Back-to-School FIASCO - Vol. 25 No. 2

“THE WELFARE OF THE PEOPLE IS THE SUPREME LAW”

THE GAZETTE

THE OFFICIAL STUDENT PUBLICATION UNIT OF CAVITE STATE UNIVERSITY - MAIN CAMPUS

SPECIAL ONLINE ISSUE

MEMBER: COLLEGE EDITORS GUILD OF THE PHILIPPINES

VOL XXV NO. 2

l o o h c s o t k Bac ] O C S A I [F Pagkilatis at pagsuri sa esensyal at nararapat na hakbang ng gobyerno ukol sa pagbubukas ng klase sa Pilipinas

[G] P2-3/News

CSG election protest reaches OVPAA [G] P6-7/Literary Sayonara

[G] P8/Feature Back-to-school FIASCO [G] P9/Culture Cultural Reset

[G] P12/Entertainment Online Semestre

Bunsod ng pagkalat ng Coronavirus disease 2019 (COVID-19) na nagsimula noong nakaraang taon sa Pilipinas, malaking bahagi ng bansa ang lubhang naapektuhan kabilang na ang sektor ng edukasyon. Dahil dito, halos isang taon na ring sumasabak ang mga mag-aaral sa modular at online classes na siyang malaking pasanin na kinakaharap nila ngayong pandemya.

Bilang pagsisimula at paghahanda sa muling pagbubukas ng klase, nito lamang Marso, unti-unti nang pinahintulutan ng Commission on Higher Education (CHED) ang limitadong pagbubukas ng klase sa mga piling lugar na mababa ang kaso ng COVID-19. Ngunit, sa inisyal na aksyong ito ng CHED, tuluyan na kayang makapasa ang mga mag-aaral sa suliranin ng online at modular class o lalo lamang lumala ang kanilang sitwasyon dahil nananatili pa rin ang banta ng nakamamatay na sakit? (sundan sa pahina 8)

2

T HE GAZ ETTE

NEWS

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

CSG election protest reaches OVPAA

by Immanuelle G. Reyes

incumbent CSG officers failed to do so.

ELECTORAL PROTEST. Official statements of CSG-Commission on Elections and CvSU Kilos Na on disqualification case.

Months after the 2021 Central Student Government (CSG) Elections was held, the Office of Student Affairs and Services (OSAS) decided to bring up the electoral protest of CvSU Kilos Na (CKN) to the Office of the Vice President for Academic Affairs (OVPAA).

In an exclusive virtual meeting with CKN and Partido ng Kabsuhenyong Mag-aaral (ParKaM) on July 29, OSAS stated that CSG-COMELEC’s decision to disqualify the ruling party was supported with legal documents and were aligned with CSG Constitution and By-Laws.

“Both political parties were allowed to share their arguments and points to be heard by the standing Court of Justice for the CSG, the OSAS. OSAS explained the result of the evaluation and investigation launched by the office to respond to the opposing party’s electoral appeal,” said ParKaM in their official statement.

Prior to the said meeting, the outgoing CSG

officers conducted an online dialogue with the university president to raise students’ concerns last July 28.

CSG brought up the concerns on the recently concluded elections and requested to suspend the oath-taking of incoming officers since there is an ongoing protest.

In response, Dr. Hernando D. Robles, university president, mentioned that it was difficult to conduct an oath-taking if there were still pending cases, also, he wanted to do it on a face-to-face setup.

Robles added that the decision of COMELEC cannot be revised as it is the vested power of the commission.

Moreover, El Gerard Anciro, CSG President, stated that every issue should be settled first before proceeding to the oath-taking.

On the other hand, according to ParKaM, the turnover shall be conducted at the beginning of June, but it did not happen because the

CKN Disqualification On April 29, the CSG-COMELEC announced the disqualification of the CKN slate on the 2021 CSG elections for violating the election timeline.

In a resolution, COMELEC noted that they received a letter of complaint about the accused party for posting campaign-related material on YouTube on April 24 and 25.

Also, onApril 27 and 28, COMELEC received a complaint indicating that one of the candidates and campaign managers of the accused party, shared campaign materials and encourage the students to vote and support their slate.

Based on the election timeline of COMELEC, the campaign period shall only last from April 8 to 23.

In defense, CKN argued that the first complaint that was posted on YouTube was initially uploaded on April 23, but due to poor internet connection, it was finished on April 24.

CKN added that they only received the fourth complaint regarding the invitation from one of the candidates to support their slate, on the same day that they were disqualified.

“There were no formal verbal or written warnings nor notices for hearings received from the CSG-COMELEC. CKN only received notices of the complaints but we have not received any formal warnings,” said CKN. On the other hand, COMELEC said that starting April 27 until the day of the disqualification, they did not receive any letter of defense.

Electoral Protest On May 2, CKN officially filed a letter of complaint to CSG COMELEC with regards to the alleged violation of ParKaM during the election period.

On their Facebook post, CKN cited the redtagging incident to its presidential candidate, Pricia Saira Abella, the alleged violation of the campaign period, and the participation of the opposing party’s chairperson who is currently not enrolled.

“Iginigiit ng CKN sa COMELEC ang isang pormal na pagdinig upang mapag-usapan at mapagkaisahan ang anumang posibleng paglabag na isinagawa ng ParKaM,” said CKN in their statement.

However, on May 3, COMELEC rejected the appeal of CKN, which was allegedly exceeded the 48-hour period after the proclamation of winners on May 1.

On May 6, CKN filed a formal complaint to OSAS against CSG-COMELEC for the alleged failure to uphold an honest, fair, and systematic CSG election.

Meanwhile, two months after CKN filed a complaint, OSAS deliberated the results of the disqualification case until it was decided to bring it up to the OVPAA for execution.

“We will forward the result of the meeting to the OVPAA. We hope for the best of everything lalo na para sa mga estudyante,” said Sharon Mojica M. Isip, dean, OSAS. As of this time of publication, there is still no exact date announced on the date of oathtaking. [G]

Cavite to add College OSAS, SDS empower student leaders through leadership webinar Studs on vaccination by Reah V. Ibuna priority list To equip student-leaders with necessary according to him can only be achieved by the young leaders to engage themselves in

by Jairalyn R. Nunag Aiming to conduct a face-to-face mode of classes in colleges and universities in Cavite, Governor Jonvic Remulla announced free vaccination to all Cavite college students, via Facebook live, April 16.

The province targets to vaccinate 2 million individuals until February to March 2022, which includes college students enrolled in all universities in Cavite.

“Ang aim natin ay magkaroon ang college students ng face-to-face classes. Lahat ng CvSU campus, De La Salle, FEU, TUP at iba pang eskwelahan ay babakunahan natin ng libre,” said Remulla in his Facebook live.

In addition, he clarified that the free vaccination will cover all students enrolled in Cavite regardless of whether they live inside or outside Cavite.

Moreover, Remulla also mentioned that the aid for free vaccines was from combined resources from all cities and provinces in Cavite worth 1.5 billion pesos to combat COVID-19 in Cavite.

Further, according to the Department of Health as of April 28, Cavite recorded 54,720 total COVID-19 cases. The province ranked third with the highest number of COVID-19 cases, following Quezon City and Metro Manila.

“Kung ako tatanungin gusto ko na magkaroon ng face-to-face class. Kasi struggle ako sa online, mas madali ang online class kaso nga lang mas mahirap naman ang mga activities at limited lang ang natututunan ko. Kung okay ang bakuna at maganda ang effects, why not. Dapat i-sure muna yung bakuna na talagang 100% safe,” said Kenny Marvie Pagaduan, third year Bachelor of Science in Biology. [G]

responsibilities and proper behavior, Office of Student Affairs and Services together with Student Development Services conducted a leadership webinar themed, “Student Leaders: Communicators,” via Cisco Webex, March 23.

Engineer Alexis Alcazar, former Central Student Government President and one of the resource speakers, reminisced his leadership during his college days inside the university and shared his struggles throughout his term.

According to Alcazar, to be an effective communicator, good relationships with teammates must be developed, have an understanding with their adversaries, and become the voice of their people, which

paying respect to one another.

Meanwhile, Prof. Bernard Feranil of College of Arts and Sciences, discussed how to be responsible virtual studentleaders, most especially over the Internet since interaction takes place online.

Feranil reminded students that they have to think first before clicking or expressing their thoughts as their actions online reflect their perspective on leadership.

On the other hand, student-leaders were enlightened as Dr. Susan Tan, Director of Gender and Development, explained that leadership is not based on gender, rather it is based on how you support and uplift each other regardless of gender orientation.

Moreover, Aaron Zachary Gloria, PINASforward representative, encouraged

PINASforward, a movement for nationbuilding through digital transformation that hones leadership skills and offers programs such as PF connect, PF academy, Alam Na This, etc.

Ms. Sharon M. Isip, dean, OSAS, concluded the webinar with a reminder to student leaders that OSAS is behind them, ready to extend their help.

"It was worth attending and each speaker clearly pointed out the major problems that a student leader may experience or currently experiencing, especially in this time of pandemic where the only way we can connect with each other is by using the online platform," said Jirah Lei Batuhan, 2nd year representative of International Studies' Student Association. [G]

president, announced the conferment of degrees and confirmation of graduates.

“In the midst of these dark times, this mid-year graduation that you are now holding provides the most needed spark that will help light our way to better times.

To the graduates, I must say you are the face of hope and optimism that our nation needs most at this time," said Ronald “Bato” dela Rosa, who served as the guest speaker in the ceremony.

Dela Rosa emphasized that this is not

the time to feel sorry as the nation and the whole world continue to adjust and adapt to the new normal—that this is the time for the graduates to start proving to the world what they can do with the education they have gained.

Moreover, Dr. Desiree del Mundo, assistant professor, College of Veterinary Medicine and Biomedical Sciences, led the pledge of loyalty while Ms. Sharon M. Isip, dean, Office of Student Affairs and Services, led the community singing of the CvSU hymn. [G]

CvSU holds virtual commencement exercises

by Nadine Feliz P. Apacible

Ventured into online education due to the restriction for face-to-face classes and mass gatherings, Cavite State University managed to confer 383 graduates through a virtual graduation ceremony on April 24, 2020.

College of Agriculture, Food Environment and Natural Resources, College of Arts and Sciences, and College of Education listed six graduates, respectively while College of Engineering and Information Technology had 83 graduates, College of Economics, Management and Developmental Studies had one while there are 20 graduates from the College of Nursing, and three from College of Sports, Physical Education and Recreation.

Also, in satellite campuses, 37 graduated from Bacoor City campus, 39 from Carmona campus, 13 from Cavite City campus, two from General Trias campus, 27 from Imus City campus, four from Naic campus, five from Silang campus, two from Tanza campus, and four from Trece Martires City campus.

In addition, the Graduate School and Open Learning College confirmed 126 graduates.

Dr. Hernando D. Robles, university

VIRTUAL MARCH. Assistant Professor from the College of Veterinary Medicine and Biomedical Sciences Dr. Desiree del Mundo leading the pledge of loyalty for the 107th commencement exercises

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

NEWS

T HE GAZ ETTE

CSG raises students’ concerns through online dialogue

by Kimberly H. Bagaporo

from online.

CvSU admin affirmed that the only way to conduct OJT is through online as the Commission on Higher Education and the Inter-Agency Task Force do not allow faceto-face OJT unless enrolled in health-related programs.

Moreover, CvSU admin stated that virtual OJT is not mandatory and will not affect students’ status if they file a Leave of Absence.

AMPLIFYING CALLS. CSG officers, student leaders, and CvSU admin discussing the rights and grievances of Kabsuhenyos in an online dialogue.

To tackle issues regarding the grievances of each Kabsuhenyo, the outgoing Central Student Government (CSG) officers conducted an online dialogue together with Cavite State University (CvSU) administration and student leaders, July 28, via Zoom.

The CSG laid several agenda based on the problems that the students presented to them.

El Gerard Anciro, CSG president, said that they have received many complaints from the students about the unfair grading and the unjust refusal of some instructors for grade transparency.

In response to this issue, Dr. Hernando D. Robles, university president, said that this problem can only be addressed if students will submit their grade concerns to OSAS. Robles clarified that each student has the right to know the computation of their grades, and he also encouraged the faculty members to be considerate enough in this time of the pandemic.

In addition, Anciro suggested intensifying the policy on consultation hours to circumvent conflicts between students and instructors.

New Guidelines for Latin Honors Qualification Romma Mendoza, CSG Senator, sought clarification about the new guidelines of latin honors qualification that circulated online.

“Hindi siya official, kaya ‘wag kayo agad maniwala sa mga post,” said Dr. Ma. Agnes Nuestro, vice president for academic affairs.

Robles also added that the new guidelines were prospective which are expected to take effect in the future, and if ever approved, it will

be implemented for the incoming freshmen students, starting Academic Year 2021-2022 onwards.

In addition, Robles cleared that CvSU is still waiting for the approval of BOA before enforcing the new guidelines and correct policy for latin honors qualification.

On the concerns of students regarding graduation, Sachelar Bragado, CSG Senator asked the CvSU admin for the possible holding of a physical graduation ceremony and/or its alternatives.

“Kapag naka-collate na nang maraming graduating students, and nakapagpasa na ng requirements, puwede na mag-issue ng TOR,” said Robles.

In addition, Robles also stated that students from any batch who already graduated virtually may also join face-to-face graduation ceremonies once allowed.

Claiming of Stipend Lloyd Cordero, CSG Business Manager, addressed the issue regarding the claiming of stipend of those students who were unable to get it at the given time due to personal matters.

