onder meer: - Verlichting: gloeilampen vervangen door led- of spaarlampen - Water besparen (korter douchen, minder baden) - Close in boiler plaatsen - Energiezuinige koelkast - Kieren dichten en ventileren c. Installeren van een HR ketel Installeren van warmtepomp Installeren van zonnecollectoren en zonneboiler 5) Duurzame energie heeft de toekomst! a. Warmte, elektriciteit en warm water b. Onder andere buizen op maat zagen, buigen, aankoppelen, ketel ophangen, installatietekening lezen, radiator ophangen, waterleiding aansluiten, elektriciteit van de ketel aansluiten. c. D, B. d. Antwoorden verschillen per schoolgebouw e. Installatietechnicus, verwarmingsmonteur, ontwerper zuinige apparaten, milieu-inspecteur, adviseur energiebesparing, medewerker waterzuiveringbedrijf, enzovoort.

Te water 6) Drijfvermogen a. 1. Uitvoeren, 2. Komt omhoog, 3. Lucht, 4/5. Als het kantelt, loopt er water in en zinkt het, 6. Drijven of zinken b. Antwoorden verschillen

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 1 Water, Energie & Natuur

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Water, Energie & Natuur: mijn wereld? 7) Wat kan ik goed? Antwoorden verschillen 8) Hoe zien anderen mij? a. Antwoorden verschillen b. Idem 9) Wat vind ik leuk? Antwoorden verschillen 10) Welk werk hoort daarbij? a. Bijvoorbeeld: Centrale verwarming installeren Bodem, water en luchtonderzoek Waterleidingen aanleggen Wastafel monteren Riolering installeren Isoleren van daken, vloeren en muren Airconditioning installeren Boten bouwen Installaties aan boord van een schip aanleggen b. Antwoorden verschillen. Mogelijke antwoorden: Om te zorgen voor warmte Om te zorgen voor een aangenaam woon- en werkklimaat in gebouwen Om te zorgen voor een schone leefomgeving Zorgen voor schoon drinkwater Helpen bij energiebesparing Zorgen dat schepen goed kunnen varen c. Bijvoorbeeld: cv-monteur, milieu-inspecteur, servicemonteur, installatietechnicus, monteur airconditioning, maritiem werktuigbouwkundige, scheepsbouwer, constructielasser, enzovoort. d. Eigen keuze 11) Waar ben ik goed in? a. Eigen antwoord b. Idem c. Idem d. Idem

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 2 Voeding & Vitaliteit

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Doel: De leerling kennis laten maken met de beroepen en werkzaamheden in de wereld van Voeding & Vitaliteit. Tijdsplanning: Start/uitleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Leerlingenblad Opdracht ‘Verkenning’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 2 ‘Nieuwe voedingsproducten ontwikkelen’ . . . . . . . . 5 minuten Opdracht 3 ‘Nieuwe voedingsproducten ontwikkelen’ . . . . . . . 15 minuten Opdracht 4 en 5 ‘Voedingsleer’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht 6 t/m 10 ‘Mijn wereld?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Nabespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + 10 minuten Totaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 minuten (2 lesuren) Tip:

Voorbereiding

Nodig:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Is er aan het einde van de les tijd over, dan kunnen leerlingen nog meer filmpjes bekijken op www.youtech.nl Om deze lesbrief goed te kunnen uitvoeren, is het raadzaam om een computerlokaal te reserveren of een aantal computers in de klas te gebruiken. Wanneer de school geen internetverbinding heeft voor leerlingencomputers, is het wellicht mogelijk de benodigde sites op het intranet van de school te (laten) zetten. De volgende sites worden gebruikt bij de opdrachten: www.feelthechemistry.nl Eventueel: www.voedingscentrum.nl www.youtech.nl Per tweetal een pc met internetaansluiting. Pen en papier Lijm, scharen, tijdschriften, viltstiften (om collage te maken) Verpakkingen van voedingsmiddelen (bij opdracht 5) Bij opdracht 3: • 4 verschillende vruchtensappen (bijvoorbeeld appel-, sinaasappel-, druivenen ananassap) • 1 theelepel aardappelzetmeel • Water • Betadine (jodium) • 4 (borrel)glaasjes • Een limonadeglas • Druppelflesje (bijvoorbeeld van een leeg flesje oog- of neusdruppels) • Maatbeker • Theelepel

k e

Wereld 2 Voeding & Vitaliteit

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Verloop van de les Start

Opdrachten (kern van de les) Afronding

Korte uitleg van de bedoeling van deze les. Deel de leerlingen op in groepjes van twee. Deel de werkbladen uit. De leerlingen maken in groepjes de opdrachten. Loop rond en help waar nodig. Bespreek de opdrachten die ze gedaan hebben kort na. Vraag na afloop wat de leerlingen van deze les hebben geleerd. Hebben ze nu een beeld bij de wereld van Voeding & Vitaliteit? Laat ze het terugkoppelen. Vraag wat de leerlingen er van vonden. Hoe lijkt het hen om te werken in deze wereld? Zo ja, welke beroepen spreken hen aan?

Antwoorden lesbrief De wereld van Voeding & Vitaliteit Verkenning 1) Collage maken Producten verschillen. De beoordeling is afhankelijk van totaalbeeld, creativiteit en inzet.

Nieuwe producten ontwikkelen 2) Plaatsen en spullen a. Procesoperator b. Calvé, Delft c. Mayonaises, pindakaas, sauzen, dressings d. Keuren van productmonsters, controleren van de productie, opleiden van collega’s e. Bijvoorbeeld: afwisseling, met mensen werken, in ploegendienst werken, veel vrije tijd 3) Op je gezondheid… a. Zelf uitvoeren b. Omdat hier de meeste vitamines in zitten. Want: hoe lichter de oplossing, hoe meer anti-oxidanten. c. Stoffen mengen, een oplossing maken, nauwkeurig druppels toevoegen, resultaten vergelijken d. Antwoorden verschillen

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 2 Voeding & Vitaliteit

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Voedingsleer 4) De ideale maaltijd • • • • • • • •

appel bruine boterham glas melk glas sinasappelsap portie groenten portie aardappelen (of pasta) biefstukje olijfolie (of boter)

5) Wat zit er in mijn eten en drinken? a. Antwoord verschilt per product b. Voedingsmiddelen met veel vet en suikers en relatief weinig andere bestanddelen worden als ongezond beschouwd. c. Ja of nee, eigen antwoord d. Zodat mensen weten wat ze eten en of het gezond is of niet.

Voeding & Vitaliteit: mijn wereld? 6) Wat kan ik goed? Antwoorden verschillen 7) Hoe zien anderen mij? a. Antwoorden verschillen b. Idem 8) Wat vind ik leuk? Antwoorden verschillen

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 2 Voeding & Vitaliteit

PS O

Aanwijzingen voor de docent

9) Welk werk hoort daarbij? a. Bijvoorbeeld: • Maaltijden samenstellen, dieet bewaken • Maaltijden bereiden • Voedingsadvies geven • Overleggen met cliënten over eetwensen • Keuken beheren • Onderzoeken, controleren en keuren van grondstoffen en etenswaren • Product ontwikkelen en verbeteren • Onderhoud machines • Productieproces bewaken • Onderzoek doen in laboratorium b. • • • • •

Antwoorden verschillen. Mogelijke antwoorden: Om te zorgen voor gezond voedsel Om te zorgen voor gezonde leefomstandigheden Hygiënische omstandigheden in de zorgsector Nieuwe gezonde en lekker voeding ontwikkelen Mensen met eet- en gezondheidsproblemen helpen

c. • • • • • •

Bijvoorbeeld: medewerker productontwikkeling (bv procesoperator), medewerker levensmiddelenbranche, laborant, voedingsassistent, kok, begeleider in fitnesscentrum

d. Eigen keuze 10) Waar ben ik goed in? a. Eigen antwoord b. Idem c. Idem d. Idem

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 3 Mens & Medisch

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Doel: De leerling kennis laten maken met de beroepen en werkzaamheden in de wereld van Mens & Medisch. Tijdsplanning: Start/uitleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Leerlingenblad Opdracht 1 ‘Verkenning’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 2,3 ‘Medicijnen’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 4 ‘Medicijnen praktijk’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht 5,6 ‘Medisch gereedschap: precisiewerk’ . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 7 t/m 10 ‘Mijn wereld?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Nabespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . +10 minuten Totaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 minuten (2 lesuren) Tip:

Voorbereiding

Nodig:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Is er aan het einde van de les tijd over, dan kunnen leerlingen nog meer filmpjes bekijken op www.youtech.nl Of ga zelf aan de slag met de Loopbaan GPS. Om deze lesbrief goed te kunnen uitvoeren, is het raadzaam om een computerlokaal te reserveren of een aantal computers in de klas te gebruiken. Voor opdracht 4 is een praktijklokaal nodig. Dit is een proefje. Wanneer de school geen internetverbinding heeft voor leerlingencomputers, is het wellicht mogelijk de benodigde sites op het intranet van de school te (laten) zetten. De • • • •

volgende sites worden gebruikt bij de opdrachten: www.feelthechemistry.nl www.go4mit.nl eventueel: http://www.youtech.nl

• • • • • • • • • • • • • •

Per tweetal een pc met internetaansluiting. Pen en papier Lijm, scharen, tijdschriften, viltstiften (bij opdracht 1) Verpakkingen van medicijnen (bij opdracht 3) Gezuiverde vaseline (te koop bij de drogist) Gedroogde lavendelbloemen (Lavendelbloemen kun je in de magnetron drogen: 1 minuut op 900 W) Theelepel Eetlepel Pollepel Glazen potje met deksel Pan Fornuis Theezeefje (bij opdracht 4)

k e

Wereld 3 Mens & Medisch

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Verloop van de les Start

Opdrachten (kern van de les) Afronding

Korte uitleg van de bedoeling van deze les. Deel de leerlingen op in groepjes van twee. Deel de werkbladen uit. De leerlingen maken in groepjes de opdrachten. Loop rond en help waar nodig. Bespreek de opdrachten die ze gedaan hebben kort na. Vraag na afloop wat de leerlingen van deze les hebben geleerd. Hebben ze nu een beeld bij de wereld van Mens & Medisch? Laat ze het terugkoppelen. Vraag wat de leerlingen er van vonden. Hoe lijkt het hen om te werken in deze wereld? Zo ja, welke beroepen spreken hen aan?

Antwoorden lesbrief De wereld van Mens & Medisch Verkenning 1) Collage maken Producten verschillen. De beoordeling is afhankelijk van totaalbeeld, creativiteit en inzet.

Medicijnen 2) Kijkje achter de schermen a. Octopus b. Farmacie, nieuwe medicijnen maken, bestaande medicijnen testen c. pillen, poeder, injecties (vloeibaar) d. 50% in laboratorium, 50% op kantoor e. Nauwkeurig zijn, flexibel, geduldig, rustig blijven onder druk, precies volgens de voorschriften werken 3) Medicijnen, handig verpakt? a. 1. doordrukstrips soepeler en zachter; 2. pillen harder maken; 3. medicijn in andere vorm, bijvoorbeeld drankje of poeder. b. Antwoorden verschillen c. - Pillen blijven lang goed door vochtvrije en luchtdichte verpakking - Pillen komen niet tegen elkaar en beschadigen niet - HygiĂŤnisch - Je kunt pillen per stuk afknippen als het moet

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 3 Mens & Medisch

PS O

Aanwijzingen voor de docent

4) Maak een crème in de apotheek Proef uitvoeren a. Ja of nee. Antwoorden verschillen, bijv. geurstof niet gemengd in vaseline, lavendelbloemen verbrandden bij verhitting. b. Geurstof c. Door andere bestanddelen aan een crème toe te voegen, die een helende werking hebben op de huid. d. Antwoorden verschillen e. - Water verhitten - Stoffen mengen - Nauwkeurig de voorschriften opvolgen - De uitkomst beoordelen - Geurstof scheiden

Medisch gereedschap: precisiewerk 5) Waar is dat apparaat voor? Vul in Wordt gebruik voor:

Hoort bij beroep:

Fig. 1

Oogmeter

Oogsterkte opmeten

Opticien

Fig. 2

MRI scanner

Doorlichten lichaam

Specialist in ziekenhuis

Fig. 3

Tandartsboor

Gaatjes gebit vullen

Tandarts

Fig. 4

Injectienaald

Injecties geven

Verpleegkundige, arts

Fig. 5

Bloeddrukmeter

Bloeddruk opmeten

Huisarts, verpleegkundige

Fig. 6

Infuus met vloeistof

Voedingsstoffen of medicijn toedienen

Verpleegkundige of arts in ziekenhuis

6) Wie houdt het ziekenhuis draaiend? a. b. c. d.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Medische technologie Een nieuw apparaat installeren en uitleggen aan collega’s hoe het werk. Uitleggen aan medewerkers Elektrotechnische reparatie Apparatuur aansluiten Een beeldscherm afstellen Bijvoorbeeld: snel handelen, geen fouten maken, rustig blijven in stressvolle situaties, de goede keuzes maken

k e

Wereld 3 Mens & Medisch

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Mens & Medisch: mijn wereld? 7a) Wat kan ik goed? Antwoorden verschillen 7b) Hoe zien anderen mij? Antwoorden verschillen 8) Wat vind ik leuk? Antwoorden verschillen 9) Welk werk hoort daarbij? a. Bijvoorbeeld: • Ziekenhuisapparatuur maken • Medicijnen bereiden • Verpakking van medicijnen maken • Onderhoud machines • Controleren van bloedonderzoek • Onderzoek doen in laboratorium b. • • •

Antwoorden verschillen. Mogelijke antwoorden: Om te zorgen voor goed werkende ziekenhuizen Om te zorgen dat de dokters en andere medici hun werk goed kunnen doen Om te zorgen voor goede medicijnen

c. • • • • • • • •

Bijvoorbeeld: Medisch technicus Apothekersassistente Fijnmechanicus in ziekenhuis Medewerker laboratorium Verkoopmedewerker Ziekenhuismedewerker Assistent opticien Instrumentenmaker

D. Eigen keuze 10) Waar ben ik goed in? a. Eigen antwoord b. Idem c. Idem d. Idem

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 4 Mobiliteit & ruimte

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Doel: De leerling kennis laten maken met de beroepen en werkzaamheden in de wereld van Mobiliteit & Ruimte. Tijdsplanning: Start/uitleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Leerlingenblad Opdracht ‘Verkenning’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Opdracht ‘Vervoer en verkeer’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht ‘Rijden maar!’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht ‘Hoe maak je het’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht ‘Mijn wereld?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Nabespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + 10 minuten Totaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 minuten (2 lesuren) Tip:

Voorbereiding

Nodig:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Is er aan het einde van de les tijd over, dan kunnen leerlingen nog meer filmpjes bekijken op www.youtech.nl .

