www.dcnanature.org De Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) is een non-profit organisatie die in 2005 is opgericht om de natuur in het Nederlands Caribisch gebied te beschermen door Park Beheer Organisaties (parken) te ondersteunen.
OVER BIONEWS
BioNews is een maandelijks digitale nieuwsbrief gemaakt door de DCNA waarin natuurnieuws van de zes Nederlands Caribische eilanden wordt gedeeld. U kunt zich hierop abonneren via de DCNA-website. BioNews Kids heeft hetzelfde doel: het delen van spannende natuurverhalen met de volgende generatie natuurbeschermers.
doneer direct aan natuureducatie
Uw steun stelt de educatiemedewerkers van de parken in staat om de natuureducatie voor kinderen te verbeteren en de toekomst van de natuur in het Nederlands Caribisch gebied veilig te stellen! Donaties zoals die van u gaan rechtstreeks naar de ondersteuning van Junior Ranger programma's op de eilanden.
doneer Doneer
Ga naar dcnanature.org/donate Selecteer de organisatie die u wilt steunen.
ILLUSTRATIE & ONTWERP: Deviate Design, Bonaire Fotografie: HANS LEIJNSE, BRENDA KIRKBY, MiCHAEL WORDEN, RUDY v GELDERE, JIM ABERNETHY, marion haarsma, elaine brewer, todd cravens, richard carey, markus kammermann, john cobb, maria rubio, mark vermeij, Anna Syme
DCNA's activiteiten worden gesponsord door
derde editie!
Schrijf de naam van het eiland op de juiste plek op de kaart!
5 St. Maarten Saba
Nederlands CAribisch gebied
2
St. Eustatius
6
Aruba Curaçao
d
at
dri
3 Wil je weten of je antwoorden ju ist zijn? Je kunt de juiste antwoorden van dit spel (en vele andere leuke spellen in dit boekje) vinden door deze QR-code te scan nen.
En dat oceanen en zeeën heel diep kunnen zijn? Soms zelfs dieper dan de grootste berg hoog is. Bij elkaar is dat heel veel water! Kun je je voorstellen hoeveel dieren en planten er in al dat water leven?
Die dieren en planten zijn heel belangrijk. Helaas zijn sommige dier- en plantensoorten BEDREIGD Daarom moeten we extra goed zorgen voor het water rondom onze eilanden en alle dieren en planten die in dat water leven. Daarvoor hebben de eilanden 'nationale marine parken'. Dat zijn gebieden in het water waar speciale regels gelden om het onderwaterleven te beschermen. In het Nederland Caribisch gebied hebben we er zes!
In
d it b
oekje laten we je veel e din gen zien over het onderwate rlev van en onze eilanden. Zo leer je waa rom b el he ang rijk is o m het te besc t herm en .
leu k
Bonaire
e k wart van de aarde bedekt is met water?
je
Sint Maarten Curaçao
Saba
4
1
Sint Eustatius
Bonaire
Aruba
Marine is alles wat met de oceaan of de zee te maken heeft.
Wist
t rschijnlijk in he est ben je waa t da is Terwijl jij dit le r wat h gebied. Maa sc bi ri Ca s nd la Neder ribisch gebied Nederlands Ca eigenlijk? Het woont op één eilanden. En jij s ze t ui t aa st be landen ook? je de andere ei daarvan! Ken
Marine?!
OUR ISLANDS
Het thema van dit boekje is 'marine' Maar wat betekent dat?
Zwem mee!
Schrijf de naam van het eiland op de juiste plek op de kaart!
5 St. Maarten Saba
Nederlands CAribisch gebied
2
St. Eustatius
6
Aruba Curaçao
d
at
dri
3 Wil je weten of je antwoorden ju ist zijn? Je kunt de juiste antwoorden van dit spel (en vele andere leuke spellen in dit boekje) vinden door deze QR-code te scan nen.
En dat oceanen en zeeën heel diep kunnen zijn? Soms zelfs dieper dan de grootste berg hoog is. Bij elkaar is dat heel veel water! Kun je je voorstellen hoeveel dieren en planten er in al dat water leven?
Die dieren en planten zijn heel belangrijk. Helaas zijn sommige dier- en plantensoorten BEDREIGD Daarom moeten we extra goed zorgen voor het water rondom onze eilanden en alle dieren en planten die in dat water leven. Daarvoor hebben de eilanden 'nationale marine parken'. Dat zijn gebieden in het water waar speciale regels gelden om het onderwaterleven te beschermen. In het Nederland Caribisch gebied hebben we er zes!
In
d it b
oekje laten we je veel e din gen zien over het onderwate rlev van en onze eilanden. Zo leer je waa rom b el he ang rijk is o m het te besc t herm en .
leu k
Bonaire
e k wart van de aarde bedekt is met water?
je
Sint Maarten Curaçao
Saba
4
1
Sint Eustatius
Bonaire
Aruba
Marine is alles wat met de oceaan of de zee te maken heeft.
Wist
t rschijnlijk in he est ben je waa t da is Terwijl jij dit le r wat h gebied. Maa sc bi ri Ca s nd la Neder ribisch gebied Nederlands Ca eigenlijk? Het woont op één eilanden. En jij s ze t ui t aa st be landen ook? je de andere ei daarvan! Ken
Marine?!
OUR ISLANDS
Het thema van dit boekje is 'marine' Maar wat betekent dat?