Robles said that there is no need to worry, as students can still claim their stipend anytime as long as they will provide proof that they have not claimed it yet.

Furthermore, Robles reiterated that students may try to claim their stipend through money transfer.

Conduct of OJT Aljon Sabado, CSG Vice-president, asked the CvSU admin if there are alternative ways to conduct On-the-Job Training (OJT) aside

RLE and Other School Fees Bianca dela Paz, CSG Public Relations Officer, talked about her experience of failing to pay Related-Learning Expenses (RLE), which caused her to be an irregular student.

Robles asserted that NSTP, RLE, OJT, and practicum are not free, but they are already proposing that all students may no longer pay for any expenses.

“Kung mapapakiusapan ang mga hospital, titingnan natin kung pwede ang mga promissory note or installment,” Robles response when asked about students who cannot afford to pay RLE. Electoral Case In the latter part of the online dialogue, Sabado asked for the permission of CvSU admin to suspend the supposedly oathtaking ceremony of newly elected CSG officers.

Sabado said that there is still a pending electoral case against the winners, and a fair investigation must be conducted.

To resolve and clarify the issue, OSAS agreed to hold a meeting together with the involved parties, CvSU Kilos Na (CKN) and Partido ng Kabsuhenyong Mag-aaral (ParKaM).

On the other hand, the decision of the CvSU admin to delay the oath-taking saddened ParKaM-CSG. According to the party, the turnover shall be conducted at the beginning of June, but it did not happen because the incumbent CSG officers failed to do so.

“As the duly-elected representatives of the Kabsuhenyos, the ParKaM-CSG believes that it is our constitutional right to be sworn into office as soon as possible,” said ParKaM-CSG. [G]

UFY-SC faces criticisms after choosing Sasot as guest speaker

by Joanna G. Laddaran

University First Year- Student Council (UFY-SC) received numerous criticisms from students including the Central Student Government (CSG) after inviting Sass Rogando Sasot as guest speaker in their webinar themed “Pulso ng Kabataan Para sa Bayan: An Educational Discussion About the Upcoming Philippine National Elections 2022,” April 8, via Zoom.

According to the official statement of CSG released on its Facebook page, in contrast to Sasot’s claim of being a transgender rights’ advocate, Sasot is known for being a peddler of false information and a supporter of President Duterte, a misogynist president who pardoned Joseph Scott Pemberton, killer of the Filipino transwoman Jennifer Laude.

“Huwag nating pahintulutan at bigyang plataporma ang isang peddler ng fake news at fascist enabler sa loob ng ating unibersidad.

Huwag nating kalimutan ang nangyaring redtagging noong NSTP webinar na nagdulot ng pangamba sa mga Kabsuhenyos. Patuloy nating i-kondena ang mga ganitong klaseng hakbangin at panatilihin ang kaligtasan at karapatan ng mga iskolar ng bayan,” said El Gerard Anciro, CSG president.

Meanwhile, in an interview, John Rick De Leon, UFY-SC president, stated that they already know that some students may not agree with their decision in inviting Sasot as their guest speaker.

De Leon explained that they chose Sasot as their guest speaker because of her impressive credentials also, he thought that being a pro-

3

CCJ-SC clears Physical Firing Issue

by Marque Earl B. Deferia Contrary to the claim of CvSU Kilos Na (CKN) that the College of Criminal Justice (CCJ) has been mandating some of its students to attend Physical Firing Classes, CCJ Student Council (SC) addressed the issue as fake news.

On April 18, CKN issued a statement condemning the plan of CCJ to conduct mandatory firing classes and collection of fees from the students.

In addition to their previous post, CKN furthered that they received numerous reports from CCJ students who attended the actual firing activity in Naic during the implementation of Modified General Community Quarantine (MGCQ) last February.

“Matapos tayo maglabas ng pahayag kahapon dumagsa ang mga reports mula sa mga estudyante ng CCJ hinggil sa kanilang karanasan sa illegal na firing class at collection of fees na halos umabot ng isang libo,” stated on CKN’s post.

On the other hand, CCJ-SC clarified all the allegations of CKN towards their college, and reiterated that there were no physical firing activities that happened last February and this current semester.

“Taliwas sa FB post ng CKN, walang nangyaring firing activity na naganap ngayon at nakaraang semestre kaya mariing pinabubulaanan ng kolehiyo (CCJ) ang nasabing alegasyon,” posted in CSJ-SC’s Facebook post.

Moreover, CCJ-SC explained that the circulating reports of having a firing class this semester is merely a plan and still awaits the approval of all concerned students before it will be lobbied to the dean of CCJ and CvSU administration.

Also, they added that there was no collection of fees since the aforementioned activity is yet a plan.

Meanwhile, on the issue of failing students who will not attend the planned firing activity, CCJ-SC said that the students will be asked to submit a recording video as an alternative for the actual firing activity.

The CCJ-SC challenged the members of CKN to not hide in the shadows of the current Central Student Government officers, and to be mindful of the statements that they release that can damage one’s reputation.

“Dapat magkaroon ng further review of information at matutong magsagawa ng tama at walang kinikilingang imbestigasyon ang CKN bago maglabas ng mga salaysay hindi lamang sa CCJ kundi sa iba’t iba pang mapanirang alegasyon sa mga departamento, grupo at minsan ay piling tao,” added CCJ-SC. [G]

News Bit STUDENTS’ DISAPPROVAL. UFY-SC receives backlash on their facebook page after inviting Sassot as their guest speaker.

Duterte is the only reason why people started to criticize their speaker.

Moreover, De Leon admitted that they have been attacked relentlessly by some students on their Facebook page after they publicly announced the guest speaker of their webinar.

However, UFY-SC chose to stay silent to avoid unnecessary arguments, and De Leon ordered every officer and member of their organization to refrain from commenting on the said post.

For the fear that this may cause a massive unnecessary and unending exchange of arguments, De Leon refused to answer some of the interview questions directly such as the standards or qualifications that their organization has in choosing a guest speaker for their webinar about the 2022 National Elections, as well as their response to those students who questioned the credibility of Sasot as a speaker.

“I don’t expect much in CSG, they are allied with the people who ‘cancel’ Ms. Sass so their statement is truly unsurprising,” said De Leon in response to the official statement of CSG. Although UFY-SC was initially established under CSG, it is now an independent organization after it was recognized by the Office of the Student Affairs and Services.

“Sa aking personal na pananaw, kung ang aktibidad na ito ng UFY-SC ay legal at may papeles, wala tayong maaaring ibatong mali sa kanila dahil sa katunayan ay gusto lamang nilang magbahagi ng kaalaman na magagamit ng mga Pilipino para sa darating na halalan. Ngunit, sa kabilang dako, nakakagulat lamang na dahil sa lahat ng maaari at pwedeng makuhang tagapagsalita na hindi kwestiyonable and kredibilidad at integridad ay siya pa ang napili,” said John Mark Bayron, BA Political Science 3-1. [G]

CON alumni gain high passing rate in NLE 2021 Fruit of dedication.

Cavite State University (CvSU) College of Nursing (CON) acknowledged Bachelor of Science in Nursing students from class 2020 for attaining high passing rate in the recently concluded Nursing Licensure Examination (NLE), July 2021.

Out of 7, 746 examinees, the newly registered nurses from CvSU marked 94.44 percent overall rate, following the national passing rate of 64.65 percent, where in 5,088 passers were listed.

There were 16 newly registered nurses from CvSU this year, including first takers with 94.12 percent of passing rate.

Meanwhile, CON envisions to be one of the nation’s leading nursing institutions in providing excellent opportunities for research, practice, and service. [G]

The Official Student Publication of Cavite State University - Main Campus

4

T HE GAZ ETTE

Opinion

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

THE GAZETTE SPECIAL ONLINE ISSUE PUBLISHER: CvSU Students

SENIOR STAFF Chira Corine L. Catapang, Immanuelle G. Reyes, Jeraldine Francesca D. Espino, Kristine Mae P. Fernadez, Marque Earl B. Deferia, Reah V. Ibuna, Reynalyn A. Amonggo

SUPPORT STAFF Nadine Feliz P. Apacible, Britney V. Bautista, Joanna G. Laddaran, Wenonah Magne R. Llagas, Jairalyn R. Nunag, Sofia Marie P. Paguagan, Bianca P. Portuguese, Irish Jhoy C. Villaluna

APPRENTICES Blyth C. Tacbobo, Kimberly H. Bagaporo, Ma. Joan D. Virata, Maricris V. Maliglig, Veronica Terese A. Amparo

ADVISERS Ms. Lisette D. Mendoza, Ms. Erica Charmane B. Hernandez

“The Welfare of the People is the Supreme Law” SERVE THE PEOPLE. Editorial Office at Room 205, Student Union Building

Facebook.com/TheGazetteSPU Instagram.com/cvsuthegazette

RED FLAGS In this time, where social media revolutionized the way people absorb information and opinion from other users on issues about current events, one’s perception can easily get influenced if not properly informed on what is happening in their surroundings.

Especially, when it concerns national predicaments.

Based on the Commission on Audit’s (COA) report for the year 2020, there were unutilized funds, overpriced and suspicious million purchase of supplies that are intended for pandemic response.

With over 1.86 million COVID-19 cases reported in the Philippines, the country’s health secretary, Francisco Duque III, still cannot explain the discrepancies in the 67.3 billion of funds, including the questionable purchase of health supplies, equipment, etc. and other procurement services.

Moreover, other government agencies such as the Department of Budget and Management, the Department of Information and Communications Technology, and 16 other agencies including the Commission on Higher Education (CHEd) and the Department of Education (DepEd) have been flagged with irregularities.

Clearly, the commission’s audit report has presented a perfect example of a government that shows neglect to the welfare of its people. Even the auditing process is still not complete and the concerned agencies must comment on the issue, still it is dubious that the funds that COA flagged reached billions.

This is in the midst of a global pandemic where the citizens need the proper utilization of funds due to mass unemployment and a decline in the economy. The low utilization rates of funds allotted to CHEd and the “unresolved variances and huge discrepancies” in DepEd which includes the flawed, incomplete, delayed production and delivery of learning modules, could have benefitted more students that are under pressure of flexible mode of learning.

On the other hand, President Rodrigo Duterte defended DOH, specifically the health secretary himself, and told COA to ‘stop the flagging’. This is contrary to Article IX-D, Section 2 of the 1987 Constitution, which mandates COA to examine, audit, and settle all accounts on the use of funds by all government agencies.

Instead of showing a drama on national television, how does it take to put the ego down and release the breakdown of all expenses? The audit report talks about not just thousands nor millions, but billions of funds.

The taxpayers most especially the ones who are greatly hit by the pandemic deserve the truth, not the drama that the government officials are ‘tired’ of doing their job.

The fate of the country depends on the result of the election next year. The youth have the vital role to decide who they will give the power to run the country in the middle of a crisis. Defining red flags could not only be applied to relationships, use this skill to discern who is the right leader to vote for.

What is happening around is a clear manifestation of red flags. A country that is being fooled with propaganda.

Exercise the power to vote, Filipino people should not be manipulated for another six years, and most importantly the citizens are not deserving of brooding over the loss of our country while those officials who go greed are supposed not to be told off. [G]

editorial

Musmos Nawawalan ng saysay ang mga batas It’s hard to raise a child when na ipinatutupad dito kung hindi bukas you’re still a child.

Rx ang isipan ng lahat sa kahalagahan ng Nitong mga nakalipas na paggamit ng contraceptives. taon, kapansin-pansin ang JOANNA G. LADDARAN Nararapat lamang na magkaroon nakakaalarmang paglobo ng bilang ng maayos at komprehensibong ng mga kabataang wala pa sa hustong gulang ang nabubuntis sa Pilipinas. Dahil dito, talakayan sa pagitan ng mga kabataan at mga credible na pumangalawa ang bansa sa may pinakamataas na kaso indibidwal o ahensya ng gobyerno upang maipaliwanag ang kahalagahan ng pagpaplano sa pagbuo ng pamilya ng teenage pregnancy sa buong Timog-Silangang Asya.

Sa huling datos na inilabas ng Philippine Statistics upang maiwasan ang lumalalang kaso ng teenage Authority, tumaas ng pitong porsyento ang bilang ng pregnancy. Dapat na magkaroon din ng libreng teenage pregnancy sa Pilipinas mula 62,341 noong 2018 counseling o webinar tungkol sa mga epekto ng maagang hanggang sa 62,510 noong 2019. Samantala, inaasahang pagbubuntis at pagtukoy sa iba pang mga dahilan nito maaari pang lumobo ang kaso ng maagang pagbubuntis gaya ng sexual abuse, child grooming, premarital sex, sa Pilipinas hanggang 133,000 ngayong 2021 mula sa at rape.

Mahalagang bagay rin ang pakikialam at pagkakaroon 70,755 na naitala nitong nakaraang taon.

Kaugnay nito, sa sarbey na isinagawa ng University ng malawak na pag-iisip ng mga estudyante sa isyu ng of the Philippines’ Population Institute and the United teenage pregnancy, kaya nararapat din na maglunsad Nations Population Fund noong 2018, 59 porsyento ng ng intelektwal na aralin sa kurikulum ng mga pribado kaguruan sa Pilipinas ang nagsabing nahihirapan silang at pampublikong paaralan ukol sa maselang parte ng pangalanan ang mga pribadong bahagi ng katawan katawan ng tao upang matuldukan ang estigma sa usapin ng isang tao. Dahil dito, tanging pag-iwas lamang sa ng pakikipagtalik.

Maaaring mura pa ang kaisipan ng ilan para imulat sa pakikipagtalik ang itinuturo at naipapayo ng mga guro sa eskwelahan na nagbubunga sa kawalan ng kaalaman mabigat na usaping ito, ngunit ang pagbibigay ng edukasyon ng mga mag-aaral sa paggamit ng contraceptives gaya at ang patuloy na pagsuporta sa mga programang may kinalaman sa pagbubuntis ng mga kababaihan ang siyang ng condom.

Sa kabilang banda, bagama’t naipasa noong taong tanging susi upang maiwasan at maisalba ang kinabukasan ng 2012 ang panukalang batas ukol sa Reproductive Health, mga susunod na henerasyon.

May tamang panahon, edad, at pagpa-plano para maging naging malaking dagok sa pagsugpo ng lumalalang kaso ng teenage pregnancy ang hindi pagsang-ayon isang ganap na ina. Ang pagbubuntis nang maaga ay hindi dapat ng simbahang Katolika sa paggamit ng birth control. ginagawang normal at ikinukubli sa salitang ‘biyaya’. [G]

Rejecting Mediocrity In these times of global health crisis and constant financial struggle, Boulder money has become more valuable than ever. The pandemic— JOAN D. VIRATA bringing devastating effects of widespread unemployment had forced job-seekers to settle for less than what they really deserve.

Days before the celebration of Labor Day, a tweet from a Twitter user, @DearKume, circled around the internet after he offered an entry-level Marketing Associate role to a fresh graduate from Ateneo De Manila University with a ₱37,000 starting salary offer which the person rejected as she expected it at least with ₱60,000 salary because of her educational background.

Different views and opinions spread on the internet that caused an ongoing debate on how much a decent salary wage really is. Some netizens say the 37k offer is high enough already for a starting position when in fact, many other professionals are being paid much less.

According to the latest Philippine Statistics Occupational Wage Survey, registered nurses can earn P14,942 per month. Midwives are paid as low as P12,630 monthly.

Physiotherapists, medical & lab technicians can earn P15,572 for month-long work. Those in provincial hospitals earn from ₱5,000 to ₱9,000 with no benefits. Not to mention that the pandemic had made everything much worse and the much-deserved hazard pay is often minimal, delayed and in worst case is, nonexistent.

Furthermore, the teachers are not exempted from the list, primarily those in public schools who are oftentimes underpaid and overworked. Hence, the Alliance of Concerned Teachers demanded the Department of Education for service credits and 25% overtime pay for their rendered 77 more working days due to the adjusted

school calendar.

A recent study released by metasearch website iPrice Group showed that Manila ranked third among six popular Southeast Asia cities with the most expensive cost of living recorded at ₱50,789—monthly expenses that are significantly higher than an individual’s salary.

According to the Department of Labor and Employment, minimum wage in provinces are at the range of P282-P420 pesos per day depending on the agriculture category. While base pay in Metro Manila is in P500 both in plantation and non-plantation agriculture.

The fact that many actually hated the fresh graduate in question and branded her as “feeling entitled” exploits the truth that we, Filipinos, had been under this “pwede na” mentality for so long that we failed to recognize that these scenarios are what hindering Filipinos from getting better pay and improving the quality of our lives.

To students who are about to face the reality of the corporate world, one cannot possibly tell you to take the risks, especially if you cannot afford the luxury of having a choice. Take the challenge now, but never remain stagnant. Continue to dream and strive to take those little steps towards your big goal. Invest in pursuing a life welllived and it will all pay off.

Let us keep in mind that refusing a mediocre life would always start within ourselves. Let ourselves think and dream big and not settle for less. Open conversations regarding the topic would be an opportunity for all to talk about the current situations of laborers. In the end, demanding the government for proper compensation and protection of workers which were the very foundation of the economy will be a great step towards a prosperous country. [G]

Opinion

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

T HE GAZ ETTE

5

Prevention is better than Cure Subalit batay sa UNAIDS, hindi naabot Open minded ka ba? Hindi ito ng Pilipinas ang target ng programa networking pero sa usaping Backspace sapagkat 70% lamang ng taong may HIV bukas sana ang isipan ng HIV ay alam ang kanilang kalagayan at nakararami.

SOFIA MARIE P. PAGUAGAN 43% lamang ng mga nasuring may HIV Marso taong 2021 nang ilabas ng ang nakatatanggap ng ART. Kaugnay HIV/AIDS & ART Registry of the Philippines ang ulat na umabot na sa 55,388 ang kaso ng dito, ang mga sinasabing salik kung bakit marami pa rin Human Immunodeficiency Virus (HIV) sa bansa sa loob ang hindi nagpapagamot ay dahil sa paghinto ng serbisyong lamang ng limang taon mula 2016. Pangalawa sa pinaka medikal dulot ng COVID-19 pandemic, diskriminasyon at maraming bilang ng nagtamo ng sakit ay ang mga kabataan stigma. Ngunit sa kabila ng Republic Act 11166 ay malinaw na nagpapatuloy pa rin ang panghuhusga sa mga indibidwal na may edad 15-24 taong gulang.

Taong 1998 nang ipatupad ang Republic Act 8504 o na may HIV/AIDS. Higit na makatutulong kung magsasagawa ng mga online Philippine AIDS Prevention and Control Act of 1998 na nagiingat at tumutulong na pangalagaan ang kalusugan, karapatan webinars ang mga Local Government Unit, mga barangay at kinabukasan ng mga indibidwal na magpapakonsulta at paaralan na nagtatalakay tungkol sa nasabing sakit upang para sa HIV at Acquired immunodeficiency syndrome mabukasan ang kaisipan ng mga mamamayang patuloy ang (AIDS). Samatala ito ay pinawalang bisa batay sa seksyon panghuhusga sa mga nagtamo ng nasabing sakit.

Mahalaga rin ang pagbisita sa website ng mga HIV 55 ng Republic Act 11166 o “Philippine HIV and AIDS Policy Act” na naisabatas noong 2018. Layunin ng batas na organizations tulad ng loveyourself.ph o unaids.org para ito na palakasin ang komprehensibong patakaran ng bansa kumalap ng mga impormasyon at serbisyong medikal para patungkol sa sakit. Isa na rito ang pagbaba ng age consent sa HIV. Ang pagkakaroon ng kamalayan sa mga preventive para sa mga magpapa-test para sa HIV, mula 18 ay naging measures na mayroon sa bansa, kagaya na lamang ng 15 taong gulang. Ito ay para mahikayat ang mga kabataan na paggamit ng condom, lube, Pre-exposure prophylaxis, Postexposure prophylaxis ay makatututulong upang mapigilan magpa-test at malaman kung ano ang kanilang estado.

Gayundin, ang pakikipagkaisa ng Pilipinas sa programang ang paglaganap ng sakit.

Bilang isang mag-aaral magsimula sa atin ang paghahain 90-90-90: Treatment for all ng United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS) ay isang mahalagang hakbangin ng safe space at inclusive environment para sa mga may HIV/ upang mapigilan ang paglaganap ng naturang sakit. Ang AIDS. Sapagkat, ito ay isang lamang epidemya na maaaring target ng programa ay masuri, makatanggap antiretroviral mapigilan sa paglaganap sa pamamagitan ng pananaliksik therapy (ART), at maging virally suppressed ang 90% ng ng mga paraan kung paano ito maiiwasan, pagpapakonsulta, pagpapagamot at edukasyon. [G] mga taong may HIV sa taong 2020.

Defending the frontline

“We do not send our nurses abroad. the people and the government officials Our nurses are not ours. We, public to see how nurses are overlooked, Clairvoyant officials, do not deserve to call them especially during this battle we have ours. We never helped them. They over pandemic. have had to flee our country for WENONAH MAGNE R. LLAGAS Nurses deserve better than to be lands that value them.” said Teddy bargained in exchange for goods. They Locsin Jr., cabinet secretary on his Twitter account. are our modern day heroes; they should not be belittled but Earlier this year, the Department of Labor and respected. These people are not ‘nurse lang’ or ‘katulong Employment, made a statement requesting the United lang ng doktor’ they are the ones bravely standing in the Kingdom and Germany to provide the Philippines with front lines during this pandemic. They take care of the sick, COVID-19 vaccines. In exchange, head of the International sacrifice and put themselves at risk during these trying Labor Affairs Bureau Alice Visperas said that the cap on times. Our frontliners sacrificed a lot during this pandemic healthcare workers allowed to work overseas will be lifted and it is infuriating how after all the hard work all they got in the European countries. was this news about how they are made as a bargaining chip.

However, the U.K.’s health minister turned down the To the government, we are standing with our health offer as he is not interested in this agreement. Meanwhile, workers. We are calling to heed their needs and give them Silvestre Bello, secretary, Department of Labor and the salary raise they deserve. To the students in the medical Employment then denied that he offered nurses in exchange field, continue and study well and do not be afraid to pursue for vaccines after receiving criticisms. your calling, do research to advance more in the field of ‘Overworked and underpaid’ this describes how the medicine. A time will come when you would not need to government treats our health workers. Many of our nurses leave your homeland to seek the opportunities you worked opt to work overseas due to the low salary they received. for.

Filipino nurses earn P10,000.00 monthly compared to the To us Filipinos, be more educated, open our eyes with the $6,129.00 or P 306,450.00 average salary of nurses in the kind of government we have because the way people in our United States of America. government pawn our nurses says a lot about how they see Jocelyn Andamo, secretary general of the Filipino Nurses the people in our country. We have power and voices that United stated her disgust on how nurses and healthcare we should use to create change not just for our healthcare workers were treated by the government as commodities or workers but for every fellow Filipino who hopes for change export products. This statement should be shouted louder for in this time of pandemic. [G]

Pabor ka ba sa pagkakaroon ng online OJT para sa mga piling kurso?

Nagtatrabaho na po ang ilan sa amin. Kapag nakagraduate kami, haharap at haharap pa rin naman ang karamihan sa amin sa mga tao. May vaccines na rin naman. Kailangan na rin po naming makagraduate para makahanap ng trabaho na may mas maayos na sahod.

Hindi lahat ng estudyante ay umaasa pa rin sa pamilya.

Yung iba, sila na ang inaasahan ng pamilya nila. Sana pakinggan. - Aeron Gill Magundayao ***** Hati po ang opinion. pabor kung may mga designated na company (mukhang malabo) na ilalathala sa nasabing online OJT , dahil sa ngayon na madaming mag OJT sa Cvsu kaya limited lang po ang mga company na WFH. Hindi pabor dahil hindi lahat ng mga estudyante ay may gamit para sa online OJT. Ang simpleng data ay hindi aabot sa 8hrs para sa oras na hinihingi para sa OJT sa araw araw, kung may wifi swerte kung wala nganga. - Lene Castorico ***** Pabor kung mismong paaralan ang maghahanap ng kumpanya upang maipagpatuloy namin ang gusto ng ched na Online OJT. - Samantha Baluran ***** Pabor po kung may kompanyang papayag na mag online Ojt mga students at magpprovide ng equipments.

- Ruffa Mae Veril Solayao

INK INKSPOT SPOT

KRISTINE MAE P. FERNANDEZ

Bayanihan

pagkagutom sa bansa na hindi lamang Walang sinuman ang nabubuhay nararanasan ng iilang pamilya bagkus para sa sarili lamang.

Pacifier ng malaking bilang ng mga Pilipinong Hindi na bago sa ating mga Pilipino nawalan ng trabaho at pagkakakitaan. ang diwa ng bayanihan lalo sa REYNALYN A. AMONGGO Ang matagal at kawalan ng aksyon panahon ng sakuna at krisis. Subalit ng gobyerno ay isa sa mga dahilan hindi dapat ito maging dahilan upang tuluyang kalimutan ang kawalan ng kakayahan ng kung bakit marami ang pumipila sa mga community pantry gobyerno na tumugon sa pangangailangan ng kanyang at kung bakit nagsanga ito at kumalat sa iba’t ibang panig mamamayan lalong higit ngayong panahon ng pandemya. ng bansa.

Nakatutuwang isipin, na bagaman marami ang Abril ng taong ito nang umusbong ang Maginhawa Community Pantry na sinimulan ni Patrica Non, isang nahihirapan sa sitwasyong ito ay lumalabas pa rin ang diwa pribadong indibidwal, matapos na muling sumailalim sa ng pagtutulungan ng mga Pilipino. Kaya naman hamon Enhance Community Quarantine ang National Capital ito sa bawat isa, na huwag magsawang tumulong sa mga nangangailangan at magbigay ayon sa kakahayan, lalo pa at Region at mga karatig lugar nito.

Hindi man nito masusulusyunan ang pinaka-ugat ng marami sa ating kababayan ang higit na nangangailangan.

Sa panig naman ng gobyerno, nawa’y magkaroon ng problema, isang magandang aksyon pa rin ito upang kahit papaano makapagbigay ng panlaman tiyan sa mga komprehensibong aksyon at epektibong solusyon upang matugunan ang pangangailangan ng bansa higit lalo ng Pilipinong kumakalam ang sikmura.

Bagaman positibo at malinis ang hangarin ng pagtatayo mamamayan.

Para naman sa kabataan, ito na ang panahon upang ng community pantry, sinasalamin pa rin nito ang kapalpakan ng gobyerno sa pagtugon sa problema ng maging mapagmanuri. Naranasan at nasaksihan na natin bansa, lalo na sa pangangailangan ng mamamayan na nasa ang epekto ng kawalan ng kakayahan ng mga namumuno na tumugon sa pangangailangan ng mamamayan sa panahon laylayan ng lipunan.

Ayon pa sa isinagawang sarbey ng Food and Nutrition ng krisis. Kaya naman, higit na nararapat na sa darating Research Institute -, anim sa bawat 10 pamilya o 62.1% na eleksyon ay bumoto ng pulitiko na may kakayahan nito ang nakakaranas ng gutom o kawalan ng makakain , kaalaman at higit sa lahat may totoong malasakit sa mula ng magkapandemya , samantalang 78.1 % naman mamamayan at bayan.

Tandaan, sa panahong hindi maasahan ang gobyerno, ang nangungutang ng pangkain upang may maihain sa walang ibang titindig at magtutulungan kung hindi ang kanilang hapagkainan.

Repleksiyon lamang ito ng lumalalang kahirapan at mga mamamayan mismo. [G]

Paglayag sa Karunungan Tila naging malawak na karagatan at mailap na isda ang karunungang dapat ay nakalambat na para sa mga estudyante, dulot ng pandemya at makabagong moda ng pagtuturo.

Tila mangingisda naman ang mga mag-aaral na hirap sa pag-sisid at paglayag gamit ang teknolohiya. Dumagdag pa ang mga gurong nagmistulang malaking alon na dumagdag sa pasakit ng mga estudyante. Mga gurong hindi nagtuturo, na siyang dapat gabay sa paglalayag.

Dulot nito, ilan sa mga mag-aaral ngayon ang nalunod at nabigo sapagkat walang nahuling kaalaman.

Kaya, ngayong darating na pasukan sa panibagong paglalayag sa edukasyon na sumasabay sa sakuna dapat ng lumutang ang mga gurong nagtatago at lumangoy ayon sa serbisyo. [G]

6

T HE GAZ ETTE

LITERARY

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

A R A N O Y A S ni

Masaya at payapa kong pinagmamasdan ang aking mga magulang na kasalukuyang naghahagikgikan sa hapag. May inusal pa ang aking ama sa aking ina na lalong nakapagpatawa sa kanya. Nag-iinit ang puso ko. Nawa’y araw-araw kong masaksihan ang ganitong senaryo.

“Nakakainit naman ng puso ang ngiti ng anak ko. Ikaw talaga ang pinakamagandang bagay na ipinagkaloob sa amin ng ama mo.” nakangiting sabi ng aking ina nang lumikmo ako sa tabi niya. Marahan niyang hinaplos ang maalon kong buhok. Sinuklian ko naman siya ng matamis na ngiti at saka hinalikan ang kanyang noo. Bago kumain ay napagdesisyunan namin na ako na ang mangunguna sa panalangin.

“Poong Maykapal, taos puso po akong nagpapasalamat dahil kapiling ko sa hapag ang mapagmahal kong mga magulang. Hiling ko na sana magsilbi nilang lakas ang mga byandang ito upang maabot ang matatayog nilang mga pangarap. Nawa’y parati mo silang iwihin at gabayan--” Napatigil ako sa pagdarasal dahil sa marahas na pagkalampag sa aming pintuan.

Nagkatinginan ang aking mga magulang at bakas sa mga mata nila ang matinding takot at kaba.

“Aurora, magtago ka. Huwag kang gagawa ng kahit na anong ingay. Kapag sinabi kong tumakbo ka, tumakbo ka. Magtungo ka sa kagubatan kung saan tayo laging namamahinga. Maliligtas ka roon.” Wika ng aking ama, naguguluhan man sa nangyayari ay sinunod ko pa rin ang utos niya. Mabilis akong nagtungo sa kusina at doon nagtago habang tahimik na nagmamasid.

Mula rito, natanaw ko kung paano tinutok ng dalawang lalaki ang kanilang baril sa sentido ng aking mga magulang. Nabalot ako ng kaba at takot nang lumapit ang isang lalaking matangkad at kayumanggi ang balat na nakasuot ng kulay abong tuksedo.

“Magsalita kayo. Sino ang lider ninyo?

Ano ang mga plano niyo?” Tanong nito. Napatakip ako ng bibig nang mapagtantong Pilipino rin siya kagaya namin at ang mga taong kasama niya ay mga sundalong Hapon.

“Hindi ko alam! Wala kaming alam! Kahit harapin namin si kamatayan, hindinghindi kami magsasalita.”

Mariing tugon ng aking ina na nakapagpagalit sa lalaki. Dahilan upang makatanggap siya ng malakas na sampal na nagpahagulgol sa akin. Nanginig ako. Naghahalo ang galit at takot. Ramdam ko ang paglingon ng mga sundalo sa kinaroroonan ko. Paulit-ulit akong nanalangin at humihingi ng awa sa Diyos, hinihiling na ako’y kanyang dinggin.

“Kung gayon, kasama ninyo sa pagpanaw ang anak niyo,” kalmadong tugon ng lalaki na para bang hindi na bago sa kanya ang pagpaslang.

“Aurora, tumakbo ka! Huwag kang lilingon anuman ang mangyari! Tumakbo ka at huwag kang huhumpay!” Palahaw ng aking ama. Walang pagdadalawang isip ko itong sinunod, marami man akong nais sabihin, gusto ko man silang isama, ibig ko mang magpaalam dahil alam ko na ang sasapitin nila… tumakbo na lamang ako hanggang dalhin ako ng aking paa sa sinasabing lugar ng aking ama.

Agad na sumalubong sa’kin ang malamig na hangin. Hindi pa man ako tuluyang nakalalayo ay nakarinig ako ng dalawang magkasunod na putok ng baril. Pilit kong iwinawaksi sa utak ko ang nangyari sa bahay na ‘yon. Hindi ko alam kung saan ako kumukuha ng lakas para tumakbo sa kabila ng sakit, dalamhati, at pangamba na nararamdaman ko. Patuloy lang ang aking pagtakbo kahit wala akong patutunguhan, kahit liwanag ng buwan na lamang ang nagsisilbi kong liwanag..

Nagsimulang bumigay ang aking tuhod at manuyo ang aking lalamunan. Pilit kong hinahabol ang aking hininga. Iginala ko ang aking paningin, tanging naglalakihang puno na lamang ang aking nakikita. Mula sa kinatatayuan ay natanaw ko ang pwestong itinuro ng aking ama. May mga batong magkakapatong na nagsisilbing palatandaan na doon ang aming pahingahan.

Hahakbang na sana ako patungo roon nang biglang may pumigil sa aking braso.

Halos manlamig ang aking katawan nang mapagtanto kung sino iyon. Isang sundalong Hapon. Nasa kanang kamay nito ang kanyang baril. Sinubukan kong pumalag subalit sadyang mahigpit ang pagkakakapit niya sa akin. Napapikit ako nang unti-unti niyang itinutok ang baril sa aking sentido. Handa na sana akong tanggapin ang wakas nang bigla akong nakarinig ng magkakasunod na putok ng baril. Kinuha ko ang pagkakataon na ‘yon upang magkubli sa likod ng isang puno. Mula roon ay naaninag ko ang dalawang lalaking nakasuot ng itim na damit at may pulang panyo sa bibig.

Ilang sandali pa ay tumahimik ang paligid. Laking gulat ko nang lumapit ang isang lalaking naka-itim sa akin. Inabot niya ang kanyang kanang kamay at tinulungan akong tumayo.

“Pumunta ka sa Liwayway. Hanapin mo si Arturo. Matitiyak mo ang kaligtasan mo roon,” saad niya at agad na tumalikod. Maglalakad na sana siya palayo nang pigilan ko ang kamay niya. Muli siyang humarap sa’kin. Tanging mga mata niya lang ang aking naaaninag at wala akong mabasang emosyon mula rito. Kapansin-pansin din ang basa niyang buhok na dala na rin ng pawis dahil sa nangyaring engkwentro.

“Sino ka? Anong pangalan mo? Kilala mo ba ang mga magulang ko?” Magkakasunod kong tanong habang tangan pa rin ang kanyang kamay.

“Patawad, subalit wala akong oras na sagutin yan,” tugon niya at inalis sa pagkakahawak ang kamay ko. Wala akong nagawa kundi ang pagmasdan siya sa kanyang pag-alis. Malamig man ang hangin na yumayapos sa’kin, ramdam ko pa rin ang katiting na init sa aking puso.

“Balang araw, ginoo. Mapasasalamatan din kita.” Bulong ko at nagsimula ng maglakad upang magtungo sa Liwayway. *** Pagkaraan ng malaon at nakakapagod na paglalakad ay narating ko na ang lungsod kung saan matatagpuan ang Liwayway. Kagaya ng aking inaasahan, malinggal at

Graphics by Kristine Mae P. Fernadez & Page Design by Immanuelle G. Reyes

maraming tao sa lungsod kahit na gabi. Sunudsunod ang mga kalesang dumaraan.

Maraming tao ang nakasuot ng pormal na damit- halatang nagmula sila sa mariwasang pamilya. Maya’t maya rin ang paglabas pasok nila sa mga bahay-aliwan. Kadalasan sa mga lalaking lumalabas dito ay may kaakbay na maalindog at may mala porselanang balat na babae. Napatingin ako sa suot kong bestida. Hindi na kaaya-aya sa paningin ang itsura at kulay nito.

“Aurora?” Halos napalundag ako sa kinatatayuan ko dahil sa tinig ng lalaking tumawag sa’kin. Dahan-dahan akong lumingon sa takot na baka isa siyang sundalong Hapon.

Pinagmasdan ko nang maigi ang mukha niyang hindi pamilyar sa akin. Maputi at may suot na sambalilo. Kasukat ko lamang ang balikat niya at gaya ng iba ay nakasuot din ito ng pormal na damit.

“May nagpapunta sa iyo rito, hindi ba? Hindi makabubuti sa’yo kung mananatili ka rito sa labas. Halika’t pumasok tayo sa Liwayway.” Paliwanag niya at nauna nang naglakad.

Nag-aalangan man subalit sumunod pa rin ako sa kanya hanggang sa makapasok kami sa Liwayway. Kapansin-pansin ang marilag nitong tanghalan kung saan umaawit ang dalawang babae. Kataka-taka na hindi ganoon karami ang tao rito. Hindi ganoon kaingay at hindi rin gaano magulo. Patuloy lang kaming naglalakad hanggang sa makarating sa isang pasilyo. Maya-maya ay humimpil siya sa harap ng isang pinto.

“Pumasok ka. Ito ang aming opisina,” sambit niya matapos akong pagbuksan ng pinto. Nilibot ko ang aking paningin sa opisina. Malinis ang buong silid at halos mapuno ito ng mga libro. Kapansin-pansin na may dalawang mesa sa loob. Sa isang mesa ay may nakapatong na pluma at makakapal na papel, habang sa kabilang mesa naman ay tanging lampara at iilang mga papel lamang ang makikita.

“Hindi pa pala ako pormal na nagpapakilala. Ako si Arturo at pagmamay-ari ko itong Liwayway,” kanyang pagpapakilala sabay inilahad ang kanyang kanang kamay. Tinitigan ko muna iyon bago ko i t o tuluyang tanggapin. Nakita ko pa ang pasimple niyang pag ngiti bago ko muling binitawan ang kanyang kamay.

Tatanungin ko sana siya kung paano niya ako nakilala nang biglang bumukas ang pinto at iniluwa nito ang lalaking naka-asul na huwego-deanilyo kung saan ang manggas nito ay nakatupi hanggang kodo. Maalon din ang kanyang buhok at halos matakpan nito ang buo niyang noo, badha sa mukha niya ang pagiging seryoso.

“Sakto ang pagdating mo. Siya pala si Aurora. Aurora, siya naman si Samuel,” pagpapakilala sa amin ni Arturo. Pinasadahan niya lamang ako ng tingin at dumiretso na sa mesa kung saan nakapatong ang pluma at makakapal na papel. Muli akong nilingon ni Arturo at pilit na nginitian bilang paghingi ng pasensya sa iniasal ng kaibigan.

Hindi na kami nagtagal pa sa opisinang iyon dahil nagtungo na kami ni Arturo sa silid na magsisilbing pahingahan ko. Nilibot ko ang paningin ko sa panibagong silid. Maliit ito kumpara sa kanilang opisina. May kama roon at maliit na mesa. Kapanin-pansin din ang isang lumang aparador na nasa silid.

“Dito ka muna mananatili, Aurora. Kung may kailangan ka, magtungo ka lamang sa opisina namin ni Samuel. Huwag mo sanang tangkain na umalis nang mag-isa dahil hindi iyon makabubuti para sa’yo,” sabi ni Arturo. Hinintay niya muna ang aking pagtango bago niya tuluyang sinara ang pinto. *** Pasilip na ang araw nang magising ako. Nakaramdam ako ng kirot sa aking tiyan dala na siguro ng gutom at pagkauhaw. Dahan-dahan akong bumangon at tinahak ang pasilyo patungo sa opisina nila Arturo. Kakatok na sana ako nang bigla itong bumukas at iniluwa nito ang grupo ng mga kalalakihan.

Tumabi ako upang bigyan sila ng daan. May ilan sa kanila na ngitian ako, samantalang ang iba naman ay seryoso lamang akong pinasadahan ng tingin.

Napakunot ang noo ko nang mapansing halos lahat sila ay may maliit na paru parong tatu. Ang iba ay nasa batok at ang iba naman ay nasa ilalim ng kaliwang tainga. Napuno ng pagtataka ang aking isipan dahil katulad nila, may ganito ring tatu ang aking mga magulang subalit sa may palapulsuhan nila ito nakalagay. Namutawi sa aking isip na baka may koneksyon sila sa mga magulang ko ngunit sa huli, pinili ko itong iwaksi.

Nang mapansin na wala ng ibang tao roon ay pumasok na ako sa loob.

“Arturo maari--” hindi ko na natapos ang sasabihin ko nang mapansing nandoon si Samuel at kasalukuyan na nagpapalit ng pang-itaas na damit. Agad akong napatalikod dahil sa matinding hiya. Aalis na sana ako nang bigla siyang magsalita.

“Hinahanap mo si Arturo? Wala siya rito,” seryoso niyang sabi. Dahan-dahan ko siyang nilingon. Nakasuot na siya ng puting kamiseta at naglalakad patungo sa aking pwesto.

“Ganoon ba? Pakisabi na lang na hinahanap ko siya,” sambit ko habang iniiwasan ang mariin niyang pagtitig.

“Nagugutom ka? Halika ituturo ko sa’yo kung saan ang kusina. May nakahandang pagkain doon para sa’yo,” tugon niya at nauna na sa paglalakad. Huminga muna ako nang malalim bago sumunod sa kanya. *** “Samuel, hanggang dito ba naman, nagsusulat ka pa rin? Espesyal ang araw na ‘to kaya dapat nagsasaya at kapiling natin ang serbesa ngayon,” sabi ni Arturo habang naka-

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

LITERARY

akbay sa kanya.

“Hindi hadlang ang iyong kompleanyo upang tumigil ako sa pagsusulat. Kailangan ko na itong tapusin,” saad ni Isagani habang patuloy pa rin sa pagsusulat.

“Panira ka talaga ng kaligayahan. Dapat sinusulit mo nang maigi ang iyong oras dahil walang katiyakan ang buhay, hindi ba, Aurora?” Sambit ni Arturo sabay sulyap sa akin. Napangisi ako dahil sa bahagyang alitan ng dalawa.

“Tama si Arturo, Samuel. Tsaka dalawang buwan na ang nakararaan subalit wala pa rin akong nababasa na kahit isa sa mga nobelang naisulat mo. Nagagalak pa man din akong basahin yan upang tuklasin kung paano magkakatuluyan ang mga bida.”

Sabi ko nang may halong pagtatampo. Humalhal ako nang bigla niyang bitawan ang kanyang pluma para lang titigan kami ni Arturo nang masama.

“Una, hindi ko pa pwedeng ipabasa sa inyo ang nobela ko dahil hindi pa ito buo.

Pangalawa, walang puwang ang kwentong pag-ibig sa mga nobelang sinusulat ko. Hindi ito ang nobela na kinagigiliwan ng maraming babae. Pangatlo, saka ko na susulitin ang oras ko kapag malaya na tayo. Bayan muna bago ang panaong kaligayahan.” Paglalahad ni Samuel. Napaiwas ako ng tingin sa kanya dahil nakapako ang kanyang paningin sa akin habang sinasambit niya ang huling mga salita.

Nagpatuloy ang kasiyahan sa loob ng Liwayway. Hindi man ganoon ka-engrande ang salo-salo, malinaw naman ang kasiyahan sa mukha ng bawat isa, lalo na sa mukha ni Arturo. Nakaramdam ako ng kirot sa aking puso nang maalala ko ang trahedyang sinapit ng aking mga magulang.

Iginala ko ang paningin ko sa Liwayway. Hindi ko alam kung tama ba ang nararamdaman ko subalit alam kong hindi lang basta kaibigan nila Samuel ang mga narito. Sa halos dalawang buwan ko rito sa Liwayway, ramdam kong may tinatago sila mula sa akin, at habang tumatagal, mas lalo lumalakas ang kutob ko na may ugnayan sila ng aking mga magulang.

“Aurora, ayos ka lang?” Nag-aalalang tanong ni Arturo na ngayon ay nasa harapan ko. Yumuko pa siya upang mas makita ang mukha ko. Napalingon ako sa aking tabi at nakita kong nakatingin din si Samuel sa amin. Muli kong ibinalik ang aking tingin kay Arturo.

“Ano ka ba, ayos lang ako. May bigla lamang akong naalala,” tugon ko. Bahagya pa akong ngumiti upang makumbinsi siya na ayos lang talaga ako. Nang bitawan ni Arturo ang balikat ko, nagpaalam ako na magpapahinga muna saglit sa aking silid dahil napagod ako sa pakikipagsalamuha sa mga taong nasa Liwayway.

Binagtas ko ang Liwayway at nginitian ang ilan sa mga kaibigan ni Samuel at Arturo na naging kaibigan ko na rin. Nang marating ko ang aking silid, bubuksan ko na sana ang pinto subalit nakaramdam ako ng pagkagitla nang makarinig ng malakas na pagsabog. Kasunod nito ay ang iritan ng mga tao mula sa labas. Babalik na sana ako sa bulwagan ng Liwayway ngunit laking gulat ko nang biglang dumating si Samuel at hinila ako paalis ng silid. Hawak niya sa kanyang kanang kamay ang makakapal na papel na pinagsusulatan niya, sa kaliwa naman ay ang kamay ko. Agad niyang sinara ang pinto nang makapasok kami sa loob ng opisina. Nagmamadali siyang nagtungo sa kanyang aparador at naghalungkat doon.

“Samuel, ang mga Hapon ba ang nagpasabog? Kumusta ang mga tao sa bulwagan? Si Arturo, nasaan?” Magkakasunod kong tanong. Dumatal ako sa kanyang lamesa upang mas makita ang kanyang ginagawa. Mula sa aparador ay kinuha niya ang isang rebolber.

“Ligtas sila. At oo, binomba ng mga sundalong Hapon ang harapan ng Liwayway. Sigurado akong nasa bulwagan na sila ngayon,” paliwanag niya habang kinakargahan ito ng bala.

Matapos noon, ay nilapag niya ito sa kanyang mesa at nagtungo naman sa mesa ni Arturo upang doon itago ang mga papel na hawak niya kanina pati ang iba pa niyang mga nobela. Binalik ko ang tingin ko sa baril at sa aparador niyang nakabukas pa rin.

Nilapitan ko ito at isasara na sana nang mapako ang tingin ko sa isang pamilyar na tela. Pulang panyo.

Nanlamig ang buong katawan ko. Para akong nalulunod sa sarili kong bangungot. Hindi ko alam kung sapat na bang patunay ito upang masabi ko na may ugnayan nga sila Samuel at ang aking mga magulang. Kung may ugnayan nga sila, imposibleng wala siyang kinalaman sa madilim nilang sinapit.

“Samuel, kilala mo ba ang mga magulang ko?” Mahina kong tanong. Sapat na para marinig niya. Tumalikod ako at humarap sa kanya. Tanging ang mesa niya lamang ang nasa pagitan naming dalawa.

“Hindi ito ang tamang panahon para diyan, Aurora. Wala akong oras para sagutin yan,” malamig niyang sagot na nagpapanting sa aking tainga. Akmang kukunin niya na sana ang baril nang unahan ko siya. Gamit ang dalawang kamay, itinutok ko ito sa kanyang noo.

“Tinatanong kita, Samuel! Alam kong kilala mo sila! Alam kong alam mo ang dahilan ng kanilang pagpanaw!” Mariin kong tugon. Halos manginig ako dahil sa galit. Sunod-sunod din ang pagpatak ng luha ko. Nasasaktan ako dahil sa kinahinatnan ng aking ama’t-ina, habang siya ay nananatili pa rin kalmado kahit na halos kalabitin ko na ang gatilyo ng baril. Yumuko siya at huminga nang malalim bago muling tumingin sa akin.

“Kasama namin ni Arturo ang mga magulang mo sa pagbuo ng Hukbo para sa Paglaya ng Pilipinas. Lahat ng taong nakilala mo rito sa Liwayway ay kasapi rin…” tumigil siya sa pagsasalita at ilang segundong yumuko upang huminga nang malalim.

Bakas ang pagkabigo sa kanyang mukha nang muli niya akong titigan. “...at ako ang tumatayong lider ng hukbong ito.” sambit niya nang hindi inaalis ang tingin sa mga mata ko. Bumilis ang paghinga ko dahil sa mga salitang narinig ko.

Totoo nga ang mga hinala ko, Gusto kong magbitaw ng salita ngunit walang boses na lumalabas mula sa aking bibig.

“Hindi namin prayoridad ang pagliligtas ng iba, Aurora, kahit kasapi namin iyon, at alam yan ng iyong mga magulang. Dahil ang mahalagang bagay para sa amin ay

T HE GAZ ETTE

7

ang sarili naming buhay. Kung lahat kami ay mamamatay, sino ang magtatanggol sa bayan?

Para saan pa ang nais naming paglaya kung ipagpapalit lang namin ang buhay namin para sa iba?” dugtong niya.

“Walang kwenta ang hukbo niyo! Makasarili kayo! Anong klaseng lider ang uunahin ang buhay niya bago ang iba?!” sigaw ko. Parang tinutusok ng karayom ang puso ko. Hindi ako makapaniwalang naririnig ko ang mga salitang ito kay Samuel.

“Ito ang reyalidad, Aurora! Sinusubukan naming mabuhay araw-araw dahil gusto naming matamasa ang kalayaan. Gaya ng isang paru-paro, gusto naming maranasan ang magandang pagbabago. Lumalaban kami hindi para magligtas ng buhay ng iba! Ito rin ang nais ng mga magulang mo. Ang maging malaya ang nag-iisa nilang anak sa kamay ng mananakop.

Kaya pakiusap, Aurora, itigil na natin ang usapan na ‘to. Kailangan ako ng mga kasama ko.

Kailangan ko silang damayan sa laban na ito,” tugon muli ni Samuel. Pilit kong pinapakalma ang sarili ko. Pumikit ako at muling dinama ang huling pag-haplos ni ina sa aking buhok bago siya pumanaw. Kahit sa isipan ko ay ramdam ko pa rin ang malambot niyang kamay.

Tanging paghikbi ko lamang ang naririnig sa silid. Nang tumahan ay dahan-dahan kong inilapag ang baril sa lamesa at hinayaan si Samuel na kunin ito.

Magkasama naming binagtas ni Samuel ang pasilyo palabas ng Liwayway.

Buong tapang siyang nakikipagpalitan ng putok ng baril sa mga sundalong nasa daan. Nang matiyak na wala nang natira roon ay dahan-dahan niyang binitiwan ang kamay ko. Nawaksi ang pag aalala ko nang makitang ligtas si Arturo pati ang iba nilang mga kasama.

Subalit, agad ding napawi ang munting galak na iyon dahil sa malakas na tunog ng isang baril. Kasunod nito ay ang palahaw ni Arturo. Napalingon ako sa likod ko at napahagulgol nang makita si Samuel na nakahandusay sa daan. Daglian ko siyang nilapitan. Nang kapain ko ang kanyang likod, naramdaman ko ang mainit na likido na umaagos mula roon. Paulit-ulit kong tinatapik ang kanyang mukha sa takot na baka tuluyan niyang ipikit ang kanyang mga mata.

“Samuel, pakiusap. Huwag sa ganitong paraan.”

Pagsusumamo ko sa pagitan ng aking paghikbi. Gusto kong pawiin ang sakit na nararamdaman niya ngayon ngunit wala akong magawa.

“Isang karangalan na mailigtas ka ng dalawang beses, Aurora. Nakikiusap ako, lumaban ka para sa paglaya ng ating bayan, para sa iyong ina.” nanlalata at mahinay niyang sambit.

Paulit-ulit akong tumango habang sinasambit ang salitang pangako. Nanginginig man subalit tiniyak ko na mahigpit ang pagkakahawak ko sa kanyang kamay. Natatakot akong bitiwan ito.

“Mga kasama, kailangan na nating magmadali sa pag-alis. Maraming sundalo ang patungo na rito,” hinihingal na sambit ng isa sa mga kasama nila. Mas lalong tumangis ang aking puso. Dinampian ko ng isang mainit na halik ang kanyang kamay habang binubulong ang salitang patawad at paalam.

“Arturo, lumisan na kayo,” sambit ni Samuel. Muli akong napahagulgol dahil alam ko ang ibig niyang sabihin. Iiwan namin siya rito nang mag-isa. Pilit akong pinatayo ni Arturo at hinila palayo sa lugar na ‘yon. Palayo kay Samuel. *** Halos dalawang linggo pa lang ang nakalilipas nang maganap ang engkwentrong iyon.

Dito kami namamalagi sa isang malaking kubo na nasa gitna ng kagubatan. Labis pa rin ang aking pangungulila ngunit kailangan kong maging matatag. Hindi ko matutupad ang pangako ko sa kanya kung ganito ako kahina.

“Marami bang bumabagabag sa isipan mo?” tanong ni Arturo na ngayon ay nasa tabi ko.

Umiling ako bilang sagot. Nagtaka ako nang may i-abot siya sa’king makakapal na papel.

Tinignan ko siya nang may bahid ng pagtataka.

“Mga nobela ni Samuel. Hindi ba’t gusto mo ‘tong basahin?” tanong niya. Agad ko naman itong tinanggap. Ang una niyang nobela ay pinamagatang Sigwa. Muli akong nakaramdam ng kirot sa aking puso nang mapagtanto kung tungkol saan ang nobelang ito.

Nakatala rito ang kwento ng mga Pilipinong dumanas ng pang-aabuso mula sa mga Hapon, at isa na roon ang aking ina at ang iba naming kaanak na pinagsamantalahan at ginahasa ng mga sundalong Hapon na dumakip sa kanila. Ngayon batid ko na kung bakit sumapi ang aking mga magulang sa hukbo nila Samuel at gayon na lang ang tapang nila upang maprotektahan ang kanilang mga kasama.

Gabi na nang matapos ko ang nobela niyang Sigwa. Mugto man ang aking mga mata at tanging ang ilaw ng lampara lang ang nagsisilbi kong liwanag, ay binasa ko pa rin ang pangalawa at huli niyang nobela na pinamagatang Bughaw. Ito ang kasalukuyang sinusulat ni Samuel subalit hindi niya na ito magagawa pang tapusin dahil binawi na siya sa amin. Nagtaka ako nang may nalaglag na nakatuping papel mula rito. Sa labas nito ay nakasulat ang pangalan ko. Binuklat ko ito at tumangis nang mapagtantong sulat-kamay ito ni Samuel.

Aurora, Hindi ko nais na mabasa mo ang liham na ito. Dahil ang ibig sabihin lamang non ay hindi ko na magagawang manatili sa tabi mo. Patawad, kung marami akong inililihim mula sa’yo. Patawad, kung maraming beses din kitang nasaktan sa buhay na ‘to. Pangako, sa susunod na buhay ko, kapag malaya na tayo, ako ang kusang lalapit at yayakap sa’yo nang mahigpit. Salamat, dahil binigyan mo ako ng isa pang rason para mabuhay at lumaban. Ikaw ang pinaka-masayang alaala ko sa buhay na ‘to. Mahal kita. -Samuel.

Paulit-ulit kong hinampas ang aking dibdib sa pag-asang mawawaksi nito ang hapdi sa aking puso. Ilang ulit kong sinasambit na ito na ang huling beses na luluha ako dahil hindi ko magagawang tupdin ang aking pangako kung ganito kahina ang loob ko.

Si Samuel ang magiging lakas ko at ang nobela niya ang magiging inspirasyon ko dahil nakatala rito lahat ng pangarap niya para sa bayan. Nakatala sa nobela niyang Sigwa ang pait na dinanas nila sa kamay ng mga Hapon at nakatala naman sa nobela niyang Bughaw ang nais gawin ng kanilang mga kasapi sa oras na makamit na nila ang kalayaan. Hindi natapos ni Samuel ang huli niyang nobela kaya naman ako ang gagawa no’n para sa kanya.

Sisiguraduhin kong malaya na ang Pilipinas sa panahong matapos ko ang kanyang nobela. *** “Ina, sa istorya po ba ng Bughaw, natupad nila lahat ng pangarap nila?” tanong ng aking anak. Napangiti ako sa itsura niya dahil bakas sa mukha niya ang pagiging usisera.

“Oo naman, anak,” nakangiti kong tugon.

“Kahit po si Samuel, ina? Hindi po ba nasa langit na siya? Paano po ‘yon?” nagtataka niyang tanong. Pinalapit ko ang anak ko at tsaka siya kinandong sa hita ko.

“Yung pangarap niya na makalaya ay natupad, anak. Dahil wala na tayong mananakop.

Yung isa niya namang pangarap, sa susunod na buhay niya na tutuparin.” paliwanag ko.

“Ano pong pangarap ‘yon?” muli niyang tanong. Sinuklian ko siya ng isang matamis na ngiti.

“Pag-ibig,” sagot ko at saka hinalikan ang kanyang noo. [G]

8

T HE GAZ ETTE

feature

mula sa pahina 1

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

Mga Sanggunian:

BACK-TO-SCHOOL FIASCO

ni Wenonah Magne R. Llagas at Irish Jhoy Villaluna

Rappler.com ABS-CBN news GMA News Heraldo Filipino

Tunay na pinakamabisang paraan ng pagtuturo ang tradisyonal na pag-aaral dahil harapan ang talakayan at mas nagkakaroon ng interaksyon ang guro at mga mag-aaral. Bukod pa rito, mas nagagabayan ng paaralan ang mga aktibidad ng estudyante katulad ng mga kursong nagsasagawa ng pag-aaral sa laboratoryo. Ngunit nito lamang Mayo 2021, nag anunsyo ang CHED na mananatili muna sa flexible learning ang mga kolehiyo at nasa unibersidad. Kasunod nito, maraming estudyante ang umalma sa patakarang nais pairalin ng CHED dahil mas nahihirapan silang matuto.

Ngunit, kung titingnan ang sarbey ng Philippine Association of State Universities and Colleges (PASUC) umabot sa 44,069 kabuuang bilang ng mga mag-aaral na nasa kolehiyo ang nagsabing hindi mag e-enroll sa taong 2020-2021. Dulot ito ng kakulangang pinansyal, takot na mahawa ng sakit at ang lumalalang mental na problema dulot ng flexible learning.

REQUIREMENTS: (Mga primaryang kailangan upang maka paglunsad ng ligtas balik-eskwela) Budget Disyembre ng nakaraang taon, nang pirmahan ni Pangulong Rodrigo Duterte ang pagpasa ng 4.506 trilyon national budget para sa taong 2021. Nanguna sa pinaglaanan ng malaking pondo ay ang sektor ng edukasyon na umabot sa 751.7 bilyong piso; 16.7 na porsyento ito ng pondo sa piskal na taon ng 2021. Naniniwala ang mga mambabatas na sa panahon ng pandemya, higit na mas kailangan ang malaking pondo para sa bagong moda ng pag-aaral.

Sa patuloy na pagharap ng bansa sa krisis, kaliwa’t kanan ang suliraning kinakaharap ng Kagawaran ng Edukasyon. Maraming Pilipino ang patuloy pa ring kinukwestiyon ang kakayahan nila sa pagbubukas ng klase matapos magkaroon ng kakulangan sa produksyon ng modyul sa ilang mga pampublikong paaralan. Aminado si DepEd Secretary Leonor Briones, na mahal ang pag-produce sa mga learning module at may negatibong dulot ito kalikasan. Kasabay nito ay maraming mag-aaral ang hirap sumabay sa pagkakaroon ng online class.

Dito lamang ay mahihinuha na sa taong ito, kinukulang pa rin ang pondo na nakalaan sa inilapag nilang flexible learning at ang pondo na pang suporta sa pinansyal na pangangailangan ng mga mag-aaral. Sa mga nagiging hakbangin ng gobyerno, nararapat lamang na maging masuri sila sa mga kakulangan at pangangailangan ng iba’t ibang ahensya.

Guidelines Nito lamang Pebrero 2021, naglabas ng Joint Memorandum Circular ang CHED at ang DOH kaugnay ng muling pagbubukas ng klase. Pinayagan ang limitadong pagbubukas ng face-to-face class sa ilalim ng kursong medisina na karaniwang may ginagawang aktibidad na pang laboratoryo. Bukod pa rito, hindi ginawang mandatory ang pagbubukas ng klase bagkus, hahayaang makapamili ang mga estudyante kung mananatili ba sila sa distance learning o sa flexible learning.

Sa kabilang banda, bago ang pagsisimula ng akademikong taon ng 2020, naglabas ng memorandum ang Cavite State University (CvSU) sa opisyal nitong Facebook page kung saan inilatag ang mga plano ukol sa pagsisimula ng klase sa nasabing taon. Naglalaman ito ng paghahati ng bilang ng mga estudyante batay sa kapasidad ng silid, gayundin sa maaaring schedule ng klase. Ngunit ang planong ito ng pamunuan ng pamantasan ay tila naging plano na lamang na ayon sa kanila ay kailangan munang sumunod ng pamantasan sa protocols na inilabas ng IATF. Sa ngayon, gumagawa na ng hakbang ang ibang unibersidad upang makapag bukas ng klase sa darating na pasukan. Kung kaya’t maraming Kabsuhenyo ang umaasang magbubukas muli ang pamantasan at kahit papaano ay unti-unting makabalik sa normal ang mga klase. Inaasahan namang magkakaroon ng agarang plano ang pamunuan ng unibersidad ukol sa kahilingan ng mga mag-aaral na magkaroon ng mas maaga at kongkretong aksyon sa darating na akademikong taon bago magsimula ang klase.

Free vaccine Isa sa panawagan na patuloy na isinusulong ng taumbayan at ilang organisasyon ng mga magaaral ay ang pagkakaroon ng libreng bakuna upang mas maging handa ang mga estudyante sa pagbubukas ng klase nang walang anumang babayaran.

Inihayag naman ni Cavite Governor Jonvic Remulla sa kanyang Facebook live ang planong libreng bakuna sa mga mag-aaral ng kolehiyo dahil na rin sa target ng gobernador na pagbubukas ng klase sa lalawigan. Inihayag din nya na lahat ng gastusin sa pagbabakuna ay manggagaling sa gobyerno upang maka siguradong hindi ito makadadagdag sa bayarin ng mga estudyante.

Base sa mga lumabas na panuntunan upang muling makapag face-to-face na klase, tila nahuhuli ang Pilipinas sa pag-aasikaso nito. Dahil hanggang sa ngayon, maraming mga magaaral ang nangangapa pa rin kung saan kukuha ng panggastos upang makasabay sa online class.

Wala pa ring progreso ukol sa pagbabakuna sa mga mag-aaral sa tatlong buwang nakalipas mula ng magbigay pahayag ang gobernador.

Kaliwa’t kanan na rin ang pagbabalik normal ng ilang mga bansa sa darating na akademikong taon habang patuloy na walang pagbabago sa ating sistema. Gayundin, ang paibaibang guidelines na nagdudulot lamang ng kalituhan dahil hindi maisakatuparan ang libreng bakuna para sa lahat.

REGISTRATION PROCESS (Hakbangin at prosesong ginawa ng gobyerno sa usaping edukasyon) Sa patuloy na pagtaas ng kaso ng COVID-19, mailap pa rin ang planong muling pagbubukas ng klase. Matatandaang noong nakaraang taon, pinahintulutan ni Pangulong Duterte ang pagkakaroon ng pilot run ng face-toface classes ngunit agad din itong binawi dahil sa muling pagtaas ng kaso ng COVID-19.

Ayon kay Education Secretary Leonor Briones, sa ngayon, naghahanda na sila sa muling pagbubukas ng klase sa mga lugar na aprubado ng presidente sa oras na alisin ng pangulo ang suspensyon.

Graphics & Page Design by Kristine Mae P. Fernadez

Kaya noong ika-16 ng Abril, nagkaroon ng talakayan ang CHED at DOH tungkol sa mga patakarang inilabas sa pagbubukas ng klase. Nakasaad dito na kinakailangang maghigpit sa limited face-to-face classes upang masigurong ligtas ang mga mag-aaral. Ilan sa mga pagsasanay na gagawin ang paglilimita sa pag gamit ng bawat pasilidad tulad ng library, palikuran at mga canteen. Inirerekomenda rin ang pagbabaon ng personal hygiene kit tulad ng alcohol at sanitizer, at sariling baunan ng pagkain.

Samantala, upang tugunan ang naging epekto ng pandemya sa buhay mga Pilipino, inihain at isinusulong ng mga mambabatas ang Bayanihan To Arise As One Act o Bayanihan Act 3, na may isinusulong na pondong 405.6 bilyong piso para pangangailangan ng mga Pilipino kabilang na ang suporta sa pangkabuhayan, pagkain at pangkalusugan.

Kabilang sa iminumungkahing 420 bilyong pisong pondo para sa Bayanihan 3 ang 30 bilyong piso para sa internet allowance ng mga guro at estudyante. Habang 2 bilyon naman sa kolehiyo.

Ngunit hanggang ngayon ay tila hindi umuusad ang isinusulong na batas at nananatili bilang nakaimbak na plano ng gobyerno.

Bukod pa rito, naging usap-usapan din kung dapat pang ipagpatuloy ang flexible learning. Sa isang webinar, sinabi ni Commission on Higher Education Chairman Prospero de Vera na hindi na babalik sa dating tradisyonal na face-to-face classes ang mga kolehiyo at pamantasan dahil ipagpapatuloy ang flexible learning sa mga susunod na taon.

Kung kaya’t agad tinuligsa ng National Union of Student of the Philippines(NUSP) ang planong ito ng CHED dahil ayon sa kanila, palalalain lamang nito ang nararanasang mental at emotional breakdown ng mga estudyante at taliwas ito sa interes ng mga kabataan, Ayon kay Dee Supelanas, NUSP-Cebu Coordinator, tila ayos lamang sa komisyon ang hirap na pinagdaraanan ng mga mag aaral gaya ng pag-akyat ng puno o bundok para makahanap ng signal.

ADMISSION (Walang katiyakang direksiyon sa kasalukyan at sa hinaharap na estado ng edukasyon sa gitna ng pandemya) Bagama’t sinasabi ng pamahalaan na unti-unti nang nakakapasok sa bansa ang inaasam na paghilom, bakas pa rin ang paghihirap ng mga mamamayan sa gitna ng krisis.

Sa kasalukuyang estado ng edukasyon sa bansa, malinaw na nagkaroon ng band aid solution ang gobyerno o temporaryang aksyon na hindi makatutulong sa pangmatagalang paghilom.

Maraming mag-aaral sa panahong ito ang nagpapatunay na hindi epektibo ang solusyong ibinabandera ng pamahalaan.

Patunay rito ang impormasyon mula sa Central Student Government (CSG) na malaking porsyento ng grievances ay ukol sa bagong mode of learning. Sa nakalap na datos, marami pa ring mga mag-aaral ang hindi nakakasabay sa online learning dahil sa kakulangan ng kagamitan at maging sa problema sa internet connection. Gayundin, nakararanas din ang mga mag-aaral ng burnout at mental breakdowns na malaki ang epekto sa kanilang mental health. Kung kaya’t patuloy na pinapanawagan ang nasa oras na pagbababa ng stipend ng mga iskolar ng bayan. Ito’y upang makadagdag sa kanilang pinansyal na pangangailangan sa bagong moda ng pag-aaral.

Ang mga sitwasyong ito ay ilan sa dapat isaalang-alang upang isulong ang Ligtas na Balik Eskwela. Hindi lingid ang malaking halaga na inilaan sa sektor ng edukasyon kung kaya’t imbis na ipilit ang alam namang hindi tunay na naging epektibo, mas nararapat na ilaan ang pondo sa mas kapaki-pakinabang na hakbangin na may kinalaman sa pagsugpo sa pandemya at pagookupa ng mga kinakailangan ng paaralan at estudyante.

Sa panahon ng pandemya kung saan mas mahirap ang paraan ng pag-aaral, dapat iprayoridad ng mga nasa posisyon ang pagbibigay mas kongkretong panuntunan kung saan mabawasan ang problemang kinakaharap ng mga estudyante. Sapagkat hindi lamang isang akademikong taon ang naapektuhan ng kanilang mga desisyon sa pagbubukas ng klase, apektado rin nito ang hinaharap ng mga mag-aaral at ang kalidad ng edukasyon na kanilang natatanggap.

Hinihikayat rin na makipag tulungan ang bawat isa, simpleng mamamayan man o lalo na ang mga kawani ng lokal na gobyerno gaya ng mga Sangguniang Kabataan officials, sa pamamagitan ng paglapit sa mga pampublikong unibersidad upang mag-abot ng tulong sa mga mag-aaral na nangangailangan ng tulong pinansyal o kagamitan gaya ng libro, load, o gadget na maaring gamitin sa online classes. Isa ito sa maaring maging proyekto o plataporma ng mga opisyal sa darating na taon dahil parte na ito ng isa sa mga suliranin na tumatawag ng pansin sa mga lokalidad. Sa paraang ito, maaring mabawasan ang mga estudyanteng humihinto sa pag-aaral dahil hindi nasusuportahan ang kanilang pag-aaral sa sitwasyon ngayon.

Marahil dama ng bawat isa ang hirap na dulot ng online class. Gayunpaman ay marami pa rin ang estudyante na patuloy na nakikipagsabayan sa pag-aaral sa kabila ng mga suliranin.

Nararapat ngang patuloy isaboses ang hinaing, wag magpatahimik at patuloy maiparinig ang pangangailangan upang ito ay matugunan.

Sa pagpapatupad ng bagong panuntunan para sa darating na panibagong akademikong taon, maging batayan nawa ng nakatataas ang mga naging resulta ng naunang ipinatupad na at isipin kung nakabubuti ba ito o nagpapalala lamang sa sitwasyon ng mag-aaral. Nararapat na isaalang-alang nila ang dalawang bagay. Una, ang kalidad ng edukasyon na naiisawalang bahala dahil sa magulong sistema at pangalawa ay ang mental na kalusugan ng mag-aaral.

Kung magpapatuloy ang ganitong sistema ng edukasyon, kung saan nagiging hamon ang bagong paraan ng pagkatuto, mawawalan na ng saysay ang tunay na esensya ng edukasyon at mas mahihirapang makipagsabayan ang kabataan sa hinaharap.

Paulit-ulit man kung papakinggan, ngunit kung hindi masusing pinagtutuunan ng pansin ang pag-aaral, sino na ang magiging pag-asa ng bayan? [G]

culture

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

T HE GAZ ETTE

t e s e R l a r u Cult ni Modernong Maria Clara

Modernong Maria Clara @Claraimnida Annyeonghaseyo, Clara imnida!

Replying to @claraimndia Kumusta ka naman chingus? Worried and exhausted ka na rin ba like me? Don’t worry, I understand you, I feel you.

Replying to @claraimndia You know what chingus, this situation made me hopeless, it drained my energy and anxioused me. Especially nung Season 1 ng Quarantine, I was so devastated. I barely laugh, but now at least I manage my emotions and my mental health.

Replying to @claraimndia Okay, so much for the drama, there was an alert notification... I already know it’s my men from Korea... Omoooo , they posted a groupie.... why so gwapo oppaaaa!!! Akkk, and guess what chingus, it’s now trending on twitter!!! (Borahaeee my artist)

9

Modernong Maria Clara Replying to @IamUtoy This is a huge slap and a reminder to everyone of us, that social media is not a supreme court, so we must not judge someone without valid proof.

Hindi dapat tayo basta - basta nakikisabay sa galit ng iba, dapat alam natin ang dahilan at may sapat tayong kaalaman sa issue.

@Cutieepatotie Replying to @claraimndia On the other side unnie, cancel culture has also a positive effect and a good impact on society. If only we will exercise it in the right way. We can use it to make a movement and call out wrong doings just like how the #BlackLivesMatter was created.

@Cutieepatotie Replying to @claraimndia Remember when #BlackLivesMatter trended in twitter, it gave awareness to the world with regards to the unjust treatment towards black people, this movement was dedicated to fight anti - black violence particularly in the form of police brutality and to fight racism. Due to this movement, people from different parts of the world become more vigilant in others current situations and more vocal in defending what is right.

@theRealEka

Replying to @claraimndia, @Cutieepatotie

Replying to @claraimndia

Even now unnie, we can engage in educating people and join movements to eradicate such social injustices. Especially now that many Asians have been subjected to hate crimes just because of their race. Patuloy ang pagtrend ng #StopAsianHateCrime and #StopAAPIhate due to the increasing cases of hate crimes sa mga Asians especially during the pandemic.

Speaking of trending, do you know the trending thing happening in twitter these past few years and super evident now?

@OneandonlyOndori Replying to @claraimndia

Replying to @claraimndia Ne, you got it right- it’s the cancel culture, a culture where netizens start to trend a hashtag to call out someone, and worse it’s aiming to boycott or remove support to someone or something, it might be a prominent person, an organization or even a company.

Replying to @claraimndia Ito ‘yung culture na dapat nating i-cancel Chingus. #CancelTheCancelCulture.

Replying to @claraimndia Do you want to know why we need to cancel this cancel culture? Well I will give you some instances. #WhyWeShouldCancelTheCancelCulture a thread.

Thread

Naalala mo ba yung kaso ni Kristine Dacera, the 23 year old flight attendant.

I’m pretty sure you remember it all right? sino ba namang hindi. (1/3)

Replying to @claraimndia This issue really gained so much attention in mainstream media and even in newspaper print and of course mostly in social media. (2/3)

Replying to @claraimndia The public instantly believe what the police claimed as “rape slay” despite of their lack of evidence. Netizen trended the hashtag #Stopvictimblaming #JusticeForChristineDacera #ProtectDrunkGirls, matapos sabihin ng police na sarado na ang kaso at na identify na ang mga suspects. (3/3)

Replies Replying to @claraimndia

The eleven men who were with Dacera during new year’s eve were easily judged. Nagkalat ang mga pictures nila sa internet at samu’t saring mga masasamang salita ang natanggap nila sa public . Such as “ You are f*cking monster, rot in hell” , “ Ang sasahol niyo”, “You should burn in hell”.

@realchaneng

@Procorpiooo

Replying to @claraimndia

In addition to that unnie, according to the Stop AAPI hate National report, they have received 3,795 hate incidents during the start of pandemic in 2020 and up until in 2021.

@Angelia_love

Replying to @claraimndia

It was such a good thing unnie that after the #StopAsianhateCrime #StopAAPIhate movement trended, thousands of Asians and even noneAsians conducted a protest in Los Angeles and Cleveland calling out the government to hear the minority and to end racism.

Modernong Maria Clara Replying to @Angelia_love ‘ It’s a tough time to be Asian’. This word from a co-Asian made my heart ache.

Replying to @claraimndia

@Iam_Kalopsia

It seems that other nationalities, specifically those who live outside Asia, think that the Asian people are to blame for the spread of the virus. Not to mention how Trump addressed the COVID-19 as ‘Chinese virus’ in one of his statements.

Replying to @claraimndia, @Iam_Kalopsia

And the worst thing was, some of the netizens even brought up the topic of the death penalty because of this issue.

@Aurora_official Replying to @claraimndia As if everyone know what really happened and no one believed them nor listened to their stories Aigooo unnie…But after series of investigation and after the release of official autopsy report, it was found out after that the cause of death of Dacera was due to ruptured aortic aneurysm.

@IamUtoy Replying to @claraimndia Paano na lang kaya kung hindi agad na-release ang autopsy report?

What could happen to those accused men? The lives of innocent people will be ruined. Pinagbayad sa kasalanang hindi naman nila ginawa.

Graphics by Kristine Mae P. Fernadez & Page Design by Immanuelle G. Reyes

Nakakalungkot talaga Chingus, na sa kabila ng pandemya na kinakaharap ng mundo, may mga tao pa rin na mas pinipiling maging masama sa kapwa. We are all affected by this virus but let us be reminded that no one wants it. That everyone deserves respect.

We are all citizens of this world. So let us be kind to one another regardless of race or skin color.

Stop the hate.

Kung tutuusin, ang cancel culture na ito ay hindi dapat sa social media ipakita kung hindi sa totoong buhay. Kung saan, i-ka-cancel natin ang mga kurakot na pulitiko at lingkod bayan na inuuna ang sariling kapakanan imbes na interes ng bayan. Sila ang dapat nating i-cancel at huwag nang iboto pa. #CancelledKurakotNaPolitiko.

Ngunit higit sa pagka-cancel sa kanila ay dapat panagutin sila sa kanilang pagkakasala. Gaya na lamang ng korapsyon sa Philhealth, kung saan bilyong piso ang nawawala, na maaari sanang magamit ng mga mahihirap na Pilipino na may malubhang karamdaman. Subalit sa kasalukuyan, imbes na panagutin ang mga nagkasala, pilit itong tinatakpan ng mga balita na “wala naman daw pagnanakaw na nangyari.” Tila ba ginagawang mangmang ang taong bayan.

Nararapat lang din na pagbayarin ang mga politiko at opisyales na nang-apak ng karapatang pantao ng mga Pilipino. Ang walang habas na pagpatay sa mga walang kalaban-laban. Mga biktima na ikunukubli sa salitang “nanlaban”. Mga kaso ng pagpatay ng kapulisan sa sibilyan ngunit pilit na idinadahilan sa salitang “isolated case”. Ilan pa kaya ang mga biktima na hindi nakuhanan ng camera.

Hanggang kailan tayo magbubulag-bulagan? Ilang mga isyu pa ba ang lalabas upang pagtakpan ang totoong problema ng bayan?

Higit lalo pa ngayon na nalalapit na ang eleksyon, at tila ang mga opisyales na may mga nakabinbin pang kaso at wala namang kakayahang manungkulan ay nagpapakita ng interes sa pagtakbo.

Lagi tayong maging matalino sa pagboto upang hindi na maulit ang nakaraan. Minsan na tayong nadala sa salitang “Change is coming” nawa’y sa susunod na halalan, tayo naman ang magdala ng pagbabago sa bawat isa. Tama na ang mga payaso sa gobyerno, iluklok ang dapat at talagang may kakayahan. Ang may puso sa paglilingkod sa bayan.

Bukod sa usaping politika, dapat din nating i-cancel ang stigma at stereotype na lumulukob sa ating lipunan. Pagkakaroon ng maling pananaw sa LGBTQIA+ Community, sa nararapat na pananamit ng babae, sa depression bilang pag-iinarte, sa pagiging konserbatibo kuno ng bansa kaya patuloy ang pagtaas ng teenage pregnancy dahil sarado pa rin ang isipan ng mga magulang sa sex education na dapat ituro sa kabataan upang magkaroon ng higit na kaalaaman. Ito dapat ang mga kaugalian na dapat natin i-cancel. #CancelStereotype #CancelStigma.

Chingu, remember that social media is a powerful tool. It can be used for entertainment, communication, information, etc. But make sure that you will use it with a good purpose and not spread negativity and hate. Laging pakatandaan na sumasalamin sa pagkatao mo ang mga pinopost mo. Think and think and think before you click. [G]

10

LITERARY

T HE GAZ ETTE

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

Impit

PULSERAS

Mimosa Pudica

ni

by Utoy

End is only an antecedent of anew It doesn’t matter what amiss, you now made the grade Even the sighs in life await success So whenever doubts abreast with you, There’s always a door stood ajar.

Finely tuned is determined indeed But a mimosa is not always easy to pick We’ll wait until she’ll go back anon.

Ang aking liham

SA-KAbilang Banda ni Athena

Sila’ng nagsisikap ngunit sila’ng nagugutom, ‘Di alintana ang init at pagod sa maghapon, Sa dami ng itinanim konti lamang ang malilikom, Pagkakasyahin sa pamilya ang kakarampot na ipon.

ni Moymoy

Matiyagang tinatim, matagal hinintay, Sa gitna ng maligalig na mundo, Bago pa maani ang itinanim na palay, maging tuwid ka sa iyong pangako.

Sa kalsada’y ikakalat ng lumang kalaykay, Dahil isa kang pinuno na hindi lang Ang kinita’y ibibili ng pang-ulam na gulay. hinugot sa dulo upang iupo sa pwesto.

Ganito ba ang pakiramdam sa sinasabing laylayan?

Pinili ka bitbit ang pag-asa.

Sila’ng nagpapakain sa lahat ng mayayaman, Kung kaya’t tatandaan mong hindi Kinalimutan na nga ba’t sadyang pinabayaan? titulo sa pangalan mo ang nagpapalakas Sila na bukirin ang tanging kayamanan. sa’yo.

Kundi, ang bayang minsang mong pinangakuan ng pagbabàgo Diadem Pero binigo mo sa dulo. by

Eka

Water giveth and taketh life, Most things do.

When you trust the person with the crown, They give and take too.

The thing is unlike water they take more than they give, By the end you’re drowning in the endless lies, and their bottomless pockets.

Seeing it filled with all the riches stained with your blood and sweat.

No way to get up, Filled with regret.

Sometimes the water wakes you up too, and when you do you realize things...

The thing is crowns are made of jewels, blinding.

Oh, so, deceiving.

YOLO

ni Modernong Maria Clara

Hindi ko alam, kung nabubuhay ba ako para lang mamamatay O, nagpapakamatay ako, Para lang mabuhay.

“You only live once” ika nga nila.

Pero makinig ka, sapat na ang isang beses na buhay kung gagamitin mo sa wasto.

Kaya, sana huwag kang basta mabuhay lang.

Mabuhay kang may dahilan.

Graphics by Britney V. Bautista & Sofia Marie P. Paguagan

Ate V

Tirik ang Araw ‘Di inaasahang lumitaw Lalaking naka-uniporme Madilim na kulay bughaw Sinuot sa akin ang isang pulseras Kulay pilak, mahirap makalas Pilit akong isinasama ‘di mawari sa’n pupunta Ako’y pinagbantaan Binibigyang paratang Ni walang kaalam-alam Ang gaya kong isang mangmang Habang suot ko ang pulseras Ginamitan ako ng dahas Pilit na pinaaamin Sa kasalanang ‘di ako ang salarin

Unang Akala ni

ni Chaneng

Higit pa sa isang malalang sakit ang dulot nang mahigpit na paghawak sa leeg, Sa pagbusal sa bibig Upang hindi makatangis.

Saksi ako sa mga mumunting pag-iyak na imbes na patahanin ay kamay na bakal ang ibinusal.

Saksi ako Sa tahanan kong dati’y malaparaiso na ngayo’y naging palasyo ng mga payaso.

Saksi ako, Ngunit ayaw kong maging saksi lang.

Kung walang boses ang kayang sumigaw Sa malakomedyang pananaw, Ako ang titindig hindi para pumalakpak O humagalpak Kundi upang lumaban Dahil hindi isang sakit o kapabayaan ang papaslang sa akin.

Hindi.

Blue Bird

Isang malaking kahihiyan, Mamulat sa bayang, kasaysaya’y punong-puno ng kasinungalingan.

Mga minsang itinuring na bayani, Sila itong nagtaksil sa bayang inaapi.

Mga minsang naging simbolo ng pagahon, Ito ngayo’y nag sunod-sunuran sa dikta ng ‘di kaano-ano Sino nga kaya ang tunay na may sala, Silang mga naging parte ng madilim na kahapon, O tayong paulit-ulit nagpapaloko, Sa mga matatamis na salita ng isang trapo.

MAY PULA SA BANDILA ni Malaya

Kung magtatagpo ang kulay at salita Marahil asul ang matatagpuan Ng salitang ‘Malaya’ Gayunpaman ay uuwi Ang kasarinlan sa kan’yang tahanan Pula ang bintana’t bawat pintuan Mantsa na marahil ng dugo nang nakaraan Ngunit, higit pa sa pinagdaanan Ay panalanging ‘wag nang maranasan Lupiging muli Lupang sinilangan.

Paboritong kwento ni

Sabik ako sa kwentong tagumpay.

Lalo na kung hinulma ito ng pagkabigo, dumaan sa maraming pagsubok, at nakamit dahil sa pagod at sakripisyo.

Sabik akong marinig kung paano nito binuo ang iyong pagkatao, pinatatag ang iyong puso, at kung paano ka nagtiwala na balang araw ay kakayanin mo.

Bula

ni Ligaya

Inaasam-asam na kasarinlan ay nakamtan ng ating bayan, Sa matagal na panahong inalipin ng mga dayuhan, Sa wakas ang bansa’y nagdiwang ng kanyang kaarawan, Muling pagkasilang ng lupang tunay na hinirang, Ngunit tulad ng ibang bagay, pansamatala lamang ang iniwang kapayapaan, Hindi mawari kung mga mestiso nga ba ang imahe ng mga dayuhan, O, kapwa Pilipinong nagpapaalipin sa kapangyarihan, Ang iginawad na kalayaa’y tila naging bulang mabilis na lumisan.

news

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

Media Literacy webinar highlights Democracy Resilient Society

ELECTION CREDIBILITY On the other hand, James Jimenez, spokesperson of the Commission on Elections (COMELEC) shared the factors that compromise the credibility of electoral processes in the country.

According to Jimenez, external sources are created by people who allegedly wanted to sabotage the COMELEC’s credibility and take away the confidence of the public in the electoral process.

Also, there are internal weaknesses which are caused by the COMELEC, such as unpredictable appliance rules as well as insufficient transparency during election; however, the office acknowledged the mentioned mistakes and willing to correct it as a room for improvement.

“Yung natutunan ko na magagamit talaga ay yung tungkol sa fact-checking, kasi sa rami na ng information ay minsan hindi na masabi kung alin ang totoo. To fact-check is very applicable in choosing better leaders, bago pumili ay tingnan muna kung alin sa mga information nila ang tama at mali,” said Peter Moreno, BS Education. [G]

11

DEVELOPMENT COMMUNICATION

Turning opinions into votes

by Sofia Marie P. Paguagan Guiding Cavite State University students to become wiser voters, Philippine Press Institute organized a webinar themed “Media and Information Literacy: Towards a Democracy Resilient Society (A Scholastic Outreach Program on Voter Education)”, via Zoom and Facebook Live, Feb. 26.

Prof. Edmund Tayao, executive director of Local Government Development foundation, talked about political reform and the importance of critical thinking in choosing a leader every election in order to break the existing system in the Philippine government.

“What we need is to have something that is institutionalized, we need policies and programs that are formulated objectively and augmented objectively as well, we need a leadership that is based on experience, we can’t just have anyone because of popularity,” said Tayao.

In addition, Dr. Hemmady Mora, dean, Department of Journalism in Polytechnic University of the Philippines, discussed the importance of media literacy to fight propaganda that circulates in social media, and how it is associated in building resilient democracy.

On the other hand, Merinette Retona, reporter, Vera Files, provided different methods of fact-checking using accessible sites such as google, where researchers must open at least three search tabs to verify a particular information.

“Fact-checking demands you to read from various sources to dig deeper and to check everything,” said Retona.

Moreover, Carmela Fanbuena, executive director of Philippine Center of Investigative Journalism, explained that students can contribute in attaining resilient democracy using the power of technology to produce factual information in social media and to influence others in terms of casting their votes wisely.

Furthermore, Coralyn Arguillas, editor-in-chief, MindaNews, discussed the value of being discerning in choosing and electing leaders to prevent the continuance of political dynasty.

T HE GAZ ETTE

by Marque Earl B. Deferia

welfare of our country,” said Guanzon.

More than 60 million voters have already registered for the upcoming 2022 National Election. Yet, the Commission on Election (COMELEC) is still hoping for the remaining numbers of Filipino voters to get ready for the big day.

Voting. A word originated from Latin and defined by Merriam Webster as an expression of opinion or preference, also considered as a civic duty and a method widely used to elect leaders but, why does every single vote matter? And why is it a need to realize how important our participation is in choosing our leaders?

Cliché as it may sound, but youth is indeed the hope of the Fatherland . They are the nation’s future builders. Thus, they should take their rightful place in securing the quality of life that every Filipino deserves regardless of economic status. They have to be well-informed, educated, and guided to choose only what’s best for the country.

Targeting the Numbers Early this January, the Commission on Elections (COMELEC) has already recorded over 58 million Filipino registered voters for the upcoming 2022 National Elections. While the election on May 9, 2022 is fast approaching, the COMELEC is targeting to have four million additional voter registrants before the closing of registration on September 30.

Likewise, the National Statistics Office estimated that around 2.7 million Filipinos will turn 18 years old on or before May 13 next year. With these numbers, the youth indeed has a huge role to play. However, the biggest challenge is how to convince them to get registered.

Meanwhile, in a national television interview, Rowena Guanzon, COMELEC commissioner, expressed her concerns in the gradual registration of the first time voters who are mostly the youth. As of January, eight months before the closing of registration, only around 1 million had registered so far.

“These voters (new) are critical mass base. They can already elect a president, vice president, senators, and the like so they must devote themselves because we cannot afford to lose any vote for the

Wi l l h e l m i n a Cabo of the UP National College of Public Administration, and Governance and several studies said that Millennial and Z generation are representing nearly 50% of the voters’ population, making them the biggest population of voters in

the next election. Moreover, a 2018 Far Eastern University Public Policy Center Study found that college students have a great impact in voting results if they are socially aware and engaged in their civic duties.

Accordingly, the COMELEC is conducting various webinars specially intended to educate young voters, its website also answers inquiries and allows interested participants to have access in their scheduled online activities.

There is still a short time to mark the thumbs. Electronic and non-electronic modes of registration have been put in local COMELEC offices to accommodate the potential number of voters while the pandemic continues to affect the mobility of the public.

In response to the limited satellite registration offices due to the pandemic, the voters’ registration has been made easier ever since the COMELEC initiated to launch iRehistro, an online platform where voters can fill out the necessary information that will be needed before scheduling an appointment in a local COMELEC office. So, there is no more excuse to save us from not registering ourselves and cast our votes hoping for positive change in 2022.

In its latest update, COMELEC informed the public that since the launch of Irehistro, the number of voters has significantly increased and paved the way for a total of 1, 578,935 registered first-time voters as of April 15,2021.

To the delight of COMELEC, early this June, their expected number for first time voters was already met as four million was added to the voter's list.

The unofficial total number of first time voters for the 2022 polls has a huge difference in terms of margin compared to the last registration period held from August to September 2019 that only recorded below 50 percent which was meant for Sangguniang Kabataan supposed election.

T h i s pandemic should not be a hindrance to exercise our civic duty, instead, we should prove that the youth still sparks hope for change. More importantly, this time critical voters are needed to be shaped as they will be part of the decision making that will affect our lives for the next six years under a new administration. As youth, we always have the power to make a difference; our opinions will remain opinions in social media unless we take action. [G]

for a cause.

The said fundraising event aimed to raise monetary donations to help their fellow students in their department who are in need of aid to continue their studies in the new mode of learning.

The organization also promoted their students’ artworks wherein 20% of the proceeds will be given to the fundraising activity.

Moreover, the Educ Circle aspired to raise Php 10, 000 for the chosen 23 TED student-beneficiaries of the activity.

As of Feb. 21, the Educ Circle has accumulated Php 6, 100 from their event.

Educ Circle is the recognized academic organization exclusive for the Teacher Education Department of Cavite State University-Main Campus.

“Para sa aking mga kapaTED, asahan niyo po na gagawin ng Education Circle ang lahat ng aming makakaya upang makatulong sa mga kapwa naming magaaral,” said Leo Angelo Q. Austria, Education Circle president. [G]

Facing Adversities: Accepting the Challenge The COMELEC gave assurance that the 2022 National Election would push through amidst pandemic but would adhere to the health protocols. Thus, the Resolution Number 10674 or the Protocols on the Conduct of the System of Continuing Registration of Voters, Institutionalizing the Health and Safety Standards under the New Normal was promulgated. The resolution includes instruction in conducting and identifying registrants upon the voting day.

“While the pandemic may not be over by the next year and the health and safety protocols are still to be observed, the election will push through,” said Sheriff Abas, COMELEC Chairman.

As of now, the COMELEC has been holding several meetings to ensure that there is no postponement of the election.

It's Now or Never Meanwhile, in the University setting, year after year, it is a constant struggle to engage students to participate in the electoral process. For the past five years in the Central Student Government election in Cavite State University-Main, the highest voter turnout was only 35 percent with two officially announced failure of election in 2016 and 2017.

This suggests that the majority of the students has no interest in voting for the highest student government body that is responsible for representing the student sector.

Educ Circle launches online fundraising event

by Bianca P. Portuguese

To extend help for fellow education students who are struggling financially in their online classes, Education Circle (Educ Circle) conducted a Facebook live concert titled, “PISONET: Drop a coin for minutes of exploration.

Donate a coin and you can give access to education,” Feb. 21.

The virtual concert was filled with performances from the Teacher Education Department (TED) students as well as from different colleges and organizations, showcasing their talents

Graphics by Kristine Mae P. Fernadez & Page Design by Immanuelle G. Reyes

12

T HE GAZ ETTE

ENTERTAINMENT

VOL XXV NO. 2 SPECIAL ONLINE ISSUE

Graphics by Kristine Mae P. Fernadez & Page Design by Immanuelle G. Reyes

ONLINE SEMESTRE

Taong 2020 nang lumaganap ang COVID-19 sa bansa, kung kaya’t ipinag-bawal ang paglabas sa bahay. Pero kapag nag-comply ka na...

Teka’ Boss iba na po ata ‘yun?

Ayy’ mali ba? Sige ito na. Ipinag-bawal ang pakikisalamuha upang maiwasan ang pagkalat ng sakit kaya’t sa paghinto ng lahat nagsimula ang online class, ang aking kalbaryo sa CvSU.

Mga elementong sa CvSU ni’yo lang matatagpuan.

Nangangain ng oras, mistulang major subject sa bongga ng pinapagawa. (Rawr 2x)

Mga multong matagal nang nagtuturo ngunit sa bigayan lang ng grades nagpapaparamdam, yes ma’am sir!

Nag aanyong maaasahan ngunit, seen lang ang naipaparamdam, PNuno yern?

Maraming nagaganap sa paaralan na tila misteryong lumalaganap kahit may pandemya.

K I M O K S T AC ‘Tatak tsi’

‘Binhing boto’

DYIS ‘Ayuda lang!’

PROCOPIO

PROCOPIO