Om deze lesbrief goed te kunnen uitvoeren, is het raadzaam om een computerlokaal te reserveren of een aantal computers in de klas te gebruiken. Wanneer de school geen internetverbinding heeft voor leerlingencomputers, is het wellicht mogelijk de benodigde sites op het intranet van de school te laten zetten. De volgende sites worden gebruikt bij de opdrachten: www.techniekinbeeld.nl www.eigenhuis.nl www.youtech.nl • • • • •

Per tweetal een pc met internetaansluiting. Pen en papier Lijm, scharen, tijdschriften (t.b.v. collage maken) Verf, viltstiften, stickers (t.b.v. raceauto maken) Smartbord

k e

Wereld 4 Mobiliteit & ruimte

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Verloop van de les Start

Opdrachten (kern van de les) Afronding

Korte uitleg van de bedoeling van deze les. Deel de leerlingen op in groepjes van twee. Deel de werkbladen uit. De leerlingen maken in groepjes de opdrachten. Loop rond en help waar nodig. Bespreek de opdrachten die ze gedaan hebben kort na. Vraag na afloop wat de leerlingen van deze les hebben geleerd. Hebben ze nu een beeld bij de wereld van Mobiliteit & Ruimte? Laat ze het terug koppelen. Vraag wat de leerlingen ervan vonden. Hoe lijkt het hen om te werken in deze wereld? Zo ja, welke beroepen spreken hen aan?

Antwoorden lesbrief De wereld van Mobiliteit & Ruimte Verkenning 1) Collage maken: Producten verschillen. De beoordeling is afhankelijk van totaalbeeld, creativiteit en inzet. 2) Maak je eigen raceauto: • Producten verschillen. Let bij beoordeling op originaliteit, mooie kleuren, opvallende reclames, snel uiterlijk. • Technische gegevens (bij benadering): motorinhoud = 6 liter; 600 pk ; 300 km p/u; 3,5 seconden

Vervoer en verkeer 3) Plaatsen en spullen a. Eigen antwoorden 4) Als jouw iPod kon praten… a. Matroos zeeschip Inpakker elektronicafabriek Vrachtwagenchauffeur Laborant Industrieel vormgever Producent computerchip b. Scherm, glas, metaal, chip, display, batterij, snoer, rubber, joystick, kunststof, enzovoort.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 4 Mobiliteit & ruimte

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Rijden maar! 5) Auto a. Buiten spiegel = Ruitenwissers = Verlichting = Autogordels = b. Uitlaat

3 6 1 5

Bumper Banden Schokdempers Carrosserie

= = = =

8 7 4 2

6) Bij de autovakgarage a. De beweegbare stelling waarop een auto kan staan, zodat een monteur eronder kan staan. b. C c. C d. B, C, D e. Antwoorden verschillen (benzine, diesel of lpg) f. Antwoorden verschillen 7) Wiel verwisselen a. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 b/c.

= Trek de handrem van de auto aan = Verwijder de wieldoppen met de schroevendraaier of ringsleutel = Draai de wielbouten/moeren een halve slag los (linksom, tegen de klok in) met de kruissleutel = Zoek de steunpunten voor de krik op (in het werkplaatshandboek) = Plaats de krik op de goede positie en krik de auto omhoog = Draai de wielbouten/moeren helemaal los en verwijder ze = Verwijder het wiel = Plaats het nieuwe wiel voorzichtig op de juiste plek = Draai de wielbouten/moeren met de hand kruiselings vast. Dus steeds de moeren tegenover elkaar en niet naast elkaar. = Draai nu de wielbouten/moeren verder vast met de momentsleutel, in de juiste volgorde. = Laat de auto zakken Uitvoeren

8) Hoe goed ken jij je eigen fiets? a. 1 = ketting 6 = dynamo 2 = zadel 7 = crank 3 = koplamp 8 = pedaal 4 = achteras 9 = buitenband 5 = voorvork 10= zadelpen b. Afhankelijk van technische voorkennis van de leerling eerst: A, B/D, C

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 4 Mobiliteit & ruimte

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Hoe maak je het? 9) Nedtrain, treintechniek a. O.a.: leuk om aan treinen te sleutelen, elke dag is anders, afwisseling, veel dingen leren, doorgroeimogelijkheden, collega’s van verschillende afkomst, goede sfeer b. Repareren en controleren van remsystemen, ruiterwisserinstallatie, airco en deursystemen c. Trein ontsporen, twee treinen botsen, remmen die weigeren d. O.a. monteur, storingsmonteur, elektromonteur, technicus ATB, schilder, lasser 10) Als de techniek het laat afweten… a. Probleem:

Infrastructuur

Wat kan er gebeuren?

➊ ABS remsysteem hapert

Spoor

Te laat remmen, botsende treinen

➋ Kortsluiting in woning

Elektriciteitsnet

Brand, explosies

➌ Klapband

Autoweg

Verkeersongeluk

➍ Controlepoortje weigert

Luchthaven

Passagiers kunnen niet aan boord, grote vertraging

➎ Vliegtuigmonteur vergeet controle remkleppen

Luchthaven

Vliegtuig verongelukt bij landing

➏ Verkeerslicht gaat defect

Autoweg

Aanrijdingen

➐ Brand in transformatorhuisje

Elektriciteitsnet

Hele wijk zit zonder stroom

➑ Seinstoring

Spoor

Botsende treinen, trein ontspoort

b. Antwoorden verschillen c. Idem

Mobiliteit & Ruimte: mijn wereld? 11a) Wat kan ik goed? Antwoorden verschillen 11b) Hoe zien anderen mij? Antwoorden verschillen Idem 12) Wat vind ik leuk? Antwoorden verschillen

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 4 Mobiliteit & ruimte

PS O

Aanwijzingen voor de docent

13) Welk werk hoort daarbij? a. Bijvoorbeeld: Fietsen monteren, repareren en onderhouden Auto onderhoud Onderhoud van treinen en vliegtuigen Installatie airconditioning Bandenservice Reizigerscontrole Logistiek organiseren Aanleg van snelwegen b.

Antwoorden verschillen. Mogelijke antwoorden: Zorgen voor een aangenaam woon- en werkklimaat in gebouwen Zorgen voor gekoeld voedsel Zorgen dat autoâ&#x20AC;&#x2122;s en fietsen goed en veilig kunnen rijden Zorgen dat mensen veilig kunnen reizen per trein en vliegtuig Zorgen dat bagage op tijd op de goede plaats aankomt Zorgen dat goederen vervoerd worden Zorgen dat er elektriciteit en internetverbinding is

c. Bijvoorbeeld: installatietechnicus, monteur koudetechniek, automonteur, fietsenmaker, treinmonteur, luchtverkeersleider, logistiek medewerker, medewerker bandenservice, monteur mechatronica, medewerker gemeentewerken, assistent infratechniek d. Eigen keuze 14) Waar ben ik goed in? a. Eigen antwoord b. Idem c. Idem d. Idem

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 5 Lifestyle & Design

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Doel: De leerling kennis laten maken met de beroepen en werkzaamheden in de wereld van Lifestyle & Design. Tijdsplanning: Start/uitleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten leerlingenblad Opdracht 1 ‘Verkenning’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht 2 ‘Werken bij een tijdschriftredactie’ . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht 3 ‘Werken als decorbouwer’ . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht 4 ‘Techniek en webdesign’ . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Opdracht 5 ‘Let’s game’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Opdracht 6 ‘De techniek achter een videogame’ . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht 7 ‘De goud- en zilversmid’ . . . . . . . . . . . . . . . . 10 minuten Opdracht 8 t/m 11 ‘Mijn wereld?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Nabespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + 5 minuten Totaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 minuten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (2 lesuren)

Voorbereiding

Nodig:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Om deze lesbrief goed te kunnen uitvoeren, is het raadzaam om een computerlokaal te reserveren of een aantal computers in de klas te gebruiken. Wanneer de school geen internetverbinding heeft voor leerlingencomputers, is het wellicht mogelijk de benodigde sites op het intranet van de school te (laten) zetten. De volgende sites worden gebruikt bij de opdrachten: www.youtube.nl, www.schooltv.nl, www.henkgruppen.nl. en eventueel www.musical.nl, www.decorbouw.nl en www.roosvangeffen.com.

• Per tweetal een pc met internetaansluiting. • Pen en papier • Lijm, scharen, tijdschriften, viltstiften (om collage te maken)

k e

Wereld 5 Lifestyle & Design

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Verloop van de les Start

Opdrachten (kern van de les) Afronding

Korte uitleg van de bedoeling van deze les. Deel de leerlingen op in groepjes van twee. Deel de werkbladen uit. De leerlingen maken in groepjes de opdrachten. Loop rond en help waar nodig. Bespreek de opdrachten die ze gedaan hebben kort na. Vraag na afloop wat de leerlingen van deze les hebben geleerd. Hebben ze nu een beeld bij de wereld van Lifestyle & Design? Laat ze het terugkoppelen. Vraag wat de leerlingen ervan vonden. Hoe lijkt het hen om te werken in deze wereld? Zo ja, welke beroepen spreken hen aan?

Antwoorden lesbrief De wereld van Lifestyle & Design Verkenning 1) Powerpoint maken Producten verschillen. De beoordeling is afhankelijk van totaalbeeld, creativiteit en inzet. 2) Werken bij een tijdschriftredactie a. Antwoorden verschillen. Onder andere: tekstredactie, eindredactie, fotografie, vormgeving, productie. b. Snijmat, ontwerpsoftware, stramien en regelafstand, inkt. 3) Werken als decorbouwer a. Antwoorden verschillen. Onder andere: papier, karton, hout, staal, aluminium, textiel. b. Antwoorden verschillen. c. Idem. 4) Techniek en webdesign a. Op de website van Henk Gruppen presenteert hij zijn bedrijf met papier. De tekst die op het scherm getypt zou kunnen zijn, staat met stift geschreven op papier. Verder origineel in gebruik beeld, tekst (lettertype), medium internet, manier van presenteren. b. Antwoorden verschillen. In ieder geval een camera en een computer. c. Antwoorden verschillen. 5) Letâ&#x20AC;&#x2122;s game a. Creativiteit en technisch inzicht. b. Antwoorden verschillen. 6) De techniek achter een videogame a. B / E / F / G / D / C / A

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 5 Lifestyle & Design

PS O

Aanwijzingen voor de docent

b. Figuur: Naam: 1 Camera 2 Tekentablet 3 Geluidstudio 4 Headset 5 Desktop

Functie: Bewegende beelden opnemen Animaties maken Geluiden opnemen Geluiden beluisteren Informatie, gegevens, codes invoeren

7) De goud- en zilversmid a. Antwoorden verschillen (bijvoorbeeld goud, zilver, witgoud, koper, diverse edelstenen). b. In ieder geval: zaag, lasapparaat, hamer,vijl en pincet. c. Onder meer: secuur zijn, creatief, handig, diverse technieken beheersen, klantgericht.

Lifestyle & Design: mijn wereld? 8) Wat kan ik goed? a. Antwoorden verschillen b. Antwoorden verschillen 9) Wat vind ik leuk? Antwoorden verschillen 10) Welk werk hoort daar bij? a. 1 Tekenen 2 Filmen 3 Meten 4 Lassen 5 Monteren b. 1 Voor het maken van een ontwerp. 2 Bijvoorbeeld voor het namaken van menselijke bewegingen bij Âgamepersonages. 3 Voor het maken van bijvoorbeeld ringen. 4 Voor het maken van sieraden. 5 Bijvoorbeeld voor het bouwen van een decor. c. 1 Grafisch vormgever 2 Gamedesigner, animator 3 Goud- of zilversmid 4 Idem 5 Decorbouwer d. Antwoorden verschillen

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 5 Lifestyle & Design

PS O

Aanwijzingen voor de docent

11) Waar ben ik goed in? a. Antwoorden verschillen b. Idem c. Idem d. Idem

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 6 Market & Money

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Doel: De leerling kennis laten maken met de beroepen en werkzaamheden in de wereld van Market & Money. Tijdsplanning: Start/uitleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Leerlingenblad Opdracht 1 ‘Verkenning’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 2,3,4 ‘Multimedia: webwijs’ . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Opdracht 5,6 ‘Beveiliging en netwerken’ . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 7 t/m 10 ‘Mijn wereld?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Nabespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + 10 minuten Totaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 minuten (2 lesuren) Tip:

Voorbereiding

Is er aan het einde van de les tijd over, dan kunnen leerlingen nog meer filmpjes bekijken op www.youtech.nl.

Om deze lesbrief goed te kunnen uitvoeren, is het raadzaam om een computerlokaal te reserveren of een aantal computers in de klas te gebruiken. Voor opdracht 5,6 en 7 is het handig om een praktijklokaal te gebruiken. Wanneer de school geen internetverbinding heeft voor leerlingencomputers, is het wellicht mogelijk de benodigde sites op het intranet van de school te (laten) zetten. De volgende sites worden gebruikt bij de opdrachten: www.ecabo.nl, en sites naar keuze. Eventueel: http://www.youtech.nl

Nodig:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

• Per tweetal een pc met internetaansluiting. Kleurenprinter • Pen en papier • Lijm, scharen, tijdschriften, viltstiften (bij opdracht 1)

k e

Wereld 6 Market & Money

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Verloop van de les Start

Opdrachten (kern van de les) Afronding

Korte uitleg van de bedoeling van deze les. Deel de leerlingen op in groepjes van twee. Deel de werkbladen uit. De leerlingen maken in groepjes de opdrachten. Loop rond en help waar nodig. Bespreek de opdrachten die ze gedaan hebben kort na. Vraag na afloop wat de leerlingen van deze les hebben geleerd. Hebben ze nu een beeld bij de wereld van Market & Money? Laat ze het terugkoppelen. Vraag wat de leerlingen ervan vonden. Hoe lijkt het hen om te werken in deze wereld? Zo ja, welke beroepen spreken hen aan?

Antwoorden lesbrief De wereld van Market & Money Verkenning 1) Collage maken Producten verschillen. De beoordeling is afhankelijk van totaalbeeld, creativiteit en inzet.

Multimedia: webwijs 2) Hoe maak je een site? a. Eigen antwoord b. Antwoorden verschillen (antwoord geeft aanwijzing voor plaats leerling in het bètamentalitymodel) c. O.a. Javascript, html d. Antwoorden verschillen e. idem 3) Neem een kijkje bij een multimediabedrijf Zorgen dat functies op een site goed werken en er goed uit zien. Zoals: filmpjes, foto’s en teksten. a. Het is creatief, je maakt een mooi product, het werk wordt snel concreet. b. 1. Projectleider, 2. Vormgevers c. Met computersoftware werken d. - Kennis van verschillende programmeertalen - Samenwerken - Concentreren

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 6 Market & Money

PS O

Aanwijzingen voor de docent

4) Jouw webwereld… a. Eigen antwoord b. Eigen antwoord c. Onder meer: met de software kunnen werken, foto’s bewerken en uploaden, teksten schrijven en toevoegen, zorgen dat alles op de goede plek staat, de site/pagina online krijgen.

Beveiliging en netwerken 5) Wat doet de netwerkbeheerder? a. Ronald zorgt ervoor dat het netwerk en de computers van het bedrijf het blijven doen. Hij lost problemen op met servers, computers en computerprogramma’s. En hij onderhoud het netwerk. b. 1. Geen 9 tot 5 mentaliteit 2. Servicegericht 3. Probleemoplossend 4. Collegiaal Verder: technisch inzicht, flexibel, improviseren 6) Houd de dief! a. Camera’s, beeldschermen, portofoon, computernetwerk b. Dankzij deze elektronische sleutel kun je als medewerker een beveiligd kantoorgebouw in, zonder dat het alarmsysteem afgaat. c. Eigen antwoord

Market & Money: mijn wereld? 7) a. Wat kan ik goed? Antwoorden verschillen 7) b. Hoe zien anderen mij? Antwoorden verschillen 8) Wat vind ik leuk? Antwoorden verschillen

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 6 Market & Money

PS O

Aanwijzingen voor de docent

9) Welk werk hoort daarbij? a. Bijvoorbeeld: Websites maken en onderhouden, applicatiebeheer, ICT-beheer, beveiliging en surveillance, installeren van netwerken voor computers, telefonie, alarmcentrale, enzovoort. b.

