Ang Lakhan Oktubre-Disyembre 2019 | The LASER Newsletter for 2019-2020 edition

Ang Lakhán Ang Lakhán | Agosto-Setyembre 2018

Oktubre-Disyembre 2019

DAGUNDONG NG REYALIDAD, LAKHÁN NA KATOTOHANAN

OPISYAL NA PAHAYAGAN NG PAMBANSANG PAMANTASAN NG BATANGAS JPLPC-MALVAR

Taon II, Bilang I

balita|Pahina 2

BatStateUCAT dinagsa ng mga Estudyante

sports|Pahina 27

Muling pamamayagpag: Pilipinas kampeon sa 30th SEA Games pananaw|Pahina 6

Mangmang na Iskolar ng Unibersidad

“

“

Tayo mismo ang naging sakripisyo upang maisakatuparan ang pagpapataas ng kalidad ng edukasyon

@OKA.The.LASER

lathalain|Pahina 20

Benepisyo ng Pag-iyak, Patay Pati Mikrobyo

pamayanan|Pahina 24

Kitang Piso, Tiyak Patok na Negosyo thelaserpub@gmail.com

BALITA

2

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

CTE nagkaisa sa kauna unahang AlumRun Monilyn M. Araja

S

a layong magkasama sama ang mga nagsipagtapos na mag-aaral mula sa College of Teacher Education o CTE, nagsagawa ang departamento ng kauna-unahang AlumRun sa Batangas State University JPLPC-Malvar, Okt. 27.

Ang nasabing programa ng kolehiyo ay nilahukan ng 275 na katao, 229 sa mga ito ay mula sa iba’t ibang major at 46 sa mga ito ay mula sa alumni ng iba’t ibang taong panuruan.

Ayon kay Gng. Glenda S. Dimaano, Chairperson ng AlumRun, “sa kabila ng busy schedule ng mga alumni at short time preparation naging matagumpay ang AlumRun.” Sinabi rin niya na kung naging isang taon ang paghahanda ay magiging mas maayos pa ang nasabing aktibidad.

Samantala, pinangunahan naman ni Dr. Teejay D. Panganiban, Head, Culture and the Arts, kasama ang piling magaaral mula sa Bachelor of Physical Education o BPE ang pag ehersisyo, pagsayaw ng Zumba upang masiguradong handa ang katawan ng mga kalahok bago ang pagtakbo.

Marc Aron Aala

Takbo. Kuha ng paghahanda ng mga kalahok bago magsimula ang AlumRun. Nagsimula ang nasabing takbuhan sa unibersidad patungong Rural Bank, Cjoist hanggang Municipal Hall ng Malvar.

Nagkamit ng unang pwesto si Joniel Baga habang pangalawang pwesto naman si Mark Harenas at panghuli si Sherwin Rebaile sa naganap na AlumRun. Nagparangal rin ang komite sa mga kalahok tulad ng Early Bird Award na natanggap ni

John Cedrick Sinigayan; Outfit of the Day Award, Jonathan V. Mayo, Dorothy Sumadsad; Most No. of Attendees per Organization, Mathematics; Most No. of Attendees per Batch, Batch 2017; Alumni from the Oldest Batch, Bb. Gina Parra, Bb. Riza Manzanero, Batch 2005.

Isa din sa mahalagang bahagi ng AlumRun ang paghalal ng mga opisyales kung saan pinangunahan ito ni Dr. Francisco V. Aguirre, Director of Sports.

Kaugnay nito, ang mga sumusunod ang kauna unahang opisyales para sa Alumni: G. Siegfred Neil Uy (2010), Pangulo, Dr. Richard M. Bañez (2007), pangalawang Pangulo, G. Argel R. Doctora (2017), Kalihim; Bb. Larah S. Adao (2016), Ingat-yaman, Bb. Marissa D. Magay (2013), Tagasuri, G. Jonathan V. Mayo (2013), G. John Cedrick L. Sinigayan (2017), Tagapamalita; G. Jerome S. Manalo (2018), G. Reden A. Terrible (2016), Tagapamagitan, G. Dan Jude L. Pamplona (2017), G. Jay Wilson T. Aala (2015), Tagapamahala, Bb. Jelyn O. Rentoria (2017), Binibini, G. Joshua S. Manalo (2018), Lakan.

Board of Directors naman sina Bb. Gina S. Parra (2005), G. Marvin M. Saludo (2006), G. Dennis M. Castillo (2007); Bb. Liezel Labayo (2008), G. Alvin Pasion (2009), G. Ramil Lat (2011); Dr. Teejay D. Panganiban (2012), G. Rhan Alcantara (2014), Bb. Lealyn M. Antig (2015), G. Peter Olan.

Inaasahan ng departamento na magiging mas maayos ito sakali mang maulit ang ganitong aktibidad sa mga susunod na taon sa tulong na rin ng nalikom na pondo.

CIT Building mapapasinayaan na taong 2020 Angel Grace Armea Opisyal nang idineklara ang pagtatapos ng paggawa ng College of Industrial Technology (CIT) Building noong ika-9 ng Disyembre, ayon kay Executive Director, Dr. Expedito V. Acorda.

Sinasabing isandaang porsiyento (100%) na ang sitwasyon sa pagtatayo ng gusali na nagsimula nuong Setyembre taong 2018 hanggang Disyembre taong kasalukuyan.

Ang nasabing imprastraktura ay naglalaman ng mga laboratory at elevator na maaari na ring gamitin sa oras na ito ay ma-turnover.

Marc Aron Aala Samantala, sa pagbisita naman ng project management na opisina ng Main Campus, sinabi nila na may iba pang detalye na kailangan pang ayusin.

Hindi pa mailathala ang pag turnover nito sa kadahilanang binibigyang pansin pa ang pagsasa ayos at sa pagtatrabaho rito.

Paglilinaw naman ni Dr. Acorda, sa aspeto ng sakop ng trabaho 100% tapos na ang gusali.

Kaugnay nito, umabot ng 60,450,000 ang pagsasagawa ng gusali sang-ayon sa supplemental budget.

Aktwal na kuha ng pinakabagong gusali ng BatStateUMalvar.

Inaasahan na sa susunod na taon, sa buwan ng Enero, lahat ng silid-aralan ay magagamit na ng mga mag-aaral at makakalipat na ang mga guro sa CIT Building.

Sa ngayon hindi pa pinal ang petsa ng pagpapasinaya sa CIT Building ngunit positibong magagamit na ito sa susunod na taon.

BALITA

3

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

CITECH Research Colloquium nagsilbing daluyan ng kaalaman

Monilyn M. Araja

N

aging daan ang CITECH Research Colloquium sa mga mag-aaral sa ika-apat na taon mula sa Electrical and Computer Technology na magkaroon ng kaalaman konektado sa espesyalisasyon.

Isinagawa ang nasabing seminar sa Batangas State University JPLPC-Malvar, 3rd Floor, Administration Building noong Oktubre 8.

Binigyang pansin dito ang talakayan ukol sa prototyping at design thinking na ibinahagi naman ng dalawang tagapagsalita.

Ipinaliwanag ni Engr. Oscar

Bryan M. Magtibay, unang tagapagsalita, ang mga bagay na dapat isaalang alang sa larangan ng prototyping.

Hinikayat din niya ang mga mag-aaral na maging masinop, maparaan at maging matalino sa pag iisip ng konsepto at disenyo.

Samantala, mariing sinabi naman ni G. Stephen Paul P. Fronda, pangalawang tagapagsalita na, “Don’t be like a person who like instant things.”

(Huwag maging isang tao na ang nais ay bagay na pang madalian lamang) Ibinahagi rin niya na huwag makampante sa unang disenyong ginawa dahil sa ang pros-

eso nito ay may kaakibat na pagbabago o inobasyon.

mula sa ika-apat na taon ang presentasyon.

Isa rin sa mahalagang bahagi ng seminar ang ipinakitang presentasyon ng sampung grupo ng mga mag-aaral ng kani-kanilang disenyo, na ginanap naman sa CABEIHM Building.

Dahil dito, nagkaroon sila ng ideya at istratehiya sa oras na sila naman ang sumalang sa presentasyon na may kaugnayan sa kanilang napiling larangan.

Ikinatuwa naman ito ng mga panelists na sina G. Glen Caraig, Dr. Romel Aceron, G. Teodoro Panganiban, G. Gomer Dimalibot at Gng. Edlee Basallote.

Naging malaking tulong sa mga mag-aaral na nasa ikalawang taon ang pangyayari dahil nasaksihan nila kung paano isinagawa ng mga mag-aaral

Kaugnay nito, payo ni Gng. Basallote sa mga susunod na mananaliksik na mag-aaral na suriin ang pangunahing pangangailangan sa pagbuo ng proyekto at alamin kung ito ba ay magiging kapaki-pakinabang sa larangan ng kalakalan nang sa gayo’y maging madali sa kanila ang pagdepensa ng pananaliksik.

BatStateUCAT dinagsa Estudyante ng NSTP sumailalim sa ng mga Estudyante Jay Caguicla

I

nulan ng mag-aaral mula sa iba’t-ibang lugar ang college admission test ng Batangas State University Malvar, Disyembre 15.

Dumami ang mga magaaral na gustong makapasok sa BatStateU, matapos magtala ng 3,180 na mga aplikante sa kumpara sa humigit 2,600 noong nakaraang taon ayon sa Testing and Admission Office.

Batid naman ng Head of TAO, Florinda Santiago, RPm na nakuha naman ang inaasahang quota at mas nahigitan pa ito ngayong taon bungsod na din ng mga aplikante mula sa malalayong bahagi ng Batangas gaya ng Calamba Laguna, Mindoro, Quezon, Negros at iba pang nalalapit na bahagi.

Nabanggit din niya sa panayam na hindi lamang mula sa mga pampublikong paaralan ang mga nagnanais na makapasok, sapagkat maging ang mula

sa pampribadong paaralan ay nakikipagsabayan at interesado na rin dito dahil bukod umano sa libre ang matrikula ay kilala din ang paaralan sa iba’t-ibang field gaya na lamang ng Inhinyero o kursong Inhinyero.

Samantala, hinaing naman ng mga estudyante na hindi naging madali ang pagsusulit na kanilang kinuha, ito ay sa kadahilanang oras ang kanilang naging kalaban. “naiintindihan naman po ‘yung mga tanong, maikli lang po ‘yung binigay na oras kaya medyo naging mahirap” Datapwa’t nahirapan ay nagnanais pa rin sila makapasa upang makatulong sa pamilya na mabawasan kahit papaano ang mga bayarin.

Dagdag pa ng TAO na mas naging strikto sila ngayong taon at hindi na pinayagan pa ang nahuli sa itinakdang oras ng pagsusulit.

pangkaligtasan na pagsasanay Vernalyn Montero

Sumabak ang mga magaaral na kumukuha ng National Training Program sa isang pampaaralang pag-eensayo ng mga dapat gawin sa oras ng sakuna noong Disyembre 15.

Isinagawa ang pagsasanay sa tulong ng Rescue 177 na isang organisasyon mula sa Valenzuela na nagbahagi ng kaalaman sa mga paaralan na nangangailangan ng kasanayan katulad ng NSTP. Pinaunlakan naman ito ng mga estudyante sa unang taon mula ROTC at CWTS kasama ang mga kaguruan na bumubuo rito.

Naglalayon ang programang ito na maging da-

lubhasa ang mga mag-aaral at maging handa sa panahon ng kapahamakan o mga hindi inaasahang pangyayari.

Dumaan sila sa apat na bahagi ng pagsasanay, una na dito ang Cardio Pulmonary Resuscitation (CPR) na ginanap sa Gymnasium, na sinundan naman ng Bandaging o Splinting sa Student Center at CIT Quadrangle kasabay ng Emergency Response Team procedure at Rappeling na isinagawa sa gusali ng CABEIHM. Ito ay taunang isinasagawa sa mga mag-aaral na kumukuha ng NSTP at inaasahang magagamit bilang preparasyon sa pagdating ng anumang kalamidad.

BALITA

4

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

BSP ipinakilala ang bagong baryang 20 pesos; mamamayan naalarma Jay Caguicla

cnn philippines

Iba’t ibang pananaw ang natanggap ng Bangko Sentral ng Pilipinas matapos ipakita ang bagong istura ng 20 pesos noong ika-17 ng Disyembre, na iikot sa 2020.

Ang bagong baryang 20 pesos ay mayroong disenyo na pilak sa ubod at gintong kulay na palasingsing sa tagiliran at nagsilbing pinakamalaki sa mga barya na hinigitan ang sampung-pisong.

Karugtong nito ay ang puna ng mga tao na naging dismeyado rito, sapagkit malaki ang magiging epekto nito sa nakagawiaang paggamit ng nasabing 20 peso higit sa mga bata na natutuwa tuwing makatatanggap nito tuwing pasko.

Samantala, mula sa pagaaral na isinagawa ng Unibersidad ng Pilipinas. Lumabas dito

Ang bagong baryang dalawampung piso na sisimulang paikutin sa sirkulasyon sa taong 2020. na ang papel de bangko ay ang pinakagamit na denominasyon sa pagbabayd sa buong bansa.

Kung kaya’t mabilis na bumabalik sa BSP ang mga ito din na kailangan palitan na nagdudulot ng malaking gastos kung produksyon ng pera ang paguusapan, at nagpagpa-

pasyahang gumawa na lamang ng bagong barya mula rito.