Zwem mee!
l i e ta r a nnen jul
nog?
childpad! Tara is een zees n zeeschildEr zijn 7 soorte ereld. padden in de w er 5 in het Daarvan leven eilanden! water rond onze r welke Bekijk hieronde dat zijn.
TARA g! u r e is t ke
karet schildpad
leder schildpad
H He el lp pT Ta ar ra as sn ne el l u uiit th he t et v viis sn ne et t!!
groene schilpad
Onechte karet schildpad
HELAAS,
worden schildpadden bedreigd door het gedrag van mensen. Schildpadden kunnen bijvoorbeeld verstrikt raken in visnetten. Zo kunnen ze ernstig gewond raken. Of, als warana ze te lang in het net gevangen zitten, kunnen ze niet naar de oppervlakte om zuurstof in te ademen. Zonder zuurstof sterven ze. Visnetten zijn dus een van de redenen Daarom moeten we schildpadden beschermen! waardoor schildpadden worden bedreigd.
GELUKKIG , ligt de bescherming van Tara
en haar vrienden niet alleen in jouw handen. Wetenschappers hebben getest of het helpt om lichtjes aan visnetten te bevestigen. En raad eens? Het werkt! Als de schildpadden de lichten zien, zwemmen ze in een boog om de visnetten heen. Zo kunnen vissers blijven vissen en schildpadden blijven leven!
l i e ta r a nnen jul
nog?
childpad! Tara is een zees n zeeschildEr zijn 7 soorte ereld. padden in de w er 5 in het Daarvan leven eilanden! water rond onze r welke Bekijk hieronde dat zijn.
TARA g! u r e is t ke
karet schildpad
leder schildpad
H He el lp pT Ta ar ra as sn ne el l u uiit th he t et v viis sn ne et t!!
groene schilpad
Onechte karet schildpad
HELAAS,
worden schildpadden bedreigd door het gedrag van mensen. Schildpadden kunnen bijvoorbeeld verstrikt raken in visnetten. Zo kunnen ze ernstig gewond raken. Of, als warana ze te lang in het net gevangen zitten, kunnen ze niet naar de oppervlakte om zuurstof in te ademen. Zonder zuurstof sterven ze. Visnetten zijn dus een van de redenen Daarom moeten we schildpadden beschermen! waardoor schildpadden worden bedreigd.
GELUKKIG , ligt de bescherming van Tara
en haar vrienden niet alleen in jouw handen. Wetenschappers hebben getest of het helpt om lichtjes aan visnetten te bevestigen. En raad eens? Het werkt! Als de schildpadden de lichten zien, zwemmen ze in een boog om de visnetten heen. Zo kunnen vissers blijven vissen en schildpadden blijven leven!
n o g RECORD een ouders pa a r h
Wie is de snelste? i met Ik ben de haa nden ta e st de mee
Ik h e b e r meer dan 300!
Of marlijn
hamerhaai
grote Grote
De
D at i s ste t o o gr eer dan n de ter m s i v Ik be rste 1 0 a u t o 's ! zwaa
n en Ik ka . d l e wer kilo
0 15,00 den! wor
Ik ben vis die de h hoogs et t kan
spring
en
De gro otste gemet en hoogt e is
10 me
ter!
en kleine
WINNaaRS Wie denk jij dat er gaat winnen?
zeester
zeepaardje
Of wie is de langzaamste?
G rot e a i a witte h
walvishaai
Kortvin makreelhaai
n o g RECORD een ouders pa a r h
Wie is de snelste? i met Ik ben de haa nden ta e st de mee
Ik h e b e r meer dan 300!
Of marlijn
hamerhaai
grote Grote
De
D at i s ste t o o gr eer dan n de ter m s i v Ik be rste 1 0 a u t o 's ! zwaa
n en Ik ka . d l e wer kilo
0 15,00 den! wor
Ik ben vis die de h hoogs et t kan
spring
en
De gro otste gemet en hoogt e is
10 me
ter!
en kleine
WINNaaRS Wie denk jij dat er gaat winnen?
zeester
zeepaardje
Of wie is de langzaamste?
G rot e a i a witte h
walvishaai
Kortvin makreelhaai
natuurwaarnemer NATUURWAARNEMER
Coole planten en dieren ontdekken gebeurt niet alleen in dit boekje. De beste plek om de natuur te observeren is... buiten natuurlijk! Je kunt naar het nationale (mariene)park op je eiland. Maar ook op andere plekken kun je planten en dieren bekijken. Als je goed oplet, is de natuur overal! Ga naar buiten en ontdek planten en dieren.
organiseert de DCNA de Big Live Nature Quiz. Dit is een superleuke quiz voo r kinderen uit groep 7 en 8 van de basisscholen op de Ne derlands Caribische eilanden. De quiz vindt plaats onder sch ooltijd. Scholen kunnen zelf bepalen of ze meedoen.
D o e t jo u w s c h o o
l mee?
Dan kun je in groepen van 1 tot 4 teamleden on line meedoen en strijden voor mooie p rijzen. De hoof dprijs is een zeil- en snorkeltrip ro nd het eiland van he t winnende team.
De antwoorden op alle vragen van de quiz staan in dit boekje. Dus als je dit boekje goed leest, maak je meer kans om de quiz te winnen!