Antwoorden verschillen. Mogelijke antwoorden: Om te zorgen voor dat je veilig kunt werken en winkelen Om te zorgen dat er niet gestolen wordt in winkelcentra en gebouwen Om te zorgen dat een organisatie goed functioneert doordat alle computers goed werken Om te zorgen mensen kunnen telefoneren Om te zorgen dat iedereen veilig kan kopen en verkopen via websites Om te zorgen dat contact over de hele wereld mogelijk is c. • • • • • • • •

Bijvoorbeeld: Medewerker it Helpdeskmedewerker Applicatieontwikkelaar Webmanager Toezichthouder, Surveillant/bewaker Installatietechnisch monteur ICT medewerker bij telecombedrijf

d. Eigen keuze 10) Waar ben ik goed in? a. Eigen antwoord b. Idem c. Idem d. Idem

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 7 Science & Exploration

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Doel: De leerling kennis laten maken met de beroepen en werkzaamheden in de wereld van Science & Exploration. Tijdsplanning: Start/uitleg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 minuten Leerlingenblad Opdracht ‘Verkenning’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 2,3,4 ‘In het lab…’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 minuten Opdracht 5 / 6 / 7 ‘Onder de microscoop - keuzemenu’ . . . . . . 25 minuten Opdracht 8 t/m 11 ‘Mijn wereld?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 minuten Nabespreking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + 10 minuten Totaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 minuten (2 lesuren) Let op: Opdracht 5, 6 en 7 zijn proefjes die redelijk veel voorbereiding vragen en circa 25 minuten per proef duren. Het is raadzaam hier vooraf een keuze te maken. Tip:

Voorbereiding

Nodig:

• Per tweetal een pc met internetaansluiting. • Pen en papier • Lijm, scharen, tijdschriften, viltstiften (bij opdracht 1) Bij opdracht 5: • Viltstiften • Vloeipapier (of koffiefilter) • Een kom met wasknijper • Knijpers • Draad of touw • Schaar

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 7 Science & Exploration

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Nodig:

Bij opdracht 6: • Kristalsoda • Parfumolie • Voedingsmiddelenkleurstof in diverse kleuren (onder andere te koop bij een Indische toko) • Beker • Eetlepel • Theelepel • Potje met deksel of een plastic puntzakje Bij opdracht 7: • Afwasmiddel • Shampoo • Douchegel • Vloeibaar wasmiddel • Vloeibare handzeep • Water • Slaolie • 5 potjes • Eetlepel • Theelepel • Watervaste stift

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 7 Science & Exploration

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Verloop van de les Start

Opdrachten (kern van de les) Afronding

Korte uitleg van de bedoeling van deze les. Deel de leerlingen op in groepjes van twee. Deel de werkbladen uit. De leerlingen maken in groepjes de opdrachten. Loop rond en help waar nodig. Bespreek de opdrachten die ze gedaan hebben kort na. Vraag na afloop wat de leerlingen van deze les hebben geleerd. Hebben ze nu een beeld bij de wereld van Science & Exploration? Laat ze het terugkoppelen. Vraag wat de leerlingen ervan vonden. Hoe lijkt het hen om te werken in deze wereld? Zo ja, welke beroepen spreken hen aan?

Antwoorden lesbrief De wereld van Science & Exploration Verkenning 1) Collage maken Producten verschillen. De beoordeling is afhankelijk van totaalbeeld, creativiteit en inzet. N.B. U kunt er ook voor kiezen bij deze opdracht leerlingen het bedrijf te laten opzoeken. Zie voor adressen en aanwijzingen hoofdstuk 8.

In het labâ&#x20AC;Ś 2) Kijkje achter de schermen Kijk op www.feelthechemistry.nl > Video (mbo). Bekijk het videofilmpje over Allard. a. Shell b. Kunststof bekers, bestek en korrels c. Monsters tappen, pompen overschakelen, kleine werkzaamheden d. Operator 3) Wat heb jij aan je voeten? a. 1

Herenschoen

Leer

Onderhoudsvriendelijk

Dames hakschoen

Hard kunststof

Uitstraling

Hardloopschoen

Siliconen gel

Vering

Kaplaarzen

Rubber

Waterdichtheid

b. Optimale vering, soepelheid, lichtgewicht

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 7 Science & Exploration

PS O

Aanwijzingen voor de docent

4) Waarvan zijn auto’s gemaakt? a. ➊ Rubber

Banden

- Contactoppervlak geeft mee

➋ Plaatstaal

Carrosserie

- Licht en sterk - Gestroomlijnd

➌ Kunststof

Dashboard, stuur, binnenwerk

- Goedkoop - Licht van gewicht, - Makkelijk in allerlei vormen te maken

➍ Glas

Ruiten

- Transparant/ kun je door kijken

➎ Stof/koperdraad

Bijvoorbeeld: stoelbekleding/ elektronica

Zacht, in kleuren uit te voeren, enzovoort.

b. Materiaal frame: staal/aluminium Verder: rubber, kunststof, aluminium, carbon, plastic c. Antwoorden verschillen

Onder de microscoop beweegt van alles 5) Operatie verborgen kleuren a. Opdracht nauwkeurig uitvoeren b. Het water kruipt omhoog in het papier. De kleuren gaan met het water mee omhoog. Je ziet nu uit welke kleuren de inkt is samengesteld. Zwarte inkt blijkt te bestaan uit een mengsel van rode, groene en gele inkt. c. Nauwkeurig werken; met ingewikkelde machines werken; met vloeibare stoffen werken; het proces bewaken d. Eigen antwoorden e. Eigen antwoord f. Kleding, agenda, iPod, pennen, enzovoort. 6) Badzout maken a. Proef uitvoeren. Antwoorden verschillen (bijvoorbeeld de kleuren zijn door elkaar heen gelopen) b. Omdat je dan geen droge huid krijgt. c. 1. Chemische stoffen mengen 2. Nauwkeurig een stappenplan volgen 3. Reacties van stoffen bekijken en beoordelen d. 1. Wereld 2 Voeding & Vitaliteit 2. Wereld 3 Mens & Medisch

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

k e

Wereld 7 Science & Exploration

PS O

Aanwijzingen voor de docent

7) Afwassen doe je niet voor niks! a. Proef uitvoeren. Antwoorden verschillen. Bijvoorbeeld de verschillen zijn niet goed zichtbaar. b. Dat er moleculen in zitten, dat het olie en water laat mengen, dat zeepmoleculen lang en dun zijn. c. Weten wat er voor stoffen in een product zitten Weten hoe stoffen op elkaar reageren Weten welke materiaaleigenschappen verschillende materialen hebben Nauwkeurig werken Volgens de voorschriften werken Met hulpmiddelen en machines kunnen werken

Science & Exploration: mijn wereld? 8a) Wat kan ik goed? Antwoorden verschillen 8b) Hoe zien anderen mij? Antwoorden verschillen 9) Wat vind ik leuk? Antwoorden verschillen 10) Welk werk hoort daarbij? a. Bijvoorbeeld: • Medicijnen, levensmiddelen of cosmetica controleren op schadelijke stoffen • Controleren van bloedonderzoek • Onderzoek doen in laboratorium naar micro-organismen • Onderzoek doen in ziekenhuis naar bacteriën, ziektekiemen en virussen • Watermonsters nemen en bewerken • Productmetingen doen

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Antwoorden verschillen. Mogelijke antwoorden: • Om te zorgen voor goed werkende ziekenhuizen. • Om te zorgen dat de dokters en andere medici hun werk goed kunnen doen. • Om te zorgen voor de volksgezondheid (goede medicijnen, voedingsstoffen, cosmetica). • Om te zorgen dat mensen de producten (of voeding) kunnen krijgen die ze nodig hebben. • Om te zorgen dat nieuwe producten goed voldoen en veilig zijn. • Om te zorgen dat producten steeds beter worden, doordat nieuwe materialen ontwikkeld worden

Bijvoorbeeld: • Medisch technicus • Apothekersassistente • Fijnmechanicus in ziekenhuis • Medewerker laboratorium • Verkoopmedewerker

k e

Wereld 7 Science & Exploration

PS O

Aanwijzingen voor de docent

• Ziekenhuismedewerker • Assistent opticien • Instrumentenmaker d. Eigen keuze 11) Waar ben ik goed in? a. Eigen antwoord b. Idem c. Idem d. Idem

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Inhoud • Tips en suggesties voor excursies, gastlessen en expertmeeting • Handleidingen voor evaluatie • Handige links • Adressen van technische bedrijven in elke regio • Overzicht bestaand PSO lesmateriaal

Inleiding:

Techniek beleven in de praktijk, dat kan! De wereld van techniek komt pas echt tot leven als je een bedrijf of organisatie bezoekt. Als je materialen en producten in je handen hebt en het door een technische bril bekijkt. En wanneer je kunt praten met experts. In dit onderdeel vindt u tips, advies en draaiboeken voor een succesvolle invulling van:

• Bedrijfsbezoek • Excursie

• Gastles • Expertmeeting

Met concrete checklists en programmasuggesties kunt u zorgen voor een boeiende ervaring voor de leerlingen. Een goede voorbereiding zorgt ervoor dat de aandacht van de leerling beter wordt vastgehouden en de inhoud beter overkomt. Daarnaast vindt u in dit onderdeel een adressenlijst voor (technische) bedrijven bij u in de buurt. Ook hebben wij voor u alle relevante instanties, websites en opleidingen geselecteerd.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Wat:

Bedrijfsbezoek/Snuffelstage Ongedwongen ruiken aan het vak: eigen ervaringen zijn belangrijk in de beeldvorming van elke leerling. Een snuffelstage of individuele meeloopdag is voor leerlingen dé mogelijkheid te onderzoeken of een loopbaan in de techniek iets voor hem of haar is. In tegenstelling tot echte stages is een snuffelstage niet direct gericht op het verkrijgen van beroepsbekwaamheden. Een snuffelstage is een laagdrempelige manier om kennis te maken met een beroep of sector. Hoe leuker, hoe beter. Laat de leerling dus niet alleen rondkijken, maar waar mogelijk ook zelf taken uitvoeren! Waar naar toe? Om een bedrijf in uw regio te vinden voor een bedrijfsbezoek, kijk op: www.technet.nu en www.innovam.nl.

Tip:

Wat:

Bezoek de site www.kominhetleerbedrijf.nl ‘Kom in het leerbedrijf’ is een jaarlijkse actie waarbij leerlingen onder begeleiding van een docent een bedrijf kunnen bezoeken. Zo zien zij met eigen ogen hoe het eraan toe gaat op de werkvloer.

Excursie Op excursie krijgen leerlingen echte beelden mee van de wereld waarin mensen met allerlei beroepen werken aan diverse producten en diensten. Een excursie kan een onvergetelijke ervaring voor het leven zijn. Een goed voorbereid bedrijfsbezoek geeft een leerling de meeste informatie over het reilen en zeilen in een bepaald beroep of beroepsgroep. Het belicht ook de bijbehorende zaken en gewoonten: de bedrijfscultuur dus. Waar naar toe? Om een bedrijf in uw regio te vinden voor een excursie, kijk op: www.technet.nu en www.colo.nl. Draaiboek bedrijfsbezoek en excursie Een bedrijfsbezoek kan zowel klassikaal als door groepjes leerlingen uitgevoerd worden. Bij voorkeur onder begeleiding van een docent. In veel situaties zullen scholen in het kader van PSO onderwijs kiezen voor een klassikale excursie. Om een optimaal rendement uit een excursie te halen, is een goede voorbereiding belangrijk. In deze PSO ideeënbox vindt u een uitgewerkt draaiboek voor een goede excursie.

Voorbereiding:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

• • • •

Wat is de doelgroep? Welke voorkennis hebben de leerlingen? Maak afspraken over vervoer, verzekering, begeleiding door de school Hoe staan de eigen medewerkers tegenover het bezoek? Informeer alle medewerkers. • Maak de groep leerlingen niet te groot.

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Aandachtspunten vooraf voor het bedrijf: • Spreek vooraf de verwachte gang van zaken door. De verantwoordelijkheid over het gedrag van de groep ligt bij de docent, maar de veiligheid van de groep tijdens het bedrijfsbezoek ligt bij het ontvangende bedrijf. • Zorg dat alle praktische zaken vooraf geregeld zijn, zoals: een contactpersoon bij aankomst, routebeschrijving, parkeermogelijkheid, ontvangst (incl. drankjes). • Zorg voor een veilige routing door de bedrijfsruimte. Er komen achttien tot dertig beweeglijke jongeren binnen die zo’n uitstapje niet gewend zijn. Ze kunnen zich uitgelaten gedragen. • Zorg ervoor dat de leerlingen niet in onveilige situaties kunnen komen. Door gedeeltes af te bakenen, gevaarlijk gereedschap en dergelijke op te ruimen en heel duidelijke gedragsregels af te spreken. Doe dit direct na binnenkomst van de groep. • Zorg dat de toiletten schoon en duidelijk vindbaar zijn (met bordjes of briefjes). • Let op hoe de ontvangstruimte er uit ziet. Opgeruimd, veilig, ruim genoeg. Ben je hier verstaanbaar voor de hele groep? • Zorg dat tijdens het programma minimaal drie medewerkers assistentie verlenen. Zij zijn ook nodig voor het begeleiden van eventuele opdrachten. Planning programma: a. Ontvangst/begroeting b. Vertel uw verhaal op de werkvloer, tussen machines en gereedschap. c. Licht kort de opbouw van het programma toe. d. Stel u persoonlijk voor en geef een korte presentatie over het bedrijf. Geef een korte toelichting op het bedrijf met enkele basisgegevens. Hoeveel medewerkers zijn er? Welke werkzaamheden worden er uitgevoerd? Welke (eind) producten worden gemaakt die ook de leerlingen kennen? Welke capaciteiten moet je hebben om hier te werken? Laat alle facetten van het bedrijf zien. Tip:

Een prikkelende inleiding is mogelijk door een vraag te stellen over techniek in de omgeving van de leerling, waarin uw bedrijf een rol heeft. e. Bouw het verhaal op via een rondleiding langs diverse bedrijfsonderdelen. Laat diverse medewerkers (die makkelijk praten) een rol spelen bij de excursie. Laat ook de eindproducten zien. f. Laat leerlingen, indien mogelijk, een korte, eenvoudige handeling uitvoeren. Bijvoorbeeld een gaatje boren, iets buigen of zagen, een reparatie doen of iets dergelijks. Een kort of klein klusje maakt al een grote indruk! Een of meerdere opdrachten kunnen ook de basis vormen van de excursie. g. Laat leerlingen medewerkers interviewen over hun werk. h. Geef de leerlingen na afloop van de rondleiding gelegenheid tot het stellen van vragen en het delen van hun ervaringen. i. Afsluiting, eventueel met eten en drinken, en het meegeven van gadgets en promotiemateriaal van het bedrijf.