Dinepensahan naman ng BSP ang mga kritiko na sa kabila ng pagpapalit mula sa papel de bangko sa barya ay nanatili pa rin naman ang mga pangunahing elemento gaya ng mukha ng dating pangulong

Manuel L. Quezon.

Sinabi rin ng BSP na maglalabas sila ng paunang 500,000 piraso para sa kapaskuhan ng tradisyong mamigay ng Aguinaldo at naglalayong maumpisahan ang pagtanggap sa pagbabagong naganap sa papel de bangkong 20 peso.

Volunteer masaya sa tagumpay ng 30th SEA Games Vernalyn Montero

Vape bawal na sa pampublikong lugar Monilyn Araja

Binanggit ni Pangulong Rodrigo Duterte noong ika-19 ng Nobyembre sa isang pagpupulong ang pagbabawal umano ng paggamit ng E-cigarettes o vape sa pampublikong lugar.

“I immediately ordered but might to confiscate and arrest people vaping in public places” wika ng Presidente sa nasabing pagpupulong.

(Agaran ko itong ipinagutos ngunit at maaring kumpiskahin at arestuhin ang mga taong gumagamit ng vape sa pampublikong lugar.)

Ayon sa Department of Health o DOH, humigit isang milyon na ang gumagamit ng vape at nakapagtala na rin ng kauna-unahang kaso ng vape

Napalitan ng saya ang pagod ng mga volunteer mula sa Batangas State University JPLPC-Malvar matapos maging matagumpay ang 30th SouthEast Asian Games 2019.

Naitala na pinakamaraming volunteer ay ang mga mag-aaral mula sa BatStateU JPLPC-Malvar.

Ayon kay Marlyn Magsumbol, isa sa mga volunteer sa SEA Games,’’sobrang saya na nakatulong ka sa ating bansa kahit nakakapagod.”

“Worth it lahat dahil naging matagumpay ang kinalabasan,” dagdag pa niya.

Ibinahagi rin ni Noemie Genil, volunteer, “sa SEA Games ang saya, first time kong mag entertain ng iba’t ibang tao tas don pa.”

“Na-experience kong makipag socialize without a doubt,” wika pa niya.

Samantala, bagaman hindi naging madali ang trabaho ng mga volunteer habang nagaganap ang SEA Games 2019, bakas naman sa mukha nila ang kasiyahan.

Kaugnay nito, malaking tulong sa mga volunteer ang National Certificate na matatanggap nila sa pag-aaply ng trabaho sa hinaharap.

BALITA

5

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

STRASUC Olympics 2019 nagbukas sa Odiongan Romblon Jay Caguicla

jayvee linga

O

DIONGAN ROMBLON- Isinagawa ang pagbubukas ng seremonya para sa Southern Tagalog Regional Association of State Universities and Colleges Olympics 2019 sa Odiongan Romblon, Nobyembre 24.

Umabot sa 12 delegasyon mula sa iba’t-ibang unibersidad at Kolehiyo sa buong Region IV ang nakilahok sa Olympics.

Binigyang pansin sa taoong ito ang pagkakaisa ng mga atleta sa pamamagitan ng temang, “Strengthening fellowship and Alliance through Sports.”

Sinmulan naman ang programa sa pagpasok ng mga manlalaro mula sa BatStateU, CavSU, OMSC, MinSCAT, PSU, WPU, MSU, LSPU, SLSU, URS, UPLB at RSU bandang alas-tres ng hapon sa football field ng Romblon State Unversity.

Samantala, ibinahagi ni Hon. Trina Alejandro Firmalo, Mayor ng Odiongan na ang pagkakaibigan at kakayahang makilala ang sarili na konektado sa tema ay ang tunay na kagandahan sa isang pampalakasan.

Sinabi din ng Gobernor ng Romblon na ang sports o pampalakasan ay hindi lamang bahagi ng buhay na maaaring mangyari kundi maunawaan ng mga kalahok ang ibigsabihin ng kabiguan at tagumpay.

Sang ayon dito, inihatid naman ni Dr. Tirso A. Ronquillo, National President ng PASUC ang kaniyang pasasalamat sa Odiongan Romblon na punong-abala sa STRASUC. Hinikayat niya ang mga atleta na magkaroon ng disiplina, tiyaga at kaalaman na madada-

la nila sa pagkatawan sa Region IV na dala-dala ang tagumpay sa State Colleges and Universities Athletics Association.

Sa kabilang banda, hindi man nakarating sa Olympics si Hon. Christopher Lawrence ‘Bong’ Go dahil sa hindi tugmang iskedyul, ipinadala naman niya ang kaniyang mensahe kay Dr. Arnulfo De Luna, Regional Chairperson for STRASUC Olympics na naghikayat sa mga atleta sa South East Asian Games.

“You don’t know you might

become the future delegates for the SEA Games” saad niya (Hindi mo alam, maaaring isa ka sa maging delegado sa SEA Games sa hinaharap) Isa din sa pinakahihintay na bahagi ng seremonya ang symbolic lightning ng unity flame na pinagunahan ng SUC president at pagsindi ng kaldero ng STRASUC 2019 Olympics.

Ang nasabing Olympics na pinasimulan sa Odiongan Romblon noong ika-23 ng Nobyembre ay magtatapos sa ika-27 ng Nobyembre.

Mandatory ROTC para sa Senior High, Isusulong

Mark Joseph Francisco

Muling pinaalala ng Presidente sa kongreso ang pagpapausad sa Mandatory Reserve Officers Training Corps na programa para sa mga pampubliko at pribadong paaralan ng Senior High Schools sa bansa noong Disyembre 20.

Iginiit ni Pangulong Duterte sa kaniyang talumpati sa pagsasara ng seremonya ng ROTC summit ang agarang pagpasa ng binubuhay na panukala sa mga mag-aaral na nasa ika-labing isa at ika-labing dalawang baiting.

“I likewise to encourage to enact a law that will require

mandatory ROTC for grade 11 and 12, so we can instill patriotism… love of country among youth” saad ng Pangulo sa nasabing pagpupulong.

mga ito ang pagkamakabayan at madepensahan ang bansa kung kinakailangan, isang paraan para magampanan ang kani-kanilang responsibilidad.

(Katulad ng dati ko nang pagmumungkahi na magtaguyod ng isang batas na naglalayong sumabak sa ROTC ang mga mag-aaral sa baiting labing-isa at labing-dalawa, upang maging makabayan at mapagmahal sa bayan ang nga kabataan.)

Karugtong pa nito ang pag-apruba ng kapulungan ng mga kinatawan ng 17th Congress sa muling pagbabalik nito higit sa mga mag-aaral, subalit kasalukuyang hindi pa rin ito naipapasa.

Matatandaan na unang nasambit ng Presidente ang mabilisang pagpapatupad ng ROTC sa mga Senior High noog Hunyo upang maipamalas ang ng

Batid ng pangulo na makabuo na ng mga reserbang lakas na maaring magamit ano mang oras, sapagkat maraming dapat paghandaan ang bansa pagdating sa usapang pangkaligtasan.

Hinikayat naman niya ang mga kabataan na makipagtuklungan sapagkay ito ay parte na rin ng buhay ng isang magaaral na Pilipino.

“Sumali kayo, requirement ‘yan bago ka makagraduate. Tiisin mo ‘yan kasi yan talaga ang buhay dapat ng estudyante ng Pilipinas.” Wika pa ng pangulo.

Pinasinayaan naman ito ng Presidential Security Group (PSG) Commander Brigadier General, Jose Eriel Niembra na ibalik ito upang makintla ang disiplina sa mga kabataan.

editoryal

6

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Mangmang na Iskolar ng Unibersidad

“

Kikonomiks Mark Joseph Francisco |mjfrncsc08@gmail.com

Tayo mismo ang naging sakripisyo upang maisakatuparan ang pagpapataas ng kalidad ng edukasyon sa ating sintang paaralan.

Sa ika-apat na taon kong pananatili sa BatStateU JPLPC-Malvar, napakaraming pagbabago na ang aking nasaksihan.

Nariyan ang pagtatayo ng mga gusali para sa limang kolehiyo, ang pagsalang ng unibersidad sa ISO at AACCUP accreditation ng mga programang iniaalok rito upang masiguro ang edukasyong tumutugma sa pandaigdigang pamantayan.

Lahat ito ay isinasagawa bilang parte ng naaprubahang estratehikong plano para sa taong 2019-2029 ng unibersidad noong ika-11 ng Oktubre, kung saan nagkaroon ng bagong bisyon ang institusyon: “a premier national university that develops leaders in the global knowledge economy.”

Sa kasalukuyang semestre ay muling sumailalim ang piling programa sa ikalawa at ikatlong lebel ng akreditasyon, kaya’t hindi maiiwasan na maging lubos na abala ang administrasyon at kaguruan.

Bunga nito, maraming tagapagturo ang madalas na hindi makadalo sa itinakdang oras ng mga klase – may panahon pa na ang isang buong linggo bago ang akreditasyon ay wala nang makapagklase.

Natapos ang akreditasyon at positibo ang administrasyon na pasado ang mga programang sumailalim rito, ngunit sa kabilang banda ay nag-iwan ito ng malaking dagok sa iskedyul ng pagtuturo.

Ipinagmamalaki ng nasa itaas na ang lahat ng ito ay para sa mga estudyante ng unibersidad, ngunit kontra rito ay tayo mismo ang naging sakripisyo upang maisakatuparan ang pagpapataas ng kalidad ating edukasyon.

Sa pagtatapos ng semestre ay maraming mga aralin ang hindi na natalakay, ngunit dahil sa gahol na oras ay napilitan ang mga guro na magbigay pa rin ng mga pagsusulit at proyekto sa mga estudyanteng halos wala man lamang ideya sa hinihingi ng kurso.

Dulot nito, nagbagsakan ang karamihan ng mga estudyante sa ilang kursong kinukuha – ang mas marami pa ay kinailangang kumuha ng removal examinations para lamang makapasa.

Sa ganitong kaso, karapatdapat pa nga ba tayong mga magtatapos natawaging produktibong mamamayan?

ang lakhan

LUPON NG PATNUGUTAN Punong Patnugot: Mark Joseph S. Francisco Pangalawang Patnugot: Angel Grace P. Armea Tagapangasiwa ng Operasyon: Miguel Edward A. Rosal Tagapangasiwa ng Sirkulasyon: Paul John S. De Leon, Donn Joel Librada Patnugot ng Balita: Monilyn M. Araja Patnugot ng Pananaw: Edrian N. Platon Patnugot ng Lathalain: Marie Dominique D. Oña Patnugot ng Pamayanan: John Carlo T. De Ocampo Patnugot ng Panitikan: Vernalyn D. Montero Patnugot ng Isports: Jay C. Caguicla Punong Dibuhista: John Carlo A. De Torres Punong Potograpo: Prince Joshua P. Luna Potograpo: Gilbert John L. Polido, Jayvee N. Linga, Marc Aron V. Aala, Mark Arvin M. Gonzales, Alexia Cano Dibuhista: Paul John S. De Leon, John Lloyd Arriola, Venessa Mendoza, Harvey De Guzman Tagapag-anyo ng Pahina: Miguel Edward A. Rosal,Val Juniel M. Biscocho Mga Manunulat: Rizza Reanzares, Nicole Ann Dela Cueva, Gualberto Gimongala Jr., Shyra F. Regodon May Kontribusyon nina: Prince Vincent M. Cano, Giselle A. Gabejan, Jason Arjay L. Cano,Mika Dimapilis Gurong Tagapayo: Mrs. Liwanag C. Rubico Tagapayo: Dr. Richard M. Banez, Dr. Amado C. Gequinto

t

Editoryal Hindi Pala Lahat

Dalawang taon makalipas ang pagpapatupad ng RA 10931 o mas kilala bilang Universal Access to Free Quality Tertiary Education Act, nagsimulang magsilabasan ang tila mga butas ng batas na ngayo’y nagdulot pa ng pangamba sa mga apektadong estudyante kung sila pa nga ba ay magagawang makapagtapos.

Halos isang semestre na lamang sana ay magsisipagtapos na ang mga mag-aaral mula taon 2016, ngunit sa pagbubukas ng taon panuruang 2019-2020, ay nagkaroon ng anunsyo na diumano’y may butas pala ang batas ukol sa libreng edukasyon.

Ayon dito, ang mga mag-aaral lamang na maaaring maka-avail ng programa ay ‘yaong makakapagtapos ng napiling kurso sa loob ng inilaang bilang ng taon - apat na taon para sa ibang kurso at limang taon para sa piling programa ng inhenyeriya, at may palugit lamang na isa pang taon upang matapos ito.

Ang mga estudyanteng lalampas dito ay hindi na maituturing na iskolar - at ang natatanging paraan upang makalusot rito ay sa pamamagitan lamang ng pagpapasa ng leave of absence, bagay na ikinagulat ng marami sa mga estudyante sapagka’t aniya ay halos kasabay ng anunsyo ng diskwalipikasyon lamang rin nila nalaman ang tungkol rito.

Sa ganitong pagkakataon nagkaroon ng malaking problema ang mga estudyanteng tila napaglipasan na ng panahon, ang iba’y dulot ng paglilipat ng kurso o pansamantalang pagtigil dahil sa problemang pinansyal.

