NAGSUSULAT PARA SA INYO. NAKIKIBAKA PARA SA INYO. TOMO XXXVI | ISYU BLG. 12 | AGOSTO 20-24, 2018
THE NORSU NIAN ANG OPISYAL NA LINGGUHANG PAHAYAGAN NG MGA MAG-AARAL NG PAMBANSANG PAMANTASAN NG NEGROS ORIENTAL SA LOOB NG 36 TAON
AACCUP akreditasyon sinimulan PARA SA KALIDAD NGA SERBISYO. Pipila ka mga accreditors gikan sa mga lahi-lahing unibersidad sa Pilipinas ang nagpulong alang sa opening program sa accreditation week nga gipahigayon sa CNPAHS-AVR. Kuha ni John Earl F. Merto
Kuha ni Harvey M. Iquio
Gerard Rick C. Jardin
HAKBANG PAPALAPIT. Ginanap ang ika-7 Pinning and Academic Convocation para sa mga mag-aaral na nasa ikaapat na taon mula sa College of Education (CEd) kung saan naging banal na panauhin si Dr. Henry Sojor (kaliwa), unang pangulo ng NORSU.
DOST may anyaya sa rehiyon, unibersidad Reychemver C. Credo
U P ANG MAPALAGANAP ANG pagbabago sa larangan ng agham at teknolohiya, hinikayat ng Department of Science and Technology (DOST) ang Rehiyon VII, mga unibersidad kabilang na ang NORSU na magpasa sa kanilang imbensiyon partikular sa mga estudyanteng iskolar ng ahensiya. Sa isinagawang pagsusuri sa unibersidad noong Agosto, inihayag ng mga opisyales na isa ang Central Visayas sa mga rehiyong hindi pa nakaambag ng mahahalagang imbensiyon ilang taon na ang nakalilipas. Pinanguluhan ng incharge advocate na si Engr. Roel Pili ang naturang hakbang sa pakikisama ng iba’t-ibang rehiyon pagkat sa halos 500 proposals na maipon taon-taon, 75% nito ay galing sa National Capital Region
(NCR) at 25% lamang ang naambag ng mga natirang rehiyong hindi sakop ng Luzon. Sa pakikipanayam ng The NORSUnian (TN) kay DOST-Negros Oriental Office Electronics and Communications Equipment Technician II Rommel L. Romagos, payo niya sa mga estudyante na, “mas makabuluhan kung ang imbensiyon ay naaayon sa priority sectors.” “The timeliness of certain occurrences, (of course) it should (basically) fall on areas like energy, transport, disaster, and climate change,” dagdag pa niya. “Sa Bicol Region, naay Grade 11 student nga nakahimo og patentable shoes diin og naa ka sa school pwede ka makacharge sa imong phone on the shoes itself, ug kini gi-fund-an sa DOST og 200,000 grant,” DOST/ pahina 4
Pinangunahanng Accrediting Agency of Chartered Colleges and Universities in the Philippines (AACCUP), Inc. ang unang araw ng survey visit sa taunang akreditsayon ng NORSU, Agosto 13. Ang AACCUP ay gumaganap bilang tagapagsuri ng mga curricular programs sa mga State Colleges and Universities (SUCs) ng bansa na may layuning, “to develop a mechanism of, and conduct the evaluation of programs and institutions.” Pinangunahan ni Dr. Marcela T. Caluscosin, overall
coordinator, kasama ang pangkat ng AACCUP accreditors ang anim na araw na akreditasyon hanggang ika-18 ng Agosto. Labingtatlong kurso ang sasalang sa levels I at II na binubuo ng Master of Arts in Psychology, Bachelor of Science in Geology, Bachelor of Science in Mathematics, Bachelor of Arts, and Bachelor of Science in Biology. Kasama rin ang mga kursong Bachelor of Science in Accountancy, Bachelor of Science in Tourism Management, Bachelor of Science in Architecture, Bachelor of Science in Geodetic, Geothermal and Computer Engineering, Bachelor of Technology Education, and
Bachelor of Science in Nursing. Samantala, ang pangkat ng AACCUP ay dumalo sa Presidential Courtesy Call sa College of Nursing, Pharmacy and Allied Health Sciences (CNPHAS) building, na sinundan ng opisyal na pagbukas ng aktibidad at presentasyon ng mga AA C C U P accreditors at team leaders pati na rin ang local task force ng NORSU. Sa kanyang mensahe sa mga bisita at mga guro, binigyang-diin ni Joel P.
Limson, university president, ang kahalagahan ng pagkakaroon ng accreditasyon sa mga programa ng unibersidad. “The only proof that we can have that our programs are at par with state universities and colleges is that if our programs have gone accreditations,” sabi ni Limson. Dagdag pa niya, higit sa pagpasa sa akreditasyon, tinuturing niyang mas mahalaga ang mga karanasan at sa proseso nito. “The passing is just a destination, it’s just our guide, what is important is that we journeyed together and worked together,” wika ni Limson.