Zo r g e r v o o r d at je jo u w te a m in s c h r ijrgft www.BigLiveNatureQuiz.o
de dr
23
1
Respecteer de natuur!
e ls
Op donderdag 2 november 20
ie
d u e o nr g
eg
ud tijd o th j al n O bi ar a d
Dat betekent dat je geen dieren of planten aanraakt. Of achter ze aan zwemt of rent. Ook maak je dieren niet bang en neem je niets uit de natuur mee naar huis. Volg altijd de regels van je plaatselijke parkbeheerorganisatie.
Wees veilig!
2
Laat niets achter!
Zorg dat je altijd genoeg eten, drinken en zonnebrandcrème bij je hebt. Als je naar een nationaal (mariene) park gaat, moet je binnen de aangewezen gebieden blijven.
3
De spullen die je de natuur mee in neemt moeten ook weer mee terug naar huis! Je laat niets achter. Behalve als je het achterlaat in de vuilnisbak. Zie je er geen? Neem afval dan mee naar huis en gooi het daar weg.
Heb je de drie gouden regels begrepen? Dan ben je klaar om de natuur in te gaan! Kijk eens goed rond. Misschien zie je wel levende wezens uit dit boekje... Je kunt jezelf ook de volgende vragen stellen wanneer je door de natuur loopt of zwemt:
Welke (dieren)geluiden hoor ik?
Wat is het opvallendste aan een dier of plant?
Waarin verschillen planten of dieren van elkaar?
natuurwaarnemer NATUURWAARNEMER
Coole planten en dieren ontdekken gebeurt niet alleen in dit boekje. De beste plek om de natuur te observeren is... buiten natuurlijk! Je kunt naar het nationale (mariene)park op je eiland. Maar ook op andere plekken kun je planten en dieren bekijken. Als je goed oplet, is de natuur overal! Ga naar buiten en ontdek planten en dieren.
organiseert de DCNA de Big Live Nature Quiz. Dit is een superleuke quiz voo r kinderen uit groep 7 en 8 van de basisscholen op de Ne derlands Caribische eilanden. De quiz vindt plaats onder sch ooltijd. Scholen kunnen zelf bepalen of ze meedoen.
D o e t jo u w s c h o o
l mee?
Dan kun je in groepen van 1 tot 4 teamleden on line meedoen en strijden voor mooie p rijzen. De hoof dprijs is een zeil- en snorkeltrip ro nd het eiland van he t winnende team.
De antwoorden op alle vragen van de quiz staan in dit boekje. Dus als je dit boekje goed leest, maak je meer kans om de quiz te winnen!
Zo r g e r v o o r d at je jo u w te a m in s c h r ijrgft www.BigLiveNatureQuiz.o
de dr
23
1
Respecteer de natuur!
e ls
Op donderdag 2 november 20
ie
d u e o nr g
eg
ud tijd o th j al n O bi ar a d
Dat betekent dat je geen dieren of planten aanraakt. Of achter ze aan zwemt of rent. Ook maak je dieren niet bang en neem je niets uit de natuur mee naar huis. Volg altijd de regels van je plaatselijke parkbeheerorganisatie.
Wees veilig!
2
Laat niets achter!
Zorg dat je altijd genoeg eten, drinken en zonnebrandcrème bij je hebt. Als je naar een nationaal (mariene) park gaat, moet je binnen de aangewezen gebieden blijven.
3
De spullen die je de natuur mee in neemt moeten ook weer mee terug naar huis! Je laat niets achter. Behalve als je het achterlaat in de vuilnisbak. Zie je er geen? Neem afval dan mee naar huis en gooi het daar weg.
Heb je de drie gouden regels begrepen? Dan ben je klaar om de natuur in te gaan! Kijk eens goed rond. Misschien zie je wel levende wezens uit dit boekje... Je kunt jezelf ook de volgende vragen stellen wanneer je door de natuur loopt of zwemt:
Welke (dieren)geluiden hoor ik?
Wat is het opvallendste aan een dier of plant?
Waarin verschillen planten of dieren van elkaar?
n e r Die
e I T A C I N U M M CO
zonder t doen ze a d r a a M aar n. ijk maar n aar prate K . lk n e e t g e in m d len ook andere Dieren wil bruiken ze e g r o o v r Daa woorden. beelden. deze voor
Geluiden
Kleuren kunnen kleuren Onderwaterdieren wen. deren te waarschu gebruiken om an en er di e ig . Somm Of om te dreigen eur veranderen. De kl n va kunnen ook t snelst van alle octopus kan dit he t je . Tegen de tijd da dieren ter wereld eur kl n va rt, is hij al met je oog knippe n. zie m he n niemand veranderd! Zo ka et ni j hi t beeld zoda Hij doet dit bijvoor wordt opgegeten.
met elkaar Onderwaterdieren kunnen en te maken. communiceren door geluid met hun Vissen maken deze geluiden d hun blaas kaken. Of door spieren ron ook? Met aan te spannen. Kun jij dat geluiden kunnen ze elkaar n of de weg waarschuwen, zich verdedige mige dieren naar voedsel aangeven. Som ver weg horen. kunnen geluiden van heel en op wel Zo kunnen walvissen geluid d horen! duizenden kilometers afstan
BIO
Kun je de beschrijving koppelen a an en dieren die dit de doen?
luminescentie Wow! Dat is een moeilijk woord. Het betekent dat dieren hun eigen licht kunnen maken en laten zien. Ze kunnen dit gebruiken om te camoufleren, aan te trekken, te waarschuwen of zich te verdedigen. Mosselkreeftjes zijn hele kleine garnaalachtige diertjes. Een paar dagen na volle maan gebruiken ze bioluminescentie om partners aan te trekken. Goed voor hen, maar ook voor ons, want het ziet er heel mooi uit. Als je op het juiste moment naar het strand gaat, kun je het water zien gloeien!