Doelen:

Meer informatie:

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De leerling ziet met eigen ogen hoe het dagelijks leven in het bedrijf er uitziet en wat van de medewerkers verwacht wordt. De leerling ziet wat er bij komt kijken om een bepaald product te maken. www.techniektalent.nu/instroom 3

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Wat:

Gastles Haal een vakman in de klas. Een man of vrouw uit de praktijk kan in een les veel informatie geven over zijn of haar beroep en de wereld daar omheen. Een goede gastspreker kan inspirerend zijn voor iemands latere keuze. Met een goed voorbereide gastles is de kans groot dat een aantal leerlingen warm gemaakt worden voor het vak. Een gastles is eenvoudiger te organiseren dan een excursie. Hoe vind ik in een geschikte gastspreker? Kijk voor bedrijven in uw regio op: www.technet.nu. Aandachtspunten vooraf voor de gastspreker: • Vertel het verhaal zo persoonlijk mogelijk. Vertel over eigen ervaringen en vraag leerlingen wat zij willen met hun toekomst. Houd rekening met de korte aandachtsboog (maximaal tien minuten) van leerlingen. • Vermijd vaktermen en jargon. Leg als het niet anders kan jargon goed uit. • Geef praktische informatie over beroepen, salaris, vooropleiding, combinatie leren en werken en doorgroeimogelijkheden. • Geef informatie over een werkdag. Wat doe je op een dag? Werk je binnen of buiten? Hoe zijn de sfeer en collega’s? • Veel mensen denken bij techniek nog aan ‘vies’ en ‘zwaar’ werk. Vertel eventueel over arbo- en milieumaatregelen. En over het belang van veilig werken. Behandel ook de snelle ontwikkelingen in de techniek. • Vraag leerlingen naar hun achtergrond. Zijn ze daadwerkelijk geïnteresseerd?

Tip:

Bekijk ook www.techniektalent.nu/instroom voor meer informatie over het organiseren van bedrijfsbezoeken. Draaiboek gastles (voor de gastspreker) Vooraf: • Maak vooraf een planning (in overleg met de docent). • Verplaats u in het voorkennisniveau van de leerlingen. • Overleg met de docent over de afstemming van de gastles op het lesprogramma • Neem typerende materialen en gereedschap mee. • Denk aan alle hulpmiddelen, zoals computer met beamer, bedrijfsinfo, folders, gadgets en dergelijke. Opbouw gastles: a. Persoonlijke introductie. Wie bent u? Waar werkt u? Wat voor werk doet u? Wat doet uw bedrijf? Hoe bent u in het vak gekomen? Waarom vindt u het werk leuk? Licht ook de opbouw van de gastles toe! b. Presentatie over het bedrijf/vak. Dit kan met ondersteuning van een bedrijfsfilm of powerpointpresentatie. Ga in op het werk in uw branche, technieken, materialen en gereedschap waarmee gewerkt wordt, vaardigheden en taken in uw bedrijf. c. Korte quiz met circa vier meerkeuzevragen over de presentatie en de kennis van de groep. Hiermee wordt de oplettendheid en betrokkenheid gestimuleerd. d. Gelegenheid voor vragen en eigen inbreng van leerlingen. e. Afronding, met eventueel uitnodiging voor een bedrijfsbezoek en het uitdelen van gadgets van het bedrijf.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Wat:

Expertmeeting Een expertmeeting is een dag waarop een groep of een klas leerlingen een bedrijf bezoekt om zich te verdiepen in een bepaalde technologie of een technologisch thema. Dit doen zij door in kleine groepjes verschillende professionals of studenten in het bedrijf te interviewen, waarna zij zelf als ‘experts’ de resultaten aan elkaar presenteren. Waar naar toe? Om een bedrijf in uw regio te vinden voor het organiseren van een expertmeeting, kijk op: www.technet.nu en www.innovam.nl Draaiboek: zie bedrijfsbezoek. Verwerking: Na afloop laat u de verschillende groepen een presentatie geven over het bedrijfsbezoek. Elke groep heeft andere informatie verkregen en is nu expert voor de rest van de klas. Dit is het beste te organiseren door middel van een korte (powerpoint) presentatie per groep.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Wat:

Meer informatie Wilt u na het gebruik van de lesbrieven nog meer weten over de mogelijkheden van techniek voor uw leerlingen? Hieronder vindt u zoveel mogelijk relevante informatie over organisaties, vervolgopleidingen en dergelijke op een rij: www.techniektalent.nu • TechniekTalent.nu is een uniek samenwerkingsverband van bedrijfsleven, opleidingsfondsen, koepelorganisaties en scholen. Doel: meer instroom en behoud van jonge mensen in de techniek. www.techniektalent.nu/instroom • Informatie, checklists, draaiboeken en meer praktische handreikingen voor technisch PSO onderwijs. www.technet.nu • TechNet is een initiatief van TechniekTalent.nu en het Platform Bèta Techniek. TechNet moet de samenwerking tussen technische bedrijven en de scholen in hun regio bevorderen. www.kenteq.nl • Site van kennis- en adviescentrum voor technisch vakmanschap. www.innovam.nl • Kenniscentrum voor de mobiliteitsbranche. www.pmlf.nl • Kenniscentrum PMLF levert een bijdrage aan voldoende gekwalificeerd personeel in de sectoren Proces- en Operationele techniek, Milieutechniek, Laboratoriumtechniek en Fotonica. Kenniscentrum PMLF is hierbij de schakel tussen het bedrijfsleven, de onderwijsinstellingen en de overheid. www.mobiliteitsmatch.nl • Via deze website kunt u een bedrijf voor een bedrijfsbezoek zoeken voor de voertuigenbranche. (Innovam) www.youtech.nl • Multimedia online techniekplatform. Met onder meer verbeelding van de zeven bèta werelden van techniek en tientallen korte filmpjes over (werken in de) techniek en het dagelijks leven. Ook: doe de techniektest. Welk bètatype ben jij? www.betamentality.nl • Achtergrondinformatie over het bètamentalitymodel (vier typen) en de zeven bètawerelden van techniek. www.platformbetatechniek.nl www.colo.nl • Koepelorganisatie van kenniscentra. www.kominhetleerbedrijf.nl www.svgb.nl • Kenniscentrum voor beroepen in de gezondheidstechnische, creatief technische en ambachtelijk-technische sector.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Wat:

Meer technisch PSO lesmateriaal: Voor de lesbrieven in deze PSO ideeënbox is onder meer gebruik gemaakt van materiaal van de hieronder genoemde organisaties. Docenten die behoefte hebben aan verdieping voor een specifiek onderdeel van de techniekles kunnen dat bij hen vinden. Techniektalent.nu • Boekje ‘Wat kun jij na je vmbo in de techniek?’ Innovam groep: • PSO ideeënmap voertuigentechniek (2000, 2002) • Koffer trucktechniek PMLF: • Draaiboek Praktische sector oriëntatie voor vmbo • Draaiboek Bedrijfsexcursie voor vmbo Voor de procesindustrie en laboratoriumtechniek Kenteq: • Beroepenfilms (www.techniekinbeeld.nl) www.watt.nl • Watt – Werken in de energie • Toolbox Praktische sector oriëntatie www.bureautop.nl • Robotje. Een zelfbouwpakket voor het maken van een robot in zestien lessen. www.c3.nl • Lesmateriaal waaronder tientallen proefjes van stichting C3, communicatie centrum chemie. www.vmbo-installatietechniek.nl • Praktijkgericht digitaal lesmateriaal van techniekdocent Ben Pennings.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Haal techniek dichterbij

PS O

Aanwijzingen voor de docent

Wat:

Adressen bedrijven en opleidingen: Relevante en beschikbare bedrijven per regio, voor bedrijfsbezoeken, excursies en gastlessen: Technet: TechNetkringen Zie: www.technet.nu. TechNet richt zich vooral op de samenwerking tussen vmbo en de technische bedrijven in hun regio. Bedrijven kunnen scholen adviseren over het meer praktijkgericht vormgeven van het onderwijs. Het beoogde resultaat: jongeren daadwerkelijk interesseren voor technisch vakmanschap. Scholen worden hier beter van, maar ook bedrijven. Het kunnen werven en vasthouden van vakbekwaam personeel is namelijk een belangrijke voorwaarde voor de continuïteit van de onderneming. Landelijk netwerk TechNet wil de kennis die inmiddels is opgebouwd uit dergelijke, veelal regionale, netwerken bundelen en verspreiden. Op die manier wordt een landelijk netwerk gecreëerd waarin iedere partij iets interessants kan vinden. Scholen en bedrijven die al samenwerken, kunnen er collega’s ontmoeten om zo hun activiteiten uit te breiden. Scholen en bedrijven waarbij samenwerking nog ontbreekt, kunnen advies krijgen bij het opstarten van een nieuwe kring. Een netwerkkring dient te bestaan uit minimaal één school die een samenwerkingsverband heeft met minimaal acht bedrijven. Netwerk vinden? Door het invoeren van de postcode ziet u op een kaart welke scholen en bedrijven er in uw regio actief zijn in TechNet. Zo kunnen scholen en bedrijven zelf initiatief nemen tot het leggen van contacten met mogelijke partners. In elke regio is er een steunpunt van Technet actief. Bedrijven die ook willen deelnemen, kunnen zich aanmelden bij TechNet. Zie ook: www.technet.nu

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

PSO ideeĂŤnbox

techniek

leerlingenbladen

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 1

Naam ..................................................................................... Naam:......................................................................................... Klas ...................................................................................... Klas:...........................................................................................

Impact voor dagelijks leven: Met water en energie heb je dagelijks te maken. Je douchet en gebruikt de wc. Soms vaar je op een boot. Je leeft in een land met genoeg water. Er stroomt schoon drinkwater uit de kraan, die aangesloten is op een waterleiding. Het lijkt vanzelfsprekend, maar is het niet. Leidingen worden aangelegd en onderhouden zodat water overal voorhanden is. Je omgeving blijft schoon doordat mensen ons water controleren en zorgen dat er niet zomaar ergens afval wordt gedumpt. Ook heb je energie nodig. Anders heb je geen stroom, warm water, licht, de computer en noem maar op. Willen we over genoeg energie beschikken, dan moeten we er zuinig mee gaan. Dat kan met nieuwe, zuinige apparaten. Maar ook door huizen te isoleren en duurzame energie te gebruiken. Denk aan windmolens en zonnecollectoren.

Werken in deze ‘wereld’ Werken in de wereld van Water, Energie en Natuur. Daarbij kun je je van alles voorstellen. Denk aan de aanleg van verwarming, gas, airco en waterleidingen in huizen. Maar ook aan het onderhoud en repareren hiervan. Het monteren van milieubesparende apparaten of isoleren van muren hoort er ook bij. Heel wat anders is de scheeps- en jachtbouw. Je bouwt een schip met alles wat er op en aan hoort: de installaties aan boord, de motoren en pompen. Voor al dit werk gebruik je je handen en hoofd. Je ziet snel resultaat van je werk. Het gaat niet alleen over ‘maken’. Je kunt ook denken aan het controleren van het milieugedrag van mensen en bedrijven. Je zorgt ervoor dat lucht, bodem en water schoon blijven. Ook moet je denken aan het opwekken van energie uit wind en water. In deze wereld werk je aan een schone toekomst! Misschien is dat ook jouw toekomst? Doe de opdrachten en ontdek nog veel meer over de beroepen en opleidingen die deze wereld te bieden heeft.

Kernbegrippen: Milieu, milieuvervuiling, milieucontrole, installatietechniek, technische installaties, scheepstechniek, energiebronnen, duurzame energie en isolatie.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 2

0 Verkenning

Collage maken Je werkt samen Lees de introteksten over de wereld van Water, Energie en Natuur. Probeer hier nu voor jezelf een beeld bij te vormen. Hoe ziet deze wereld van techniek er volgens jou uit? Zoek daarvoor zoveel mogelijk foto’s en plaatjes die volgens jou bij deze wereld horen. Denk aan beroepen, apparaten, materialen en gereedschap. Print of knip de plaatjes uit en plak ze op een groot vel papier. Een powerpointpresentatie maken mag ook! Overleg met je docent.

A : ‘Water stroomt...’ Je vindt het normaal dat er altijd drinkwater uit de kraan komt. Helder, koel en schoon. Hoe komt dat water zo schoon jouw huis binnen? Aanleggen van drinkwaterleidingen in huis is het werk van de installateur. Belangrijk is dat daarbij geen lekkages en vervuiling ontstaan. Ook voor het verwarmen van het huis zijn leidingen en apparaten nodig. Vergeet bijvoorbeeld niet je dagelijkse douche! En ben je ook blij dat je in de keuken zonder ontploffingsgevaar een maaltijd kan bereiden op het gasfornuis? Huizen en gebouwen liggen vol met leidingen. Je ziet ze niet, maar ze doen hun werk prima, zolang ze niet lekken en goed zijn aangelegd.

1) De werkdag van een monteur Ga naar de site www.techniekinbeeld.nl Kies ‘video Monteur woningbouw’. Bekijk het filmpje goed en beantwoord de volgende vragen: a. Wat gaat de monteur in het filmpje doen? A Een ketel vervangen B Een huis bouwen C Een warmwaterleiding aanleggen

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 3

b. Je ziet de monteur een aantal handelingen uitvoeren. Welke horen daar bij? - vink aan Handeling:

Ja:

Pijp buigen Contact met de klant Koppeling aansluiten Muur metselen Berekening maken Lassen Overleggen met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s Ketel rechthangen Buis afzagen

c. Er kan veel mis gaan als de monteur zijn werk niet goed doet: Wat hoort er niet bij? A De installatie zal ontploffen B De woning blijft koud C Het kraan- en douchewater blijft koud D Er ontstaat lekkage d. Vind je dit werk leuk, denk je? Zo ja waarom: .............................................................................................................................................................................................................

Zo nee, waarom niet .............................................................................................................................................................................................................

e. In welke gebouwen kun je als monteur zoal werken? - vink aan Schoolgebouw Woning Ziekenhuis Kantoor Kerk Transformatorhuisje 2) Hoe wordt het warm op school? De kans is groot dat je in een verwarmd lokaal zit tijdens deze les. a. Kijk om je heen. Welke dingen hebben allemaal met de verwarmingsinstallatie te maken? ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

b. Teken het lokaal schematisch en teken alles in wat met verwarming, airco en waterleiding te maken heeft. Probeer het zo nauwkeurig mogelijk te doen!

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 4

c. Voel aan de radiator. Hoe warm is deze? Warm Heet (Omcirkel wat juist is)

Koud

d. Kijk naar het weer (temperatuur) buiten. Staat de verwarming in jouw lokaal: Te hoog Te laag Precies goed

(Omcirkel wat juist is)

e. Waarom is het belangrijk dat een schoolgebouw niet te warm of te koud is? .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r

W at

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 5

B Schone lucht en bodem Het water uit de kraan is schoon, net als je leefomgeving. Maar dat gaat niet vanzelf. Door de kwaliteit van bodem, water en lucht in de gaten te houden en te controleren op het lozen van gif en afval blijft het schoon in ons land. Om het milieu in de toekomst goed te houden, wordt gewerkt aan duurzame energie. Dat kan door zonnepanelen en windenergie, maar ook heel simpel, door huizen en gebouwen goed te isoleren.

zuivering c

transport a opslag d winning b

4) Zuiver drinkwater voor iedereen Bekijk figuur 1 (Figuur 1) 3) a. 1 2 3 4

Bekijk figuur 1 Wat hoort bij wat? Maak de juiste combinaties. Het water moet gezuiverd worden. : .............. Dat wordt opgeslagen in kelders. : .............. In de huizen moet het veilig door leidingen naar de tappunten. : .............. Daarna moet het vanaf het distributiestation door leidingen naar de huizen gepompt worden. : ..............

b. Wat kan er mis gaan bij het maken van zuiver drinkwater? ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c) Welke beroepen hebben volgens jou allemaal met figuur 1 te maken? - vink aan Milieu-inspecteur Voetbalcoach Medewerker waterzuiveringsbedrijf Akkerbouwer Laborant Vrachtwagenchauffeur Installatietechnicus Kraanmachinist

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 6

4) Energie bij jou thuis Bekijk de volgende website: http://www.eigenhuis.nl/VerenigingEigenHuis/Wonen/Energie/ Hoebesparen/Energiehuis.htm > Ga naar het energiehuis. Veel huizen kunnen veel energiezuiniger. Want veel warmte lekt naar buiten via ramen, wanden, daken en kieren. a. Klik op ‘grootschalige maatregelen’. Waar kun je het huis isoleren? ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

b. Kies een van de besparende maatregelen. Hoe kun je energie besparen? ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. Doen jullie thuis ook aan energiebesparing? Schrijf op hoe: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

5) Duurzame energie heeft de toekomst! Je ziet hieronder een huis met een zonnecollector op het dak. a. Wat krijg je op figuur 2 ‘gratis’ van de zon? ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

b. Noem drie vaardigheden die je moet kunnen om de installatie op figuur 2 aan te leggen: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. Als jij installateur bent, hoe kun je dan het beste bijdragen aan duurzame energie en het milieu? (Meerdere antwoorden goed)

A B C D

Door het installeren van een zonneboiler. Een klant adviseren een Hoog Rendement ketel te kopen. Door de radiatoren bij elke klant dicht te draaien. Door met de fiets naar het werk te gaan.

