ราชาศัพท์

ราชาศัพท์

เฉลิมพระเกียรติในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔

ทางฝ่ายสตรีผู้มีบรรดาศักดิ์ ก็มีสามานยนามเป็นคำนำหน้าชื่อเป็นพิเศษต่างจาก สามัญชนอีกมาก ควรทราบไว้ด้วย เช่น

ท่านผู้หญิง(1) แต่ก่อนมาใช้นำหน้าชื่อภรรยาเอกของ เจ้าพระยา และเป็นผู้ ได้รับพระราชทานเครื่องยศท่านผู้หญิง ปัจจุบันนี้ใช้แก่สตรีที่มิใช่เจ้านายหรือมิใช่หม่อมห้ามของ เจ้านาย และเป็นผู้ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายในชั้นทุติยจุลจอม เกล้าวิเศษขึ้นไป และคำ ท่านผู้หญิง นี้ ในกรณีแรก (ที่ใช้กับเอกภรรยาของเจ้าพระยา) และสามี ยังมีชีวิตอยู่ ให้ใช้คำนี้นำหน้าราชทินนามของสามีทีเดียว เช่น “ท่านผู้หญิงยมราช” แต่หากสามี ถึงอสัญกรรมแล้ว จะต้องลงชื่อตัวเพิ่มลงหน้าราชทินนามด้วย เป็น “ท่านผู้หญิงตลับ ยมราช” ใน กรณีหลัง ที่เป็นท่านผู้หญิงเพราะได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นทุติยจุลจอมเกล้า วิเศษฝ่ายในขึ้นไปนั้น ให้อนุโลมตามกรณีแรก คือ ใช้คำ ท่านผู้หญิง นำราชทินนามของสามี เช่น “ท่านผู้หญิงดิฐการภักดี” “ท่านผู้หญิงละมูลบริรักษ์เวชชการ” แต่ถ้าสามีไม่มีบรรดาศักดิ์ ให้ใช้คำ “ท่านผู้หญิง” นำหน้าชื่อตัวและนามสกุล เช่น “ท่านผู้หญิงพงา ธรรมศักดิ์” ส่วนผู้เป็น “หม่อมราชวงศ์” และ “หม่อมหลวง”(2) เมื่อได้เป็นท่านผู้หญิง ให้ใช้คำ ท่านผู้หญิง นำหน้าชื่อ แทนคำ หม่อมราชวงศ์ หรือ หม่อมหลวง ได้ทีเดียว เช่น “หม่อมราชวงศ์พรพรรณ ทวีวงศ์ ถวัลยศักดิ์” เป็น “ท่านผู้หญิงพรพรรณ ทวีวงศ์ถวัลยศักดิ์” “หม่อมหลวงมณีรัตน์ บุนนาค” เป็น “ท่านผู้หญิงมณีรัตน์ บุนนาค”

คุณหญิง ใช้นำหน้าชื่อภรรยาเอกของ พระยา และใช้นำหน้าชื่อสตรีที่ได้รับ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายใน ตั้งแต่ชั้นจตุตถจุลจอมเกล้าขึ้นไปจนถึงชั้น ทุติยจุลจอมเกล้า คำ คุณหญิง มีวิธีใช้นำหน้าชื่อทำนองเดียวกับคำ ท่านผู้หญิง ที่กล่าวมาแล้ว เว้นแต่ผู้ที่เป็น หม่อมราชวงศ์ กับ หม่อมหลวง ให้ใช้ หม่อมราชวงศ์ หรือ หม่อมหลวง นำหน้า ชื่ออย่างเดิม ห้ามมิให้ใช้คำ คุณหญิง แทนหรือเติมเข้าอีกคำหนึ่ง

ภรรยาของผู้มีบรรดาศักดิ์ต่ำกว่า พระยา และมิได้เป็น หม่อมราชวงศ์ หรือ หม่อมหลวง ให้ใช้คำว่า นาง นำหน้าราชทินนามของสามีเมื่อสามียังมีชีวิตอยู่ แต่ถ้าหากสามี ถึงแก่กรรมแล้ว ให้ลงชื่อตัวลงหน้าราชทินนามของสามีด้วย ส่วนผู้ที่เป็น หม่อมราชวงศ์ และ หม่อมหลวง ใช้คำว่า หม่อมราชวงศ์ หรือ หม่อมหลวง นำหน้าชื่อตัวและราชทินนามของสามี โดยตลอด (1) ดูพระราชกฤษฎีกาคำนำนามสตรี

พ.ศ. 2460 พระราชกฤษฎีกาคำนำนามสตรี เพิ่มเติม พ.ศ. 2464 คำสั่งนายก รัฐมนตรี เรื่องคำนำนามสตรี ลงวันที่ 17 ธันวาคม 2498 หนังสือกรมสารบัญคณะรัฐมนตรีฝ่ายบริหาร ที่ น.ว.

267/2498 ลงวันที่ 17 ธันวาคม 2498 เรื่องการใช้คำนำนามสตรี และหนังสือสำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ที่ ส.ร. 0204/ว. 75 ลงวันที่ 12 พฤษภาคม 2525 เรื่องการใช้คำนำนามสตรี (2) คำ “หม่อมราชวงศ์” และ “หม่อมหลวง” ไม่พึงเขียนย่อด้วยวิธีใดๆ เลย เพราะไม่ถูกต้องตามทางราชการ และ ราชภาษาราชาศัพท์

346 17. up 334-368-7 Sep.indd 346

9/8/12 9:09:42 AM