beweginge n Onderwaterdieren ku nnen ook met elkaar commun iceren door bepaalde beweginge n te maken. De spinnerdolfijn sp ringt bijvoorbeeld vaak uit het water en draait op verschillen de manieren rond! Wetenschappe rs denken dat ze die bewegingen ook maken om te communiceren. Elke beweging betekent iets anders. Bijvoorbeeld, "Laten we gaan!" of "Ik vind je leuk!" of "Gevaar!".
d
us
p
Ol
fij n
MM
eee fftt je je
lv
a
e o ctO
w
n ner
n
OO re s s ss ee llkkr
pi
Ge wO
S
is
n e r Die
e I T A C I N U M M CO
zonder t doen ze a d r a a M aar n. ijk maar n aar prate K . lk n e e t g e in m d len ook andere Dieren wil bruiken ze e g r o o v r Daa woorden. beelden. deze voor
Geluiden
Kleuren kunnen kleuren Onderwaterdieren wen. deren te waarschu gebruiken om an en er di e ig . Somm Of om te dreigen eur veranderen. De kl n va kunnen ook t snelst van alle octopus kan dit he t je . Tegen de tijd da dieren ter wereld eur kl n va rt, is hij al met je oog knippe n. zie m he n niemand veranderd! Zo ka et ni j hi t beeld zoda Hij doet dit bijvoor wordt opgegeten.
met elkaar Onderwaterdieren kunnen en te maken. communiceren door geluid met hun Vissen maken deze geluiden d hun blaas kaken. Of door spieren ron ook? Met aan te spannen. Kun jij dat geluiden kunnen ze elkaar n of de weg waarschuwen, zich verdedige mige dieren naar voedsel aangeven. Som ver weg horen. kunnen geluiden van heel en op wel Zo kunnen walvissen geluid d horen! duizenden kilometers afstan
BIO
Kun je de beschrijving koppelen a an en dieren die dit de doen?
luminescentie Wow! Dat is een moeilijk woord. Het betekent dat dieren hun eigen licht kunnen maken en laten zien. Ze kunnen dit gebruiken om te camoufleren, aan te trekken, te waarschuwen of zich te verdedigen. Mosselkreeftjes zijn hele kleine garnaalachtige diertjes. Een paar dagen na volle maan gebruiken ze bioluminescentie om partners aan te trekken. Goed voor hen, maar ook voor ons, want het ziet er heel mooi uit. Als je op het juiste moment naar het strand gaat, kun je het water zien gloeien!
beweginge n Onderwaterdieren ku nnen ook met elkaar commun iceren door bepaalde beweginge n te maken. De spinnerdolfijn sp ringt bijvoorbeeld vaak uit het water en draait op verschillen de manieren rond! Wetenschappe rs denken dat ze die bewegingen ook maken om te communiceren. Elke beweging betekent iets anders. Bijvoorbeeld, "Laten we gaan!" of "Ik vind je leuk!" of "Gevaar!".
d
us
p
Ol
fij n
MM
eee fftt je je
lv
a
e o ctO
w
n ner
n
OO re s s ss ee llkkr
pi
Ge wO
S
is
c t s a l p sOep ebruiken Wij mensen g stic. heel veel pla s n om je Kijk maar ee l dingen zie heen. Hoevee stic zijn jij die van pla gemaakt?
el nuttig zijn. Plastic kan he , sterk en Het is goedkoop bruiken. makkelijk te ge t ook veel Maar het heef al het nadelen. Van maken plastic dat we helft maar gebruiken we de t e! Plastic kom één keer. Zond cht. re te de natuur daarna vaak in t aa rg n. Plastic ve Ook in de zeeë t he in ronddrijven niet. Het blijft af t he lang breekt water. Na heel plastic, die we s in kleine stukje noemen. 'microplastics'
k Je kunt er oo t je da voor zorgen n keer éé n da plastic meer jn veel leuke gebruikt. Er zi van een manieren om ts ic voorwerp ie gebruikt plast r aa m jk Ki ken. nieuws te ma e uk le eens naar de cht knutselopdra ! st a na hier
Late ten La
we nw e kw kwal all en le n de n e s n Da mak aken va van ou oud plas tic. ast
ic. n e l l Ge a w eldige recycling! kw g! Wiebel oogjes
Je heb t nod ig:
Plastic fles
Plastic dat je niet meer kunt gebruiken. Bijvoorbeeld een oud boterhamzakje of verpakking.
Schaar
deel van de plastic fles af. Dit wordt het lichaam van de kwal.
Al dat plastic in de zee noem en we de plastic soep. Super slecht voor de zee en alle wezens di e erin leven! Ee n schildpad ka n bijvoorbeeld denken dat ee n plastic zakje een kwal is en erin stikken. Daaro m moeten w e ervoor zorgen dat er geen pl astic meer in het w ater komt. H elp jij mee door ervo or te zorgen dat je het strand sc hoon achterla at? Of door plast ic (en ander afval) dat je op het strand ziet lig gen weg te gooien ?
Stap 5: Bevestig de
Lijm
Verf (en als je wilt andere versiersels, zoals glitters)
Stap 1: Knip het bovenste
Klaar! Hang je kwal ergens op. Als je hem buiten hangt en de wind waait, heb je een dansende kwal!
Markers of viltstiften
Stap 2:
Vis draad (of een ander soort draad)
Geef de plastic fles kleur met verf. Als de verf droog is, kun je hem verder versieren. Je kunt bijvoorbeeld de achterkant van je verfkwast en wat verf gebruiken om de kwal stippen te geven. Of gebruik glitters!
Stap 3: Knip stroken uit de plastic verpakking. Geef ze kleur met stiften of verf.
(vis)draad aan de kwal. Het makkelijkst is om een klein gaatje in de dop te maken (bijvoorbeeld met een punaise). Steek de draad door het gaatje en leg er een paar knoopjes in.
Verfkwast
Stap 4:
Als de stroken droog zijn, bevestig je ze met lijm aan het lichaam van de kwal. Plak de oogjes op het lijfje.
c t s a l p sOep ebruiken Wij mensen g stic. heel veel pla s n om je Kijk maar ee l dingen zie heen. Hoevee stic zijn jij die van pla gemaakt?
el nuttig zijn. Plastic kan he , sterk en Het is goedkoop bruiken. makkelijk te ge t ook veel Maar het heef al het nadelen. Van maken plastic dat we helft maar gebruiken we de t e! Plastic kom één keer. Zond cht. re te de natuur daarna vaak in t aa rg n. Plastic ve Ook in de zeeë t he in ronddrijven niet. Het blijft af t he lang breekt water. Na heel plastic, die we s in kleine stukje noemen. 'microplastics'
k Je kunt er oo t je da voor zorgen n keer éé n da plastic meer jn veel leuke gebruikt. Er zi van een manieren om ts ic voorwerp ie gebruikt plast r aa m jk Ki ken. nieuws te ma e uk le eens naar de cht knutselopdra ! st a na hier
Late ten La
we nw e kw kwal all en le n de n e s n Da mak aken va van ou oud plas tic. ast
ic. n e l l Ge a w eldige recycling! kw g! Wiebel oogjes
Je heb t nod ig:
Plastic fles
Plastic dat je niet meer kunt gebruiken. Bijvoorbeeld een oud boterhamzakje of verpakking.
Schaar
deel van de plastic fles af. Dit wordt het lichaam van de kwal.
Al dat plastic in de zee noem en we de plastic soep. Super slecht voor de zee en alle wezens di e erin leven! Ee n schildpad ka n bijvoorbeeld denken dat ee n plastic zakje een kwal is en erin stikken. Daaro m moeten w e ervoor zorgen dat er geen pl astic meer in het w ater komt. H elp jij mee door ervo or te zorgen dat je het strand sc hoon achterla at? Of door plast ic (en ander afval) dat je op het strand ziet lig gen weg te gooien ?
Stap 5: Bevestig de
Lijm
Verf (en als je wilt andere versiersels, zoals glitters)
Stap 1: Knip het bovenste
Klaar! Hang je kwal ergens op. Als je hem buiten hangt en de wind waait, heb je een dansende kwal!
Markers of viltstiften
Stap 2:
Vis draad (of een ander soort draad)
Geef de plastic fles kleur met verf. Als de verf droog is, kun je hem verder versieren. Je kunt bijvoorbeeld de achterkant van je verfkwast en wat verf gebruiken om de kwal stippen te geven. Of gebruik glitters!
Stap 3: Knip stroken uit de plastic verpakking. Geef ze kleur met stiften of verf.
(vis)draad aan de kwal. Het makkelijkst is om een klein gaatje in de dop te maken (bijvoorbeeld met een punaise). Steek de draad door het gaatje en leg er een paar knoopjes in.
Verfkwast
Stap 4:
Als de stroken droog zijn, bevestig je ze met lijm aan het lichaam van de kwal. Plak de oogjes op het lijfje.
t Ech OoFf p? eP NE
erdieren. Vier gekke onderwat Maar één is nep. Weet jij welke?
de voelsprietvis
de vliegende vis ver het vis kan ver o eter! De vliegende 50 ms wel 0 m So '. en eg li 'v maar water met vleugels, t ie n ze en o Dat d . grote vinnen met hun hele
De eerste rug gengraat van de voelsprietvis is omgevorm d tot een hengel m et een stuk vl ees dat op aas li jkt. Zo kan h ij 'vissen' naar voedsel. Hij kan ook va n kleur verand eren!
de vuurvlieg vis vis is een De vuurvlieg leven . Hij leeft zijn en ez ew ze p ie d jn eigen r en creëert zi ke n o d et h in e'. De maanvis heeft geen luminescenti staart. Vandaar licht met 'bio andere en n le zijn bijnaam 'de zwem a mende kop'. De en kleine garn et Ze maanvis kan tot vier me ter lang worden. bodembewoners. Hij zonnebaadt de helft van de dag!
de maanvis
Buiten t i e t i v i t ac
ater zien. alles in het w n va je n ku elen van orkelen r niet in om d te a Als je gaat sn w et h t ef strand en ar je ho Ga naar het . Geweldig! Ma en zi en n n e te ku and anders het leven in ze s, ouders, vrienden of iem , zu te spelen. vraag je broer volgende spel et h en m sa m o de dingen van de volgen jf vi te rs ee ls f tekenen). Kijk wie a f aanwijzen o (o n re fe ra g kan foto zijn en ze t hetzelfde te Ze hoeven nie n jezelf zijn. mogen niet va
schelp zeewier vogel in de lucht Boot vis in het water Stok(ken) Steen handdoek koraal Slippers Vogel staand of zittend krab Snorkel
Denk aan de drie gouden regels! 1. Respecteer de natuur! 2. Wees veilig! 3. Laat niets achter!
t Ech OoFf p? eP NE
erdieren. Vier gekke onderwat Maar één is nep. Weet jij welke?
de voelsprietvis
de vliegende vis ver het vis kan ver o eter! De vliegende 50 ms wel 0 m So '. en eg li 'v maar water met vleugels, t ie n ze en o Dat d . grote vinnen met hun hele
De eerste rug gengraat van de voelsprietvis is omgevorm d tot een hengel m et een stuk vl ees dat op aas li jkt. Zo kan h ij 'vissen' naar voedsel. Hij kan ook va n kleur verand eren!
de vuurvlieg vis vis is een De vuurvlieg leven . Hij leeft zijn en ez ew ze p ie d jn eigen r en creëert zi ke n o d et h in e'. De maanvis heeft geen luminescenti staart. Vandaar licht met 'bio andere en n le zijn bijnaam 'de zwem a mende kop'. De en kleine garn et Ze maanvis kan tot vier me ter lang worden. bodembewoners. Hij zonnebaadt de helft van de dag!
de maanvis
Buiten t i e t i v i t ac
ater zien. alles in het w n va je n ku elen van orkelen r niet in om d te a Als je gaat sn w et h t ef strand en ar je ho Ga naar het . Geweldig! Ma en zi en n n e te ku and anders het leven in ze s, ouders, vrienden of iem , zu te spelen. vraag je broer volgende spel et h en m sa m o de dingen van de volgen jf vi te rs ee ls f tekenen). Kijk wie a f aanwijzen o (o n re fe ra g kan foto zijn en ze t hetzelfde te Ze hoeven nie n jezelf zijn. mogen niet va
schelp zeewier vogel in de lucht Boot vis in het water Stok(ken) Steen handdoek koraal Slippers Vogel staand of zittend krab Snorkel
Denk aan de drie gouden regels! 1. Respecteer de natuur! 2. Wees veilig! 3. Laat niets achter!
t r e e t n e s e r p Ppepe f!
zichzelf
sen denken n poliep. Men ee is e p Pe g? o en. Maar ze Ken je Pepe n n zijn. Of sten te n la p n le bestaan uit vaak dat kora zijn dieren en n le ra o K . is m ervoor hebben het m eine Pepe's! O kl l a t a em ll a s, rgist, Koraal bestaa poliepen. Du ch ooit nog ve zi n. d pe n a lie m po ie t n t n. dus ui te zorgen da chzelf vertelle en zi m r sa ve n o pe ts ie lie g Veel po wil Pepe graa En Koraal is heel wel belangrijk. Zo e er nd a voor en als er di r) te a w (onder Kijk voor mensen! paar n maar naar ee n. de el voorbe
Op en rond koraal is er veel voedsel te vinden. Papegaaivissen eten zelfs algen van koraal. Dit houdt het koraal gezond. Het geeft dieren beschutting tegen roofdieren. Hier kun je je veilig verstoppen! Koraal beschermt eilanden en dus mensen tegen grote golven! Het helpt wetenschappers bij het onderzoek naar nieuwe medicijnen.
al. vormen kora men sa veel koraal alrif. ra ko vormt een
Algen leven vaak op en in poliepen. Dez e kleine plantje s geeft koraal zijn m ooie kleuren.
Ik en mijn en voor vrienden zorg voedsel voor onderdak en beschermen de vissen. We t . Daarom is he ook het land ed go jk om heel belangri zorgen! te s on voor ee? Help jij ook m
Raak koraal nooit aan! En neem geen stukken koraal mee. Draag alleen 'rifvriendelijke' zonnebrandcrème als je in zee zwemt.
Sommige vissen wrijven tegen koraal om hun huid te verzachten.
Houd de zee schoon. Ruim je afval op!
spot hheett em! prOblte ch Wat is sle ch voor koraal?
t r e e t n e s e r p Ppepe f!
zichzelf
sen denken n poliep. Men ee is e p Pe g? o en. Maar ze Ken je Pepe n n zijn. Of sten te n la p n le bestaan uit vaak dat kora zijn dieren en n le ra o K . is m ervoor hebben het m eine Pepe's! O kl l a t a em ll a s, rgist, Koraal bestaa poliepen. Du ch ooit nog ve zi n. d pe n a lie m po ie t n t n. dus ui te zorgen da chzelf vertelle en zi m r sa ve n o pe ts ie lie g Veel po wil Pepe graa En Koraal is heel wel belangrijk. Zo e er nd a voor en als er di r) te a w (onder Kijk voor mensen! paar n maar naar ee n. de el voorbe
Op en rond koraal is er veel voedsel te vinden. Papegaaivissen eten zelfs algen van koraal. Dit houdt het koraal gezond. Het geeft dieren beschutting tegen roofdieren. Hier kun je je veilig verstoppen! Koraal beschermt eilanden en dus mensen tegen grote golven! Het helpt wetenschappers bij het onderzoek naar nieuwe medicijnen.
al. vormen kora men sa veel koraal alrif. ra ko vormt een
Algen leven vaak op en in poliepen. Dez e kleine plantje s geeft koraal zijn m ooie kleuren.
Ik en mijn en voor vrienden zorg voedsel voor onderdak en beschermen de vissen. We t . Daarom is he ook het land ed go jk om heel belangri zorgen! te s on voor ee? Help jij ook m
Raak koraal nooit aan! En neem geen stukken koraal mee. Draag alleen 'rifvriendelijke' zonnebrandcrème als je in zee zwemt.
Sommige vissen wrijven tegen koraal om hun huid te verzachten.
Houd de zee schoon. Ruim je afval op!
spot hheett em! prOblte ch Wat is sle ch voor koraal?
! ? r e m war
zal in n. Maar het e d n a il e ze n op o ndert al oorlijk warm klimaat vera t e H . n e Het is al beh rd o w t veel nog warmer verandert he n re ja de toekomst te ts a Maar de la er. eeuwenlang. e steeds warm rd a a e d t rd o sneller en w
Dat komt doordat mensen steeds meer CO2 de lucht in pompen. Bijvoorbeeld door autorijden en door fabrieken. CO2 is een gas dat er samen met andere stoffen voor zorgt dat de aarde warmer wordt. Doordat de aarde opwarmt, krijgt de natuur het moeilijker. De zee warmt bijvoorbeeld ook op. Kun jij je voorstellen dat je geniet van een douche of bad en dat het water ineens heel heet wordt? Dat is toch niet fijn? Dat vinden de dieren en planten die in de zee leven ook! Ze worden er een stuk minder blij van en kunnen verdwijnen.
Gelukkig werken veel mensen hard om ervoor te zorgen dat er minder CO2 in de lucht komt. En om te kijken hoe we dieren en planten kunnen beschermen. En weet je wat heel cool is? Planten en dieren helpen ook een handje mee. Kijk maar naar de walvis!
n Wist je dat ee al a em walvis hel et H ? is geen vis ier. is een zoogd
wi j
g zij ossin n! opl de
g o n t e h t d r o w
hien kunn missc en
edsel! is een supervo ep o p is lv a W t het niet rgen, jij hoef zo n ee g je k Maa n is er gek r fytoplankto a a M . en et te eren CO2 dieren absorb e n ei kl e ez D f. op! om in zuursto en zetten het
Walvissen sl aan tijdens hu n leven veel CO 2 op in hun lichaam. Zo zorgen ze ervo or dat de aarde min der warm wor dt.
Het is dus hee l belangrijk da t we goed voo r onze walvisse n zorgen!
! ? r e m war
zal in n. Maar het e d n a il e ze n op o ndert al oorlijk warm klimaat vera t e H . n e Het is al beh rd o w t veel nog warmer verandert he n re ja de toekomst te ts a Maar de la er. eeuwenlang. e steeds warm rd a a e d t rd o sneller en w
Dat komt doordat mensen steeds meer CO2 de lucht in pompen. Bijvoorbeeld door autorijden en door fabrieken. CO2 is een gas dat er samen met andere stoffen voor zorgt dat de aarde warmer wordt. Doordat de aarde opwarmt, krijgt de natuur het moeilijker. De zee warmt bijvoorbeeld ook op. Kun jij je voorstellen dat je geniet van een douche of bad en dat het water ineens heel heet wordt? Dat is toch niet fijn? Dat vinden de dieren en planten die in de zee leven ook! Ze worden er een stuk minder blij van en kunnen verdwijnen.
Gelukkig werken veel mensen hard om ervoor te zorgen dat er minder CO2 in de lucht komt. En om te kijken hoe we dieren en planten kunnen beschermen. En weet je wat heel cool is? Planten en dieren helpen ook een handje mee. Kijk maar naar de walvis!
n Wist je dat ee al a em walvis hel et H ? is geen vis ier. is een zoogd
wi j
g zij ossin n! opl de
g o n t e h t d r o w
hien kunn missc en
edsel! is een supervo ep o p is lv a W t het niet rgen, jij hoef zo n ee g je k Maa n is er gek r fytoplankto a a M . en et te eren CO2 dieren absorb e n ei kl e ez D f. op! om in zuursto en zetten het
Walvissen sl aan tijdens hu n leven veel CO 2 op in hun lichaam. Zo zorgen ze ervo or dat de aarde min der warm wor dt.
Het is dus hee l belangrijk da t we goed voo r onze walvisse n zorgen!
Kkleintjes
worden ! ! T t O O r g
r r jaar zie jij e Over een paa nu. n anders uit da waarschijnlijk is je haar anders, je is n ie h sc Mis en, of nger geword kleine teen la ! e aal gegro id ben je helem
Lees meer over mij op de volgende pagina!
ivis
aa Stoplicht papeg
Dit gebeurt ook bij jonge vissen. Maar soms veranderen ze zoveel, dat je ze bijna niet meer herkent als ze volwassen zijn! Kun je de babyversie koppelen aan de volwassen versie?
*Tip*
let goed op de vorm of ande re opvallende kenmerken va n de vis.
Gevlekte ridderv vis Blauwe dokters
ft he t
al
Franse keizersvis
voo rged aan!
is
De
Fr
a n s e k e i z e rs
vis
he
e
Blauwkop lipvis
Kkleintjes
worden ! ! T t O O r g
r r jaar zie jij e Over een paa nu. n anders uit da waarschijnlijk is je haar anders, je is n ie h sc Mis en, of nger geword kleine teen la ! e aal gegro id ben je helem
Lees meer over mij op de volgende pagina!
ivis
aa Stoplicht papeg
Dit gebeurt ook bij jonge vissen. Maar soms veranderen ze zoveel, dat je ze bijna niet meer herkent als ze volwassen zijn! Kun je de babyversie koppelen aan de volwassen versie?
*Tip*
let goed op de vorm of ande re opvallende kenmerken va n de vis.
Gevlekte ridderv vis Blauwe dokters
ft he t
al
Franse keizersvis
voo rged aan!
is
De
Fr
a n s e k e i z e rs
vis
he
e
Blauwkop lipvis
G O O B b n rege vhaent Rrif n eN sE sS V vIiS
aivissen eten papega , n ze le e g t b t rif er he Dit houdt he . n Zoals je eerd ve le if lr a het kora ens algen die op nd. En raad e zo e g ft e le n ri e l in en alles wat n hun voedse se is iv a a g e p zand waar pa chtige witte ra p t e h In ? veranderen stranden ligt! dat op onze
Er zijn meer dan 90 soorten papegaaivissen in de wereld!
Ze kunnen er heel verschillend uitzien. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar deze verschillend uitziende papegaaivissen. Je zou bijna niet geloven dat ze familie zijn!
knutsel wedstrijd! s r e d n a r e e m g o Laten we n pegaaivissen maken! uitziende pa
is. n papegaaiv kenen van ee te et h et s! m vi Begin Hij heeft vinn je eigen en nodig pen. Of verzin Volg de stap om te zwemm en!
Teken eerst de
omtrek
ils toe
Voeg de deta
Wij maken het witte zand!
en
Versier je vist ekening. Je kunt versch illende materialen g ebruiken. Denk aan po tlood, viltstift en w askrijt. Of glitter en stof. Je kunt het zo gek maken als je zelf wilt! n je ook Als je wilt ku van de g de omgevin euren kl , vis tekenen ! of versieren
Teken schubb & patronen!
Ggeen wedstrziejnd! zonder prij
Scan je kunstwerk (samen met een volwassene zoals een ouder of leraar). Als dat niet lukt, kun je ook een foto maken. Stuur deze scan of foto dan naar projects@dcnanature.org VOOR het einde van 2023. Vermeld je naam, leeftijd en het eiland waar je woont. Misschien ben jij wel degene die het te gekke wint!
natuursurvivalpakket
G O O B b n rege vhaent Rrif n eN sE sS V vIiS
aivissen eten papega , n ze le e g t b t rif er he Dit houdt he . n Zoals je eerd ve le if lr a het kora ens algen die op nd. En raad e zo e g ft e le n ri e l in en alles wat n hun voedse se is iv a a g e p zand waar pa chtige witte ra p t e h In ? veranderen stranden ligt! dat op onze
Er zijn meer dan 90 soorten papegaaivissen in de wereld!
Ze kunnen er heel verschillend uitzien. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar deze verschillend uitziende papegaaivissen. Je zou bijna niet geloven dat ze familie zijn!
knutsel wedstrijd! s r e d n a r e e m g o Laten we n pegaaivissen maken! uitziende pa
is. n papegaaiv kenen van ee te et h et s! m vi Begin Hij heeft vinn je eigen en nodig pen. Of verzin Volg de stap om te zwemm en!
Teken eerst de
omtrek
ils toe
Voeg de deta
Wij maken het witte zand!
en
Versier je vist ekening. Je kunt versch illende materialen g ebruiken. Denk aan po tlood, viltstift en w askrijt. Of glitter en stof. Je kunt het zo gek maken als je zelf wilt! n je ook Als je wilt ku van de g de omgevin euren kl , vis tekenen ! of versieren
Teken schubb & patronen!
Ggeen wedstrziejnd! zonder prij
Scan je kunstwerk (samen met een volwassene zoals een ouder of leraar). Als dat niet lukt, kun je ook een foto maken. Stuur deze scan of foto dan naar projects@dcnanature.org VOOR het einde van 2023. Vermeld je naam, leeftijd en het eiland waar je woont. Misschien ben jij wel degene die het te gekke wint!
natuursurvivalpakket
www.dcnanature.org De Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) is een non-profit organisatie die in 2005 is opgericht om de natuur in het Nederlands Caribisch gebied te beschermen door Park Beheer Organisaties (parken) te ondersteunen.
OVER BIONEWS
BioNews is een maandelijks digitale nieuwsbrief gemaakt door de DCNA waarin natuurnieuws van de zes Nederlands Caribische eilanden wordt gedeeld. U kunt zich hierop abonneren via de DCNA-website. BioNews Kids heeft hetzelfde doel: het delen van spannende natuurverhalen met de volgende generatie natuurbeschermers.
doneer direct aan natuureducatie
Uw steun stelt de educatiemedewerkers van de parken in staat om de natuureducatie voor kinderen te verbeteren en de toekomst van de natuur in het Nederlands Caribisch gebied veilig te stellen! Donaties zoals die van u gaan rechtstreeks naar de ondersteuning van Junior Ranger programma's op de eilanden.
doneer Doneer
Ga naar dcnanature.org/donate Selecteer de organisatie die u wilt steunen.
ILLUSTRATIE & ONTWERP: Deviate Design, Bonaire Fotografie: HANS LEIJNSE, BRENDA KIRKBY, MiCHAEL WORDEN, RUDY v GELDERE, JIM ABERNETHY, marion haarsma, elaine brewer, todd cravens, richard carey, markus kammermann, john cobb, maria rubio, mark vermeij, Anna Syme
DCNA's activiteiten worden gesponsord door
derde editie!