(figuur 2)

d. Kijk rond op jouw school. Misschien valt hier wel aan energiebesparing te doen! Gaat de school zuinig om met energie? - vink aan Zonnecellen aanwezig De ramen hebben dubbel glas Het dak is geïsoleerd Na schooltijd worden alle lichten uitgedaan Het water wordt verwarmd met een warmtepomp

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 7

e. Bedenk drie (technische) beroepen die zich bezig houden met een beter milieu: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

C Te water Je stapt aan boord van een schip, zeiljacht of veerpont. Denk jij dan ook na waarom je blijft drijven? Om veilig te varen is veel techniek nodig. In de scheepsbouw wordt daar aan gewerkt. Ook aan boord barst het van de techniek: motoren om het schip te laten varen, een pompinstallatie om het schip droog te houden. En generatoren voor de stroomvoorziening aan boord. Want daar moet een schip zelf voor zorgen.

6) Drijfvermogen: Laat een potje drijven Bekijk figuur 3

(Figuur 3) Waarom blijft iets drijven? Kijk maar naar het plaatje. Ook een boot van ijzer, dat zelf heel zwaar is, blijft drijven. a. Hoe werkt het? Laat een potje met deksel erop drijven in een bak met water. Duw hem omlaag. Wat gebeurt er als je het potje loslaat? .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 8

Wat zit er in het potje?

Laat het potje nogmaals in het water, nu zonder deksel.

Wat gebeurt er?

Wat was het verschil met en zonder deksel?

b. Je hebt de proef nu uitgevoerd. Hoe ging dat? - vink aan Ik vond het makkelijk Ik snapte niet goed wat ik moest doen Dit had ik wel eens vaker gedaan Ik begrijp niet waardoor iets blijft drijven Ik vond het leuk Als ik ga werken, wil ik ook iets met water doen

D ‘Water, Energie en Natuur ’: mijn wereld?’ 7) Wat kan ik goed? a) Kruis aan wat bij jou past in de onderstaande tabel, kolom 1. 8)

Hoe zien anderen mij? Laat je antwoorden bij 1) lezen door: a. je ouders b. een klasgenoot en hun mening invullen in kolom 2 en 3 van de tabel. Komt het overeen?

Passen de volgende vaardigheden en eigenschappen bij jou? G = goed, R = redelijk, S = slecht Persoonskenmerken en –vaardigheden

1. Vind ik zelf:

2. Vinden mijn ouders

3. Vindt mijn klas genoot:

Vul in G/R/S 1

Ik kan goed rekenen

Ik kan goed uitleggen wat ik bedoel

Ik kan me op elke opdracht goed concentreren

Ik kan goed zelfstandig werken

Alleen werken doe het liefst

Ik kan met mensen werken

Iets maken met mijn handen doe ik graag

Iets doen voor de samenleving vind ik leuk

Ik ben creatief

Ik ben praktisch

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 9

Ik ben handig

Ik heb verantwoordelijkheidsgevoel

Ik kan goed oplossingen bedenken

Ik kan goed tegen veranderingen

Ik kan werken onder tijdsdruk

Ik heb doorzettingsvermogen

Ik kan geduldig werken

Ik werk heel precies

Ik ben sportief

Uitzoeken hoe iets in elkaar zit vind ik leuk

9) Wat vind ik leuk? Het is nog erg vroeg om nu al te weten wat je wilt worden. Maar interesses heb je vast wel. Bekijk de volgende lijst met activiteiten en geef aan wat jij leuk vindt: Iets doen met: 1

Boten

Mensen helpen

Autoâ&#x20AC;&#x2122;s

Energie

Verkopen

Metaal

Eigen baas zijn

Veiligheid

Controleren

Schoon water

Op pad/op verschillende locaties werken

Klanten bedienen

Repareren van dingen

Buiten in de open lucht werken

Waarbij je veel met je handen werkt

Computers

Gereedschap werken

Aanleggen van leidingen

Bouwtekeningen

Samenwerken

Iets monteren/in elkaar zetten

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Graag

Misschien

Zeker niet

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 10

10) Welk werk hoort daarbij? (Werk samen of in drietallen) Lees nogmaals de introtekst. Om te weten of je in de wereld van Water, Energie en Natuur wilt werken, moet je eerst weten welk werk daar allemaal bij hoort! Noem vijf dingen (werkzaamheden) uit de wereld van Water, Energie en Natuur : 1 ........................................................................................................................................................................................................ 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Waarom wordt dat werk gedaan, dat jij hebt opgeschreven? Waarom is het nuttig voor andere mensen? 1 ........................................................................................................................................................................................................ 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Bedenk vijf beroepen die bij dat werk horen. 1 ........................................................................................................................................................................................................ 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Wissel de antwoorden nu uit met je groepsgenoten. Je hebt vast niet allemaal hetzelfde opgeschreven. Pas de antwoorden nu aan tot rijtjes waar je het allemaal mee eens bent! 1 ........................................................................................................................................................................................................ 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... 11) Waar ben ik goed in? Als je tijd hebt: bekijk ook de filmpjes op www.youtech.nl a. Kies nu een beroep uit dat je zelf het leukst en het beste bij jezelf vindt passen uit de wereld van Water, Energie en Natuur. Schrijf erachter welke interesses van jou daarbij passen. Beroep:

Mijn interesses:

.................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

uu r at N gi e ne r ,E

el d

W at

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

PS O

Lesbrief 1 blad 11

b. Ondervraag elkaar! Stel vragen over het ideale beroep. Denk aan vragen als: ‘waarom die keuze?’, ‘wat lijkt je er leuk aan?’, ‘wat lijkt je minder leuk?’, ‘ben je geschikt hiervoor?’, ‘waarom dan wel?’. Schrijf de belangrijkste kenmerken op: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. Elke groepslid stelt na het interview eventueel zijn beeld bij en kiest zijn definitieve beroep in deze wereld. .............................................................................................................................................................................................................

d. Bespreek de lijst ook met je ouders. Vraag hen of ze vinden dat jouw antwoorden kloppen.

E Loopbaan GPS Heb je alle opdrachten gedaan? Ga nu naar www.loopbaangps.nl [o.v.b.] en ontdek jouw plaats in de wereld van Water, Energie en Natuur.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 1

Voeding & Vitaliteit Eten en drinken doe je elke dag. Maar vraag je je wel eens af waarom die nieuwe vla zo bijzonder smaakt? Er komt veel bij kijken om al die toetjes en andere nieuwe producten te maken. Voordat de nieuwste sauzen en vla in het supermarktschap liggen, moet er veel onderzoek gedaan worden. Gezond leven, dat wil je ook. In eten zitten verschillende stoffen. Van alles heb je een bepaalde hoeveelheid nodig. Verkeerd eten kan leiden tot gezondheidsproblemen en overgewicht. Wie verstand heeft van gezond voedsel, kan andere mensen helpen en adviseren om gezonder te leven.

Werken in deze ‘wereld’ De hele dag met eten en drinken bezig zijn, omdat het je werk is. Hoe lijkt je dat? Je helpt en begeleidt mensen. Het is werk waarvoor creativiteit nodig is. Wie bijvoorbeeld werkt als kok, voedingsassistent of begeleider in een fitnesscentrum, houdt zich bezig met voedsel. In deze wereld kun je mensen helpen om ongezonde eet- en leefgewoonten af te leren. Dat is afwisselend werk. Ook in de zorg moet je verstand van voeding hebben. Je moet wel weten wat voor stoffen in al dat voedsel zit, zoals melk, vlees en granen of snoep en chocolade. Je weet alles over vitamines, mineralen, vet en koolhydraten, maar ook van smaken en vormen. Met die kennis kun je ook nieuwe voedingsmiddelen helpen ontwikkelen: bijvoorbeeld een nieuwe smaak soep of een nieuw, gezond toetje. Het is belangrijk werk dat elke dag nodig is. Misschien is dat ook jouw toekomst? Doe de opdrachten en ontdek nog veel meer over de beroepen en opleidingen die deze wereld te bieden heeft.

Begrippen Laboratoriumwerk, voedingsleer, voedingsmiddelentechnologie, productontwikkeling, gezondheid en welzijn

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 2

Verkenning

1) Collage maken Je werkt samen Lees de tekst op pagina 1. Probeer hier nu voor jezelf een beeld bij te vormen. Hoe ziet deze wereld van techniek er volgens jou uit? Zoek daarvoor zoveel mogelijk fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en plaatjes die volgens jou bij deze wereld horen. Denk aan beroepen, apparaten, materialen en hulpmiddelen. Print of knip de plaatjes uit en plak ze op een groot vel papier. Een powerpointpresentatie maken mag ook! (Overleg met je docent)

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 3

Nieuwe voedingsproducten ontwikkelen Als je door een winkel dwaalt, zie je talloze producten. Voedsel in vele soorten en maten, kleuren en smaken. Melk met extra calcium, light voedsel, vla in vele smaakjes, noem maar op. Die producten zijn gemaakt om andere smaakjes aan te bieden die goed verkopen. Of omdat ze goed zijn voor je gezondheid. Om dat te kunnen maken, heb je kennis van gezonde voeding nodig. En je moet weten hoe het productieproces van voedingsmiddelen in elkaar zit.

2) Kijkje achter de schermen Kijk op www.feelthechemistry.nl > Video (mbo). Bekijk het videofilmpje van Kenneth Amzand (filmpje 1). a. Welke functie heeft Kenneth?.............................................................................................................. b. Bij welk bedrijf werkt hij?.......................................................................................................................... c. Noem drie producten die bij dit bedrijf worden gemaakt: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

d. Noem twee taken van Kenneth: ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

e. Wat zou jij leuk vinden aan het werk van Kenneth? .............................................................................................................................................................................................................

3) Op je gezondheid… Waarin zit de meeste vitamines? Doe de proef. Je hebt nodig: • 4 verschillende vruchtensappen (bijvoorbeeld appel-, sinaasappel-, druivenen ananassap) • 1 theelepel aardappelzetmeel • Water • Betadine (jodium) • 4 (borrel)glaasjes • Een limonadeglas • Druppelflesje (bijvoorbeeld van een leeg flesje oog- of neusdruppels) • Maatbeker • Theelepel

Meng één theelepel zetmeel met 100 ml water in een groot glas.

Voeg dan 10 druppels betadine toe om hem donkerblauw te maken.

Roer de oplossing goed door.

Doe in elk glas 2 eetlepels van de donkerblauwe oplossing.

Voeg dan 10 druppels vruchtensap Het sap wat het lichtst is per glas toe… Noteer welk sap je geworden na 5 minuten is in welk glas doet. het ‘gezondst’!

figuur 1

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 4

a. Voer de proef uit, volg de stappen op figuur 1. Lees de uitkomst: wat gebeurt er bij de proef? In de verschillende vruchtensappen zitten onder andere vitamines. Dat worden ook wel anti-oxidanten genoemd: stoffen die oxidatie tegengaan. Bijvoorbeeld het bruin worden van een appel, wat stopt als je er citroensap op doet. Het zetmeel en de betadine kleuren samen de vloeistof blauw. Doordat de anti-oxidanten reageren met de betadine, verdwijnt langzaam de blauwe kleur uit de vloeistof. Dus hoe lichter de oplossing, hoe meer anti-oxidanten in het vruchtensap zitten. b. Waarom is de sap die het lichtst kleurt na de proef de gezondste? .............................................................................................................................................................................................................

c. Door dit proefje te doen heb je een beetje voor laborant gespeeld. Welke handelingen van een laborant heb je gedaan? -Vink aanStoffen mengen Een oplossing maken Nauwkeurig druppels toevoegen De temperatuur meten Resultaten vergelijken Smaken testen

Bij deze proef heb je anti-oxidanten aangetoond. Belangrijke anti-oxidanten zijn vitamines. Er zijn veel verschillende soorten vitamines die je nodig hebt om gezond te blijven. Als je te weinig voedsel met vitamine C erin eet, kun je ziek worden. d. Zou je later proeven willen uitvoeren op je werk? Ja / Nee, want ...................................................................................................................................................................

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 5

Voedingsleer Welke stoffen zitten er in voeding? Wat heb je nodig om gezond te leven? Je leert dat in melk veel calcium zit, in vlees vooral eiwit, in graan juist koolhydraten. Wat een mens nodig heeft, hangt af van zijn gewoonten en hoe oud hij is. Voor opgroeiende kinderen gelden bijvoorbeeld andere regels dan voor zwangere vrouwen. Met kennis over voeding kun je mensen helpen gezond te eten. Maar ook een kok moet er verstand van hebben!

4) De ideale maaltijd Stel het ideale dagmenu samen voor jouw cliënt. Een dagmenu bestaat uit drie maaltijden en één tussendoortje. Kies uit de volgende maaltijdbestanddelen en omcirkel er maximaal acht. Let op: deze persoon moet net als iedereen zo gevarieerd en gezond mogelijk eten! Bekijk daarvoor eerst de Schijf van Vijf.