NSF nagpahigayo’g leadership
seminar
Rean Jane D. Escabarte
BETTER LEADER. Si Kevin Michael Maquiling (kanan) ay isa sa mga ispiker sa isang Leadership Training na ginanap sa SAS Center, ika-18 ng Agosto. Kuha ni Cor Uriel A. Balladares
Gisalmotan sa mga miyembro sa nagkalainlaing mga organisasyon, and NORSU Scholarship Federation (NSF) nagpahigayon og usa ka leadership seminar niadtong Agosto 18 sa Student Affairs Services (SAS) Center, NORSU Dumaguete kampus I. Sa maong seminar,
gihisgotan ang ‘Being A Student Leader in A State University’ ni Mary Dawn Valencia, magtutudlo sa Departamento sa Sikolohiya, sunod ang ‘Challenges of A Student Leader’ ni Kevin Michael A. Maquiling, presidente sa Student Government sa Foundation University, ug ang ‘Student Leadership Transparency’ ni Atty. Karissa Faye Maxino, konsehal sa NSF / pahina 4
so AACUP decided to back-toback schedule, so first three days will be six programs then the remaining seven programs will be for the next days,” dagdag pa ni Estrope. Ang class observation ay gaganapin pa sana sa hapon ng Agosto 14 ngunit ito ay natapos na sa umaga ng parehong araw. Dagdag pa roon, ang visit to research-extension site
convergence at Pamplona Farms na dapat ay gaganapin pa sa Agosto 16 ay isinagawa rin noong ika-14. Gayunpaman, ang pagbabago ng iskedyul ay ipinaalam kaagad ng task force dahil itinagubilin sa mga miyembro nito na kung anuman ang hihilingin ng mga accreditor na pagbabago sa mga aktibidades, ito ay masusunod.
Hindi tiyak na iskedyul ng akreditasyon, inaasahan na
Julius Joe T. Umbina
Dahil sa back-toback na iskedyul na ibinigay ng Accrediting Agency of Chartered Colleges and Universities of the Philippines (AACUP), ang nakaayos na aktibidades na inihanda ng unibersidad ay hindi nasunod. Ibinahagi ni Cesar Estrope, direktor ng Quality Assurance
Management Center (QUAMC), na ang biglaang pagbabago ng iskedyul ay inaasahan na at binigyang-diin niya na ang namamahala sa iskedyul ay hindi ang sa unibersiad kundi ang AACUP. “Supposedly, in traditional accreditation, that transforms five days straight for seven or eight programs. But since we submitted for 13 programs on accreditation,
mahiya naman...
Tambayan NI... LATHALAIN
DUMAGUETE KAMPUS II... BALITA
OPINyON | sa pahina 2
LATHALAIN | sa pahina 3
ULTIMO | sa pahina 4
anxiety assasin
OPINYON
2
TOMO XXXVI | ISYU BLG 12 | AGOSTO 20-24, 2018
EDITORYAL Kumusta ang atong pagpakabana? Agosto 10 niadtong tuig 2011, adunay usa ka pagpahigayon nga alternatibong pagputos sa mga pamaliton gikan sa tanang mga katindahanan ug mga establisyemento dinhi sa dakbayan sa Dumaguete. Ang mao nga pagpahigayon gipangulohan sa atong konseho dinhi, lakbit niini ang pagpasa sa Ordinansa Numero 231. Kini nga ordinansa nag-suporta sa mga alternatibong putos. Niini lamang tuiga, niadtong Hunyo 1, ginadili na gayud ang pag-gamit sa mga “plastic bags” sa tanang mga tindahan uban sa tanang mga mamalitay usab dinhi sa atoang Public Market. Kini nga mao nga palisiya gitawag nga “No Plastic Everyday”, kini na hiuyon ubos sa Ordinansa Numero 231. Ang pagpahigayon niini nga mga balaod dinhi sa dakbayan sa Dumaguete usa lamang ka pagpamatuod nga adunay pagtaas sa numero sa mga basura nga nag-gikan sa mga plastic. Mahimo man nga adunay pagpugong sa pagdaghan sa mga plastic dinhi sa atoang syudad, dili ug dili gyud mahimo nga ma wagtang ang mao nga problema kon ang tanan nawadan sa pagpakabana. Kon atoang tan-awon ang atoang palibot bisan man dinhi sulod sa atong tulonghaan, wala gayud makita ang pagpakabana sa halos tanang mga estudyante. Kon kini wala man mabatunan, sa unsa man nga pamaagi mahatagan ug kasulbaran ang mao nga problema. Dili ba kini nagasukad usab sa mga panimalay? Pipila na ka mga bulan ang nilabay, bisan pa tuig, apan wala gihapon na batunan ang tuman kasulbaran niini. Ang tanan nasayod nga ang pagtaas sa mga plastic nga mga basura nagahatag usab sa kahigayunan sa pagtaas sa mga trahedya, sama sa baha nga atong nasayran nga sa pipila na ka mga tuig ang milabay ang siyudad sa Dumaguete mo-sinati sa mga pagbaha sa dihang adunay bagyo o bisan lamang ug kini usa ka kusog nga pag-ulan. Kumusta man ang atong pagpakabana? Anaa pa ba? Atong hinumduman nga aduna gyuy epekto ang tanan nato nga paga buhaton, gani ang usa ka panultihon naga-ingon nga kon unsa man ang atong gi-pugas, mao usab ang atoang paga-anihon. Mga igsoon, dili na angayan nga paabuton pa nato ang mga dagko nga trahedya aron kita mubati sa pagpakabana, igo na nga masayran nato nga adunay mga butang nga dili angayan nga pasagdaan.