Kung ang problemang ito’y hindi masosolusyonan, maaaring magkaroon muli ng tuition ang mga studyanteng higit apat na taon na sa unibersidad at hindi pa nakapagtatapos. Paanong solusyon na lamang nga ba ang maipaparaos ukol dito?

pananaw

7

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Kapag may bisita nga lamang ba natin masusulit ang mga pasilidad ng ating unibersidad?

Nobyembre 20-22, 2019 – Muling binuksan ang BatStateU Wi-Fi habang ginaganap ang Accrediting Agency on Charter Colleges Association (AACCUP) visitation. Kaakibat nito, nasa humigit kumulang 600 katao ang nakakonekta’t nakinabang dito. Walang password o voucher man lang na kailangan, ‘di gaya no’ng simula pa lamang ng semestre ay hindi mahagilap kung paano ito magagamit gayong open Wi-Fi naman ito. Subalit pagkatapos naman ng magsialisan ng mga bisita’y agad namang nawalan ng access ang mga estudyante dito.

Bakit ipinagdadamot gayong ito’y kasama sa miscellaneous fees na binabayaran ng gobyerno sa unibersidad. ‘Di ba nga’t iskolar tayo ng bayan?

Ayon sa pamunuan ng Information and Technology Office (ICT), binuksan lamang ang Wi-Fi noong accreditation upang masubukan ang kalidad ng serbisyo. Kumbaga, ang layunin lamang nila ay malaman kung kakayaning

Pakitang Unibersidad Muna

“

ramenade Angel Grace Armea |angelarmea1998@gmail.com

Bakit ipinagdadamot gayong ito’y kasama sa miscellaneous fees na binabayaran ng gobyerno sa unibersidad.

matugunan ang pangangailangan ng buong administrasyon ukol sa paggamit ng internet.

Dahil sa marami ang kumonekta, nagkaroon ng problema sa bandwidth o ang kapasidad ng supply ng koneksyon kaya’t minabuti nilang patayin muli ang Wi-Fi. Sa kabilang banda, nasa 100 megabits per second (mbps) daw ang bilis ng internet at nakakapagtakang hindi maaring makinabang ang mga estudyante. Muli, may bayad ‘yon at hindi libre. Gobyerno ang gumagastos para sa’tin mga ka-unibersidad ko. Malaking tulong sana iyon para sa mga researches natin ‘pagkat ‘di naman mapagkakailang kulang na kulang ang bilang ng units sa Computer Laboratory. Nasa humigit-kumulang pitong libo ang populasyon kaya’t kadalasan ay nagkakaubusan talaga

ng magagamit. Walang ibang opsyon sa minamalas na hindi maagang pumunta sa lab kundi lumabas at mag-renta na lamang.

May internet man sa BatStateU ay hindi sasapat dahil karamihan sa mga transaksyon dito ay online na at sa ngayon iisa ang pinagkukunan ng internet ng buong unibersidad, mapa pang –estudyante man o pang –administrasyon. Dahil sa maraming bilang ng mga gumaagamit, kung halimbawang magbubukas ng Wi-Fi muli na ilalaan para sa mga estudyante, maaring mapilitan ibaba ang pagkonsumo para sa mga opisina sa unibersidad. S’yang hindi maaring mangyari dahil higit na mas importanteng may magamit ang mga ito.

Ngunit kung iisipin naman natin, maari namang magkaroon ng hiwalay na

Paturo Po, Klasmeyt

Migol Miguel Edward A. Rosal |miguelrosal12@gmail.com Singko

“

Klasmeyt paturo, self-study na lang daw, eh.

pinagkukunan ng internet para sa administrasyon at sa estudyante. Sa pangatlong pagkakataon ay igigiit kong may bayad ‘yon at dapat ay mapakinabangan ng lahat. Nasa misyon ng BatStateU na maging maayos at kaaya-aya ang institusyon dahil mas magiging mabisa ang pagkatuto ng mga estudyante sa ganitong paraan ngunit bakit tila hindi naman talaga nangyayari nang lubusan? Wala na nga bang maaring maging solusyon para dito?

Puwedeng iba ang pondo ng internet para sa pang-opisina at may nakalaan naman sa mga estudyante. Paniguradong mas mararamdaman ng lahat ang 100 mbps sa BatStateU. Gayunpaman, bubuksan naman daw ito muli sa hinaharap. Sisiguraduhin lang muna nila na makapagbibigay ito ng sapat, maayos at wala nang aberyang serbisyo.

Subalit mukhang ‘pag may bumisita na lang muli sa ating unibersidad natin ito magagamit. Sa ngayon, pagtiyagaan na muna natin ang free data at mahal na upa sa mga kompyuter sa labas (na bawas panigurado sa isandaang piso nating baon).

pananaw

8

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019 Ano sa tingin mo ang unang dapat isipin sa pagaaral, mental na kapasidad o pinansyal na pangangailangan?

Sa paaralan unang inaasahan sa mag-aaral ang matuto at kayanin ang pressure sa kabila ng napakaraming aralin at napakahirap na pagsusulit.

Bukod sa matiyagang pagaaral ay nariyan rin ang walang sawang singilan. Wala ka na lang pagpipilian dahil kailangan.

Mahirap para sa isang organisasyon ang magpatakbo nang walang pondo, ngunit sa bagong polisiyang bawal maningil ng pera mula sa mga estudyante, paano na lamang pangangatwiranan ang reklamo na, “bakit ang daming binabayaran e ‘free tuition’ naman.” Ano na lang ang gagawin ng bawat organisasyon?

Sa sobrang daming bayarin, mas iniisip pa ito ng mga estudyante at nakapanghihina pa kaysa sa mga nagdedelikado mong grado sa pagsusulit.

Pagod na Utak o Pagod na Bulsa?

“

Ano sa tingin mo ang unang dapat isipin sa pag-aaral: mental na kapasidad o pinansyal na pangangailangan?

Miyerkules pa lamang ay problema nang baka kulangin ang allowance dahilan sa mga bayarin. Hindi na alam kung paano bubwelo sa magulang ng paghingi ng pera at sabihing “‘nay may babayaran na naman kami sa school.’’ Kung nakakapagod ang pag-aaral at kung nakakapagod ang paniningil para sa mga ingatyaman, mas nakakapagod yata ang humingi nang humingi ng pera sa magulang.

Hindi naman talaga maiiwasan ang bayarin sa paaralan. May organisasyon na hindi magiging epektibo kung walang perang umiikot para gumalaw o tumakbo ito. May mga asignatura din na kailangan

Hindi pa man naguumpisa ang tagisan ay nagawa nang umatake ng mga Pilipino.

Likas sa pag-uugali ang pagiging mapagmalasakit ng mga Pilipino, kung kaya’t pagdating sa mga importanteng kaganapan sa bansa ay nagagawan nilang bigyan ito ng oras kagaya na lamang ng SEA Games Nakakagulat man pero hindi na bago ang pagiging utak talangka ng mga Pilipino na nagbungsod ng masamang pananaw sa mga bansang bahagi ng South East Asian Games.

Matatandaan na kumalat ang mga nasabing pekeng balita sa sosyal midya at nagdulot ng alarma at masamang impresyon sa mga bansang kalahok sa nasabing paligsahan.

Natural man na paguugali ito ng mga Pilipino ay hindi maipagkakaila ang malaking pagkakamali sa pagsira ng pagkatawan ng pilipinas sa maksaysayang laro na gaganapin sa bansa.

Ginagawang libangan ng mga ito ang pagkalat ng maling balita at ang paghigit pababa sa

MoniLisa Monilyn M. Araja |monilynaraja@gmail.com

talagang pagkagastusan nang malaki dahil konektado naman ito sa tatahaking propesyon o trabaho sa hinaharap. Kaya hindi din naman maaari na walang pagkakagastusan tungo sa pagkatuto.

Subalit hindi na ba maaari na matuto ang estudyante ng walang gaanong binabayaran?

Sa isang departamentong mayroong tatlo hanggang limang organisasyon, paano na lamang kung sa mga organisasyon na iyo’y lahat ay mayroong babayaran? Paano na? Pagod na ang bulsa, dagdag pa ang malalaking samahan na hindi rin maiwasan ang maningil para sa mga programa nito?

Lahing Filipino, Lahi ng mga Utak Talangka

“

J-Boy Jay C. Caguicla |jaycaguicla25@gmail.com

Hindi na bago ang pagiging utak talangka ng mga Pilipino”

mga kapwa Kung kaya’t ang mga ito ay hindi na nakapagdalawang-isip na bigyan ng salaysay ang mga isyu ukol sa hindi pagiging handa ng pilipinas sa pagkatawan sa SEA Games na kung tutuusin ay taliwas sa dapat ginagawa ng mga mamamayan nito.

Sinundan naman ang alegasyon patungkol sa transportasyon at ang nasabing hindi pa gawang mga pasilidad. Nakakatuwang isipin ang malasakit na ibinibigay ng mga Pilipino sa bansa datapwat mali ang mga impormasyon ay nabibigyan nila ito ng kabuluhan.

Una na dito ay ang kontrobersyal na monumento ng kaldero, na umani ng batikos dahil sa laki ng pondo na nagastos para rito na umabot sa 55 milyong piso, pero kung tutuusin ay hindi pa ito ganoong kamahal at wala lang itong gawa kung ikukumpara sa nagastos ng mga unang bansa na nag-host ng paligsahan gaya na lamang ng sa Singapore na 62 milyong piso.

Matatandaan na isang buwan bago pa man ang nakatakdang pampalakasan ay maayos na ang mga pasilidad, ito ay maluwag na ipinakita ng Philippine South East Asian Games Organizing Committee (PHISGOC) ang mga lugar na pagdadausan ng labanan.

Samantalang ang kalagayan ng transportasyon ay hindi na bago, ayon na rin sa mga atletang pinoy na sumabak

P a n g u n a h i n g pangagailangan ng isang organisasyon ang pinansyal kaya’t gustuhin man o hindi ng mga ito na maningil ng pera sa mag-aaral ay isasagawa pa din. Ginagawan naman ng paraan ng ibang organisasyon na makalikom ng pera sa pamamagitan ng pagbebenta ng mga luma nilang gamit tulad ng damit, bag, sapatos at iba pa. Nagsasagawa din ng iba’t-ibang aktibidad tulad ng ‘film viewing’ at palaro na kung saan makakalikom ng pondo. Ngunit hindi pa rin sapat ang mga paraang iyon para hindi na maningil pa ang mga organisasyon sa mga magaaral.

Paano kaya kung sa bawat departamento ay isa na lamang na organisasyon? Hindi na siguro ganuong kalaki at kabigat para sa mga estudyante ang magbayad ng magbayad at humingi ng humingi ng pera sa magulang. Ikaw, papayag ka bang pagod na ang utak mo, pagod pa ang bulsa mo? na rin sa SEA Games sa ibang bansa. Masasabi din raw na mas matindi ang kanilang mga dinanas noong hindi pa Pilipinas ang kumakatawan sa SEA Games.

Mahilig nga na magbigay ng opinyon sa kaganapan ang mga kapwa Pilipino, ngunit hindi magawang magboluntaryo sa paligsahan o magawang magiwan ng tulong sa mga kapwa mamamayan at mas pinipili pang siraan ang sariling bayan sa halip na i-angat ito. marapat na ang mga salita at mga artikulong nakikita ay pinag-iisipan ng mabuti at inaalam kung ito ay totoo sapagkat malaki ang nagiging epekto nito sa pangalan ng bansang nakaatang na kumatawan.

Sa halip na suportahan ang bansang gustong mapaunlad ay pilit itong niyuyurakan ng mga taong mismong mga anak nito.

At tunay na ang mga mandirigma ng Pilipinas na mga utak talangka ang unang umani ng gintong medalya sa SEA Games.

pananaw

9

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Batid kong marami sa inyo ang lungad na sa mga balitang hindi magandang kinasasangkutan ng mga kabataan, kung ganitong mukha ng kabataan ang sinasalamin ng kasalukuyan, hindi ko na alam kung may matitira pang pag-asa para sa ating kinabukasan.

Ano na nga ba ang naging ganap ng ating mga magulang simula noong tayo ay nagkamuwang? Marahil narinig mo na rin sa kanila ang mga katagang “Ganyan ba ang natututunan mo sa eskwelahan?”

Hindi mo malalaman ang kinikilos ng iyong anak sa paaralan kung ultimo pagpirma sa grado ay iyong kinatatamaran o kahit anino mo lang sa pagpupulong ay hindi matagpuan tapos ibabato n’yo ang kakulangan sa mga guro sa paaralan.

Ayon sa Republic Act No. 4670 The Magna Carta for Public School Teachers, Sec. 8 Safeguard in Disciplinary Procedure, karapatan ng Kitang kita ko sa mga mata ng mangilang estudyante ang pagod na ikinikubli pagpasok pa lamang ng unibersidad.

Kalaban ang pagbangon mula sa antok na iniinda ay patuloy ang pagiging mulat ng kanilang mata sa reyalidad na kailangang magbanat ng buto para sa kolehiyo upang matustusan ang pangarawaraw na gastusin sa buhay kaya puyat ang naging kape’t asukal na kasama ng mga estudyante sa pagtatrabaho sa pagnanais na manatiling gising at isama mo pa ang pagod sa magdamag na pagseserbisyo. “Sabi nga nila mas okay na ang magdamag na gising kaysa sa magdamag na pikit” kaya kadalasan na lamang na ginagawa ng mga estudyante ay umiidlip sa bakanteng oras sa skul at doon nakakanakaw sila ng araw upang pahupain ang pagod at puyat na nadarama.