Portie aardappelen Koolhydraten

Boter Vet 2

Portie pasta

Portie gekookte groenten

Koolhydraten

Vitamines

1 biefstukje Vitamines

1 glas melk

1 bruine boterham

Appel Vitamines

Eiwit en water

Vitamines

Zak chips

1 glas sinasappel sap

Vet

Suiker, vitamine en water

Olijfolie Vet

Blikje cola

1 gehaktbal

Suikers en water

Eiwit en vet

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

1 croissantje Vet

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 6

5) Wat zit er in mijn eten en drinken? a. Verzamel drie verpakkingen van voedsel, bijvoorbeeld een pakje drinken, melk, chips, koekjes of iets anders. Op elke verpakking staan de ingrediĂŤnten vermeld. (Eventueel zorgt de docent voor diverse verpakkingen) Lees de verpakking en vul de tabel in: Product 1:

Pak halfvolle melk

Voedingswaarde:

Per 100 gr/100 ml:

Energie Eiwit Koolhydraten Vet Vitamines Lees de verpakking en vul de tabel in: Product 2: Voedingswaarde:

Per 100 gr/100 ml:

Energie Eiwit Koolhydraten Vet Vitamines Lees de verpakking en vul de tabel in: Product 3: Voedingswaarde:

Per 100 gr/100 ml:

Energie Eiwit Koolhydraten Vet Vitamines

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 7

b. Wat is gezonder? Vergelijk de ingrediënten van jouw drie onderzochte verpakkingen. Welk eten/drinken is het gezondst, denk je? Verpakking nr. ................., omdat .......................................................................................................................... .............................................................................................................................................................................................................

c. Kijk jij voor jezelf ook wel eens naar de ingrediënten van de voedingsmiddelen die je gebruikt? Ja / nee, want ................................................................................................................................................................... d. Het is voor fabrikanten verplicht om de ingrediënten op de verpakking te vermelden. Waarom is dat zo, denk je? .............................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 8

‘Voeding en Vitaliteit’: mijn wereld? 6) Wat kan ik goed? Kruis aan wat bij jou past in de onderstaande tabel, kolom 1. 7) Hoe zien anderen mij? Laat je antwoorden uit kolom 1) lezen door je ouders en een klasgenoot. Laat ze hun mening invullen in kolom 2 en 3 van de tabel. Komt het overeen? Passen de volgende vaardigheden en eigenschappen bij jou? G = Goed

R = Redelijk

Persoonskenmerken en –vaardigheden

Ik kan goed rekenen

Ik kan goed uitleggen wat ik bedoel

Ik kan me op elke opdracht goed concentreren

Ik kan goed zelfstandig werken

Alleen werken doe ik het liefst

Ik kan met mensen werken

Iets maken met mijn handen doe ik het liefst

Iets doen voor de samenleving vind ik leuk

Ik ben creatief

Ik ben praktisch

Ik ben handig

Ik heb verantwoordelijkheidsgevoel

Ik kan goed oplossingen bedenken

Ik kan goed tegen veranderingen

Ik kan werken onder tijdsdruk

Ik kan me verplaatsen in andere mensen

Ik kan geduldig werken

Ik werk heel precies en zorgvuldig

Ik ben zorgzaam

Ik werk heel precies volgens de regels

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

S = Slecht 1. Vind ik zelf:

2. Vinden mijn ouders

3. Vindt mijn klasgenoot:

G/R/S

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 9

8) Wat vind ik leuk? Het is nog erg vroeg om nu al te weten wat je wilt worden. Maar interesses heb je vast wel. Bekijk de volgende lijst met activiteiten en geef aan wat jij leuk vindt: Iets doen met: 1

Medicijnen

Mensen helpen

Smaken testen

Problemen van mensen oplossen

Voedsel

Proefjes doen

In een team werken

Veiligheid

Controleren

Regels en voorschriften opvolgen

Op pad /op verschillende locaties werken

Klanten bedienen

Mengen van stoffen

Binnen werken

Waarbij je met ingrediĂŤnten werkt

Computers

Laboratorium

Zorgen voor anderen

Het menselijk lichaam

Samenwerken

Graag

Misschien

Zeker niet

9) Welk werk hoort daarbij? (Werk samen of in drietallen) Lees nog een keer de tekst op pagina 1. Om te weten of je in de wereld van Voeding en Vitaliteit wilt werken, moet je eerst weten welk werk daar allemaal bij hoort! Noem vijf dingen (werkzaamheden) uit de wereld van Voeding en Vitaliteit : 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5..........................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

it lit e

Vi ta &

in g

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

Vo ed

PS O

Lesbrief 2 blad 10

Waarom wordt dat werk gedaan, dat jij hebt opgeschreven? Waarom is het nuttig voor andere mensen? 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Bedenk vijf beroepen die bij dat werk horen. 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Wissel de antwoorden nu uit met je groepsgenoten. Je hebt vast niet allemaal hetzelfde opgeschreven. Pas de antwoorden nu aan tot rijtjes waar je het allemaal mee eens bent! 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... 10) Waar ben ik goed in? Als je tijd hebt: bekijk ook de filmpjes op www.youtech.nl a. Kies nu een beroep uit dat je zelf het leukst en best bij jezelf vindt passen uit de wereld van Voeding en Vitaliteit. Schrijf erachter welke interesses van jou daarbij passen. Beroep:

Mijn interesses:

............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

b. Ondervraag elkaar! Stel vragen over het ideale beroep. Denk aan vragen als: waarom die keuze? Wat lijkt je er leuk aan? Wat lijkt je minder leuk? Ben je geschikt hiervoor? waarom dan wel? Schrijf de belangrijkste kenmerken op: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. Elk groepslid stelt na het interview eventueel zijn beeld bij en kiest zijn definitieve beroep in deze wereld. .............................................................................................................................................................................................................

d. Bespreek de lijst ook met je ouders. Vraag hen of ze vinden dat jouw antwoorden kloppen.

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 1

Naam ..................................................................................... Klas ...................................................................................... Naam:......................................................................................... Klas:...........................................................................................

Mens & Medisch Iedereen komt wel eens in aanraking met de medische wereld. Ook als je gezond bent. Je gaat twee keer per jaar naar de tandarts, je moet wel eens naar de dokter, bij de apotheek langs voor medicijnen, naar de fysiotherapeut met een sportblessure en misschien draag je een bril of lenzen. Als je weleens in het ziekenhuis hebt gelegen, ben je blij dat er ziekenhuizen zijn waar mensen werken met verstand van medicijnen en het menselijk lichaam. Wist je dat daar heel veel techniek achter schuil gaat? Er wordt gewerkt met de nieuwste machines, laserapparaten en zelfs met robots in de operatiekamer.

Werken in deze ‘wereld’ Je maakt mensen beter. Bijvoorbeeld als ziekenhuismedewerker of door het maken van medicijnen. Je maakt recepten gereed in de apotheek. Misschien kom je aan de andere kant terecht: je maakt verpakkingen voor medicijnen, onderhoudt en repareert medische apparatuur en installaties in het ziekenhuis. Het ontwerpen en afstellen van medische instrumenten is heel nauwkeurig werk. Ook bij een opticien kan je terecht, want achter elke bril gaat technisch maatwerk schuil! Misschien is dat ook jouw toekomst? Doe de opdrachten en ontdek nog veel meer over de beroepen en opleidingen die deze wereld te bieden heeft.

Begrippen Apotheek, medicijnen, ziekenhuis, fijnmechanische techniek, medische instrumenten.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 2

Verkenning

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 3

Medicijnen Wie is er nooit eens ziek geweest? Als je wat mankeert of een kwaaltje hebt, ga je naar de dokter. Je krijgt medicijnen en als het goed is, word je snel weer beter. Pillen, poeder, een drankje of een zalfje. Of ernstiger: een injectie. Je vertrouwt blindelings op de goede werking van de medicijnen die je lichaam ingaan. Maar wie maakt al die medicijnen en wat komt daar allemaal bij kijken?

2) Kijkje achter de schermen Kijk op www.feelthechemistry.nl > Video (mbo). Bekijk het videofilmpje van Sander Bleyie.

a. Bij welk bedrijf werkt Sander? .............................................................................................................................................................................................................

b. Wat doet dit bedrijf? ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. In welke vorm kun je medicijnen toedienen volgens Sander? ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

d. Hoe verdeelt Sander zijn werktijd? 50 % in . .................................................................................................................................................................................... 50 % in . .................................................................................................................................................................................... e. Stel je voor dat je in Sander zijn schoenen staat. Wat zou jij goed moeten kunnen om het werk goed te doen? ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 4

3) Medicijnen: handig verpakt? Lees de volgende tekst: Sofia (32 jaar) heeft reumatiek. Ze kan haar handen daardoor steeds minder goed gebruiken. Ze moet veel medicijnen slikken. ‘Ik heb capsules die zachter zijn dan de stugge doordrukstrips waarin ze zitten. Die krijg ik bijna niet open. Bovendien vervormen de pilletjes bij het doordrukken. Daardoor komen ze nog moeilijker uit de verpakking.’ a. Wat zou jij veranderen aan het medicijn en/of de verpakking om dit probleem op te lossen? 1. ...................................................................................................................................................................................................... 2. ...................................................................................................................................................................................................... 3. ...................................................................................................................................................................................................... b. Zoek zelf een verpakt medicijn op en vul in: - De vorm is ......................................................................................................................................................................... - Het is verpakt in ......................................................................................................................................................... - Het medicijn is gemaakt door ....................................................... in .................................................. c. Ook al worstelen sommige mensen met doordrukstrips, deze verpakking is juist ontworpen vanwege een aantal voordelen voor de pillen. Wat zijn de vier voordelen? -vink aanPillen blijven lang goed door vochtvrije en luchtdichte verpakking Pillen komen niet tegen elkaar en beschadigen niet De smaak blijft lang goed Hygiënisch Je kunt pillen per stuk afknippen als het moet De fabrikant kan meer reclametekst kwijt op de verpakking

4. Maak een crème in de apotheek. Bij de apotheek worden medicijnen in alle soorten en maten verkocht: poeders, pillen, crèmes (zalf) en drankjes. Bij deze opdracht leer je hoe je een crème maakt, die ook nog lekker ruikt!

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Doe de proef met een van je ouders. Smelt 2 eetlepels vaseline in een pannetje.

Doe er 2 theelepels gedroogde lavendelbloemen bij. Roer met de pollepel.

Verwarm 10 minuten. Let op dat de lavendelbloemen niet verbranden. Zet dan het fornuis meteen zachter.

Zet het fornuis uit en wacht 5 minuten. Giet de vaseline door het theezeefje in het potje.

Pers het laatste beetje lavendelcrème uit de lavendelbloemen met de eetlepel.

Laat de lavendelcrème helemaal afkoelen

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 5

Wat heb je nodig? • Gezuiverde vaseline (te koop bij de drogist) • Gedroogde lavendelbloemen (Lavendelbloemen kun je in de magnetron drogen: 1 minuut op 900 W) • Theelepel • Eetlepel • Pollepel • Glazen potje met deksel • Pan • Fornuis • Theezeefje Wat gebeurt er? In bloemen zit geurstof. Als je bloemen verwarmt, komt de geurstof uit de bloemen. De geurstof trekt in de vaseline. De vaseline ruikt daardoor naar de lavendelbloemen. a. Is de proef goed gelukt? Ja / Nee Wat niet goed ging: .................................................................................................................................................... b. Welke ‘stof’ heb je gescheiden bij dit proefje? .............................................................................................................................................................................................................

c. Je hebt nu lekker ruikende crème gemaakt. Hoe zou je een zalf kunnen maken die bijvoorbeeld door de dokter wordt voorgeschreven bij een huidziekte? .............................................................................................................................................................................................................

d. Vond je het leuk om deze proef uit te voeren? Ja / Nee, want .................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

e. Welke ‘laboratorium’ handelingen heb je uitgevoerd bij deze proef? -Vink aanWater verhitten Stoffen mengen Boodschappen doen Nauwkeurig de voorschriften opvolgen De uitkomst beoordelen Geurstof scheiden

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 6

Medisch gereedschap: precisiewerk Is je wel eens opgevallen hoeveel instrumenten, gereedschap, draadjes, lampen en andere apparaten er bij de dokter, tandarts en opticien gebruikt worden? En in het ziekenhuis? Medische instrumenten moeten voldoen aan hoge eisen. Zonder die hulpmiddelen kan geen dokter of medisch specialist zijn werk goed doen! In de fijnmechanische techniek worden zeer specialistische instrumenten gemaakt van materialen als metaal en kunststof. 5. Waar is dat apparaat voor?

Hieronder zie je zes voorbeelden van medische apparatuur en instrumenten. Weet jij wat het is en wie het gebruikt? Vul het schema in. Kies uit: 1. oogmeter van opticien; 2. MRIscanner, 3 tandartsboor, 4. injectienaald, 5. bloeddrukmeter; 6. infuus met vloeistof

Fig. 1

Fig. 2

Fig. 3

Fig. 4

Fig. 5

Fig. 6

Vul in Dit is:

Wordt gebruikt voor:

Hoort bij beroep:

Fig. 1 Fig. 2 Fig. 3 Fig. 4 Fig. 5 Fig. 6

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 7

6. Wie houdt het ziekenhuis draaiend? De apparaten en instrumenten in een ziekenhuis moeten altijd goed werken, want daar hangen mensenlevens vanaf. Technische specialisten zorgen daarvoor. Ga naar de site: http://www.go4mit.nl/ > Klik links op de afbeelding ‘m.i.t. voor één dag’. Bekijk het werk van een Medisch Instrumentatie Technicus voor een dag! a. Op welke afdeling werkt Roland? .............................................................................................................................................................................................................

b. Welke klus doet Roland in de ochtend? ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. Welke activiteiten heb jij Roland tijdens deze werkdag allemaal zien doen? -vink aanSchroevendraaiers sorteren Uitleggen aan medewerkers Elektrotechnische reparatie Apparatuur aansluiten Een beeldscherm afstellen Een patiënt gerust stellen d. Noem drie vaardigheden en eigenschappen die bij dit werk van levensbelang zijn: 1. ...................................................................................................................................................................................................... 2. ...................................................................................................................................................................................................... 3. ......................................................................................................................................................................................................

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 8

Mens en Medisch: mijn wereld? 7) Wat kan ik goed? Passen de volgende vaardigheden en eigenschappen bij jou? a) Kruis aan wat bij jou past in de onderstaande tabel, kolom 1. b) Hoe zien anderen mij? Laat je antwoorden uit kolom 1) lezen door je ouders en een klasgenoot. Laat ze hun mening invullen in kolom 2 en 3 van de tabel. Komt het overeen?

G = Goed

R = Redelijk

Persoonskenmerken en â&#x20AC;&#x201C;vaardigheden

Ik kan goed rekenen

Ik kan goed uitleggen wat ik bedoel

Ik kan me op elke opdracht goed concentreren

Ik kan goed zelfstandig werken

Alleen werken doe het liefst

Ik kan met mensen werken

Iets maken met mijn handen doe ik het liefst

Iets doen voor de samenleving vind ik leuk

Ik heb interesse voor het menselijk lichaam

Ik ben praktisch

Ik ben handig

Ik heb verantwoordelijkheidsgevoel

Ik kan goed oplossingen bedenken

Ik kan goed tegen veranderingen

Ik kan werken onder tijdsdruk

Ik kan me verplaatsen in andere mensen

Ik kan geduldig werken

Ik werk heel precies en zorgvuldig

Ik ben zorgzaam

Ik werk heel precies volgens de regels

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

S = Slecht 1. Vind ik zelf:

2. Vinden mijn ouders

3. Vindt mijn klasgenoot:

Vul in G/R/S

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 9

Medicijnen

Mensen helpen

Ziektes

Problemen van mensen oplossen

Voeding

Proefjes doen

In een team werken

Veiligheid

Controleren van bestanddelen

Regels en voorschriften opvolgen

In een omgeving met specialistische apparatuur werken

Ogen testen en meten

Mengen van stoffen

Binnen werken

Waarbij je met ingrediĂŤnten werkt

Computers

Laboratorium

Zorgen voor anderen

Het menselijk lichaam

Samenwerken

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Graag

Misschien

Zeker niet

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 10

9) Welk werk hoort daarbij? (Werk samen of in drietallen) Lees nog een keer de tekst op pagina 1. Om te weten of je in de wereld van Mens en Medisch wilt werken, moet je eerst weten welk werk daar allemaal bij hoort! Noem vijf dingen (werkzaamheden) uit de wereld van Mens en Medisch: 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Waarom wordt dat werk gedaan, dat jij hebt opgeschreven? Waarom is het nuttig voor andere mensen? 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Bedenk vijf beroepen die bij dat werk horen. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

Wissel de antwoorden nu uit met je groepsgenoten. Je hebt vast niet allemaal hetzelfde opgeschreven. Pas de antwoorden nu aan tot rijtjes waar je het allemaal mee eens bent! ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

isc h

M ed

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M en s

PS O

Lesbrief 3 blad 11

10) Waar ben ik goed in? Als je tijd hebt, bekijk ook de filmpjes op www.youtech.nl a. Kies nu een beroep uit dat je zelf het leukst en best bij jezelf vindt passen uit de wereld van Mens en Medisch. Schrijf erachter welke interesses van jou daarbij passen. Beroep:

Mijn interesses:

b. Ondervraag elkaar! Stel vragen over het ideale beroep. Denk aan vragen als: waarom die keuze? Wat lijkt je er leuk aan? Wat lijkt je minder leuk? Ben je geschikt hiervoor? Waarom dan wel? Schrijf de belangrijkste kenmerken op: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

d. Bespreek de lijst ook met je ouders. Vraag hen of ze vinden dat jouw antwoorden kloppen.