‘Unli-rice please!’ Habang ako’y naglalakad patungong paaralan, nadaanan ko sa palengke ang lupon ng mga konsumador na nagsisiksikan, nagsasakripisyo sa tila NORSU enrolment na pilahan. Aba’y naalala ko lang. Hindi ko man napuna ngunit tinanong ko ang isang ginang kung ano ang nangyari. “Bagsak-presyo raw ang NFA!” Palibhasa’y hindi nabago sa’kin o sa’ting mga Pilipino ang pagtaas at pagbaba ng presyo ng mga bilihin.
Kapag tumaas ang presyo ng mga pangunahing bilihin katulad ng bigas, malaki ang pagbabago nito sa badyet ng mga mamimili. Samakatuwid, napakalaking tagumpay na ng bawat pamilyang Pilipino na maihain tatlong beses kadaaraw ang kanin. Hindi kompleto ang ating meals kung walang kanin. Napakahilig nating mga Pinoy kumain na may kasamang rice kasi nga staple food natin ito. Iba-iba man ang ating pakiwari sa hinaing
Mahiya naman kaayo Heto na, sasabihin ko na ang hinaing ng mga estudyanteng araw-gabing nag-aaral para sa kanilang kinabukasan, seryosong nagsisikap at binibigay lahat ng makakaya upang hindi bumagsak. Pero, bakit ang mismong nagpapahirap sa kanila ay ang mga gurong ang resposibilidad ay turuan ang bawat mag-aaral? Sila dapat ang gumagabay sa mga estudyante ngunit para bang naging kaligayan na nilang makita ang mga itong nagdurusa. Shout out nga pala sa
mga gurong nagpapareport tapos natutulog lang. Pinagpagurang gawin ng mga estudyante ang mga visual aid na ipiniprisinta sa mga kaklase ngunit parang walang kuwenta lang sa kanya lahat ng ito. ‘Di man lang niya kayang bigyan ng dagdag na impormasyon habang nagsasalita ang mga ito sa harapan. Una, akala nila benepisyo iyon sa kanila kung kaya ito ay isang napakagandang biyaya dahil hindi siya nagtatanong. Pangalawa, akala nila magiging madali ang lahat
konteksto, ako’y muling napukaw sa ganap ngayong problema ng bansa— ang buwelta ng krisis sa bigas o rice woe. Kinakailangan na magimport ng suplay sa ibang bansa upang mapanatili ang suplay na mayroon ang ating bansa. Ngunit paano naging salat ang Pilipinas kung itinuturing naming isa sa pinakamalaking importer ng bigas sa buong Asya ito? Nakalulungkot isipin ang mga kababayan natin sa Zamboanga Peninsula. Nagutom, nagtiis, nanalupsay, nawakawak, napahamak sa aksyong bulok. Kung may masisi man siguro sa problemang ito, bentangbenta ang pamamahala ng gobyerno. Sa kamakailang pahayag ng National Food Authority (NFA) Admin na si Jason Aquino, hinamon niya ang mga mambabatas na libutin ang bansa at siyasating maigi ang kalagayan ng produksyon ng bigas. Salungat naman sa mensahe ng admin, hinamon ni Rep.