Dagdag pa rito ang hindi nakakapagpokus ng maayos sa pag-aaral sapagkat mayroong iniindang karamdaman dulot ng walang tigil na trabaho, ang iba ay nagagawang matiis

Laki sa Layaw

“

Vernacles Vernalyn D. Montero |vernamontero8@gmail.com

Kamusta na ang naturang pag-asa ng bayan? Nahubog na nga ba ng kanilang mga magulang at ng paaralan o gusto nang isuka ng lipunan?

bawat guro na malaman ang mga inihahatol sa kanya sa pamamagitan ng kasulatan, depensahan ang sarili, karapatang umapela at karapat-dapat ding hindi mailabas sa publiko ang mga usaping ukol sa guro hangga’t hindi tapos ang kaso.

Ang mga pangyayaring katulad ng isang serye sa Raffy Tulfo in Action kung saan inakusahan ng pangaabuso at sapilitang pinasuko ang lisensya ng guro ang nakakapagpakulo ng dugo.

Bilang isang mag-aaral na kumukuha ng kursong Batsilyer sa Sekondaryang Edukasyon,

ramdam ko kung gaano kasakit masira ang reputasyon at sapilitang ipasuko ang lisensyang apat na taong dugo’t pawis ang ipunuhunan mapagtagumpayan lamang.

Nawala na sana lahat ng pinaghirapan kung hindi nakialam ang taong bayan.

Sa umpisa pa lamang ay responsibilidad na ng magulang na ipadala ng maayos sa bata ang talaan ng marka ngunit nasaan? Wala.

Naririyan ang Republic Act 7610 DepEd Child Protection Policy na naglalayong maprotektahan ang mga bata laban sa mga pisikal na

Full Time na Responsibilidad sa Buhay’t Kolehiyo

“

berto Gualberto Gimongala Jr. |bertoa12@gmail.com

Hirap na nga sa pag-angat ng sariling pasanin sa buhay, mas mababaon pa ba sa pasakit ng buhay kolehiyo?

ito upang hindi mahuli sa talakayan ngunit karamihan ay pinipili na lamang na manatili sa klinika upang magpahinga.

Kung iisipin ay hindi naging maganda ang kalagayan ng estudyante, bukod sa hindi na sapat ang kanilang kinikita ay napapabunot bulsa rin sila sa responsibilidad na hindi naman dapat nila inaako sa murang edad.

Malaki ring dagok para sa mga estudyante ang hamon ng pagbaba nang kanilang mga grado sa iba’t ibang asignatura sa kadahilanang nahuhuli sa klase at mas napagtutuunan na lamang ng pansin ang pagtatrabaho, kaya imbes na pumasok ay napagsasawalang bahala na

lamang nila ang pumasok dahil nawawalan na din sila ng pagasang makapasa sa isang semester ng taon. Malaki ang parte presensya ng ka-guruan sa harap ng mga estudyante ngunit kadalasan ng mga ito ay hindi nagtuturo sa tamang oras kaya base sa istatistika ng iba’t ibang unibersidad ay umaabot ng apat (4) hanggang lima (5) sa isang taon ang mga estudyanteng tumigil sa pag-aaral upang makapagipon, mas matustusan ang pangangailangan sa pamilya at ang iba naman ay sa ibang rason.

Maraming unibersidad ang naalarma dahil sa mga impormasyon na ito kaya bilang sagot sa mga suliranin at

pananakit at pagpapahirap kaya’t malakas ang loob ng mga magulang na maghatol sa mga gurong nakakagawa ng ganitong bagay ngunit ito na rin ang humahadlang sa mga guro upang madisiplina nang maayos ang mga bata.

Sa mga ganitong pagkakataon na kaunting hawak mo lang sa mga bata ay maaari ka nang makasahuhan ay mahirap ng kumilos at dumisiplina ng tama, hindi tulad noong una na pinahaharap pa sa pader o kaya naman ay pinipitpit ng patpat ang palad. Paano huhubog ng mga pag-asa ng bayan kung ang mga bata ngayon ay hulmado sa layaw?

May asignaturang Good Manners and Right Conduct (GMRC) noong panahon ng mga magulang natin. Nawa’y nadala nila hanggang sa tahanan. Madalas na tanong, “Ganyan ba ang natututunan mo sa eswelahan?” Ikaw, ano ba ang inasta mo sa paaralan na gusto mong taglayin ng iyong anak sa eskwelahan? mabawasan ang pursiyento ng mga estudyanteng tumitigil ay nagbibigay ng “Special project” ang ibang professor upang pagkalooban ng konsiderasyon ang mga bata sa pagpasok at mapunan na rin ang mga mabababang grado. Ganon rin naman ang ginagawa nilang “Makeup class” para sa mga estudyante kaya nagkaroon pa rin ng tiyansa upang makahabol at ipagpatuloy ang kanilang pag-aaral sa pamamagitan ng mga hakbangin na ito.

Bagama’t nakatulong ito upang mapababa ang mga estudyanteng tumitigil ay nabawasan rin ba ang responsibilidad nila bilang estudyante? Paano nalamang kung mayroong mga professor na hindi talaga nagbibigay ng sapat na konsiderasyon? Saan nalang pupulutin ang mga estudyanteng nagsusumikap pa rin ng pag-aaral sa kabila ng hirap? O mas lalo lamang silang nababaon kaakibat ang responsibilidad na gumugulo sa kani-kanilang hangarin sa buhay?

Haraya Kabilanin II nina: Prince Joshua P. Luna, Jayvee Linga, Mark Arvin Gonzales, Marc Aron Aala

lathalain Ang Lakhรกn | Oktubre-Disyembre 2019

Huling Indayog Ni: Angel Grace P. Armea Tanging pangarap ko noo’y makasalo ka sa entablado, Habang tangan mo ang huli sa labing-walong rosas: hudyat na ako’y ganap nang dalaga, Tipong ikaw ang gigiya sa gitna habang ninamnam natin ang malumanay na pag-iyak ng piyano’t biyolin Ngunit iba ang pagpihit ng panahon – Bumilis ang ritmong sinasayaw mo, natin.

Ikaw ang umakay tungo sa entablado Habang ang ritmo nati’y hango sa bilis Ng tugtuging nagmumula sa iyong bibig At sa nagsusumamo kong tinig – Sa pagitan ng aking mga hikbi, Impit na pakiusap na itigil mo na’t ‘di ko ninais umindak kasama ka sa higaan niyo ng aking ina.

lathalain Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Sa Tuwing Pipikit Ni: Gualberto Gimongal Jr. Pagaakalang sa pagmulat nang mata'y masasalubong ang aruga't saya ng kahapon — Naninibugho sa muling panunumbalik ng liwanag Dahil sa makulimlim na kinasadlakan Bagama't akay akay ang durog na katauhan — kita ang sumasalamin na damdamin na kung pa'no ka nagapi at pinagsamantahan ng sitwasyong — piniling itarak ang bubog at magpabubog nalamang sa katinuan hanggang makatulog nang mahimbing at 'di maratnan ang bangungot ng bawat hikbi at buntong hininga ng mga alaalang 'di matahimik-Kaya gustohin ko mang bumalik ngunit 'di na ito ang paraan upang manumbalik ang pagkasabik ng pagmamahal — ang nasayang na daloy ng panahon na sa ati'y nagpaligaya…

Hindi lahat ng comedy shows ay nakakatawa, hindi lahat ng horror movies ay nakakasindak at may mga romance pa ngang kulang na lang umihi ka para kiligin man lang. Ganoon talaga ang buhay, hindi mo masasabi kung ano ang kahihinatnan ng mga bagay-bagay pero ang madalas na hinahanap natin ay maging masaya. Iisipin n'yo bang baliw ako kung sasabihin kong wala namang masaya sa mundo?

Ramdam ko ang bawat samyo ng hangin sa labas ng bahay at halos magtaasan ang mga balahibo ko sa bawat dampi ng lamig. Napabalikwas ako nang may biglang sumulpot na boses sa bandang kaliwa ng tainga ko.

"Alam mo ba noong bata ka karga ka lagi ng tatay mo lalo na kapag ika’y nagliligalig. Kalong ka pa nga n'yan sa inuman. Noong minsang ako'y nagpahanda sa bahay at ika’y nagligalig dahil lamang sa naubos na hotdog, bumili naman agad ang iyong ama tumahan ka lang," pagku-kuwento sa akin ni tiya habang pinapawi ang mga luha ko.

"Oo nga po tiya. Tanda ko rin ang ngiti ni tatay kapag mataas ang iskor ko sa pagsusulit. Abot hanggang tainga," sagot ko habang patuloy na pinipilit punitin ang lungkot sa labi.

"Sobra kang pinagmamalaki ng tatay mo kahit nag-iinom sila ng mga tiyo mo walang humpay ang daldal niyan tungkol sa iyong mga medalya. Dinaig pa n'yan lagi ang nanalo sa lotto at lahat daw ng kanyang pagod ay napapawi ‘pag nasisilayan ang mga parangal mo,” dagdag pa ni tiya nang mahinhin kahit bakas sa kanyang mukha ang panghihinayang. "Oh s'ya, ikaw ay pumasok na sa loob at malalim na ang gabi."

Ang bigat ng bawat hakbang patungong bahay. Unti-unting bumabalik sa isip ko kung paanong hinubog ako bilang isang mabuti at may takot sa D'yos na anak. Kung may isang bagay man akong pinagpapasalamat ay ang kanilang buhay ngunit sa paglaon, dahan-dahang humalik ang mga tuhod ko sa lupa habang ito'y dinidiligan ng aking mga mata, patuloy kong iniiyakan ang taong inidolo ko sa lahat ng bagay at humulma ng aking pagkatao at s’ya ring sumira nito.

Ang dating kamay na kanyang tangan patungo sa mga handaan ay kamay na ngayon ng kanyang parausan, ang mga yakap n'ya noon sa aking bawat pag-iyak ay dobleng yakap n'ya ngayon dahil sa diin, tulin at ang bawat sakit at karamdaman ko noon ay taranta n'yang gagamutin, dulot mo na ngayon ang mismong sakit at balewala kapag ikaw ay bitin.

Ang hirap humanap ng akmang salita para maipaliwanag ang aking nararamdaman, Hindi ko matagpuan ang daan o ang pinto papunta sa kapayapaan, Hindi ko na kilala si tatay mula nang lumisan si nanay. Ilang buwan na rin ang lumipas, ilang gabi na ring ipinaranas sa akin ang hapdi ng pagkawala ni inay.

Biglang lumagapak ang pinto. Nangatal ako sa takot. Halos tumalyang ang hawak kong libro pero pinsan ko lamang pala.

"Kamusta pakiramdam mo?" ani Anna habang umuupo sa aking tabi.

"Masakit pa rin talaga. Hinahanap hanap ko pa rin ang inay. Wala sadyang makakapantay sa kalinga ng isang ina kahit gaano pa sila kadragonita sa atin. Bawat buga nila ng apoy, maniwala kang siguradong may laman," daup-palad kong sagot sa kanya.

"Alam mo nan’dyan lang si tita, ginagabayan ka. Mas maayos, nasa tahimik na s'ya at 'di na nakikipaglaban sa sakit n'ya," paliwanag ni Anna.

"Kung p’wede lang umutang sa D'yos kahit isang araw lang para makausap ko si inay, gagawin ko. Kahit kinabukasan kunin n'ya na rin ako. Kung kapalit no'n ay pagdodonate ng isang mata para sa bulag, sige ibibigay ko. Baga? Atay? Kamay? Paa? Kahit ano pa makausap ko lang muli si inay para s'ya na rin mismo kumausap kay itay para matanggap na wala na talaga s'ya," walang tigil kong iyak kay Anna.

Halos gumuho ang aking pagkatao't hindi na muling makabangon nang nawalan ng bait si tatay at nakikita n'yang ako ay si inay. Pinangarap kong akayin si tatay hanggang sa pagtanda ngunit mapaglaro ang tadhana, ngayon, inaakay ko s'ya patungo sa rehas ng kalungkutan. Masakit na ako ang biktima ngunit mas masakit na ihatid s'ya sa lugar ng mga katulad n'yang hindi matagpuan ang sarili.

Paalam tatay, gusto kong malaman mong higit kanino man ikaw pa rin ang idolo ko subalit hindi na maibabalik ang napunit na sandali. Hanggang sa muli.

16

lathalain Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Arat at Maglublob!

Pilipinas Bilang Isa sa Pinakamagandang Angel Grace P. Armea Diving Spots sa Buong Mundo Ni: Mga Larawan mula sa Google

D

ahil ang ating bansa’y isang arkipelagong binubuo ng higit sa pitong libong isla, sa unang pagkakataon ay itinanghal ang Pilipinas bilang Asia’s Leading Dive Destination. Bukod doon ay hindi na rin mabilang kung ilang beses na ding nominado ang bansa hindi lang sa Asia kundi maging sa World’s Leading Dive Destination mula pa noong 2006. Kaya’t ikaw ay tumigil na muna sa kakapantasya na makalangoy sa Maldives, ‘andito ka sa Pinas beks! Dito ka magpakasawang lumublob.

Unang Paglublob

Sa unang lulubluban, makikita ang mga naglalakihang korales at ang masaganang marine biodiversity kaya’t mabubusog sadya ang iyong mga mata, saan pa nga ba? Walang iba kundi sa Palawan kung saan matatagpuan ang Tubbataha Reefs na tinaguriang may most diversed diving spots sa buong mundo. Kung nais mong makihalubilo sa hindi mabilang na mga isda’t naglalakihang pating, balyena’t dolphin ay puwedeg-puwede kang magbakasyon ditto (*sabihin mo kay inay, graduation gift).

Ayon sa pinagpipitagan kong sources, may lalim ang diving site mula 32 hanggang 114 feet o 10-35 meters kung, depende kung low tide o high tide. May tatlong kang maaring puntahan: Amos Rock, Washing Machine at Black Rock. Kung susuwertehen ka’y baka may makasalubong ka pang malalaking isda na minsan mo lang makikita sa buong buhay mo.

Ahon, Lublob Uli

Hala’y kahit dine sa Batangas ay meron ring pupuntahan, dumayo ka na sa Anilao, Batangas. Isa ang Secret Bay na pinakamagandang muck dive site sa Anilao. Paglusong mo pailalim ay hindi lang basta putikan, oo putik hindi buhangin, ang sasalubong sa’yo kundi pati na rin mga kakaibang nilalang sa dagat tulad na lamang ng mimic octopus, wonderpus, pipefish, frogfish at iba pa.

Mas maganda itong lusungin tuwing gabi ayon sa aking sources.

Bukod dito, may iba pang mga diving sites na maari kang dayuhin na may lalim na 40 ft hanggang 50 ft (10-15m).

Pahinga Muna’t Magmuni-muni

Ayaw mo na bang magdako sa kung saan-saan at manahimik muna saglit sa iisang lugar? E di magpahinga ka na muna’t isipin kung ano ang gusto mong unahin sa pagma-muck diving, sa pagmamasid sa mga coral reefs o kaya naman sa pagpunta sa mga karatig nitong beaches. Sa dinarami-rami mo nga namang maaring gawin ay mag-ipon ka muna ng enerhiya’t ihanda ang sarili para sa maari mong puntahang dive sites tulad ng Apo Island at Coconut Point. Siyempre kailangan mong mag-ala-yayamanin dito ‘pagkat sa pagdami ng mga activities na puwede mong gawin ay sa paglaki ng magagastos mo. Pero paniguradong sulit naman ang iyong pagdayo kaya bumiyahe ka na patungo sa Dauin, Dumaguete.

Manood Habang ‘Di Lubusang Nakalusong

Marahil nakakamanghang tingnan ang mga sardinas na nagkukumpulan sa dagat imbes na sa lata. Kilala ang Panagsama Beach sa Moalbal, Cebu sa natatangi nitong Sardine Run. Dito, hindi mo na kailangang mag-scuba dive sa malalim na parte ‘pagkat maari ka nang makilangoy sa milyong sardinas habang tila bola ang mga itong lumilibot sa katubigan. Kung nais mong lumangoy kasama ang mga isda’y isang oportunidad ito para sa iyo dahil matatagpuan ang mga ito sa mababaw na parte ng dagat.

Ano pang hinihintay mo? Sisid na!

P.S. Pasama.

lathalain

17

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Lingo Apps: Kaunting Tulong sa Madugong Foreign Language Ni: Nicole Ann L. Dela Cueva | Larawan mula sa Google

“Hindi naman ako Hapon para mag-aral ng lenggwahe nila. Ni wala nga akong balak magibang bansa. Ingles pa nga lang, naliliyo na ako.

Tapos isang damakmak pa na banyagang lenguuwahe ang aaralin namin. Ang dami ko na ngang isipin, dumagdag pa ang mga ‘yon.”

Danka Angela Lim (BSHRM, 4th year) Spanish (FL 1), Korean, Arabic, Japanese at Chinese (HUM 102) – ito ay kahanay sa Foreign Language na dapat na maipasa ng mga estudyante mula sa departamento ng CABEIHM. Isinulat ang artikulong ito dahil sa kagustuhan namin, The LASER, na matulungan ang mga estudyanteng may problema gaya ng nasa taas kahit sa pailan-ilang payo lamang.

Ito ay isang game-like app kung saan kasabay ng pagkatuto ng lenggwahe ay ang pagkakaroon ng aliw sa mga palaro na paniguradong masusubok rin ang iyong kakayahan. Mayroon din itong pointing system and rank board base sa t’wing makakatapos ng isang aralin. Kadalasan, hindi pamilyar ang paggamit

ng ilang mga pangungusap at salita sa app na ito. Maari mo ring subukan ang iyong kakayahan sa pagsasalita dahil sa pagkakaroon ng recording exercises at balikan ang mga natapos mong task. Ito ay may 21 na lengguwahe na maaring pagpilian. Base sa isang pagaraal, napatunayan na mas madaling matuto ang isang tao gamit ang Duolingo sa loob ng 34 na oras, katumbas ng isang semestre sa kolehiyo.

Ito naman ay gumagamit ng flashcards mula sa unang salita hanggang magamit na ito sa isang pangungusap na nakakatulong upang mapatalas ang utak sa pagsasaulo. Isa pang nakakaaliw sa app na ‘to ay ang pagbibigay nila ng hints sa mga salitang hindi mo maintindihan sa pamamagitan ng memes o jokes gamit ang iyong sariling lenggwahe. Bukod do’n, ito ay makakatulong sa paghasa ng iyong pandinig ang kakahayang sa pagsasalita kung saan mayroong videos at rekording klip na magpapaalala ng bawat salita na iyong natapos.

BEELINGUAPP

Dito, hindi mo na kailangang basahin ang mga

istoryang nakapaloob. Ang kailangan mo lang ay makinig dahil may nagbabasa na para sa’yo. Maari mong malaman ang katumbas ng mga salitang iyon base sa napiling mong lenggwahe na nakalapat sa ibaba ng istorya na binabasa.

Sa ganoong paraan ay maari mo ring basahin ang mga iyon at kumuha ng pangungusap at salita sa seleksyon na gusto mong isalin. Halintulad din sa karaniwang mababasa sa mga istorya sa libro, ang Beelinguapp ay may nakaatang din na katanguan pagkatapos mong basahin ang mga ito.

Kung hindi ka man magiging pamilyar sa mga salita, maari mo rin itong isalin at gamitan ng talahulugan.

Ang app naman na ito ay maditalyado at siksik sa kategorya. Ito ay nakakatulong na mapalawak ang iyong bokabularyo sa paggamit ng iba't ibang larawan sa bawat seleksyon at may nakaatang na eksplenasyon kung hindi mo maintindihan ang isang parte na iyong binabasa o sinasagutan at maaari mo ring balikan ang mga seleksyon na napag-aralan mo na. Sa kabilang banda, sagana ito sa topics at mga kategorya.

Salungat sa Duolingo, ang app na ito ay malaya mong magagamit.

Halimbawa na lamang kung kailangan mong pumunta sa ibang kategorya at subukan ang nilalaman noon. Ang isa pang kaibahan na mayroon ito ay ang contact service na maari mo ring gamitin. Lahat ng nilalaman nito ay maari mong i-download at magamit offline.

Nagpokus ito sa pagkakaroon ng iba't ibang klase ng aktibidad at pagsusulit na ginagamitan ng flashcard, audios, teksto at mga larawan.

Mayroon itong konsepto na ginagamitan ng konbersasyon o parang chat type sa ibang tao gamit ang napili n’yo sa 12 nitong lenggwahe.

Makakatulong ang app na ito para ma-ensayo ang iyong kakahayang magsulat sa pamamagitan ng pagsagot sa mga katanungan at pakikipagusap sa ibang tao. Ang bawat kategorya ay pawang banghayaralin kaiba sa mga naunang aplikasyon. Maari mo ring i-download ang mga nilalaman ito at gamitin offline.

Madami ng alam? Pwede na bang mag-abroad?

18

pamayanan lathalain Ang Ang Lakhรกn Lakhรกn || Oktubre-Disyembre Oktubre-Disyembre 2019 2019

Lumang BAGONG

Salita ni: Vernalyn Montero

Tanda mo ba kung kailan ka huling nagbuklat ng diksyonaryo?

Noon bang mga panahong natagpuan ng iyong mata ang salitang kahit galugarin ang iyong sintido'y 'di mo pa rin naunawaan o sa pagkakataong nakatagpo ka ng mga elyeng 'di mo rin mawari ang iba nilang sinambit?

Ugali nating mga pinoy na kapag may nakasasalamuhang ibang lahi ay basta na lamang may mai-chika rekta na kung ano-anong mga salita ang ibinabato animo'y 'di tayo nauunawaan. Halimbawa ay ang aking naging karanasan, oo nga't kami'y nagkakatuwaan ng mga Thais, lingid naman sa kanilang kaalaman ang tunay na kahulugan ng mga salitang aming binibitawan.

Sa kabila ba ng bawat salitang sinasalmo ng bibig mo, gaano ka kasiguradong hindi ka naiintindihan ng mga elyen sa iyong wika gayong nand'yan naman ang mga application o diksyonaryong makapagsasalin at makapagpapaliwanag ng mga salita? 'Wag kang magalala dahil sa mundong ito na nangingibabaw ang katamaran ng Millennial at katsismosahan natin sa social media, ultimo

wika natin ay nagawang mapansin sa pandaigdigang lebel ng Oxford English Dictionary (OED).

Paano na lang kung may nakasalamuha kang banyaga at ginamit mo ang salitang "kilig" ngunit naintindihan ka. Kilig ba besh?

Sa ikatlo't kasalukuyang edisyon ng OED - isa sa pinakamalaki at pinakamatagal na tumatakbong diksyonaryo mapa-papel man o sa paraan ng application, matatagpuan ang ilan sa mga salitang madalas nating ginagamit ngunit hindi ng mga sosyal at inglesera (kung masaya kang tangkilikin ang wika ng iba, wala akong magagawa.)

Ang mga salitang Filipino na matatagpuan sa OED ay tinatawag nilang Philippine English at dahil nakilala ng OED ang mga salitang "pandesal," "kilig" at "Kikay Kit," ang mga ito ay ganap ng pang-unibersal na salita.

Taong 1884, unang nagkaroon ng wikang Filipino sa unang edisyon ng OED at ito ang salitang Abaca. Sunodsunod na rin ang paglabas ng

mga salitang pinoy tulad ng Bagoong, bihon at trapo. Sa panahon ngayon, ilan lang siguro ang nakakaalam nito. Sa kasalukuyang edisyon ng OED, may ilan nanamang naipakilala ang ating bansa sa ibang lugar tulad ng "Pandesal," "Kilig," at "Kikay Kit." Bilang man sa daliri ang mga ito, malaking kaluwagan naman ito para sa mga dayuhan gayon din sa atin na tila natabunan na ng mga balbal na salita.

Ang "pandesal" ay hinulma ng Pilipinas ngunit hiram na salita lang sa Espanya. Ayon sa OED, ang ibig sabihin ng salitang pandesal ay tinapay na gawa sa harina, itlog, asukal at asin na kadalasan naman talagang inuumagahan ng mga pinoy. Hindi nabubuo ang ligaya sa pandesal kapag walang gatas o kape na nagbibigay tamis at pait sa bawat kagat dito, minsan pa'y may mantikilyang binudburan ng asukal bilang palaman.

Sunod na rito ang salitang marahil nararamdaman mo ngayon, bukas o siguro mamaya kapag naiihi ka. Isa rin ako sa madalas nakakaramdam ng bagay na 'to pero hindi dahil sa mga mensaheng mula kung

kanino, bagkos dahil sa mga palabas na humuhuli ng kiliti ko. Sabi ng OED, ang "kilig" ay ang pakiramdam sa mga oras ng sobrang pagkagalak at sa mga romantikong karanasan.

"Kikay Kit" - cosmetic kit ayon sa OED. Biruin mong pati kaartihan ng pinoy nakaabot na sa pandaigdigang diksyonaryo.

Marahil sa mga susunod na edisyon ng OED, pati mga salitang balbal at pangkanto ng pinoy, matatagpuan mo na.

Tulad nga ng sinabi ko kanina, mataba ang utak ng pinoy, miski si Gg. Antonio Lagdameo na Ambassador ng Pilipinas sa United Kingdom ay nagiwan ng mga katagang "Filipinos have not only contributed new words but have also expanded the meanings of existing ones. (Ang mga Pilipino ay hindi lamang nagdadagdag ng mga bagong salita, bagkos nagpapalawak din ng mga kahulugan ng mga kasalukuyang salita)" Tunay ngang malayo-layo na rin ang nilakbay ng ilan sa mga salitang pinoy, pasasaan pa't hindi natin namamalayang umaarangkada na ang mga ito hindi lamang sa OED, maging sa iba't iba pang uri ng diksyonaryo.

pamayanan lathalain LATHALAIN

19

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

sosyal Medyo Ni: Prince Vincent Cano | Dibuho ni John Lloyd Arriola

Stressed ka gH0rL? Talon na sa bunganga ng Mayon!

Char!

Mahahanap ba sa iyong newsfeed ang kasagutan kung bakit ‘di ka jowable? ‘Di ka naman chaka ‘di ba? Ngunit kung kinukumpara mo ang iyong sarili kay Ivana Alawi, ibang usapan iyon.

Alamin sa artikulong ito kung paanong ang mga taong stressed sa pag-aaral ay nagbababad sa sosyal midya at ang mga taong stressed sa sosyal midya ay nananatiling stressed.

Paano nga ba kumawala sa dimensyong nakakadena lamang sa pagitan ng iyong pasmadong kamay at mausisang mga mata? Alamin muna natin mula sa eksperto.

Ayon kay Jennifer Guttman, Duktor ng Sikolohiya, mayroong 3.2 bilyong tao ang gumagamit ng sosyal midya sa buong mundo at 90.4 % dito ay pawang mga Millennial habang 91% naman ay gumagamit ng mobile devices para makapagpahayag sa makabagong plataporma ng paglalahad.

Isipin mo na lang kung sa

araw-araw ay naglalaan ang bawat isa ng hindi bababa sa 2.22 oras na pagbabad sa social media, baka mukha na ring emoticon ang kaibigan mong nakayuko maghapon dahil sa pagba-browse ng kanyang selpon.

At dahil isa ka ring “bida-bida” kahit “love ko ‘to” ang shade ng labi mo, gusto mong palaging uso at manatiling may kaugnayan sa mga kaganapan sa social media o yung tinatawag nilang FOMO (Fear of Missing Out). At dahil dito, gusto mong makipagsabayan sa mga post na nakikita mo sa social media dahil akala mo’y tunay.

Sa isang pag-aaral nina Holly B. Shakya at Nicholas A. Christakis mula sa Harvard University, mayroong negatibong epekto ang paggamit ng sosyal midya sa relasyon mo sa iyong kapwa, tiwala sa sarili, pag-aaral, at emosyon – iyong kabuuan.

Kahit ako, good sides lang din ang ipinapakita ko sa social media. Bakit ko ipo-post kung ang ulam namin ay toyo?

Ipo-profile ko ang piktyur kong may hawak na triple mocha

frappe (Venti) sa Starbucks para i-heart ng mga friends ko.

You do note is the liar is the peyk ‘di ba?

Gh0rL, paano kapag hindi mo na kayang makipagsabayan sa mga nakikita mo sa social media? Ano na? Para pigtalin dahan-dahan ang lubid mula sa huwad na mundo social media, maaari kang:

Humawak sa Pader

Kung ‘di ka smart (literal), magpaka-globe ka. Abutin mo ang tunay na mundo. Maaari mong simulan sa pagpansin sa mga tao sa paligid mo: kapamilya, kaibigan, at kapuso.

Maglaan ka ng oras sa kanila dahil ‘pag nagkaproblema ka, ‘di ka makakahanap ng karamay sa social media. Pwede ka naming makahanap, buntis ka pagkatapos walang ama ang junakis mo. Mas masarap kausap ang mga tunay na tao, kahit minsan peke, kesa dummy account ng iyong social media friend.

Umamoy ng Medyas

Subukan mong gumawa ng

bagong pagkaka-abalahan gaya ng pag-amoy ng medyas, paghuli ng butiki, o kahit anong “bago” sa iyong sistema. Buti pa ‘yang phone mo may memory, ikaw ba? Pinakamainam na libangin ang sarili sa pagbabasa dahil knowledge is power ika nga. Basahin ‘wag ang istatus posts ng friends mo kundi, libro o kahit anong makapagbibigay ng kaalaman para malagyan ng gigabyte ang memory mong hindi magamit ang space.

Pumatay

Hindi ng kaaway ngunit ng notification sound. Hanggat alam mong tunog nang tunog ang iyong selpon, para kang kinukulbit n’yan hanggang makailan kang round.

Simpleng lohika lang… ‘pag ‘di mo alam, ‘di ko rin alam. Kahit nasa bulsa mo iyan maghapon, kung ‘di mo naman naririnig na tumutunog, mababaling sa iba ang iyong atensyon.

Unti-unti nang binabago ng teknolohiya ang ating pag-iisip at pag-uugali. Bilang tugon sa gan’tong takbo ng mundo, bakit hindi mo nga subukan magbago.

20

pamayanan lathalain Ang Ang Lakhán Lakhán || Oktubre-Disyembre Oktubre-Disyembre 2019 2019

Benepisyo ng Pag-iyak, Patay Pati Mikrobyo Ni: Angel Grace P. Armea | Dibuho ni: John Carlo De Torres

Sa panahon kung saan peysbuk na ang iiyak para sa’yo, ang iba’t-ibang klase ng emoji ang kakatawan sa bawat emosyon mo, tila ba napapalitan ng mga ‘yon ang ngiti na dapat sa labi mo guguhit o ang luhang sa mata dapat papatak – yung tipong iiyak ka na lang at lahat, kamay na ang gagawa para mag-sad react.

Layon ng artikulong ito na ibalik ang mga basang unan, dahil sa pag-iyak, mas madaming benepisyo ang maaari mong makuha kaysa limitadong “reacts” sa peysbuk.

Natural na Painkiller

Ayon sa isang pag-aaral, ang pag-iyak ay sinasabing natural painkiller kung saan makakatulong ito upang maging mas malusog ang iyong pangangatawan. Ito ay dahil ang pagdala ng mabibigat na emosyon habang nagpapanggap na ika’y masaya ay maaring makasira sa iyong pisikal at mental na kalusugan. Ang pagtatayo ng emosyon ay maaring mag-resulta sa pagka-stress at kung lumala pa’y patungo na ng depresyon.

Naglalabas ng Toxin Galing sa Katawan

Ayon kay Lauren Bylsma, isang estudyante sa PhD sa University of Florida sa Tampa, “Crying is believed to release stress hormones or toxins from the body.” (Ang pag-iyak ay makatutulong upang mawala ang stress hormones o mga toxins sa katawan.)

Kung iyong mapapansin ay pagkatapos mong umiyak ay nawawala ang bigat at tensyon na iyong nararamdaman. Ayon sa pagaaral, ang parasympathetic nervous system ang siyang responsible sa pagpapakalma ng iyong katawan kung saan ito ay responsable sa pamamagitan ng pag-iyak.

Laban sa Mikrobyo

Sino ang makakapag-akala na ang pag-iyak ay pananggalang rin mula sa mikrobyo na nakukuha natin sa mga pampublikong lugar? Gaya ng nabanggit sa taas, nakakapagpalabas ito ng mga toxins na siyang pumupuksa sa mga dayuhang elemento tulad ng mikrobyo. Kung iisipin mo, no’ng mga oras na pina-iiyak mo ang ‘yong peysbuk, inakyat ka na nga ng mikrobo pagkagaling sa iskul, luto ka pa ng radiation ka-kaselpon.

Gaya ng pauli-ulit na binabanggit ng aming guro sa Biology class, lubhang mas matalino ang katawan natin kaysa sa kung ano lang ang ating alam. Kaya’t kung gugugulin mo lamang ang iyong oras sa pagpapaawa sa iba’t-ibang social media site sa t’wing gusto mong sumabog at magsabi ng mga masasamang mga words, mas maigi pang basain mo ang ‘yong unan ng luha dahil hindi mo matanggap na naubusan ka na nga ng lumpia sa christmas party n’yo kahapon, hindi ka pa nabunot sa raffle.

pamayanan

2121

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Siyentipikong Pinoy nakadiskubre ng 'abaca-based fabric' layong masala nakalalasong materyal Monilyn M. Araja

Lumikha ng 'abaca-based fabric' ang kemist mula sa Department of Science and Technology - Philippine Nuclear Research Institute (DOST-PNR) na may kakayahang salain ang nakalalasong materyal at iba pang kontaminadong bagay sa maruming tubig.

Ang nasabing imbensyon ay nabuo mula sa 'natural fiber abaca' at 'synthetic polymers' kung saan kayang salain ang malalaking metal na natunaw sa tubig, ayon sa DOST. Kabilang sa mga metal na ito ay lead, cadmium, nickel, chromium, mercury at arsenic.

Nasa likod ng imbensyong ito sina G. Patrick Jay Cabalar at Dr. Jordan Madrid ng Chemistry Research Section.

Pinamagatan ang kanilang exhibit na "Composite Nonwo-

Mahigit dalawang taon na rin ang lumipas mula no’ng maitalagang bagong pangulo si Rodrigo Duterte.

Hindi maikakailang mas marami s’yang nagawa kumpara sa nakaraang administrasyon. Ngunit, bakit nga ba parang may mali sa kanyang pamamalakad?

Samu’t saring diskusyon at kaguluhan ang naganap nito lamang nakaraang dalawang taon simula nang magtalaga tayo ng bagong presidente. Isa na rito ang malawakang pagpatay sa mga gumagamit ng droga na kung ating iisipin ay tama ba? Hindi lamang sa mata ng mga tao kung hindi pati na rin sa mata ng Diyos. Pero hindi lamang dito iikot ang aking hinaing.

Ayon kay Leni Robredo, Bise Presidente na nuo’y naitalaga bilang Drug Czar, sa kabuuang tantsa na nakulimbat ng PNP na droga na 3000 kilograms kada linggo sa mga drug users at syndicates, mayroon lamang naipong 1344.87

ven Fabric Heavy Metal Adsorbent and Method for Preparing the Same".

Ipinakita naman sa pagaaral ng PNRI Chemistry Research Section na ang gamit na ito ay mas nakakatipid gamitin kaysa sa 'commercial resins' na mayroon ding magkatulad na layunin sa pagsasala ng basura.

Nakilahok din ang International Atomic Energy Agency (IAEA) sa Pilipinas at iba pang bansa para sa pagpapataas ng paggamit ng teknolohiya upang mabawasan ang 'hazardous pollutants' sa bahagi ng tubig sa Asia-Pacific region.

Kaugnay nito, tinanghal na

Regional Winner para sa Outstanding Utility Model Award ang imbensyong ito ng mga Pinoy sa 2019 DOST Regional Invention Contests and Exhibits (RICE) sa National Capital Region na ginanap noong ika-anim hanggang ika-walo ng Nobyembre.

yari sa ating bansa? Maraming nagsasabi na baka raw maging estado nalang nila ang Pilipinas gaya ng biro ni pangulong Ocamps John Carlo T. De Ocampo| johncarlodeocampo10@gmail.com Duterte na gawin na lamang probinsya ng Tsina ang Pilipinas. Ngunit para sa akin, estrakilograms sa kabuuan ng taong utang ng ating bansa sa Tsina na tihiya nila ang magpautang sa 2019. nuo’y ating kaalitan sa agawan mga mahihirap na bansa hanggang sa malubog at mapilitan Kung ating susumahin, ng teritoryo ng West Philippine na lamang ang bansa na bigpaanong sa dinami-rami ng Sea. Sa katunayan, tinatayang yan ng access ang Tsina sa mga $167 billion ang naging utang taong pinatay sa naganap na yamang likas na mayro’n sila. ng Pilipinas sa Tsina taong 2017 pagtugis ng mga gumagamit ng Katulad na lamang ng nangyari droga ay tila wala man lamang ayon sa Forbes na ginagamit sa Reed Bank at Spratly Islands naman sa kasalukuyan para nagiging masyadong usad ang na sa kasalukuya’y nasa mga sa proyektong ‘Build!

Build! kaso ng droga sa Pilipinas?

Build!’ na lubos na nagpalaking kamay ng bansang Tsina.

Patuloy paring laganap muli sa noong utang ng ating Tila isang laro na lamang sa Pilipinas ang mga ipinagbansa na $123 billion na kung para sa kanila ang mga kagababawal na gamot kung kaya’t susumahi’y nasa $290 billion napan sa mundo kung saan, aking napagtantong may mali na. Hindi pa kasama rito ang kapag naubusan kana ng talaga sa pamamahala ng interest rate na ipinatong ng makukuhanang yaman sa iygobyerno – maling pinatay nila Tsina na ayon rin sa Forbes ay ong lugar ay mangunguha o ang mga biktima lamang rin maaaring lumobo hanggang sa mananakop ka naman ng terinaman talaga ng droga.Mas trilyong dolyar sa loob lamang toryo ng iba para ito naman ang pinagtuunan na lamang sana ng sampung taon. lagasin. Gayon pa man, akin lanila ng pansin ang paghuli sa Kung mangyayari ngang lu- mang nais sabihin na maaaring mga taong nasa likod ng bultumobo pa ito hanggang sa hindi binebenta na tayo ng ating kinihang pag-aangkat ng droga sa na kayang bayaran ng Pilipinas kilalang presidente at mga parPilipinas o ang paggagawa nito. ang mga utang nito sa Tsina. tido n’ya nang hindi natin namIsa pa rito ay ang pangungAno na lamang ang mangya- amalayan sa bansang Tsina.

Hudas Escariote ng Pinas

pamayanan Trashion Show Bilang Panghalina sa Night Market ng Malvar

22

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Ni: Rizza Reanzares and Angel Grace Armea | Kuha ni: Mark Arvin Gonzales Sa lahat ng aspeto ng buhay, mapa-paghahanap man ‘yan ng trabaho, panliligaw sa taong gusto mo (na at the end, magbi-break din naman kayo, kasi walang poreber) kailangang may Unique Selling Point (USP) ka.

Kung sa usapang negosyo naman, ito ang estratehiyang ginagamit upang makabingwit ng mga mamimili. Tulad na lamang ng ginawa ng mga tindero sa GF Event Zone Night Market sa Malvar, Batangas.

Pan-dekorasyong Nililok Mula sa Basura Ginawang mas may kapaki-pakinabang ng mga taga-Malvar ang mga basurang plastik na karamihan ay mga basyo ng softdrinks. Ito ay dahil ang pamamaraang ginawa nila’y maaring ihalintulad sa Trashion Show o ang pagtatanghal ng mga obra na gawa sa niresiklong kagamitan.

Hindi man ito bagong konsepto ay hindi pa din nakakapagtakang naging patok ang bihis nito sa sosyal medya at nailathala pa sa mga kilalang pahayagan online. Ayon kay Ms. Jenylyn A. Gunting, secretarya sa nasabing establishimyento, basyo ng mga Mountain Dew ang kabuuan ng Christmas tree. Ito ay naging pinakaatraksyon sa lugar. Mayroon ding artipisyal na hardin na matatagpuan sa gitna na gawa din sa kaparehas na materyal na pininturahan at pinalibutan ng mga pailaw.

Hindi lang basta pang-IG, Pang-hakot Kostumers pa Taun-taon ay iba’t iba ang tema ng kanilang mga ginagawang palamuti sa pamilihan sa t’wing sasapit ang Disyembre. Ngayong taon, naisip nilang gumamit ng mga pinaliikot na materyales.

Halos isang buwan din nila itong isinaayos upang gawing panghikayat ng mga tao.

Nang binuksan nila ito no’ng ika-28 ng Setyembre, ay ‘di pa ‘to tuluyang nabihisan ngunit marami na agad ang na-engganyong kumuha ng litrato at pati sa sosyal midya ay pumatok din ito. Bagama’t gawa ito sa basura’y hindi nakakadiri ‘pagkat maganda ang presentasyon nito.

Hindi lamang pang-display photo (DP) at pang-Instagram (IG) ang silbi ng mga ito kundi naging paraan din nila upang makapaghalina ng mga mamimili. Ani Ms. Gunting nais nilang magkaroon ng matatambayan ang kanilang mga kostumers upang makapag-relax ang mga ito habang pagkatapos mamili.

“

Hindi lamang pang-display photo (DP) at pang-Instagram (IG) -Ms. Gunting

Nabuo sa Isang Kamay Ang mga palamuti sa night market ay pinagunahan ni Anjelet V. Manguiat. Sa pamumuno niya, ang bawat isa’y mandatoryong pinagdala ng mga bote, ang iba nama’y namulot ng mga nakakalat sa kalye’t basurahan. Pagod man sa paglilinis ay masaya sila sapagkat bukod sa pagtitinda’y may iba pa silang pinagkakaabalahan.

Ayon din kay Ms. Gunting, may mga pagkakataon na nagkukulang sa materyales o kaya nama’y kulang sa tao na tumutulong dahil sa pagtitinda. Dahil sa proyektong ito, mas napatibay ang samahan nila ‘pagkat mas nagkaroon sila ng pagkakataong makipagtawanan at makihalubilo sa kapwa tindero.

Malaking tulong sa Kalikasan Pati na sa Samahan Ang pagreresiklo ng mga materyales ay malaking tulong sa kalikasan ngunit sa kabilang banda, ang tunay na hamon ay kung pa’no nila itatapon ang mga ginamit na dekorasyon. Pagkatapos ng pasko’y ‘di nila tatanggalin ang mga bulaklak maaring pa nilang gamitin kahit walang okasyon, ayon kay Ms. Gunting.

Ang Christmas tree naman ay tatanggalin at ang mga materyales ay gagamitin muli bilang pan-disenyo sa susunod pa nilang mga proyekto. Ito ay para mas mapanitili pa ang kanilang magandang ugnayan sa mamimili at ang kanilang nakagawian taun-taon.

pamayanan

23

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Bagong YUgto:

Pagsisid sa Dagat ng Salita sa Panahon ng Gen Z Ni: Marie Dominique D. Oña Bagama’t matagal nang mayaman ang bernakular ng Pilipinas ay patuloy pa rin ito sa panganganak. Sa katunayan nga, dahil gamit na gamit natin ang sosyal midya ay nakalulunod na ang mga bagong ekspresyon ng Generation Z ngayon. Kaya’t kung ika’y nahuhuli na sa uso maiging basahin mo ito para ‘di ka mapag-iwanan.

Ghorl! Ano Na Mamshie Let’s Go Na! Kapag may nagsabi sa iyo niyan, ang ibig sabihin ay bilis-bilisan mo na. Pinaarteng salita ang ghorl na ang ibig sabihin ay babae at Mamshie o Mommy upang mas bigyang-diin ang panggigil at pagpapahayag ng mga kabataan ngayon.

Dragon ka, Ghorl?!

Kailangan mo kumalma.

Ang pagbubuga ng apoy ay ginagawa lamang ng mga mythical creatures na katulad ng mga dragon. Hindi maiiwasan kapag nagagalit tayo ay tumataas ang boses natin at nakakapagbitaw tayo ng mga masasamang salita na inihalintulad sa ibinububugang apoy ng dragon. Kaya’t ‘pag ‘wag kang magalit nang sobra diyan kasi ‘di ka dragon.

Flex ko lang

Shookt ako!

Thirsty

Ang salita flex ay malimit gamitin ngayon ng mga Gen Z. Bukod sa madaling banggitin ay likas lang din talaga tayong mayabang, charot. Kapag may mga bago kang gamit, natutunan, o kaya nama’y jowa maari mong gamitin ang salitang flex. “Flex ko lang selpon kong may tatlong camera.”

Oo talagang may letrang ‘t’ sa dulo upang mas bigyang-diin ‘yung pagkabigla o pagkagulat sa isang bagay.

Hindi ito literal na uhaw ngunit madalas itong ginagamit ang salitang kapag kailangan mo ng pansin.

Ang susunod na alon naman ay mga makabagong salitang ginamit sa taong ito.

Tea

Ghost/Ghosting Triggered ako!

Kapag halos mamula na ‘yung mukha mo sa inis at pagtitimpi karaniwang ginagamit ang pahayag na “Triggered ako!”. Kapag may nagsabi sa’yo nito, ibig sabihin ay malapit nang masagad ang kanyang pasensya.

I’m SHHhaaAAKKkiiiing!

Ang arte ‘no? Ngunit patok at nakakatuwa. ‘Yan ang ginagamit ng mga kabataan ngayon kapag nanginginig na sila sa takot sa mga komento o chats.

Pangkubli lamang sa gawain ng mga taong iniwan sa ere o hindi nagpaalam. Madalas ay ginagamit ang pahayag na ito kapag nabigo sa relasyon.

Receipts Hindi ito literal na resibo, kung hindi ay ebidensya o katunayan mayroon ka sa panahong nais mong maghabla.

Halimbawa na lamang ay ang mga screenshots mo ng p-amam-lastik ng iyong kaklase sa isa n’yo pang kaklase na pilit mong isinisiksik sa ng iyong selpon kasi baka magamit mo kapag nagkagipitan na.

Pinasosyal na salita ng chismis. Ang Tea o tsaa ang mas gustong sinisipsip ng mga tiyahin o kahit sinuman sa veranda tuwing hapon upang makiusyoso sa mga nangyayari sa paligid.

Stan Kung nakatira ka din sa K – pop world ay malamang alam mo na ito. Ginagamit ang salitang ‘yan sa mga iniidolo nila o kanilang bias.

Ayan paniguradong ‘di ka na malulunod sa susunod mong paglusong sa mga makabangong salita ngayon. Dito na lang muna, hanggang sa muli!

24

pamayanan Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Kitang Piso, Tiyak Patok na Negosyo Ni: Vernalyn Montero | kuha ni: Jayvee Linga

Oo tama ang nababasa mo, piso lang may kita na kaya sa’n ka pa edi sa Piso Wi-Fi na!

Nagsimula sa araw-araw na pagdalaw sa hindi malamang amoy ng mga headphones at maa-alikabok na mga keyboard sa komputer syap para lamang makapakinig ng mga kanta sa Youtube, makipag-usap sa mga kapwa kamag-aral para magtanong ng takdang aralin, makapag-Friendster o kaya nama’y makapaglaro ng Y8, hanggang sa taong 2010 nang maimbento ang PisoNet na lubhang nakatulong lalo na sa mga estudyanteng limang piso lang ang baon sa paaralan. Kabawasan man sa kinikita ng mga kompyuter shop, maganda naman ang naidulot nito sa mas nakararami. Dala na rin ng pangangailangan ng karamihan, mas pinaigting ng ating mga kababayan ang solusyon sa mas mabilisang paraan para magka-

roon ng internet kahit sa selpon at ito na nga ang Piso Wi-Fi. Ngayong taon lamang nagsulputan ang mga kanto-kantong nagnenegosyo ng Wi-Fi Vendo Machine, sa halagang mahigit kumulang 25,000 ang isa ay may maari ka nang pagkakitaan. Bukod sa katotohanang sa Pilipinas lang ito matatagpuan (siguro'y dahil sa nangunguna ang ating bansa sa paggamit ng internet o sadyang tag-hirap tayo kaya papiso-piso lamang), isa sa napakagandang aspeto nito ay hindi mo na kakailanganin pa ang isang set ng computer para magamit ito dahil selpon mo lang na may WiFi ay puwedeng-puwede na.

Tulad ng Coffee Vendo Machine, maghuhulog ka rin ng barya upang gumana ang internet sa iyong selpon. Piso kada sampung minuto at isang oras sa halagang limang piso (ngunit nag-iiba din ang presyo

depende sa reyt na itinakda ng operaytor).Hindi ito mahirap gamitin sapagkat may mga direksyon namang nakalagay sa bawat matsin kung paano ito mapapagana, kung wala man ay uso naman ang magtanong.

laro sa selpon. At kung mapapansin natin, ang mga kompyuter syops ay hindi na madalas puntahan ng dating mga manlalaro ng Y8 o kahit ng Special Force at Dota. Malaking kabawasan ito sa kanilang kita.

Ilan sa mga bentahe ng pagkakaroon nito ay maaaring gamitin kahit pa walang bantay (kaya’t kung ikaw ang may ari ay ‘di mon a kailangang magbantay pa) anumang oras, basta ito'y nakasaksak at gumagana.

Maganda rin itong takbuhan ng mga estudyanteng huli nang naaabisuhan sa mga dapat ipasang proyekto o mga estudyanteng kakailanganin lang naman ay ID.

Sa simpleng paghuhulog ng barya'y marami ka nang impormasyong makukuha, kung naghahanap ka ng kasagutan sa mga takdang aralin mo at marami-rami ka na ring mapapatay sa Mobile Legends.

Siyempre may mga disbentahe rin naman ang Wi-Fi Vendo Machine, isa na rito ang pagbagal ng internet lalo pa't marami ang nakakonekta. Nakaka-engganyo rin ito sa pagkakaroon ng adiksyon sa mga

Kasalukuyan pa rin namang buhay ang unang pinanggalingan — ang kompyuter. Sa paglaon nga lamang ay unti-unti itong natatabunan ng mga panibagong imbensyon. Gayon pa man, dito pa rin nagmula ang konsepto ng mas napabilis na serbisyo na siyang dagdag kita sa mga mamayang nakahahakot ng limpak-limpak na piso sa kani-kanilang negosyo.

ISPORTS

25

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Pagpaplantsa, Buwis-buhay na Isport Ni: Nicole Ann Dela Cueva at Angel Grace Armea

Kung may kakabog man sa mga usong laro ngayon na talagang magbibigay sa’yo ng makabagong karanasahan, eto na marahil ang pagpaplantsa. Oo tama ang iyong nabasa.

Paniguradong mapanghamon ang paguunat ng mga damit na kalaunan ay magugusot lang din naman. Sa paghahalukay namin, nalaman naming may mas nakakahingal na bersyon pa pala ito kung saan hindi lang ito pang-gawaing bahay, pang-isports pa.

Pinasiumunuan ito ni Leicester ng United Kingdom noong taong 1997 kung saan nilagyan niya ng bagong gimmick ang nakatatamad na gawaing-bahay. Tanda mo bang madalas nating takbuhan ito sa tuwing inuutusan tayo ng ating nanay? Mas extreme ‘to sa iyong pagtakas. Extreme ironing ito kung tawagin dahil ito ay kombinasyon ng mga matinding pampalakasang isports na ginaganap sa labas ng bahay at

ang pagpa-plantsa na may kabayo (iron board) at siyempre ng may plantsa.

Sa puntong ‘to marahil ay ‘di ka pa rin naniniwala na may gan’tong isport. Upang patunayan ito, noong taong 1999 ay nakilala ang Extreme Ironing International at mula sa iba’t ibang dako ng daigdig ang dumalo para rito.

Dahil isa itong outdoor sport at binansagang extreme, sadyang kakaiba din ang mga lugar na pinagdadausan nito.

Noong taong Setyembre taong 2002, idinaos ang 1st Extreme Ironing World Championships sa Valley, Bavaria. Ito ay dinaluhan ng 12 pangkat na mula sa iba’t ibang bansa: Austria, Australia, Chile, Croatia, Great Britain (na may tatlong delegado) at Germany.

Nais mo na bang malaman kung saan-saan ito ginaganap at kung bakit ito tinaguriang Extreme Ironing?

May limang kategorya na siyang tutukoy ng lugar kung saan itatanghal ang kakaibang pamamaran ng pagpa-plantsa ng bawat delegado.

Ang una ay ang Urban kung saan ay hindi ka pa nito gaano pahihirapan dahil sa ibabaw lamang ng isang kotse tatayo ang kalahok. Tangan ang kabayo’t plantsa ay may nakatali dito at sa kanyang kagamitan habang pinaandar ang sasakyan. Kailangan ay pinatutuwid ang damit habang patuloy lamang sa pagmanibela ang drayber.

Samantala ang kategoryang nabibilang sa Water ay medyo nakapanginginig na ng kalamnan ‘pagkat sa isang rumaragasang ilog ang pagdadausan ng patimpalak. Maaring gumamit ang kalahok ng surfboard, salbabida o kahit ano pa man na maari nilang kapitan habang nagpaplantsa.

Sa pangatlong kategorya naman, ang Forest ay kung

saan kakailanganing malakas ang panganatawan ng kalahok ‘pagkat siya’y ilalambitin sa puno nang patiwarik.

Lauda naman ang pang-apat. Dito, may climbing wall nang nakaatas upang akyatan ng manlalaro habang pilit na pinaplantsa ang damit na nakapatong sa kabayo.

At ang panghuli ngunit ‘di pagagaping kategorya, ang Freestyle. Maaring kahit saan naisin ng manlalaro magtanghal. Mas delikado, mas malaking puntos. Sa mga pandaigdigang kompetisyon ay makikita na may mga taong sa himpapawid pa nagpa-plantsa, may sa tuktok din ng bundok habang binabalanse ang kabayo’t sarili. Maari din itong laruin na pang-solo, pan-dalawahan at panggrupo.

Gayunpaman, mas may hihirap pa pala sa mga damit na pinapaplantsa sa atin ng ating mga ina na kinikilala sa pandaigdigang mundo ng isport.

ISPORTS

26

Ang Lakhán | Oktubre-Disyembre 2019

Manalo o Matalo

“

J-Boy Jay C. Caguicla |jaycaguicla@gmail.com

Ano na nga lang kaya ang pakiramdam ng hindi magawang magwagi sa laro sa kabila ng mga sakripisyong nagawa?

Ang matinding paghihirap sa ensayo ay nagbibigay sarap sa tuwing uuwi ang isang manlalaro na may bitbit na gintong medalya, ngunit paano naman ang mga natalo na nagbuhos ng dugo’t pawis sa pagsasanay? Nilaga pa rin ba?

Editoryal Palakasan o Pasikatan?

Sa nagdaang SEA Games kung saan tayo ang tumayong host ng nasabing palaro, naging matunog ang pangalang Carlos Edriel Yulo, isang gymnast na naging tanyag matapos niyang makapagkamit ng kampeonato sa pandaigdigang larangan ng palakasan.

Hindi maikakaila na isa itong malaking karangalan para sa bansa, ngunit ang epekto nito ay tila hindi nagsentro lamang sa kanyang kakayahan. May panibago na naman tayong instant celebrity, at ang ibang mga manlalaro sa palakasan ay tila naisantabing muli.

Noong nakaraang taon lamang, uso ang “palakasan” sa larangan ng pampalakasan. Sa kasalukuyan, ang pagkatanyag ni Yulo, na minsan na ring nabahiran pa ng kontrobersiyang ala-artista ay nangangahulugan lamang na malayo pa rin tayo sa tagumpay.

Sa tagumpay kung saan ang suportang maibibigay natin sa ating mga manlalaro ay magiging pantay at sapat upang tayo ay mairepresenta rin nila nang taas noo sa alinmang entablado.

Kung nanaisin, maaaring mabago ang kalakarang ito. Tanging disiplina, katapatan sa tungkulin, at tamang pagsuporta lamang ang kinakailangan at hindi maglalayo’y maraming Pilipinong atleta na ang maaari nating makita sa pandaigdigang entablado ng palakasan.

Hindi na bago ang puspusang paghihirap na dinadanas ng mga atleta sa pag-eensayo upang mapaghandaan ang kanilang mga laban. Kung tutuusin ay isa ito sa mga dahilan ng kanilang pagkapanalo datapwat mayroon pa ring mga manlalaro na sa hinaba at hinirap ng pagsasanay ay hindi magawang manalo.

Ano na nga lang kaya ang pakiramdam ng hindi magawang magwagi sa laro sa kabila ng mga sakripisyong nagawa. Tila wala namang nakuhang nilaga at palaisipan pa ang maaaring maging kapalit ng pagiging parte ng delegasyon.

Una na lamang ay ang akademikong naiwan upang mabigyang halaga ang preparasyong inaabot ng ilang linggo, na bukod sa walang nakukuhang dagdag na marka para sa mga natalo ay ang paghahabol sa mga naiwang gawain upang maipasa ang mga kurso.

Isa pa rito ay ang minsang hindi pagpayag ng mga kaguruan na makahabol sa mga hindi nakuhang aktibidades maging ang hindi pagkakaroon ng mga lektyur na naituro na ng mga guro. Kung kaya’t sa halip na napabuti sa pagsali para sa

kompetisyon ay nagbunga pa ito ng hindi maayos na daloy ng pag-aaral.

Marami ang mga kailangang ilaan upang makasabak sa mga pampalakasan, at isa nga dito ang malaking gastos mula pag-eensayo hanggang sa mismong kompetisyon.

Hindi na bago ang gumastos para sa mga pamasahe at pagkain na kadalasan ay hindi na nagagawang ibawas sa allowance sapagkat madalas ay ito ay kulang pa para sa mga personal na pangangailangan.

Samantala, hindi lang naman ang mga atleta ang naglalaan ng maraming bagay, dahil maging ang mga magulang ay nagiging parte nito. Gaya na lamang ng STRASUC Olympics na ginaganap sa mga malalayong lugar na parte ng Region IV, datapwat sakop ng unibersidad ang gastos ay kailangan pa ring pabaunan ang mga anak ng perang kakailanganin para sa ilang araw na pananatili sa ibang lugar.

Gustohin man ng marami na maipanalo ang kani-kanilang laban ay hindi mawawala ang lasa ng pagkatalo, kaya sa mga laban ay lumuluha ang mga manlalaro sa tuwing hindi nila nakukuha ang inaasam na ginto o maging ang pilak at tanso. Ito ay hindi lamang karangalan ngunit kabayaran din sa mga sakripisyong kanilang nilaan para makasali at mapagtagumpayan ang mga kompetisyon na kanilang pinasukan.

ISPORTS

27

Ang Lakhรกn | Oktubre-Disyembre 2019

Muling pamamayagpag: Pilipinas kampeon sa 30th SEA Games Jay Caguicla

Naibalik ng bansa ang titulo sa 30th South East Asian Games 2019 nitong Nobyembre 30-Disyembre 11 matapos ang 14 na taon.

Malaking tagumpay para sa mga Pilipino ang makabangon mula sa pagkabigo sa SEA Games matapos maging kampeon taong 2005 kung saan nanatiling panglima hanggang pampitong pwesto ang Pilipinas sa mga sumunod na taon.

Nagkamit ang bansa ng 387 na medalya, 149 rito ay Gold habang 117 ay Silver at 121 naman ay bronze, nalagpasan nito ang naunang naitalang panalo ng bansa na mayroong 120 na medalya sa loob lamang ng tatlong araw.

Ipinagmamalaki naman ang pambansang laro na Arnis bilang isa sa pinakamadaming ambag sa delegasyon ng Pilipinas na nakakuha ng 14 na ginto.

Pang-apat na beses na ng pagho-host ng Pilipinas sa

SEA Games na may 56 na laro habang sa unang pagkakataon ay may humigit 500 na event.

Ipinakita naman sa pagbubukas ng 30th SEA Games ang kultura ng Pilipinas.

Samantala, sa press conference kasama si Wei Jizhong, Vice President of Olympic

strasuc OLYMPICS PANGKALAHATANG KAMPEON

LSPU

LAGUNA STATE POLYTECHNIC UNIVERSITY UNANG KARANGALAN

PSU

PALAWAN STATE UNIVERSITY IKALAWANG KARANGALAN

OMSC

OCCIDENTAL MINDORO STATE COLLEGE

Council of Asia, sinabi niya na kayang makapag host ng Pilipinas sa mas malaki pang sports events pagkatapos nito.

Pinatunayan lamang ng Pilipinas na mayroong kakayahan ang bansa na maghost sa hinaharap alinsunod din ang mainit na pagtanggap at pagpapalaw-

ig ng pagkakaibigan sa lahat ng bansa sa pamamagitan ng pampalakasan, dagdag pa niya.

Sa kabila ng mga isyu na kumalat sa mga kalahok na bansa, ito ay tagumpay at mahalagang ipagdiwang ayon kay Philippine Sports Commission (PSC) Chairman William Ramirez.

Luna Tumadyak, LASER Photographers Bumandera Angel Grace Armea Sumipa sa unang puwesto ang LASER Photographers na si Prince Joshua Luna sa ginanap na LASER Intramurals sa larangan ng Taekwondo (Feather Weight Category) sa Batangas State University Gymnasium noong Sept. 3, 2019.

Sa unang round pa lamang ay nagpakitang gilas na si Luna sa pamamagitan ng kombinasyon ng roundhouse kick at axe kick sa katunggaling nagmula sa LASER Artists na siyang naging dahilan upang makapagtala siya ng kala-

mangan, 6-0.

Naiba ang ihip ng hangin nang paulanan si Luna ng kalaban gamit ang forty-five kicks dahilan upang maging mas matindi ang kanilang sagupaan, 8-6.

Upang madomina ang laban ay dumali ng roundhouse kick si Luna na siyang naging mitsa upang makapagtala ang katunggali ng tatlong gam-jeom.

Nagpabida pa lalo si Luna na matadyakan ang kalaban nang wakasan niya ang laban sa puntos na 100.

ISPORTS BALITA

28

Ang LakhĂĄn | Oktubre-Disyembre 2019

BatStateU Table Tennis Doubles wagi kontra SLSU Jay Caguicla Nagawang angasan nila Atienza at Malabag ang mga manlalaro ng South Luzon State University sa laban para ginto noong ika-25 ng Nobyembre.

Noong una ay hirap ang mga manlalaro ng Batangas State University na sina Gorgeous Atienza at Mary Cris Malabag na pigilan ang mga hulog na binabato ng SLSU na nagmitya sa iskor na 5-11. Dahil dito ay nagawang magpakita ni Atienza ng mga diskrte at nagsimulang magpaulan sa kalaban ng mga palo na hindi magawang depensahan ng mga atleta ng SLSU.

Depensa. Interaktibong depensa at opensa nina Gorgeous Atienza at Mary Cris Malabag ang naging susi sa kanilang pagkapanalo.

Samantala, umarangkada pa rin sina Malabag sa pangalawang set ng laro at nakipaggitgitan sa mga hataw ng katunggali na datapwat malakas ang puwersa ay nagawang i-tie ng

BatStateU ang iskor at mainit na tinapos ang set 12-10.

Nakipagsabayan naman ang SLSU sa palitan ng mga pag-atake kung kaya't mabilis na nabasa ng mga ito ang galaw ng kalaban na hindi hinayaan ng mga atletang BatangueĂąo.

Patuloy na bumira sina Atienza at Malabag at pilit na pinoprotektahan ang iskor habang iniwang nakalutang ang nagpupumiglas na katunggali 11-6. Nanatiling dominante ang tambalan ng BatStaeU at pinahirapan ng tuluyan ang SLSU na hindi nagawang makasunggab at tuluyang nalumpo sa laro 11-8. Nasungkit ng Batangas State University ang kampeonato sa iskor na 3-1 at itinanghal naman ang pangalawang puwesto sa South Luzon State University.

BatStateU Chess Team namayagpag sa STRASUC Olympics Jay Caguicla Nagawang makipagsabayan sa utakan ng mga manlalaro ng BatStateU sa mga unibersidad at kolehiyo sa STRASUC Olympics noong ika-25 ng Nobyembre.

Batid ang kagalingan ng mga kalaban ay nagawang pataubin ng mga manlalaro sa Chess ng Batangas State University ang ilan sa mga kilalang unibersidad gaya ng University of the Philippines Los BaĂąos at Cavite State University.

Ito ay matapos humakot at magwagi ng mga atleta na datapwat hindi nakakuha ng ginto ay nakapag-uwi pa rin ang mga ito ng pilak at Tansong medalya.

Nasungkit ni Ivan Joshua Brucal sa Individual game Board 1ang unang pilak ng grupo na sinundan naman ni Jessie Ayopela na nakakuha ng parehas na medalya sa Board 4.

PANALO! Kuha ng mga pambato ng BatStateU matapos ang kani-kanilang kumpetisyon.

Datapwat hindi nakapanalo sa Individual ay nakamit pa rin nila Win Lervin Macalalad at Joseph Calma na makakuha ng Bronze sa Team battle kasama sina Brucal at Ayopela na una nang nagpakitang gilas.

Umarangkada naman sa grupo ng mga kababaihan sina Rajah Fer Palma, Johna Magboo at Rose Marie Mercado na pare-parehong umani ng tanso sa individual na kategorya.

Hindi man nakasungkit ng ginto ay nagawang makalikom ng mga atleta ng medalya at nagawang makipagsabayan sa iba pang paaralan at nagdala ng karangalan sa Unibersidad.