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 1

Mobiliteit & Ruimte Rijden, reizen en vliegen. We doen het allemaal. En niet alleen tijdens de vakantie. Dagelijks gebruik je de weg. Je gaat naar school met de fiets, bus of trein. Je rijdt in het weekend met je ouders naar familie. Je hoort mensen mopperen op de files en soms sta je er zelf ook in. Als je een vliegreis maakt, gebeurt er van alles achter de schermen. Terwijl jij incheckt, maakt je koffer zijn eigen reis en zorgt de luchtverkeersleider voor veilig vliegverkeer. Niet alleen mensen en goederen worden vervoerd, maar ook gas, elektriciteit en internetdata. Zonder de juiste verbindingen heb je geen goed drinkwater, kun je geen tv kijken, kun je niet internetten en blijft het koud in huis!

Werken in deze ‘wereld’ Hoe zou jij het vinden om te zorgen dat mensen kunnen reizen en goederen vervoerd worden? Bijvoorbeeld door te werken aan een nieuwe snelweg. Of het aanleggen van kabels in de grond. Maar ook de fietsenmaker die banden plakt, hoort er bij. En wat denk je van autotechniek? In een garage voer je onderhoudsbeurten en reparaties uit. Bij een bandenservice zorg je dat elke auto veilig de weg op kan. In de installatietechniek maak je gebouwen veilig en prettig om in te werken. Want waar ben je zonder elektriciteit of rookmelders. En met koudetechniek werk je aan een koel werkklimaat in gebouwen en zorg je ervoor dat vers voedsel goed blijft. Nieuwe technieken en materialen maken de energievoorziening schoner. Zo blijft alles rijden en vliegen, kunnen mensen naar hun werk en zijn er genoeg goede gebouwen om in te werken en te wonen. Het is belangrijk werk dat elke dag nodig is. Misschien is dat ook jouw toekomst? Doe de opdrachten en ontdek nog veel meer over de beroepen en opleidingen die deze wereld te bieden heeft.

Begrippen Infratechniek, autotechniek, fietstechniek, metaal, mechatronica, klimaattechniek, installatietechniek

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 2

Verkenning

1) Collage maken Je werkt samen Lees de tekst op pagina 1 over de wereld van Mobiliteit en Ruimte. Probeer hier nu voor jezelf een beeld bij te vormen. Hoe ziet deze wereld van techniek er volgens jou uit? Zoek daarvoor zoveel mogelijk foto’s en plaatjes die volgens jou bij deze wereld horen. Denk aan beroepen, apparaten, materialen en gereedschap. Print of knip de plaatjes uit en plak ze op een groot vel papier. Een powerpointpresentatie maken mag ook! Overleg met je docent.

2) Maak/ontwerp een raceauto Je werkt alleen Vraag aan de leerkracht een vel papier en ontwerp hierop je eigen raceauto. Denk aan: • Originaliteit • Mooie felle kleuren • Opvallende reclames • Een ‘snel’ uiterlijk Lever je werkstuk in met een korte beschrijving van ‘technische gegevens en prestaties’ van je raceauto: Motorinhoud : ………………………….. Aantal pk : ………………………….. Topsnelheid : ………………………….. Van 0 tot 100 km/u : ………………………….. Eventueel: Bouw nu de auto die je hebt ontworpen zelf op met technisch lego of ander materiaal. Dit kun je ook buiten de les of thuis doen.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 3

Vervoer en verkeer Verplaatsen, dat doet iedereen op zijn tijd. Als je naar school gaat, op familiebezoek of op vakantie. Daarvoor gebruik je vervoermiddelen, fietspaden, wegen en sporen. Vervoer is ook nodig voor de spullen die je in een winkel koopt. En de e-mails die je verzendt, worden ook vervoerd. Via de glasvezelkabels van de digitale snelweg. Er komt veel werk bij kijken om al die hulpmiddelen goed te laten werken. Denk aan het aanleggen en onderhouden van wegen en sporen. Of aan het ontwerpen, bouwen en onderhouden van fietsen, (vracht-)auto’s en treinen. Zonder betrouwbaar en veilig transport is het gevaarlijk op de weg. Dan kunnen winkels niet bevoorraad worden en mensen niet naar hun werk. 3) Je bezoekt plaatsen en gebruikt spullen. Het lijkt zo gewoon, maar wat gaat er aan vooraf? Deze foto’s horen bij elkaar, want: Dankzij goede wegen en duidelijke verkeersinformatie kunnen mensen veilig autorijden.

infratechniek

matrixbord

automobilist

Bekijk nu de volgende beelden:

monteur

lopende band

limonade drinken

startbaan

vliegtuig

vakantie

sein

spoorweg

treinreiziger

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 4

a. Schrijf op per rijtje waarom deze bij elkaar horen? 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4) Als jouw iPod kon pratenâ&#x20AC;Ś Als jouw iPod, mp3-speler of spelcomputer kon praten, had hij veel te vertellen. De kans is groot dat deze apparaten door vele handen zijn gegaan en de hele wereld over zijn gereisd. a. Wie hebben er aan gewerkt, voordat jij lekker naar muziek op je eigen iPod kon luisteren? - Vink aan Architect Matroos zeeschip Inpakker elektronicafabriek Vrachtwagenchauffeur Laborant Industrieel vormgever Docent techniek Producent computerchip b. Noem zoveel mogelijk onderdelen en materialen waaruit een iPod of spelcomputer bestaat: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 5

Rijden maar! Als je naar school wilt fietsen, heb je natuurlijk een fiets nodig. En een fietspad. Kortom, voor verkeer en vervoer zijn vervoermiddelen nodig. Niet alleen fietsen, maar ook auto’s, treinen en boten. Dit zorgt ervoor dat alles en iedereen blijft rijden. Er komt veel techniek bij kijken om alle vervoermiddelen in beweging houden. Neem de autotechniek: in dit werk leer je nieuwe en gebruikte auto’s afleveringsklaar te maken, onderdelen te monteren en inspecties en onderhoudsbeurten uit te voeren. Naast vervoersmiddelen draait het bij mobiliteit om infrastructuur. Dat zijn wegen en spoorlijnen, maar ook pijpleidingen voor water, riolering en gas of glasvezelkabels. In de infratechniek werken mensen aan de aanleg van nieuwe wegen en sporen.

5) Auto In Nederland rijden er op 16,5 miljoen inwoners ongeveer 7,5 miljoen personenauto’s rond! Wat weet jij van dit populaire vervoermiddel? a. Bij de jaarlijkse APK (Algemene Periodieke Keuring) worden allerlei onderdelen aan de auto gecontroleerd. Bekijk figuur 1: kun jij onderstaande onderdelen bij deze auto vinden? Vul de goede nummers in. Let op: één onderdeel hoort er niet bij! Buitenspiegel Ruitenwissers Verlichting Autogordels

… … … …

Bumper Banden Schokdempers Carrosserie

… … … …

b. Ga naar de website van de RDW: www.apk.nl > autobezitters. Bekijk het introfilmpje. Welk onderdeel heeft de garagemonteur in zijn handen?

➎ ➋

➑

➏ ➌

➊ ➍

➐ figuur 1

Kijk nog eens goed rond op de site. Misschien vind je antwoorden op vraag 2a!

6) Jeroen werkt sinds kort als leerlingmonteur in een autovakgarage. Kan jij hem helpen? a. Er staat een auto op de brug en Jeroen moet de uitlaat controleren. Wat is de brug? . .............................................................................................................................................................

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 6

b. Volgens de klant maakt de auto sinds kort een ronkend geluid bij het optrekken. Jeroen weet nu meteen dat: A De auto is opgevoerd B De uitlaat is afgebroken C Er een gaatje in de uitlaat zit c. Er moet een nieuwe uitlaat gemonteerd worden volgens de hoofdmonteur. Jeroen maakt de oude uitlaat los met een: A IJzerzaag B Hamer en beitel C Schroevendraaier d. ‘Jeroen, wil je ook nog even de olie verversen?’, vraagt de hoofdmonteur. Jeroen kijkt onder de motorkap en ziet drie reservoirs waar vloeistof in kan. Ai, lastig! Uit welke drie vloeistofreservoirs moet hij kiezen? (Omcirkel drie letters) A Benzine B Motorolie C Ruitensproeiervloeistof D Koelvloeistof e. Dan moet Jeroen de auto nog voltanken. Weet jij op welke brandstof de auto van je vader of moeder rijdt (als ze er een hebben)? .............................................................................................................................................................................................................

f. Wat lijkt jou leuk aan het werk van Jeroen? .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 7

7) Wiel verwisselen Je werkt in groepjes van vier Nodig: • Een auto met werkplaatshandboek • Een krik • Een schroevendraaier • Een ringsleutel • Een kruissleutel • Een momentsleutel • Stopwatch a) Voor het verwisselen van een wiel moet je elf stappen in de juiste volgorde doorlopen. Die stappen staan hieronder, maar niet in de goede volgorde! Zet ze eerst zo goed mogelijk in de goede volgorde voordat je aan het werk gaat: Nr. …… Nr. …… Nr. …… Nr. …… Nr. …… Nr. ……

Nr. Nr. Nr. Nr. Nr.

…… …… …… …… ……

Draai nu de wielbouten/moeren verder vast met de momentsleutel, in de juiste volgorde Zoek de steunpunten voor de krik op (in het werkplaatshandboek) Verwijder de wieldoppen met de schroevendraaier of ringsleutel Draai de wielbouten/moeren een halve slag los (linksom, tegen de klok in) met de kruissleutel Trek de handrem van de auto aan Draai de wielbouten/moeren met de hand kruiselings vast. Dus steeds de moeren tegenover elkaar en niet rondgaand naast elkaar Plaats de krik op de goede positie en krik de auto omhoog Plaats het nieuwe wiel voorzichtig op de juiste plek Laat de auto zakken Draai de wielbouten/moeren helemaal los en verwijder ze Verwijder het wiel

b) Aan de slag. Onder begeleiding van je docent ga je de opdracht uitvoeren. c) Voer de opdracht nogmaals uit en neem met de stopwatch de tijd op van jouw groep.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 8

➋

8) Hoe goed ken jij je eigen fiets? De kans is groot dat jij een fiets hebt. Kijk je weleens hoe die ‘technisch’ in elkaar zit? a. Bekijk figuur 1. Welke onderdelen herken jij? 1 = .................................................................................. 6 = ................................................................................................. 2 = .................................................................................. 7 = ................................................................................................. 3 = .................................................................................. 8 = ................................................................................................. 4 = .................................................................................. 9 = ................................................................................................. 5 = ..................................................................................10 = .................................................................................................

➓

➌ ➒ ➏ ➎

➍

➐ ➊

➑

b) Aan welke omschrijving moet jij het eerst denken bij de ketting van je fiets: (omcirkel één antwoord) A De fietsketting zorgt voor overbrenging van energie en zet de tandwielen in beweging B De fietsketting draait zodra je op de trappers trapt C De fietsketting is een ding op je fiets waar je broek tussen kan komen D De ketting is een belangrijk onderdeel, dat je goed moet onderhouden

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 9

Hoe maak je het?

Je ziet ze niet, toch kun je niet zonder. Zonder technische installaties heb je geen warm en koud stromend water, geen verwarming en airco, geen stroom en gas en geen waterdicht dak boven je hoofd. Vervoer en transport zouden stilvallen en fabrieken konden dan niets produceren. Als werkvoorbereider zorg je achter de schermen voor de benodigde installaties. Je maakt berekeningen en bouwtekeningen en overlegt veel met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s die de installaties bouwen. Ook zorg je voor materialen en gereedschappen, zodat anderen goed kunnen doorwerken. Zijn er problemen met de montage, dan los jij die op.

9) Ga naar de site van Nedtrain, een bedrijf dat is gespecialiseerd in treintechniek. www.nedtrain.nl a. Bekijk de filmpjes Introductie en Werken bij Nedtrain. Noem vier dingen die de medewerkers van Nedtrain leuk of bijzonder vinden aan hun werk: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

b. Bekijk het filmpje Monteur Welke taken en werkzaamheden doet Melvin? ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. Wat kan er fout gaan als Melvin zijn werk niet goed doet? .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 10

d. Surf naar >werken bij Nedtrain. Noem vier technische functies bij dit bedrijf: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

8) Als de techniek het laat afwetenâ&#x20AC;Ś Er kan veel mis gaan bij vervoer en transport. Als de techniek het laat afweten, loopt of rijdt het niet zoals het moet. En er ontstaan onveilige situaties. a. Vul schema 1 verder aan. Kies bij infrastructuur uit: spoor, autoweg, luchthaven, elektriciteitsnet Bedenk zelf wat er allemaal mis kan gaan. Schema 1 Probleem:

Infrastructuur

1. ABS remsysteem hapert

spoor

Wat kan er gebeuren?