Karlo “Ang Probinsyano” Nograles na sana umakto ang kasalukuyang pamunuan sa biglang pagtaas ng presyo at kakulangan ng stock nito. Habang naghahamunan ang dalawa sa Senado aba’y tayong mga Pilipino ang magugutom dito. Talagang mas nakatatawa pa sila kay Mocha (Uson)! Tingin ko mas ipaiigting pa ng pamahalaan ang pangagrikultural na aspeto kaysa sa suportang ibibigay nito sa mga basketball player ng Asian Games na hindi naman sure ball. Sana magkaroon ng mas alternatibong solusyon ang mga magsasaka upang agarang maagapan ang pagkatakam natin sa kanin. Kung mayroon lang sanang mas mura at accessible na fertilizers, nakabibighaning irrigation system, at kalakip na tulong para sa mga magsasaka, edi sana mabuti at mabisa ang produksyon ng bigas. Mapupunan sana ng palayan ang bakanteng mga kalupaan.
dahil nagsabi siyang hindi niya pahihirapan ang mga estudyante. Sa araw ng pagsusulit ay nag-aral lahat ng mga estudyante sa mga report na kanilang pinagdaanan. Ngunit, sa halos lahat ng mga tanong ay hindi kasali sa lahat ng mga tinuro niya. Hindi ba binabayaran sila upang turuan at matuto ang mga estudyante? Ngunit bakit ang mga estudyante lamang ang nag-aaral para sa kanilang mga sarili? Katarungan ba ang ganitong uring sistema? Kung talagang gusto niyong matuto ang mga estudyante, lagyan niyo naman ng pagsisikap dahil hindi sa lahat ng pagkakataon ay kaya nila. Kailangan ng mga estudyante ng gabay, kaya nga tinatawag itong paaralan kung saan lugar ng pagkatuto pero parang ginagawa na itong lugar ng kalbaryo at mga gurong binibigay sa mga mag-aaral ang pasan pasan na responsibilidad. Hindi ba nakakahiya na ipinagmamayabang ng ating paaralan ang samu’t saring mga karangalang dinadala
ng mga mag-aaral ngunit sa likod nito, mayroon pa palang mga gurong hindi maayos ang pagtuturo? Oo nga’t ang unibersidad ay para sa ‘poor but deserving students,’ hindi ibig sabihin na hindi na kami karapatdapat na tuturuan. Kaming mga magaaral ng mga State Colleges and Universities (SUCs) ay iskolar ng sambayanang Pilipino, sa madaling salita pa, iskolar rin kami ng mga gurong nagbabayad ng buwis. Kasali rin sila sa mga nagpapaaral sa amin kaya dapat ay mas alam nila na mas dapat nilang pagbutihin ang pagtuturo. Hindi niyo nalang sana piniling magturo kung hindi niyo naman aayusin ang inyong paraan ng pagtuturo dahil hindi kayo ang napupurwisyo kung hindi ang mga estudyante. Gusto rin nilang matuto. Ito iyong mga estudyante binibigyan kayo ng respeto ngunit hindi niyo man lang kayang suklian. Hindi niyo kayang panindigan ang propesyong maghuhubog sa susunod sa henerasyon.
LATHALAIN
Imahe ng Kampus Nigikan siya sa ilang panimalay ug miadto sa tunghaan. Iyang gibitbit iyang shoulder bag ug giparisan sa iyang mga ngabil nga rosas sa kapula ug miduyog sa iyang matam-is nga mga pahiyom ug misulod sa iyang klase. Gibaat niya iyang buhok ug misugod sa pag paminaw. Sa iyang magtutudlo, ug samtang sa tunga-tunga sa diskusyon, misugod siya pag-sulti og makalingaw nga mga pulong nga mihatag og alegre ug kasadya sa tibuok klase. Dili nimo makita sa iyang mga mata ang kapit-os sa kinabuhi. Dili nimo ma-basa sa iyang mga katawa ang mga kuso-kuso sa mga bagyong iyang naagian. Apan sa likod niadtong kasadya nga iyang gipaambit kay aduna’y krus nga iyang padayon nga gi pas-an. Sa huyang nga pangedaron, naabri na iyang mga mata sa kangitngit sa ilang kinabuhi. Unom sila kamanagsuon nga puros babaye ug ika-tulo siya niini. Ang iyang mga ginikanan kay pagpanguma ug pagpaninda lang ang panginabuhian. Tungod kay anaa sila sa bukiran nga bahin sa Valencia gapuyo, mao ra gayod ang ilang masaligan haron nga mabuhi. Kon maninda ang iyang mama og bulak sa merkado, mukuyog siya og lugsong haron sa pagtabang. Muapil siya og lukdo sa mga binaldeng bulak ug maninda sa mga tawo. “Kanang sauna kay lagson mi og mga task force unya akong ibilin ang mga tinda sa mga tindera sa isdaan dayon mudalagan ko,” sulti niya nga mayagik-ik sa iyang mga mata. Apan wala mihunong ang iyang kinabuhi sa iyang pag-iskapo gikan sa mga task force. Wala niya damha nga aduna pa diay mulagas niya, ug kini ang kasub-anan. Nadakpan siya sa kasub-anan ug hilabihang kaguol sa pagkamatay sa ilahang manghud. Daw kato ang mihugno sa ilang kinabuhi isip usa ka pamilya. “Kanang makakita ka nga ga-suffer imohang parents unya wala kay mabuhat kay bata pa ka, sakit kaayo,” napuno sa luha iyang mga mata samtang nagsaysay niini. Milabay ang mga panahon ug hinay-hinay silang nakalingkawas sa kasub-anan ug nagpadayon ang ilang kinabuhi. Migraduwar siya sa elementarya taliwala sa mga tunok sa kapalaran. Apan wala dayon siya nakapadayon og skuyla tungod kay dili madala sa iyang mga ginikanan mao nga gipatapos sa ang iyang magulang og high school. Duwa ka tuig ang milabay, nag-working student siya. Dili unta musugot ang iyang amahan apan misukol gayod siya tungod kay gusto kaayo niya nga mupadayon sa pagtuon. “Mag-unsa nalang ta ani diri, Pa? Mag-sige nalang og ingon ani? Nga mag-puyo nalang ta sa bukid pirmi?” ug tungod ato, nasugtan siya. Dili lalim para niya nga gidat-ogan sa mga buluhaton. Apan mipadayon siya sa pagpaningkamot. Wala nalang niya panumbalinga ang kakapoy tungod kay may damgo siya nga ganahan niya nga imahe/ sa pahina 4
Dibuho ni Lyndon Jake C. Cataruja
3
Bakod na Alambre Kuwento ni Debugging
Tambayan ni Lolo’t Lola
Dibuho nina Jerico Quibot, Nichole C. Destor, at Dinloven M. Janguin
Kuha ni Harvey M. Iquio
TOMO XXXVI | ISYU BLG 12 | AGOSTO 20-24, 2018
Riza Mae M. Iso
Sila’y naglalakad sa sementadong pasilyo habang tinatanaw ang asul na karagatan. Mistulang wala itong katapusan kung hindi lang sa dalawang islang nakauslit sa malayo. Buhok nila’y tila alon kung na ginaw ng nyebe sa kanilang sa ibang lugar. Mas mababa ng mabubuti at masasamang dulot. tangayin ng hanging yumayakap pinanggalingan. 67.11% ang cost ng living ng Kasabay ng pagdumog at pagpili sa kanilang nangungulubot na Kasing-init ng klima ang Dumaguete kaysa sa New York. ng mga tao sa lungsod ay ang balat. Postura man nila’y hindi pagtanggap ng mga lokal sa mga Ang transportasyon araw-araw siyang mga dalang pakinabang at na kagaya noong kabataan, dumarayo sa kanilang lugar. Ang ay hindi matatangging mas kaya kawalan nito. pananaw naman nila sa buhay mga ngiting nakapaskil sa bawat sa bulsa. Walang sinabi ang Ang pinakaunang mabuting ay kasing-lawak ng mukhang iyong makikita isang daang pamasahe ng taxi sa senyales ng parangal na ito ay ang ngiting iginagawad ng ay magdadala sa iyo walong pisong bayad sa traysikel. pagdami ng turistang dadayo sa mga Dumagueteño. ng magandang Makakatipid ka na, may preskong lungsod. Kung sa kasalukuyan ay Hindi na nga p a k i r a m d a m . hangin ka pa! marami na itong turista ay mas nila maitatanggi Ngiting kahit Ang kapayapaan at kaayusan lalo pa itong yayabong. pa na ang pinili minsa’y nahihirapan din ng lungsod ang siyang nagAng magreretirong kapatid nilang siyudad ay ang na sa buhay o may udyok sa mga natin sa pinakamagandang iniindang problema ay r e t i r a d o n g iba’t- ibang lugar para sa mga retiradong naka-balandra pa rin. madla na panig ng tulad nila— ang Dumaguete. Ganyan ang mga mamalagi sa mundo ay Pinarangalan noong Dumagueteño. Kahit saan ka pa lungsod. Ang tatawid ng Agosto 8, 2018 ng Philippine magpunta— sa palengke, sa mall, kaligtasan ng karagatan Retirement Authority bilang Best sa mga pasyalan, o sa boulevard p a g l a l a k a d p a r a Retirement Area Deemed As man, asahan mong may nang mag-isa lamang Retiree-Friendly (RADAR) ang magbibigay sa iyo ng matamis tuwing gabi ay maranasan lungsod ng Dumaguete. Ito ang na ngiti o kahit ang makabagbag may bahagdang kung ano kauna-unahang lungsod sa pulo damdaming, “Maayong Gabi-e!” 63.89. Hindi talaga ang ng Visayas na nagawaran ng galing sa isang mahalubilong maitatangging pakiramdam naturang parangal. estranghero. may mga kapag nasa Isa sa mga dahilan kung Isa rin sa mga batayan k r i m e n g B e s t bakit napili ng mga retirado ang ng United Nations (UN), nangyayari sa Place for lungsod ng Dumaguete, mapa- International Living, World lungsod ngunit Retirement lokal o dayuhan man, ay ang Health Organization (WHO), at mayroon ba ka. Dulot mismong klima nito. Sa bawat iba pang organisasyong kasali namang lugar nito ay ang paghalik ng matamang init ng kung bakit napili ang City of na ligtas sa panganib? pagyabong ng kita at buwis ng sikat ng araw sa balat ng mga Gentle People ng PRA ay ang Sa mundong ating lungsod. dayuhan ay panandalian nilang gastos sa pang araw-araw na ginagalawan ay hindi maiiwasan Ngunit dapat alalahanin makakalimutan ang nag-aalab mas mura kung ikukumpara na sa halos lahat ng bagay ay may tambayan/ sa pahina 4 Alas-syete ng umaga’y nag-aabang na ako ng sasakyan patungo sa kung saan ako kukuha ng pagsusulit sa pagiging marino. Dala-dala ang kaba na namayani sa aking dibdib ay pumara ako ng pedicab. Naaalala ko pa, ilang linggo bago ang pasulit ay nagkaroon ng oryentasyon sa aming paaralan tungkol sa buhay ng isang marino. Papalabas na kami ng silid at mag-re-recess nang tawagin kami ng aming guro. May oryentasyon daw na magaganap at kailangan kami roon. Syempre, bilang isang magaaral, hindi na ako pumunta ng canteen, sa halip ay agad nagtungo sa function room sa takot na mabawasan ang aking puntos. Noong una’y nagdadalawangisip pa ako kung kukunin ko ba ang pasulit ngunit sa huli ay napag-isip-isip ko na wala namang mawawala kung kukuha ako ng pasulit at magkakaroon ako ng kaalaman sa kung anong klaseng pasulit ang inihanda nila. Habang papunta sa kung
saan gaganapin ang pasulit ay abala ako sa patitipa ng mensahe sa aking mga kamag-aaral, nagtatanong kung nasaan na sila dahil ako’y malapit na. Bumaba ako ng pedicab, nagbayad at nagpasalamat sa drayber. Ganoon pa rin, walang mensahe galing sa mga magagaling kong kaklase. Naisip kong siguro’y hindi sila tutuloy. Walang bakod, mapuno at may malaking tarpaulin na nakasabit. Tiningnan ko ang buong lugar— saan ako dadaan? Di ko masyadong makita kung saan ako dadaan kaya’t diretso lang ang paglalakad ko. “Aray!” mahina kong usal at hinipo ang aking noo. Tiningnan kong mabuti at doon nakita na may kinakalawang na alambre na nakapako sa kawayan. Isang para sa taas at isang alambre rin sa baba. Nagpapahiwatig na iyon ang magsisilbing bakod sa institusyong iyon. Napatungo ako at naramdaman ang pag-init ng aking mukha. Nakakahiya!
“Ang lampa mo, pre!” dagdag ko sa sarili ko. Pagsampa ko ay sumabit ang aking paa, at ang pantalong suot ko’y may bahid na ng kalawang. Matapos ang nakakahiyang pangyayari ay nagpatuloy ako sa paglalakad habang iniinda ang sakit ng noo at paa dulot ng aking kapalpakan. Sa bandang kaliwa ko’y may nakita akong nakaputi, bahagya ko siyang nilingon at nakita si manong guard, nakaupo at nagkakape. Hindi ko siya pinansin dulot ng kahihiyan, pinapanalanging sana’y hindi niya nasaksihan ang dinanas ko ilang minuto na rin ang nagdaan. Sa harap ko ay isang glass door, napatanga ako’t napatanong, push or pull? Wala naman kasing nakalagay na hihilahin ko. Ayoko na ng isa pang kahihiyan, quota na ako. Mabuti nalang may isa pang guwardiya sa loob at pinagbuksan niya ako ng pinto. Umupo ako sa silya at sa harapan ko’y mga estudyanteng nagbabakasakaling palarin
at maging isang marino sa hinaharap. Kitang-kita sa bintana kung saan ako dumaan kanina, ang kahihiyang dinanas ko ay parang dugong nanalatay sa aking mga ugat. Sana lang ay hindi nila ako nakita. Dumating ang resulta ilang linggo matapos ang pasulit. Isa ako sa nakapasa ngunit hindi ako suportado ng aking mga magulang, lalong-lalo na ang aking ina. Mas lumala pa ito nang nalaman niyang kailangan naming pumunta sa Cebu at dumaan nang ilan pang pasulit. Umaagos man ang mga luha at puno ng panghihinayang ang puso ay napangiti ako nang magunita ang kahihiyang dinanas noong araw na kumuha ako ng pasulit. Iyon ay isang alaalang hindi ko makakalimutan, kasabay ng isang pangarap na kailanman ay alam kong hindi ko na makakamtan. Mahilig si Debugging sa mga maaksyong pelikula.
ULTIMO
NORSU-Dgte kampus II pinuri ng accreditors Mr, Ms CAS ‘19 nangulo og
PREPARASYON SA AKREDITASYON. Pinuri ng AACCUP Akreditor ang Dumaguete kampus II nang matunghayan nila ang kakayanan nitong makapagbigay ng magandang serbisyo sa mga Norsunian.
M a t a pos a n g ginawang campus tour sa mga laboratoryo at ang mga gusali ng Dumaguete kampus II sa Bajumpandan, pinuri ito ng mga accreditors noong nakaraang akreditasyon ng
AACUP sa maganda nitong pagganap. “The school is great and has the capabilities to cater possible expansions of the programs. It is a place for opportunity of the students to display their talents, skills, as well as their applications
in the field,” pahayag ni Dr. Chive G. Gabasa, ang pinuno ng pangkat ng accreditors na sumuri sa lugar. Kasama ni Gabasa ang tatlo niyang kagrupo nang isagawa ang campus tour sa ikaapat na araw ng akreditasyon.
na sa bawat tanim na aanihin ay ang pag-iwan ng prutas sa lupang tinamnan nito. Ang pagdumog ng turista ay ang posibleng paglala ng polusyon sa iba’t-ibang parte ng lungsod. Ang problema sa polusyon ay mas lalo pang madadagdagan kung dadami ang taong titira sa isang
lugar. Ang pagdagsa rin ng mga dayuhan sa Dumaguete ay maaaring makatakip sa sariling pagkakakilanlan sa lungsod. Ano pa man ang magiging resulta ng balitang ito, mabuti man o masama, hindi ito
makasisiil sa katotohanang ang Dumaguete ay isa sa ipinagmamalaking lugar sa ating bansa. Hindi lang dahil sa mga kasiyahan, tanawin, at serbisyong dala nito kung hindi pati na rin ang mga taong mismong nakatira rito. Sila ang nagpapaunlad
abton. “Bug-at kaayo akong trabaho. Mumata ko og 4:30 sa buntag. Magluto og pagkaon, magpakaon sa baboy, maglawig sa baka, manghugas. Usahay mag-atang pa ko’g bata. Kapoy kaayo, nya gaeskwelabaya ko.”, sulti niya. Tungod sa kadaghan nga kapait ug kalisod nga gi-antos niya ug sa iyang pamilya, dili niya malikayan nga mangutana ug magduda sa Ginoo. “Makapangutana naman ko tungod sa kadaghang problema og asa ang Ginoo aning dapita,” sulti pa niya.
Lisod kaayo nga sa panahon nga nanginahanglan ka og Ginoo, kay mabati nimo ngawala’y nagpakabana. Wala’y nag-dungog sa mga agulo. Apan wala niya buy-i iyang pagtuo sa Diyos. “Siya man gud ng hope natong tanan. Namason ra jud ko nga unta nakakita Siya sa among pag-antos.” Taliwala sa kahuot ug kapit-os sa dalan kay nagpabilin kining maong paglaum nga mao’y iyang gihawiran haron makalampos ug matuman ang iyang mga damgo. “Kanang hope gani nga ma-okay ra mo
sa future. Nga makatagamtam ra unya mo og hayahay ug gaan nga kinabuhi,” samtang makita nimo sa iyang mga mata ang paglaum. Usa siya ka babaye nga nagpabiling malig-on gawas sa mga krus nga iyang gipangpasan. Siya si Angel Lou Pontonila, anak ni Roberto ug Violeta Pontonila.Disenuybe anyos ug kasamtangang freshman sa College of Education. Siya padayon sa pagpaningkamot, uban ang atabay sa iyang kusog nga mao ang iyang pamilya, nangandoy nga ug madamlag
siyudad sa Dumaguete. “Even though you have a lot of difficulties, it is an investment kay your skill, it will be developed, your confidence, it will boost a lot of your total self,” miingon si Valencia. Dugang pa niini, matud ni Maquiling, ang pagkalider dili sayon nga tahas ug aduna gayo’y mga hagit ug mga kalisdanan sa pagpangulo. Apan miingon siya, “It’s not about what you get, it’s about what you can give and what you become afterwards.”
Sa laing bahin, gihisgotan ni Maxino ang importansya sa pagkamatinud-anon nga lider sa usa ka organisasyon. Matud niya, ang usa ka organisasyon mamahimong epektibo ug malambuon kon ang mga miyembro dayag sa pagpaambit og mga impormasyon sa usag-usa. “The seminar substantially enlightens me about the ways how to be an effective leader,” matud ni Risty Michael K. Aguilar, external
vice-president sa Geology Students Society. Si Ariel E. Bordago, miyembro sa Euclidean Society ug DOST sa NORSU, miingon, “The seminar gives me more knowledge kung unsaon nako pagdala akong mga sakop para mas daghang improvements ang among org.” Ang maong seminar gipahigayon sa pagpangulo nila ni Reymil Cadapan, acting scholarship coordinator, ug ni Jesse Remasag, pangulo sa NSF.
Alexe A. Luce
tambayan/ mula sa pahina 1
IMAHE/ mula sa pahina 3
nsf/ mula sa pahina 1
Dibuho ni Dinloven M. Janguin
TOMO XXXVI | ISYU BLG 12 | AGOSTO 20-24, 2018
Ayon kay Arch. Roy Solis, naging maganda ang takbo ng kanilang preparasyon para sa akreditasyon kahit gipit sila sa oras. “Sa itsura palang sa mga accreditors karon, makaingon kog positive jud,” dagdag pa niya. Hindi man lingid sa kanilang kaalaman ang mga kakulangan, inaasahan pa rin nilang positibo ang resulta. Bahagi rin ng campus tour ang pagsusuri sa mga dokumento, mga pasilidad, at mga guro ng naturang kampus. Naunang ipinahayag ni Maria Socorro R. Abiera ng Quality Assurance Management Center (QUAMC) na ang mga campus tours, site checking, at laboratory checking, at ang mga kaganapan sa ikaapat na araw ng akreditasyon, at anumang pagbabago sa iskedyul ay nakadepende lamang sa abiso ng mga accreditor.
outreach
Faith Jessica E. Alejano
Isip usa ka bahin og paghatag balik ngadto sa komunidad, and mga miapil sa CAS pageant 2019 nagpahigayon og outreach na programa sa Bata ng Calabnugan. Ma-ugmad aron mahimong tinuod nga maga tawo, pakig-uban, ug makita nila ang pikas bahin sa kalibutan, mao ang gipunting usab sa maong programa. Bisan sa pag-usab-usab sa iskedyul, malipayon nga nadungog nila ang mga makapadasig nga isturya sa kinabuhi sa mga orphans ug gikan sa kaugalingong mga kontribusyon sa mga opisyales sa CAS SG ang badyet sa maong programa, matod ni Marc Anthony Guarino, CAS ViceGovernor. Ang mga presidente sa mga organisyon ug tanang opisyales sa CAS SG nitambong usab kon diin kauban sa mga kontender nagtudlo, nagdula, ug naginambitay sa mga makapadasig nga kaagi sa kinabuhi ug naghatag og paniudto sa mga Bata sa Calabnugan.
sa lungsod at nararapat lang na bigyang-pugay ang mga Dumagueteño kasabay ng pagpalakpa sa tagumpay na narating ng City of Gentle dost/ mula sa pahina 1 paliwanag ni Romagos. People. Ang Philippine Council for May kalakip na Industry, Energy and Emerging impormasyon mula sa https:// Technology Research and www.dailypedia.net/ Development (PCIEERD) na makab-ot na niya ang iyang mga kalakip ng DOST ang siyang nagtaguyod ng mga programa damgo. Isinulat ni Alvord Van ukol sa mga patentable inventions sa buong bansa. Patten Valencia
“Nahibulong ko sa kalit nga pagkaamgo kung unsaon nga makahatag og tabang ang ordinaryo nga tawo sama nako ug makahatag og maayong epekto sa mga bata, ug tungod ana nadasig ako nga mahimong pinakamaayong bersyon sa akong pagka-ako.” si Kaye Karen Bation, representate gikan sa Mass Communication Department, nag-ingon. Gitudluan usab sa mga 26 ka-bata sa Calabnugan ang mga giingong bisita gikan sa CAS unsaon pagluto og pizza ug aduna usab suka ni lola, hinimo sa maong orphanage, na gi-ferment pinaagi sa kawayan ug bildo nga sudlanan ug mga hinimo nila nga naglain-laing klase sa chocolates. Mapasalamaton si Mary Therese Vergara, representante gikan sa Bachelor of Science in Biology, Ma. Isabela Gomon, representante gikan sa Bachelor of Science in Chemistry, Kimberly Edrial, representante gikan sa Bachelor of Arts in Social Science, Sherwin Anthony Andres, representante gikan Bachelor of Mass Communication ug si Emman Moral, representante gikan sa Bachelor of Science in Computer Science.
Magtatapos ang kanilang pagtanggap ng mga saliksik sa rehiyon hanggang Oktubre. “With 200+ DOST scholars diri (Negros Oriental), we would be proud for the student and the reputation of his/her school if naa man siguro mo-submit,” dagdag ni Romagos.
Paglalarawan ni Rey Mark D. Marcelino
Kuha nina Jose Marie Royo, John Earl F. Merto, Harvey M. Iquio, at Cor Uriel A. Balladares
4