2. Kortsluiting in woning 3. Klapband 4. Controlepoortje weigert

Passagiers kunnen niet aan boord, grote vertraging

5. Vliegtuigmonteur vergeet controle remkleppen 6. Verkeerslicht gaat defect 7. Brand in transformatorhuisje

Hele wijk zit zonder stroom

8. Seinstoring

b. Jij bent vast ook weleens het slachtoffer geworden van technische problemen tijdens een reis. Zoals een verkeersongeluk of treinvertraging door een seinstoring. Of gewoon pech met je fiets. Wat ging er mis? Wat was het probleem? ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

c. Hoe is het (technische) probleem van vraag 10b. opgelost en wie heeft je geholpen? .............................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 11

Mobiliteit & Ruimte: mijn wereld? 11) Wat kan ik goed? a. Kruis aan wat bij jou past in de onderstaande tabel, kolom 1. b. Hoe zien anderen mij? Laat je antwoorden uit kolom 1) lezen door je ouders en een klasgenoot. Laat ze hun mening invullen in kolom 2 en 3 van de tabel. Komt het overeen? Passen de volgende vaardigheden en eigenschappen bij jou? G = Goed

R = Redelijk

S = Slecht

Persoonskenmerken en â&#x20AC;&#x201C;vaardigheden

Ik kan goed rekenen

Ik kan goed uitleggen wat ik bedoel

Ik kan me op elke opdracht goed concentreren

Ik kan goed zelfstandig werken

Alleen werken doe het liefst

Ik kan met mensen werken

Iets maken met mijn handen doe ik het liefst

Iets doen voor de samenleving vind ik leuk

Ik ben creatief

Ik ben praktisch

Ik ben handig

Ik heb verantwoordelijkheidsgevoel

Ik kan goed oplossingen bedenken

Ik kan goed tegen veranderingen

Ik kan werken onder tijdsdruk

Ik heb doorzettingsvermogen

Ik kan geduldig werken

Ik werk heel precies

Ik ben sportief

Uitzoeken hoe iets in elkaar zit vind ik leuk

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

1. Vind ik zelf:

2. Vinden mijn ouders:

3. Vindt mijn klasgenoot:

Vul in G/R/S

G/R/S

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 12

12) Wat vind ik leuk? Het is nog erg vroeg om nu al te weten wat je wilt worden. Maar interesses heb je vast wel. Bekijk de volgende lijst met activiteiten en geef aan wat jij leuk vindt. Iets doen met: 1

Boten

Mensen helpen

Autoâ&#x20AC;&#x2122;s

Fietsen

Verkopen

Metaal

Eigen baas zijn

Veiligheid

Controleren

Treinen

Op pad/op verschillende locaties werken

Klanten bedienen

Repareren van dingen

Buiten in de open lucht werken

Waarbij je veel met je handen werkt

Computers

Gereedschap werken

Aanleggen van leidingen

Bouwtekeningen

Samenwerken

Iets monteren/in elkaar zetten

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Graag

Misschien

Zeker niet

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 13

13) Welk werk hoort daarbij? (Werk samen of in drietallen) Lees nogmaals de tekst op pagina 1. Om te weten of je in de wereld van Mobiliteit en Ruimte wilt werken, moet je eerst weten welk werk daar allemaal bij hoort! Noem vijf dingen (werkzaamheden) uit de wereld van Mobiliteit en Ruimte: 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Waarom wordt dat werk gedaan, dat jij hebt opgeschreven? Waarom is het nuttig voor andere mensen? 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Bedenk vijf beroepen die bij dat werk horen. 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5.......................................................................................................................................................................................................... Wissel de antwoorden nu uit met je groepsgenoten. Je hebt vast niet allemaal hetzelfde opgeschreven. Pas de antwoorden nu aan tot rijtjes waar je het allemaal mee eens bent! 1.......................................................................................................................................................................................................... 2.......................................................................................................................................................................................................... 3.......................................................................................................................................................................................................... 4.......................................................................................................................................................................................................... 5..........................................................................................................................................................................................................

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

Ru im te

it &

el d

Naam Klas

..................................................................................... ......................................................................................

w er

M ob ilit e

PS O

Lesbrief 4 blad 14

14) Waar ben ik goed in? Als je tijd hebt: bekijk ook de filmpjes op www.youtech.nl over deze wereld. a. Kies nu een beroep uit dat je zelf het leukst en best bij jezelf vindt passen uit de wereld van Mobiliteit en Ruimte. Schrijf erachter welke interesses van jou daarbij passen. Beroep:

Mijn interesses:

b. Ondervraag elkaar! Stel vragen over het ideale beroep. Denk aan vragen als: waarom die keuze? Wat lijkt je er leuk aan? Wat lijkt je minder leuk? Ben je hier geschikt voor? Waarom dan wel? Schrijf de belangrijkste kenmerken op. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

d) Bespreek de lijst ook met je ouders. Vraag hen of ze vinden dat jouw antwoorden kloppen.

I d e e ĂŤ n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 1

Naam N .................................................................................... Klas Naam: ........................................................................................ ..................................................................................... K Klas: ..........................................................................................

Lifestyle & Design In je vrije tijd surf je langs websites, speel je misschien games, ‘bouw’ je je eigen site of lees je tijdschriften. Voor school heb je boeken nodig. Iedere ochtend valt ergens in jouw straat wel een krant op de deurmat. In al die verschillende media staan tekst en beeld met veel kleuren bij elkaar op je scherm of op allerlei soorten papier. Veel kleuren zie je ook terug in sieraden. Met edelstenen of verschillende soorten edelmetaal bijvoorbeeld. Sommige met veel ‘blingbling’, maar er zijn ook strakkere, stoerdere ontwerpen. Bij het ontwerpen en maken van al deze producten is techniek heel belangrijk.

Werken in deze ‘wereld’ Werken in de wereld van Lifestyle & Design betekent dat je nadenkt over hoe iets eruit moet zien. Dat kan een game zijn of een website. Je bent dan gamedesigner of webdesigner. Een database moet altijd up to date zijn. Een databasebeheerder weet precies wat dat inhoudt en regelt het. Als je goud- of zilversmid bent, bedenk je hoe trouwringen eruit moeten gaan zien en maak je ze zelf. Of je gaat bij een juwelier werken en repareert juwelen van klanten. Een edelsmid gebruikt verschillende montage-, giet- en smeedtechnieken. Het lijkt een beetje op het werk van een constructielasser. Alleen gaat het om veel fijner materiaal en gereedschap. Ook allerlei andere media en producten moeten worden vormgegeven en gemaakt. Vormgevers doen dat op grote computerschermen. Ze hebben oog voor kleur en vorm en snappen precies welk beeld bij een communicatieboodschap past. Misschien is dat ook jouw toekomst? Doe de opdrachten en ontdek nog veel meer over de beroepen en opleidingen die deze wereld te bieden heeft.

Begrippen Materiaalontwerp, edelsmederij, gamedesign, webdesign, databeheer, grafische vormgeving

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 2

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

Verkenning

1) Powerpoint maken Je werkt samen Lees de tekst op pagina 1. Hoe ziet deze wereld van techniek er volgens jou uit? Deze wereld leent zich uitstekend om te verbeelden op de computer. Zoek daarvoor zoveel mogelijk foto’s en plaatjes die volgens jou bij deze wereld horen. Denk aan beroepen, apparaten, materialen en hulpmiddelen. Gebruik ook websites van tijdschriften en kranten! Je kunt ook zelf foto’s maken, van sieraden bijvoorbeeld. Maak een korte powerpointpresentatie.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 3

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

Van papier In de (kantoor-)boekhandel, de kiosk, bibliotheek en zelfs in de supermarkt kun je tijdschriften vinden. Gemaakt van glad, glanzend papier of juist van wat stugger en mat papier. In felle kleuren met veel foto’s, of juist rustig van beeld, met veel zwart-wit. Hoeveel techniek is er nodig voordat jij het tijdschrift uit het rek kunt halen en door kunt bladeren? 2) Werken bij een tijdschriftredactie Zoek in jouw favoriete tijdschrift of een ander magazine naar het colofon (de lijst met medewerkers). a. Welke functies hebben de mensen die meewerkten aan dit tijdschrift? Noteer ze hier onder: ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

b. Welke technische begrippen en ‘hulpmiddelen’ horen bij de tijdschriftenwereld? Kies de vijf juiste antwoorden: -Vink aanSnijmat Ontwerpsoftware Pijpleiding Stramien en regelafstand Inkt Bankschroef Maatbeker Drukpers

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 4

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

3) Werken als decorbouwer Lees de tekst: In het theater, maar ook voor tv zijn decors nodig. Iedere show, ieder programma heeft zijn eigen decors; zelfs het journaal heeft een decor! a. Ga op internet op zoek naar informatie over decors. Zoek ook naar foto’s of filmpjes van decors. Met welke materialen werken decorbouwers? Noem er vier. Tips: www.musical.nl, www.decorbouw.nl, www.roosvangeffen.com. 1. ..................................................................................................................................................................................................... 2. ..................................................................................................................................................................................................... 3. ..................................................................................................................................................................................................... 4. ..................................................................................................................................................................................................... b. Denk eens terug aan iets wat je laatst hebt gezien op tv of gelezen in een tijdschrift. Iets dat jou opviel of erg aansprak! Schrijf in één zin op wat er gebeurde, bijvoorbeeld: ‘een meisje doet audities voor Popstars’, of ‘drie weeskinderen zien hun pleegouders voor het eerst’, of ‘jongen helpt politie door vluchtende dief te laten struikelen’. Jouw ‘scène’: .............................................................................................................................................................................................................

c. Nu ga je jouw scène van vraag 3b. in beeld brengen. Stel je voor dat de tekst die je hierboven schreef, wordt gebruikt in een musical of televisieprogramma. Ontwerp een decor voor die scène. Je mag ook bedenken waar lampen moeten komen en welk licht ze moeten geven en of er geluid bij hoort, zoals romantische achtergrondmuziek, een deur die krakend opengaat, enzovoorts.

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 5

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

In beeld Beeldschermen vragen om techniek. Denk alleen al aan de computer, software, printers en ontwerpprogramma’s voor het ontwerp. En de camera’s, lampen, microfoons en kabels die bij opnamen gebruikt worden. Zonder techniek geen website, geen games en geen tv, zo simpel is dat! In de volgende opdrachten kom je erachter met welke technieken de prachtigste beelden kunnen worden gemaakt.

4) Techniek en webdesign a. Ga naar de website van Henk Gruppen op www.henkgruppen.nl. Hoe laat deze website zien dat zijn bedrijf goed is in webdesign en grafische vormgeving? .............................................................................................................................................................................................................

b. Noem drie apparaten die Henk heeft gebruikt om deze website te kunnen maken. 1. ..................................................................................................................................................................................................... 2. ..................................................................................................................................................................................................... 3. ..................................................................................................................................................................................................... c. Heb jij weleens een site of een profielpagina op het web gemaakt? Zo ja, hoe heb je dat gedaan? Welke hulpmiddelen heb je gebruikt? ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

5) Let’s game! a. Ga naar de site www.youtube.nl. > Bekijk het filmpje Grafisch Lyceum Utrecht: krachtbron voor de grafimedia over de opleiding tot gamedesigner. Welke eigenschappen heb je volgens Feyhan nodig voor deze opleiding? -Vink aanVerantwoordelijkheid Creativiteit Tekenwonder Doorzetter Handigheid Technisch inzicht

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 6

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

b.Lijkt het je leuk om gamedesigner te zijn? Ja/nee, want: ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

6) De techniek achter een videogame Ga naar de website www.schooltv.nl/beeldbank/vo, klik bij ‘vakgebieden’ op ‘techniek’ en dan op ‘productie’. Zoek het filmpje op over ‘Hoe worden videogames gemaakt?’. Bekijk het goed. Beantwoord daarna de vragen. a. Een videogame maken, is veel werk. Zet de werkzaamheden in de juiste volgorde. Antwoord: .............................................................................................................................................................................................................

A B C D E F G

De videogame wordt op de markt gebracht Het kernteam verdeelt de taken Geluidsopnamen maken in de studio De game testen Kunstenaars gaan tekenen Animators leggen een skelet over het hoofdpersonage De cinematics en het brein worden ontworpen.

b. In de wereld van de videogames worden veel speciale instrumenten gebruikt. Hoe heten ze eigenlijk? En waar dienen ze voor? Koppel elk instrument aan zijn functie.

Instrument 1

Instrument 2

Instrument 4

Instrument

Instrument 3

Instrument 5

Naam

Functie

1 2 3 4 5

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 7

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

Voor de sier Sieraden dragen, is van alle tijden en alle culturen, voor vrouwen én mannen. Sieraden maken, is dan ook een echt vak. Zo zijn er bijvoorbeeld zilver-, goud- en edelsmeden. Zij maken de prachtigste sieraden voor een speciale gelegenheid, zoals trouwringen, maar ook gewoon… voor de sier! Er zijn heel veel handelingen, gereedschappen en materialen nodig voordat jij goede sier kunt maken. 7) De goud- en zilversmid a. Draag jij sieraden? Bekijk ze eens goed. Kijk ook eens goed naar de sieraden van anderen uit je klas. Schrijf zoveel mogelijk materialen op en vermeld waarvan ze gemaakt zijn. .................................................................................................

......................................................................................................

.................................................................................................

......................................................................................................

.................................................................................................

......................................................................................................

b. Welke van de onderstaande gereedschappen gebruikt een goudsmid, denk je? Zet er een cirkel omheen.

zaag

hamer

lasapparaat

boor

beitel

pincet

schroevendraaier

stanleymes

priem

soldeerbout

meetlat

vijl

lijmtang

c. Wat moet je goed kunnen als je goud- of zilversmid wilt worden, denk je? 1. ..................................................................................................................................................................................................... 2. ..................................................................................................................................................................................................... 3. .....................................................................................................................................................................................................

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 8

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

‘Lifestyle & Design: mijn wereld?’ 8) Wat kan ik goed? Passen de volgende vaardigheden en eigenschappen bij jou? a. Kruis aan wat bij jou past in de onderstaande tabel, kolom 1. b. Hoe zien anderen mij? Laat je antwoorden uit kolom 1) lezen door je ouders en een klasgenoot. Laat ze hun mening invullen in kolom 2 en 3 van de tabel. Komt het overeen?

G = Goed

R = Redelijk

Persoonskenmerken en –vaardigheden

Ik kan goed rekenen

Ik kan goed uitleggen wat ik bedoel

Ik kan me op elke opdracht goed concentreren

Ik kan goed zelfstandig werken

Ik werk het liefst alleen

Ik kan met mensen werken

Ik werk graag met mijn handen

Ik maak of repareer graag dingen

Ik ben creatief

Ik ben praktisch

Ik ben handig

Ik heb verantwoordelijkheidsgevoel

Ik kan goed oplossingen bedenken

Ik kan goed tegen veranderingen

Ik kan werken onder tijdsdruk

Ik kan me verplaatsen in andere mensen

Ik ben geduldig

Ik werk heel precies en zorgvuldig

Ik ben een doorzetter

Ik werk precies volgens de regels

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

S = Slecht 1. Vind ik zelf:

2. Vinden mijn ouders

3. Vindt mijn klasgenoot:

Vul in G/R/S

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 9

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

Grafische vormgeving

Websites

Databases

Hardware

Gereedschap

Veel kleuren

Bijzondere materialen

Een product voor één klant in het bijzonder

Een product dat door veel mensen kan worden gezien/gekocht

Collega’s in een team

Weinig collega’s en heel zelfstandig

Meten

Schetsen

Papiersoorten

Licht en geluid

Fotografie

Bewegend beeld

Een verhaal

Nieuwe textielsoorten

Graag

Misschien

Zeker niet

10) Welk werk hoort daarbij? (Werk samen of in drietallen) Lees nog een keer de tekst op pagina 1. Om te weten of je in de wereld van Lifestyle & Design wilt werken, moet je eerst weten welk werk daar allemaal bij hoort! a. Noem vijf dingen (werkzaamheden) uit de wereld van Lifestyle & Design: 1 ......................................................................................................................................................................................................... 2 ......................................................................................................................................................................................................... 3 ......................................................................................................................................................................................................... 4 ......................................................................................................................................................................................................... 5 .........................................................................................................................................................................................................

I d e e ë n b o x

P S O

T e c h n i e k

De sig n

w er el d

Li fe st yle

PS O

Lesbrief 5 blad 10

N Naam Klas K

.................................................................................... .....................................................................................

b. Waarom wordt dat werk gedaan, dat jij hebt opgeschreven? 1 ......................................................................................................................................................................................................... 2 ......................................................................................................................................................................................................... 3 ......................................................................................................................................................................................................... 4 ......................................................................................................................................................................................................... 5 ......................................................................................................................................................................................................... c. Bedenk vijf beroepen die bij dat werk horen. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

d. Wissel de antwoorden nu uit met je groepsgenoten. Je hebt vast niet allemaal hetzelfde opgeschreven. Pas de antwoorden nu aan tot rijtjes waar je het allemaal mee eens bent! ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................

11) Waar ben ik goed in? Kies nu een beroep uit dat je zelf het leukst en best bij jezelf vindt passen uit de wereld van Lifestyle & Design. a. Schrijf erachter welke interesses van jou daarbij passen. Beroep: