1974 - 2015
05
Θ Α ΛΕΙΑ - ΜΑΡ ΙΑ ΜΠ Ι Θ Α ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
οἴκ αδε Ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας
Μεταπολίτευση. Δημοκρατία. Λαΐκισμός. Παγκοσμιοποίηση. Ανάπτυξη. Ύφεση. Αλλαγή. “Ανήκομεν εις την Δύσιν” είχε πει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από το βήμα της βουλής όταν συζητιόταν η συμφωνία ένταξης της Ελλάδς στην ΕΟΚ. “Προτιμούμε να ανήκουμε εις τους Έλληνες”, αμέσως απάντησε ο Παπανδρέου. Μήπως βρισκόμαστε όμως ακόμα στο μεταίχμιο; Ο δρόμος για την επιβίωση είναι και θα είναι η ταυτότητα. Όχι μιας ταυτότητας εγκλωβισμένης και μίζερης, αλλά ανοιχτής. Προς την κοινωνία, τον κόσμο, τη πατρίδα. Ας επιστρέψουμε στην Πατρίδα, στο οίκαδε.
οἴκ αδε
Ένας σύντομος οδηγός νεοελληνικής ιστορίας
1974 — 2015
ΘΑ ΛΕΙΑ - ΜΑΡΙΑ ΜΠΙΘΑ
μέρος πέμπτο H μεταπολίτευση & το Σήμερα
01 02 03
Η μεταπολίτευση — Ο δικομματισμός — Τέλος Ψυχρού πολέμου — Εκσυγχρονισμός — Η νέα γενιά — Τα μνημόνια και το Δημοψήφισμα
Χρονολόγιο 1974 — 2015
Βιογραφίες Ανδρέας Παπανδρέου — Κωνσταντίνος Μητσοτάκης — Κωνσταντίνος Σημίτης — Κωνσταντίνος Α. Καραμανλής
04
Βιβλιογραφία
05
Υπόμνημα χαρτών & διαγραμμάτων
Ένθετα
Πυρκαγιές & Πλημμύρες — Η Δαμόκλειος σπάθη της Ελλάδας Οικονομικές κρίσεις στην Ελλάδα — Η “αμαρτωλή” δεκαετία του ‘80 Οικονομία: Το Ευρώ και η διεθνής Κρίση του 2008
Πρόσωπα
που αναφέρονται (με χρονολογική σειρά)
Κωνσταντίνος Καραμανλής: Έλληνας πολιτικός, τέσσερις φορές Πρωθυπουργός της Ελλάδας και δύο φορές Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας. Ρίτσαρντ Νίξον: Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Γεώργιος Παπαδόπουλος: Έλληνας αξιωματικός και δικτάτορας. Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ: Τούρκος Πρωθυπουργός Στυλιανός Γ. Παττακός: Έλληνας αξιωματικός (ταξίαρχος τεθωρακισμένων) και ένας από τους πρωτεργάτες του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου του 1967. Νικόλαος Μακαρέζος: Στρατιωτικός και πρωτεργάτης της χούντας. Ευάγγελος Μάλλιος: απότακτος αστυνομικός και βασανιστής της χούντας Ρίτσαρντ Γουέλς: ανώτερο στέλεχος της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφoριών CIA Πέτρος Μπάμπαλης: ανώτερος αξιωματικός και βασανιστής κατά την περίοδο της δικτατορίας. Ανδρέας Παπανδρέου: Γιός του Γεώργιου Παπανδρέου και Πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ιδρυτής του Κόμματος του ΠΑΣΟΚ. Κωνσταντίνος Μητσοτάκης: Έλληνας πολιτικός και Πρωθυπουργός της Ελλάδας Αθανάσιος Τσαλδάρης: Έλληνας Βουλευτής και Πρόεδρος της Βουλής Ρόναλντ Ρήγκαν: Κυβερνήτης της Καλιφόρνιας και Πρόεδρος των ΗΠΑ Μιχαήλ Γκορμπατσώφ: Πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης Γεώργιος Κοσκωτάς: Έλληνας επιχειρηματίας και πρώην τραπεζίτης. Το κεντρικό πρωταγωνιστικό πρόσωπο στο ομώνυμο σκάνδαλο. Γιώργος Πέτσος: Έλληνας πολιτικός και υπουργός με το ΠΑΣΟΚ Βασίλειος Α. Κόκκινος: Έλληνας ανώτατος δικαστικός που διετέλεσε πρόεδρος του Αρείου Πάγου. Δημήτρης Τσοβόλας: Έλληνας πολιτικός και δικηγόρος. Ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ. Στέλιος Παπαθεμελής: Δικηγόρος και υπουργός σε κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου. Άκης Τσοχατζόπουλος: Πολιτικός μηχανικός και πολιτικός. Υπήρξε για πολλά χρόνια βουλευτής και υπουργός του ΠΑΣΟΚ. Κωνσταντίνος Σημίτης: Έλληνας καθηγητής πανεπιστημίου και πρωθυπουργός της Ελλάδας Αμπντουλάχ Οτσαλάν: ιδρυτής και ηγέτης του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, γνωστού ως Ρ.Κ.Κ (Partiya Karkerên Kurdistanê) Μπιλ Κλίντον: Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Γιάννος Παπαντωνίου: Οικονομολόγος, πανεπιστημιακός και πολιτικός, υπουργός και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ
6
Μακαριστός Χριστόδουλος: Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σάββας Ξηρός: Μέλος της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη Αλέξανδρος Γιωτόπουλος: Ιδρυτικό στέλεχος και αρχηγός της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη Δημήτρης Κουφοντίνας: Μέλος της τρομοκρατικής οργάνωσης 17 Νοέμβρη Γιάννης Πρετεντέρης: Έλληνας δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Α. Καραμανλής: Πρωθυπουργός της Ελλάδας και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Γιώργος Α. Παπανδρέου: Πρωθυπουργός της Ελλάδας και πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Τάσσος Παπαδόπουλος: Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Κόφι Ανάν: Διπλωμάτης και γενικός γραμματέας του Ο.Η.Ε. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: πρωθυπουργός της Τουρκίας Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ: πολιτικός και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Τάσος Μαντέλης: Έλληνας δικηγόρος και υπουργός με το ΠΑΣΟΚ Κώστας Βαξεβάνης: Έλληνας δημοσιογράφος, εκδότης και συγγραφέας.
7
Λεξικό συντομογραφίες ΝΑΤΟ: Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου (Νοrth Αtlantic Τreaty Οrganizatiοn) ΗΠΑ: Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ΕΟΚ: Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα ΕΑΤ/ΕΣΑ: Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας, κύριο σώμα ασφαλείας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 17Ν: Τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη ΝΔ: Νέα Δημοκρατία, Πολιτικό Κόμμα ΠΑΣΟΚ ή ΠΑ.ΣΟ.Κ.: Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, Πολιτικό Κόμμα ΕΣΣΔ: Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ΟΤΑ: Οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης ΟΑΕ: Οργανισμός ανασυγκρότησης επιχειρήσεων ΜΑΤ: Μονάδες Αποκατάστασης Τάξης, ειδικές αστυνομικές μονάδες της Ελλάδας ΠΓΔΜ: Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης ΟΝΕ: Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης ΜΜΕ: Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ΔΝΤ: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ΟΑΚΑ: Ολυμπιακός Αθλητικό Κέντρο Αθηνών ΑΕΠ: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΔΕΘ: Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, ετήσια εμπορική εκθεσιακή εκδήλωση ΕΕ: Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΚΤ: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ΚΚΕ: Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος ΣΥΡΙΖΑ ή ΣΥ.ΡΙΖ.Α: Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς, Πολιτικό Κόμμα ΑΤΜ: Αυτόματο Μηχάνημα Ανάληψης (Automated Teller Machine)
8
διευκρινήσεις Ριζοσπάστης: πολιτική εφημερίδα του ΚΚΕ: Αλ Κάιντα: ένοπλη τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμιστών Standard&Poor’s: Αμερικανική εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Οίκος αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας. Ευρωζώνη: Η Νομισματική ένωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με κοινό όνομα το Ευρώ. Eurostat: Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία Eurogroup: “Ευρωομάδα”, ανεπίσημη σύσκεψη των Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης Grexit: Από τις λέξεις “greek” και “exit”, εκφράζει την πιθανότητα μιας ελληνικής εξόδου από την Ευρωζώνη. Ο οικονομολόγος Βίλεμ Μπούιτερ χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο το 2012.
9
/ ΠΡ ΩΤΟΝ ΒΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛ ΕΥΘΕΡΊΑ
οἴκαδε
10
1974
2015
17 Νοεμβρίου 1974 Μετά την πτώση της Δικτατορίας των συνταγματαρχών, στην πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου, πραγματοποιούνται και οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στην Ελλάδα. Ο Κ. Καραμανλής εκλέγεται πρωθυπουργός με συντριπτική πλειοψηφία.
Όλα αλλάζουν.
300
Στη καινούργια εποχή συντελούνται κοσμοϊστορικές αλλαγές. Ο Ρ. Νίξον, γίνεται ο πρώτος πρόεδρος της Αμερικής που παραιτείται, λόγω της συμμετοχής του στο σκάνδαλο Watergate. Λήγει ο πόλεμος του Βιετνάμ, Ανατολικό και Δυτικό Μπλοκ προσεγγίζονται και υπογράφουν την τελική πράξη για την ασφάλεια στην Ευρώπη. Μέσα σε λίγο καιρό, και η τελευταία δικτατορία στην ήπειρο του “Ελεύθερου κόσμου” θα ανατραπεί και θα αποδημήσει εις κύριον.
Εκλογές 1974
*Ενισχυμένη Αναλογική
Νέα Δημοκρατία
54,37%
Ένωσις Κέντρου-Νέες Δυνάμεις
20,42%
Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα
13,58%
Ενωμένη Αριστερά Νόμιμος πληθυσμός : 6.241.066 Ψήφισαν: 4.963.558
11
9,47%
οἴκαδε
Όλα αλλάζουν. Ο χρόνος κυλά, γλιστρά μέσα από τα χέρια μας, καθώς προσπαθούμε να τον ελέγξουμε. Θόρυβος, μουσική, εικόνες, αρώματα, χρώματα, αλήθειες, ψέματα, μύθοι. Σίριαλ, υπερπαραγωγές, ψηλά κτίρια, τηλέφωνα με κυκλικά καντράν, μικρά κασετόφωνα: στοιχεία που συνθέτουν μια νέα πραγματικότητα σε μια Ελλάδα υπό μεταβατικό στάδιο.
Η Μεταπολίτευση ως κρίσιμη αφετηρία για την αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών, εκφράζει τη μετάβαση σε μια περίοδο πολιτικής και κοινωνικής ομαλότητας. Τι εννοούμε όμως με τον όρο “μεταπολίτευση”;
Αναζητείται πλέον ένα μέλλον δίχως φόβο, και πλήρη άγνοια.
Στη συλλογική μνήμη, ο όρος ορίζει την “μεταδικτατορική” περίοδο, η οποία φτάνει μέχρι και τη λήξη του “ψυχρού πολέμου”. Όμως για πρώτη φορά χρησιμοποιείται από τον Δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο, ένα χρόνο πριν την κατάρρευση της χούντας. Ορίζει “Μεταπολίτευσιν” ότι είχε επακολουθήσει τη διαδικασία κατάργησης της Βασιλείας, και για το κοινό προσλαμβάνει αρνητικό πρόσημο. Αργότερα, ο Κ. Καραμανλής, στους πρώτους μήνες της κυβέρνησης εθνικής ενότητας, τη χρησιμοποιεί ως την “αβίαστη” παράδοση της εξουσίας από τις ένοπλες δυνάμεις στην πολιτική ηγεσία, σηματοδοτώντας την “Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία”.
“Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις, πονεί.” Γ. Σεφέρης, Ημερολόγιο καταστρώματος Γ’
Κάνε με να ξεχάσω, λήθη. Πέσ’ το και έγινε.
12
1974
2015
Υποπερίοδοι Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας:
Νέα Δημοκρατία
Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής
1974 — 1980
Νέα Δημοκρατία
Γεώργιος Ράλλης
1980 — 1981
Ανδρέας Παπανδρέου
1981 — 1989
ΠΑΣΟΚ Νέα Δημοκρατία — Συνασπισμός
Τζανής Τζαννετάκης
02.07.1989 έως 11.11.1989
Υπηρεσιακή κυβέρνηση
Ιωάννης Γρίβας
11.10.1989 έως 23.11.1989
Οικουμενική κυβέρνηση
Ξενοφών Ζολώτας
23.11.1989 έως 11.04.1990
Νέα Δημοκρατία
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης
1990 — 1993
ΠΑΣΟΚ
Ανδρέας Παπανδρέου
1993 — 1996
ΠΑΣΟΚ
Κωνσταντίνος Σημίτης
1996 — 2004
Κωνσταντίνος Α. Καραμανλής
2004 — 2009
Γεώργιος Α. Παπανδρέου
2009 — 2011
Λουκάς Παπαδήμος
11.11.2011 έως 17.05.2012
Παναγιώτης Πικραμμένος
17.05.2012 έως 21.06.2012
Νέα Δημοκρατία ΠΑΣΟΚ ΠΑΣΟΚ, Νέα Δημοκρατία, Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός Υπηρεσιακή κυβέρνηση Νέα Δημοκρατία ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ
Αντώνης Σαμαράς
2012 — 2015
Αλέξης Τσίπρας
2015 — 2019
13
οἴκαδε
Η διαδικασία μετάβασης σε μια πραγματικά συνταγματική αντιπροσωπευτική Δημοκρατία, κρίνεται μια ιδιαίτερα δύσκολη αποστολή.Αν και οι στρατιωτικοί είχαν παραδώσει την εξουσία, υποστηρικτές της δικτατορίας παραμένουν ακόμα σε καίριες θέσεις. Οι ένοπλες δυνάμεις βρίσκονται σε χαώδη αποδιοργάνωση, η οικονομία έχει πληγεί από τις αλλεπάλληλες πετρελαϊκές κρίσεις και την ασθματική διακυβέρνηση της δικτατορίας, η κοινή γνώμη πιέζει ασφυκτικά για μαζική εξόντωση των ενόχων του πραξικοπήματος και απεξάρτηση της χώρας από την σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ.
Σε κυβερνητική ανακοίνωση αναφέρεται ότι: “[…] το ΝΑΤΟ αποδείχθηκε ανίκανο να παρεμποδίσει την Τουρκία από την εξαπόλυση νέας βάρβαρης και απρόκλητης επίθεσης κατά της Κύπρου. […] Το ΝΑΤΟ δεν έχει επομένως λόγο ύπαρξης και δεν μπορεί να εκπληρώσει το σκοπό για τον οποίο συνεστήθη, αφού δεν μπορεί να αποτρέψει τον πόλεμο μεταξύ δύο μελών του.” Καθώς μια ένοπλη σύρραξη με τη Τουρκία είναι αδύνατη σε αυτό το σημείο, γίνεται προσπάθεια εξισορρόπησης δυνάμεων στο Αιγαίο με διπλωματικά μέσα, εκμεταλλεύοντας τα αισθήματα ενοχής Ευρώπης και Αμερικής για την αδράνειά τους στη διάρκεια της Δικτατορίας.
14 Αυγούστου 1974 Η κυβέρνηση κινείται γρήγορα για να παγιώσει τον έλεγχο πάνω σε ένοπλες δυνάμεις και κρατικό μηχανισμό. Λίγες μέρες μετά την Τούρκικη εισβολή στη Κύπρο, αποσύρει τη χώρα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.
14
05
η “νέα” δημοκρατία
η μεταπολίτευση
Εποχή Καραμανλή
Από τον Ιούλιο του 1974, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και οι συνεργάτες του βρίσκονται στη δίνη μιας κρίσης, στα πρόθυρα ενός ελληνοτουρκικού πολέμου με ένα κράτος υπό διάλυση.
05 η μεταπολίτευση
/ H “NEA” Δ ΗΜΟΚΡΑΤΊΑ
1974 2015
15
οἴκαδε
23 Σεπτεμβρίου 1974 Μετά από 27 χρόνια παρανομίας, νομιμοποιείται με νομοθετικό διάταγμα το ΚΚΕ. Ο Κ. Καραμανλής καταργεί τον διαβόητο νόμο “509”, βάσει του οποίου εκδιώχθηκαν, βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν χιλιάδες πολίτες για τις “αριστερές” τους ιδεολογίες. Ο ίδιος ο Καραμανλής που μετά τον εμφύλιο ως πρωθυπουργός επεδίωκε την καταστολή της αριστεράς, τώρα την ενσωματώνει στο πολιτικό σύστημα, σε μια κοινωνία εθνικής συμφιλίωσης, αποκομμένη από τους μετεμφυλιακούς αποκλεισμούς. Δύο μέρες μετά ο “Ριζοσπάστης” επανακυκλοφορεί, νόμιμα πλέον, με ένα σκίτσο στο πρωτοσέλιδο που γράφει: “Σας παρακαλώ, κύριε, με τσιμπάτε;”
Δημοψήφισμα 1974 08.12.1974
Βασιλευόμενη Δημοκρατία Αβασίλευτη Δημοκρατία
69,18% 30,82%
Συνολικά: 6.250.379 ψηφοφόροι
08 Δεκεμβρίου 1974 Επιβαλλόμενη από τις προστάτιδες δυνάμεις ως τίμημα για την ανεξαρτησία, η μοναρχία αποτελούσε πάντα πηγή πολιτικής αστάθειας. Και πλέον φτάνει στο τέλος της.
Η δια παντός επίλυση των ζητημάτων διχόνοιας της Ελλάδας, έχει κατά το ήμισυ πραγματοποιηθεί.
Στο τελευταίο δημοψήφισμα πριν από αυτό του 2015, καθορίζεται η μορφή του πολιτεύματος ως αβασίλευτη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Στο τέλος της ημέρας, οι Έλληνες θα βγουν στους δρόμους να πανηγυρίσουν την οριστική νίκη της Δημοκρατίας. Για τα επόμενα επτά χρόνια, το πολιτικό σύστημα θα λειτουργήσει αποτελεσματικότερα από κάθε άλλη εποχή.
Τώρα σειρά έχει: η Μοναρχία.
16
1974
2015
Στο νέο κεφάλαιο στην πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της χώρας, ο πρωθυπουργός επισκέπτεται τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, συμπεριλαμβανομένου και της Βουλγαρίας, στην πρώτη ελληνοβουλγαρική συνάντηση κορυφής μετά από σχεδόν έναν αιώνα. Η αποχώρηση από το ΝΑΤΟ, αν και δεν προκάλεσε σοβαρές πιέσεις στους συμμάχους, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι έδωσε περισσότερες ελευθερίες στις διπλωματικές κινήσεις της Ελλάδας, καθιστώντας πιο εύκολη την προσέγγιση κρατών υπό την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης. Ταυτόχρονα, ο πρωθυπουργός θα εξασφαλίσει σημαντικές συμφωνίες επισκεπτόμενος την Ουάσινγκτον, τη Μόσχα, την Αίγυπτο, τη Συρία, το Ιράν, τη Σαουδική Αραβία, και το Πεκίνο. Οι επαφές αυτές θα αναδείξουν την Ελλάδα ως μια ισχυρή παρουσία στη διεθνή πολιτική, και το πλέον οργανικό τμήμα του δυτικού κόσμου.
Η Νέα “Μεγάλη Ιδέα” 11 Ιουνίου 1975 Ένα νέο Σύνταγμα τίθεται σε ισχύ, ικανό να αντιμετωπίσει την κρίση των θεσμών και να εδραιώσει τη δημοκρατία στην Ελλάδα. Το σύνταγμα του 1975 ισχύει μέχρι και σήμερα, με κάποιες αλλαγές ύστερα από τις αναθεωρήσεις του 1986, 2001, 2008. 24 ώρες μετά, κατατίθεται η επίσημη αίτηση της χώρας για πλήρη ένταξη στην ΕΟΚ. Όνειρο ζωής για τον πρωθυπουργό, η ένταξη με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, και η γενικότερη στροφή προς την “Ενωμένη” Ευρώπη, αποτελούν για εκείνον τον μόνο τρόπο, ώστε να διασφαλιστεί η δημοκρατική ομαλότητα και να εξισορροπήσει την επιρροή των ΗΠΑ στη χώρα.
26 Ιανουαρίου 1976 Ξεκινά στην Αθήνα η πρώτη διαβαλκανική σύσκεψη πολυμερούς συνεργασίας, μετά από πρωτοβουλία του Κ. Καραμανλή. Ο Έλληνας πρωθυπουργός καλεί και την Τουρκία να μετέχει, δείχνοντας ξεκάθαρα την στάση του για συνεργασία, μετά την απεχθή εισβολή στην Κύπρο και την κατάληψη ενός μέρος του νησιού. Το περιβάλλον εύθραυστο. Επικίνδυνο. Η Ελλάδα ακροβατεί με επικίνδυνους ελιγμούς. Η Τουρκία είναι η κύρια απειλή.
Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο δρόμος είναι πλέον ανοιχτός για την επανενεργοποίηση της συμφωνίας σύνδεσης με ΕΟΚ. Σε αυτό το πλαίσιο, η εξωτερική πολιτική υφίσταται ευρεία αναμόρφωση και η διπλωματία χαρακτηρίζεται ως η πιο εξωστρεφής απ’ όλες τις κυβερνήσεις που έχουν περάσει έως τότε.
17
οἴκαδε Η πίεση από τη γείτονα χώρα κλιμακώνεται στο Αιγαίο καιδημιουργεί νέο πρόβλημα ασφάλειας.
06 Αυγούστου 1976
Τούρκος πρωθυπουργός Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, “Ελευθεροτυπία”, 16 Ιουλίου 1976
Ο Κ. Καραμανλής συχνά συγκρίνεται με τον Ελ. Βενιζέλο, για το ηγετικό του προφίλ και την προσωπικότητά του ως εκσυγχρονιστής του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Πρόκειται για μια σύγκριση που από νωρίς είχε υπόψη του ο ίδιος. Τα θετικά αποτελέσματα της εξωτερικής του πολιτικής, θα συμβάλλουν στην αποκλιμάκωση της κρίσης, καθώς η κυβέρνηση καταφέρνει να βρει έμμεσα στήριγμα στα γειτονικά κράτη.
“Ευτυχώς, έξω πάμε καλά”, όπως έλεγε και ο ίδιος. Καθώς συνεχίζεται η ένταση με τη Τουρκία, υπάρχει ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να επιλυθεί άμεσα στο εσωτερικό της χώρας. Τα κατάλοιπα της χούντας βυσσοδομούν κατά της Δημοκρατίας. Όταν συλλαμβάνονται οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος, φιλοχουντικοί αξιωματικοί ετοιμάζουν τη κίνησή τους. Το “Πραξικόπημα της Πιτζάμας”, που ονομάστηκε έτσι επειδή οι επίδοξοι “κινηματίες” συνελήφθησαν νύκτα, καταστέλλεται πριν καν εκδηλωθεί, αλλά αποδεικνύει ότι ο κίνδυνος είναι υπαρκτός. Οι πολίτες μάταια επιζητούν την αυστηρή τιμωρία των “τυράννων”. Η κάθαρση δεν έρχεται ποτέ.
18
05
“Η Τουρκία ουδέποτε θα συναινέσει σε κατάσταση που εμφανίζει την Ελλάδα διεκδικούσα ολόκληρο το Αιγαίο σαν δική της λίμνη. Σε περίπτωση επέμβασης στην αποστολή του “Χόρα” στο Αιγαίο, η Τουρκία θα ανταποδώσει την επέμβαση”
η μεταπολίτευση
Οι Τούρκοι αμφισβητούν τα ελληνικά χωρικά ύδατα στέλνοντας το ερευνητικό σκάφος “ΧΟΡΑ”, με το πρόσχημα των ερευνών. Οι δύο χώρες θα έρθουν στα πρόθυρα του πολέμου, καθώς η Τουρκία εκδηλώνει απαιτήσεις για συνεκμετάλλευση της υφαλοκρηπίδας με την Ελλάδα.
05 η μεταπολίτευση
/ Η “Α ΠΟΧΟΥΝΤΟΠΟΊΗΣΗ” ΤΟΥ ΚΑ ΡΑ ΜΑ ΝΛ Ή
1974 2015
19
οἴκαδε
02 Ιουλίου 1975 Η Επταετή δικτατορία χαρακτηρίζεται από το ανώτατο δικαστήριο ως “στιγμιαίο”αδίκημα. Πολλά στελέχη της χούντας θα αθωωθούν, ελάχιστοι θα καταδικαστούν, πολλές οι επιεικείς και εξαγοράσιμες ποινές.
Το γεγονός ότι η κυβέρνηση μετέτρεψε τις θανατικές καταδίκες σε ισόβια υποδηλώνει πιθανώς την ανησυχία του πρωθυπουργού για τον κίνδυνο επανάληψης μιάς άλλης “δίκης των Έξι”, η οποία δηλητηρίασε τον πολιτικό βίο του μεσοπολέμου, μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Στη προσπάθειά του όμως αυτή, η τρομακτική επιείκεια του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης οπλίζει το χέρι της τρομοκρατίας. Οι ποινές των βασανιστών στρατιωτικών και των υφισταμένων τους ΕΣΑτζήδων περιορίζονται σε ελάχιστα χρόνια, μήνες ή ακόμα και στην αθώωσή τους. Αδυνατώντας να συμβιβαστεί η κοινή γνώμη, δημιουργείται σάλος, με μύρια ευθυνών να επιρρίπτονται στη κυβέρνηση.
Στη διάρκεια του 1975, θα διεξαχθούν οι δίκες για Γ. Παπαδόπουλο, Στ. Παττακό, και Ν. Μακαρέζο, η δίκη για το Πολυτεχνείο, για το Πραξικόπημα του Φεβρουαρίου του ‘75, και για τους Βασανιστές της ΕΑΤ/ΕΣΑ.
23 Αυγούστου 1975 Ο πρόεδρος του δικαστηρίου ανακοινώνει την απόφαση στην οποία επιβάλλεται η θανατική ποινή στους πραξικοπηματίες. Αυθημερόν όμως μετατρέπεται σε ισόβια δεσμά. Στις σφοδρές αντιδράσεις και στην έντονη δυσαρέσκεια που ακολούθησε, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απαντά δύο μέρες μετά:
“Οταν
ομιλούμε
για
ισόβια δεσμά, εννοούμε ισόβια δεσμά”.
20
1974
2015
Για το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 Μηνύθηκαν και διώχθηκαν 112 αξιωματικοί “Πρωταίτιοι” κρίθηκαν και παραπέμφθηκαν σε
δίκη 24 από αυτούς. Δικάστηκαν οι 21 3 διέφυγαν στο εξωτερικό
2 αθωώθηκαν Επιβλήθηκαν ποινές από 5 χρόνια φυλάκιση μέχρι ισόβια Πολλοί αποφυλακίστηκαν “προς αποτροπήν ανηκέστου βλάβης της υγείας τους”.
Βασανιστές στρατιωτικοί & αστυνομικοί Παραπέμπονται 99 σαν βασανιστές καταδικάζονται 62 34 αθωώνονται Ποινές 4 μήνες μέχρι 23 χρόνια Μεμονωμένοι στρατιωτικοί δικάστηκαν και σε άλλα δικαστήρια, αλλά δεν είναι κανένας στη φυλακή.
Οι δίκες και οι καταδίκες των υπευθύνων της χούντας 21
05
η μεταπολίτευση
/ 1 7 ΝΟΕΜΒΡΗ
οἴκαδε
22
1974
2015
05
η μεταπολίτευση
23 Δεκεμβρίου 1976
‘Ωρα 10:30 μ.μ.
Το οικοδόμημα της εθνικής ενότητας τραντάζεται. Στο Παλαιό Φάληρο, δολοφονείται ο απότακτος αστυνομικός και βασανιστής της χούντας Ευάγγελος Μάλλιος. Ένα χρόνο νωρίτερα, είχε δολοφονηθεί ο σταθμάρχης της CIA στην Ελλάδα, Ρίτσαρντ Γουέλς με τρεις σφαίρες στο στήθος. Όμως η Αστυνομία δεν είχε δώσει ιδιαίτερη βάση στην ανάληψη ευθύνης από μια άγνωστη ως τότε οργάνωση με την επωνυμία “Επαναστατική Οργάνωση 17 Νοέμβρη”. Δίπλα από το πτώμα του Μάλλιου ένα σημείωμα της οργάνωσης ομολογεί: “Αποφασίσαμε να εκτελέσουμε παραδειγματικά έναν από τους κύριους αρχιβασανιστές, τον πασίγνωστο Ευάγγελο Μάλλιο. [...] Μαζί με τους ομοίους του, Λάμπρου, Μπάμπαλη, Καραπαναγιώτη, ήσαν τα αφεντικά στα μπουντρούμια της Μπουμπουλίνας και της Μεσογείων. Χιλιάδες αγωνιστές υπέφεραν στα χέρια τους. Κανένας θεσμός δεν μπόρεσε να τους τιμωρήσει. [...] Αν και πολλοί αξιωματικοί, ανάμεσά τους και ο Μάλλιος, κατηγορήθηκαν για τα βασανιστήρια, δικάστηκαν επιεικώς και σχεδόν έμειναν ατιμώρητοι”. Η κυβέρνηση Καραμανλή επιθυμεί να τελειώσει όσο πιο γρήγορα γίνεται την “αποχουντοποίηση”, με απομάκρυνση των συνεργατών της χούντας σε όλους τους τομείς. Οι βλέψεις της είναι σταθερά επικεντρωμένες στην αντιμετώπιση της Τουρκίας, στην οικονομική ανασυγκρότηση και στην επίσπευση της εισδοχής της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
23
17Ν
οἴκαδε
O Κ. Καραμανλής αφοσιώνεται όλο και λιγότερο στην αντιμετώπιση των ζητημάτων εσωτερικής πολιτικής. Αποκαθιστώντας την πολιτική ισορροπία της χώρας, πέφτει θύμα της ίδιας του της επιτυχίας.
05
η μεταπολίτευση
20 Νοεμβρίου 1977 Ένα χρόνο νωρίτερα από αυτόν που ορίζει το σύνταγμα, θα διεξαχθούν εκλογές, στα αποτελέσματα των οποίων η δημοτικότητα της Ν.Δ. θα πέσει κατακόρυφα και το νεοϊδρυθέν ΠΑ.ΣΟ.Κ (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα) του Ανδρέα Παπανδρέου αναδύεται ως ο κύριος αντιπολιτευτικός πόλος και μελλοντικός διεκδικητής της εξουσίας.
Ένα “κίνημα” το οποίο διαμορφώθηκε μέσα από ριζοσπαστικούς κόλπους και ακολούθησε το ευρύτερο ιδεολογικό περιβάλλον των νέων παρατάξεων του δυτικού κόσμου, το πρώιμο ΠΑ.ΣΟ.Κ χαρακτηρίζεται από λαϊκιστική δημαγωγία, σοσιαλιστική ρητορεία και έντονο εθνικισμό, ενάντια σε ΗΠΑ, σε ΝΑΤΟ, ΕΟΚ, δυτικό κόσμο. Σε μία περίοδο οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών, απευθύνθηκε σε ομάδες που είχε παραμελήσει η Ν.Δ, δημιουργώντας ένα δίπολο ανάμεσα στους “προνομιούχους” και “μη-προνομιούχους” οι οποίοι γίνονται και αντικείμενο εκμετάλλευσης της ολιγαρχίας και εξωτερικών “μονοπώλιων”.
300 Εκλογές 1977
*Ενισχυμένη Αναλογική
Νέα Δημοκρατία
41,84%
Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα
25,34%
Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου
11,95%
Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας
9,36%
Άλλα 10,62% Νόμιμος πληθυσμός : 6.679.458 Ψήφισαν: 5.193.891
24
2015
η μεταπολίτευση
1974
“Η Ελλάς ανήκει εις τον Δυτικό κόσμο” Κ. Καραμανλής
“Προτιμούμε να ανήκουμε εις τους έλληνας”. 05
Α. Παπανδρέου Ομιλία στη Βουλη, 1977
25
οἴκαδε
29 Μαΐου 1979 Το όραμα του Κ. Καραμανλή γίνεται πραγματικότητα. Στο Ζάππειο μέγαρο, η Ελλάδα γίνεται το 10ο μέλος της ΕΟΚ. Ένα χρόνο μετά, η χώρα επιστρέφει και στη συμφωνία του ΝΑΤΟ.
05 Μαΐου 1980 Ο Κ. Καραμανλής εκλέγεται πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Γ. Ράλλης αναλαμβάνει την πρωθυπουργία. Ο Καραμανλής έκανε ότι μπορούσε για να αναστήσει το χαμένο ελληνικό γόητρο, όμως όταν χάνεται η χαρισματική του προσωπικότητα, το κόμμα αδυνατεί να αποκρούσει την πρόκληση του Α. Παπανδρέου.
η μεταπολίτευση
“ΕΟΚ ΚΑΙ ΝΑΤΟ ΤΟ ΙΔΙΟ ΣΥΝΔΙΚΑΤΟ” διαδηλώνουν με μαχητικά συλλαλητήρια το ΚΚΕ και το ΠΑΣΟΚ.
Ενώ πλησιάζει η ημέρα των εκλογών, η προπαγάνδα και η πόλωση στον τύπο γίνεται ολοένα και πιο έντονη, ταυτόχρονα με την ανάπτυξη μιας περίεργης νότας θρησκευτικής φαντασίωσης. “ Έλληνες, φυλαχτείτε!” γράφουν οι εφημερίδες, υποστηρίζοντας ότι υπάρχει κίνδυνος αλλαγής, ακόμα και καθεστώτος, εάν το ΠαΣοΚ διαδεχθεί την ΝΔ. Το ΠαΣοΚ για την ΝΔ εκπροσωπεί το απόλυτο κακό. “Το “κίνημα” του κ. Παπανδρέου δεν παρέχει καμία εγγύηση ότι θα διατηρηθούν οι καταστάσεις που μόνο η Νέα Δημοκρατία εγγυάται σήμερα. […] Το ΠΑΣΟΚ δεν παρέχει καμία εγγύηση ότι θα επιβιώσει η Δημοκρατία. Δεν παρέχει καμία εγγύηση ότι αν το φέρουμε κάποτε στη εξουσία θα μπορούμε και να το απομακρύνουμε” Υφυπουργός Προεδρίας Αθανάσιος Τσαλδάρης (“Βραδυνή”, 7.9.1981)
26
05
Είναι Οκτώβρης του 1981 και είναι η ώρα του ΠαΣοΚ.
05 η μεταπολίτευση
/ Η ΕΛΛ Α ΔΑ ΣΤΗΝ ΕΟΚ
1974 2015
Η χώρα παραδομένη στο έλεος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, των καμένων εκτάσεων και των πλημμυρών, συναρπάζεται όταν ο Ανδρέας αναφωνεί: “ Ήρθε η ώρα της αλλαγής και της απελευθέρωσης”.
18 Οκτωβρίου 1981 Ο Ανδρέας Παπανδρέου εκλέγεται πρωθυπουργός της χώρας, 37 χρόνια μετά την απελευθέρωση της, τότε που ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε υψώσει την γαλανόλευκη σημαία στην Ακρόπολη. Ένα κεφάλαιο πολιτικής ιστορίας κλείνει, για να ανοίξει ένα άλλο.
Όλα αλλάζουν.
Ευρωπαϊκές Συνθήκες Υπογραφή 1948 Ισχύς 1948
1951 1952
1957 1958
1965 1967
1985 1995
Τίτλος
Συνθήκη των Παρισίων
Συνθήκες της Ρώμης
Συνθήκη Συγχώνευσης
Συνθήκη Σένγκεν
Συνθήκη των Βρυξελλών
Τα μέλη της ΕΟΚ το 1990 Iδρυτικά μέλη Διεύρυνση της Κοινότητας
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), η ΕΚΑΧ και η ΕΥΡΑΤΟΜ αποτέλεσαν τους Τρεις Πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, μέσω της οποίας ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. H Συνθήκη της Λισαβόνας ενοποίησε τους Τρεις Πυλώνες, που απορροφήθηκαν πλήρως απο την Ευρωπαϊκή Ένωση.
1986 1987
1992 1993
1997 1999
2001 2003
2007 2009
Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη
Συνθήκη του Μάαστριχτ
Συνθήκη του Άμστερνταμ
Συνθήκη της Νίκαιας
Συνθήκη της Λισσαβώνας
Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (EΥΡATOM) Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ)
Ευρωπαϊκή Ένωση
Πυρκαγιές & πλημμύρες
Η Δαμόκλειος σπάθη της Ελλάδας 1980 - 2016
Κάθε χρόνο, κάθε καλοκαίρι, κάθε δάσος μπορεί να μετατραπεί σε νεκρή ζώνη, χιλιάδες στρέμματα και περιουσίες καίγονται, εκατοντάδες ζωές χάνονται. Κάθε χρόνο, κάθε χειμώνα, καταστροφικές πλημμύρες ακολουθούν και πνίγουν τη χώρα.
53.983 δασικές πυρκαγιές 2% των πυρκαγιών του Ευρωπαϊκού νότου Σύνολο: 1.783.000
Η Ελλάδα φλέγεται και στη συνέχεια πλημμυρίζει. Στοιχεία που πλήττουν την κοινωνία, το κράτος και την εθνική οικονομία.
Συνολικές καμένες εκτάσεις
Λόγω του μεσογειακού κλίματος, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες δεν είναι σπάνια φαινόμενα. Σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή, οι καυτές και ξηρές συνθήκες χειροτερεύουν όσο περνάνε τα χρόνια, μεγαλώνουν οι πυρκαγιές σε διάρκεια και σε ένταση, είναι πιο εύκολο να τεθούν εκτός ελέγχου, και επιδεινώνουν την ρύπανση του αέρα. Υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, οι ημέρες καύσωνα στην Ελλάδα θα πενταπλασιαστούν, όπως και οι απειλές φωτιάς σε σχέση με σήμερα.
16.618.160 στρέμματα 10% των καμένων εκτάσεων στον Ευρωπαϊκό νότο Σύνολο: 164.389.330 στρέμματα
Μέσος όρος / χρόνος
1.459 δασικές πυρκαγιές 449.140 στρέμματα καμένα ετησίως
30
31 / ΠΥΡΚΑ ΓΊΑ
1961-1990 Συνολικός αριθμός τροπικών νυκτών (>20°C) και θερμών ημερών (>35°C)
0 - 2
6 - 10
14 - 18
22 - 26
30 - 34
38 - 42
46 - 50
2071-2100
οἴκαδε
Η Αττική είναι η περισσότερο πυρόπληκτη περιφέρεια της χώρας. Κάθε χρόνο κατά μέσο όρο καταγράφονται σε αυτήν 83 πυρκαγιές και καίγονται 43.117 στρέμματα δασικών εκτάσεων. Η μία μετά την άλλη εξαφανίζονται, δίνοντας τη σκυτάλη στην αυθαίρετη δόμηση. Ειδικά στην περιοχή της Πεντέλης και του Μαραθώνα, το τοπίο έχει αλλάξει δραματικά και μάλιστα χωρίς να έχουν προηγηθεί οι απαραίτητες υποδομές. Το δάσος της Πεντέλης, μετά από 4 μεγάλες πυρκαγιές, έχει χάσει πια οριστικά τη φυσική ικανότητά του να αναγεννηθεί.
“τῶν οἰκιῶν ὑμῶν ἐμπιπραμένων, αὐτοὶ ᾄδετε;” “τα σπίτια σας καίγονται κι εσείς τραγουδάτε;”.
Μια μελέτη στις αεροφωτογραφίες της Αττικής φανερώνει πως οι καμένες εκτάσεις έχουν μετατραπεί σε αυθαίρετες πολυτελείς κατοικίες, μέσω των οποίων η Αθήνα εμφανίζεται σχεδόν διπλάσια σε έκταση σε σχέση με το 1980. Από τα 2 εκατομμύρια των αυθαίρετων κτισμάτων, το 70% περίπου είναι τοποθετημένα σε φερόμενες δασικές εκτάσεις. Εμπρησμός ή ατύχημα, μόνο εκ των υστέρων εφαρμόζονται μέτρα, αποσπασματικά και σπασμοδικά, χωρίς ποτέ η εμπειρία του παρελθόντος να αλλάζει κάτι για το μέλλον.
Κοχλίαι / Αισώπου Μύθοι
Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν σημαντικό πρόβλημα από την δεκαετία του ‘70. Αρκετές φορές η κυβέρνηση έχει επιρρίψει ευθύνες για εμπρηστικές απόπειρες, καθώς οι περισσότερες πυρκαγιές είναι ανθρωπογενείς. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση πάνω από τα αποκαΐδια, εμφανίζουν θεωρίες συνωμοσίας
34
πυρκαγιές & πλημμύρες
και “αποσταθεροποίησης” για να συγκαλύψουν τις ευθύνες. Οι ευθύνες είναι φυσικά συλλογικές: διαχρονικά το κράτος για την ανεπαρκή πρόληψη και ετοιμότητα σε αντιπυρικές περιόδους, διαχρονικά και οι ίδιοι οι πολίτες, πολλοί από τους οποίους από αμέλεια μεν είτε άμεσα είτε έμμεσα ευθύνονται για την εκδήλωση πυρκαγιών.
05 /1
Μετά τις πυρκαγιές, ακολουθούν οι πλημμύρες, καθώς η αποτέφρωση του εδάφους αδυνατεί να συγκρατήσει το νερό. Τα μπαζωμένα ρέματα, οι καμένες εκτάσεις που δεν αναδασώνονται και τα ελλιπή αντιπλημμυρικά έργα, αποτελούν όλα παράγοντες έντονων πλημμύρων, με όλο και περισσότερες περιοχές της χώρας να πλήττονται κάθε χρόνο. Από το 1980 και μετά, υπήρξαν τουλάχιστον 10 καταστροφικά επεισόδια στην Αττική, με ελάχιστα έργα να έχουν γίνει για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών.
πυρκαγιές & πλημμύρες
1974
2015
Οι δομημένες επιφάνειες στο Λεκανοπέδιο μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ανέρχονταν στο 25% ενώ μετά το 1975 το ποσοστό αυτό ανήλθε σε 75%. Συνολικά από το 1960 οι άνθρωποι που έχουν χάσει τη ζωή τους από πλημμύρες στον νομό Αττικής ανέρχονται σε 189. Ο μέσος όρος (3,5 θάνατοι ανά πλημμύρα) είναι υψηλότερος στην Αττική από εκείνον της υπόλοιπης Ελλάδας (1,26 θάνατοι ανά πλημμύρα) εξαιτίας της τεράστιας αστικοποίησης της.
700 Τέλη 19ου αιώνα
70 1999
50 Σήμερα Χείμαρροι, ποτάμια και ρυάκια στην Αττική
Ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος είναι “οι μήνες των πλημμυρών” στην Αττική. Τους συγκεκριμένους δύο μήνες έχει συμβεί το 25,5% (σε έκαστο) των σοβαρότερων πλημμυρών της Αττικής, ενώ ακολουθεί ο Δεκέμβριος με 9,8%.
05 /1
Ευάλωτες περιοχές Ποτάμια/ρέματα Ευάλλωτες περιοχές για πλυμμήρες στην Αττική
35
Πυρκαγιές στην Ελλάδα από το 1977 1977
Παρνασσός - Έυβοια
1981
Δάσος Κοκκιναρά 16.000 καμένα στρέμματα 11.000 στρέμματα χαλεπίου πεύκης 30 τραυματίες 2 νεκροί
1982
Διόνυσ
Η Αττική σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι φωτιές άναβαν οι μία μετά την άλλη δεκάδες καμένα σπίτια.
1992
Αυλώνας — Μαλακάσα — Καπανδρίτι — Κάλαμος 55.000 καμένα στρέμματα Δεκάδες καμένα σπίτια και ζώα
1995
Πεντέλη — Ωρωπός — Πικέρμι — Παλλήνη
1998
95.000 καμένα στρέμματα Κάηκε ολοσχερώς το δάσος Ραπεντώσας — πάνω από 150 σπίτια καμένα
2007
Πάρνηθα — Πεντέλη — Αίγιο — Ν.Ηλεία — Υμηττός — Εύβοια 850.000 στρέμματα 63 νεκροί 30.000 ζώα 1.500 σπίτια καμένα 6.000 άστεγοι
Πεντέλη — Αυλώνα — Διόνυσος — Σαλαμίνα — Εύβοια — Ταΰγετος 1.200.000 στρέμματα καμένα 4 νεκροί 23 ημέρες καιγόταν ο Ταΰγετος — κάηκε όλο το δυτικό τμήμα της Πεντέλης
2008
Ρόδος 110.000 στρέμματα
σος — Πεντέλη — Εκάλη — Πικέρμι — Μαραθώνας 25.000 στρέμματα 2 νεκροί
1986
Βαρυμπόμπη 40.000 στρέμματα Αρκετές από τις εκτάσεις που κάηκαν στην Αττική στις μεγάλες πυρκαγιές των περασμένων χρόνων έχουν ήδη χτιστεί.
1993
2000
Αγ. Στέφανος — Μαραθώνας — Διόνυσος — Μάνδρα — Παλλήνη — Πεντέλη — Ανθούσα — Ν. Βουτζάς
Ικαρία
10.485 καμένα στρέμματα
20.000 στρέμματα
200 κατοικίες κάηκαν
12 νεκροί
Πεντέλη — Σάμος — Ξυλόκαστρο
2005
345.000 καμένα στρέμματα 47 σπίτια
2009
Ραφήνα — Ν. Βουτζάς — Καλλιτεχνούπολη — Πεντέλη 10.000 καμένα στρέμματα 60 κατοικίες
Σέσι — Βαρνάβας — Μαραθώνας — Γραμματικό — Διόνυσος — Παλλήνη 250.000 στρέμματα καμένα
2012
Χίος
Πλημμύρες στην Ελλάδα από το 1977 1977
1995
1978
Αθήνα — Πειραιάς
1 νεκρός
2.000 πλημμυρισμένα σπίτια 37 νεκροί
2 ημέρες διακοπή κυκλοφορίας και συγκοινωνιών
Πολλές καταστροφές: 15% δρόμων σε ορισμένους δήμους
1990
Δυτική Μακεδονία — Ν. Κοζάνης — Φλώρινας — Καστοριά — Γρεβενών — Δυτικές συνοικίες Θεσσαλονίκης
Φθιώτιδα — Αχαΐα — Θεσσαλία — Εύβοια 5 νεκροί Κατάρρευση γέφυρας στα Καλάβρυτα
Μαλακάσα Συνεχείς βροχοπτώσεις Διεκόπη η κυκλοφορία αυτοκινήτων και τρένων
1996
Δημ. Ελευσίνας — Μάνδρα — Κόρινθος — Ήπειρος — Κηφισός 1.200.000 στρέμματα 2 νεκροί Θριάσιο πεδίο έγινε απέραντη λίμνη Για 4η φορά ο Σαρανταπόταμος ξεχείλισε
2014
Δυτική Αθήνα Δρόμοι της Αθήνας μετατράπηκαν σε χειμάρους. Οδηγοί εγκλωβίστηκαν στα οχήματά τους Σε κάποια σημεία το νερό ήταν τόσο ορμητικό που αναγκάστηκαν να τα εγκαταλείψουν.
άς
1979
Έδεσσα — Ημαθία — Θεσσαλία — Καλαμάρα — Πύργος — Θεσσαλονίκη
1987
60.000 στρέμματα πλημμύρισαν 5 νεκροί
1993
Βάρη — Βούλα — Γλυφάδα 2.000 οι άστεγες οικογένειες
1998
Θεσσαλία — Φθιώτιδα — Β.Ελλάδα 80.000 στρέμματα πλημμύρισαν 10 νεκροί Καταστροφές σε σπίτια κ.λπ. Κατέρρευσε τμήμα γέφυρας
1994
Ν.Ιωνία — Περισσός 13 νεκροί 4.000 πλημμυρισμένα σπίτια — 400 κατέρρευσαν 500 άστεγες οικογένειες
Έβρος — Ναυπακτία — Κέρκυρα — Πάτρα — Α.Λιόσια — Γλυφάδα
2002
Κηφισός
πλημμύρισαν ισόγεια και υπόγεια οικιών και επιχειρήσεων
2015
Δυτική Αττική — Πελοπόννησος 1 νεκρός Πλημμύρισαν βασικοί οδικοί άξονες Καταστροφές σε σπίτια και αγροτικές καλλιέργειες
/ Ο ΗΛ ΊΟΣ ΤΟΥ ΠΑ .ΣΟ.Κ.
οἴκαδε
40
1974
2015
Εποχή Παπανδρέου
Η εποχή της “γραβάτας” Η πολιτικοποίηση του βίου και η οπαδοποίηση των κομμάτων, περιστρέφονται γύρω από τις χαρισματικές προσωπικότητες του Κ. Καραμανλή και του Α. Παπανδρέου. Η Ελλάδα βάφεται “πράσινη” και “γαλάζια”. Το αιώνιο δίλημμα της κόντρας ΝΔ-ΠΑΣΟΚ θα ξεκινήσει εδώ, σχηματίζοντας δύο κόσμους που θα εδραιωθούν στην εξουσία για τρεις δεκαετίες. Στο τέλος, θα φτάσουν για τους πολίτες να σημαίνουν το ίδιο πράγμα.
Ο “Ανδρέας”, πάντα με το μικρό του, επιδέξιος δημαγωγός, άνθρωπος του λαού, λατρεύεται στα όρια της θρησκείας. Κάθε ομιλία του γίνεται γιορτή, κάθε γωνία της Αθήνας γεμίζει με φέιγ βολάν. Φαινομενικά πανίσχυρος, στην εξουσία με ένα κόμμα που ο ίδιος δημιούργησε, ακολουθεί επιφανειακές προσεγγίσεις σε θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Με δημαγωγικές ακροβασίες προσπαθεί να βρει την ισορροπία ανάμεσα στα “θέλω” του κόμματος, των ψηφοφόρων, αλλά και των λοιπών πολιτικών πιέσεων.
Τόσο κοντινή, τόσο μακρινή από το σήμερα, η “Χρυσή” εποχή του δικομματισμού έχει άμεσο αντίκτυπο στο σήμερα. Στη λάμψη της δεκαετίας του ‘80, η σκιά του πράσινου ήλιου απλώνεται παντού.
Ο “Ανδρέας” εγκαταλείπει τα εμβληματικά του ζιβάγκο για το πουκάμισο και τη γραβάτα, εγκαταλείπει τις ακραίες θέσεις του, τα ριζοσπαστικά συνθήματα, και τις υποσχέσεις που είχε αφειδώς μοιράσει. Εγκαταλείπεται η ρητορική του ΠαΣοΚ της αντιπολίτευσης, που υπήρξε ανεξαρτησιακή και αντιιμπεριαλιστική.
41
οἴκαδε Εγκαταλείπεται όμως και η παλαιά ελλάδα. Δημιουργείται μια νέα σελίδα.
η μεταπολίτευση
Εγκαταλείπονται για πάντα τα σύμβολα του εμφυλίου, καθώς αναγνωρίζεται η συνεισφορά της εθνικής αντίστασης στον Β’ Παγκόσμιο, με μέτρα “εθνικής συμφιλίωσης” που επιτρέπουν στους πολιτικούς εξόριστους να επιστρέψουν στην Ελλάδα, για πρώτη φορά μετά το τέλος του εμφυλίου του ‘46. Εφαρμόζεται σειρά μέτρων για τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου, για την βελτίωση της θέσης της γυναίκας, για τη δημιουργία ενός κράτους πρόνοιας (με την καθιέρωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας), και για τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης. Εγκαταλείπεται η καθαρεύουσα. Ήδη από το 1977 καθιερώνεται η Δημοτική, και τώρα υιοθετείται το μονοτονικό σύστημα. Θριαμβεύει ο εκδημοκρατίσμος των συνδικαλισμών. Όταν τα μαζικά ευρωπαϊκά κόμματα παρακμάζουν, στην Ελλάδα υφίσταται μια άνευ προηγουμένου κινητοποίηση των πολιτών.
05
Εγκαταλείπεται ο επαρχιώτικος τρόπος ζωής. Είναι η εποχή της ποπ κουλτούρας, της μαζικής διασκέδασης και του καταναλωτισμού. Ο ηλεκτρονικός πολιτισμός εξαπλώνεται, συνθέτει μια καινούργια κοινωνία, σε μια δεκαετία που ακόμα λειτουργεί ως σημείο αναφοράς του σήμερα. Όλες οι αναπροσαρμογές γίνονται εν μέσω ενός νέου ψυχροπολεμικού σκηνικού, εναντίον της “αυτοκρατορίας του κακού”, όπως αποκαλεί ο πρόεδρος Ρήγκαν την ΕΣΣΔ. Εν μέσω αλλεπάλληλων επιθέσεων της “17 Νοέμβρη”, και πόλωσης της κοινωνίας. Εν μέσω σφοδρών απεργιακών κινητοποιήσεων για την “άτακτη υποχώρηση” της πολιτικής του κόμματος. Μέσα στο ψυχεδελικό καλειδοσκόπιο της “αλλαγής”, η οικονομία ασθενεί. Κρούει το καμπανάκι του κινδύνου. Επιτακτικά. Κανείς όμως δεν ακούει.
42
05
η μεταπολίτευση
/ Δ ΊΚΟΜΜΑΤΊΣΜΟΣ
1974 2015
43
οἴκαδε
Πώς πάει το έθνος;
μαδάνε τη κότα και ο αέρας να
η μεταπολίτευση
Είδες ποτέ να
παίρνει τα 05
πούπουλα; Έτσι πάει το έθνος. Διονύσιος Σολωμός,”Γυναίκα της Ζάκύβος” (1826)
44
Οικονομία
1974
2015
Οικονομία* “Δυστυχώς κύριοι, επτωχεύσαμεν” ανακοινώνει στη Βουλή ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης, κηρύσσει πτώχευση και επιβάλλεται ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος στο κράτος της Νέας Ελλάδας. Στη νεότερη ιστορία της, η χώρα έχει βιώσει αρκετές οικονομικές, και μη, κρίσεις.
05
/2
10 Δεκεμβρίου 1893
*κεφάλαιο 1
45
1827
Τα δάνεια “ανεξαρτησίας” του 1824 και 1825 διεξήχθησαν με υπέρογκους τόκους και δύσκολους όρους, προπληρώθηκαν σε μεγάλο βαθμό, και καταναλώθηκαν για πολεμικό υλικό που ουδέποτε έφτασε στην Ελλάδα, για τον εμφύλιο του 1825. Ένα πολύ μικρό μέρος αυτών χρησιμοποιήθηκε εν τέλει για την Επανάσταση. Ο Καποδίστριας ζήτησε καινούριο δάνειο από τους Ευρωπαίους για να μπορέσει να ανταποκριθεί στην αποπληρωμή ενός μέρους των προηγούμενων δανείων και για να βοηθήσει την ανόρθωση της ελληνικής οικονομίας. Το αίτημά του δεν έγινε αποδεκτό, και αναγκάζεται να κηρύξει τον ίδιο χρόνο πτώχευση.
Χρέος: 263,24% ΑΕΠ Υποτίμηση Δραχμής: -16%
1843
Με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους και την επιβολή του Όθωνα ως Βασιλέα της Ελλάδος, οι μεγάλες δυνάμεις εγγυώνται δάνειο το οποίο χρησιμοποιήθηκε για αποπληρωμή των προηγούμενων και για την εξυπηρέτηση του βαυαρικού στρατού. Η μη ανάκαμψη της οικονομίας οδήγησε στην παύση πληρωμών και στην κήρυξη πτώχευσης. Επιβάλλεται άτυπος Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος.
1893
Η καταστροφική διακυβέρνηση Δηλιγιάννη, ο υπέρμετρος δανεισμός και η δαπανηρή επιστράτευση του “Ειρηνοπόλεμου” οδηγούν σε ελλειματικούς κρατικούς υπολογισμούς και στην πτώχευση υπό Χ. Τρικούπη.
46
Χρέος: 222,08% ΑΕΠ Υποτίμηση Δραχμής : -47,5%
Πτωχεύσεις στην Ελλάδα από το 1821
Χρέος: 143,91% ΑΕΠ Υποτίμηση Δραχμής: -94%
1932
Μετά το χτύπημα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929, τις τρεις δικτατορίες και την κατάρρευση της μικρασιατικής εκστρατείας, ο Ε. Βενιζέλος ανακοινώνει: “τελικώς επτωχεύσαμεν”.
1940
De facto πτώχευση μετά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, και την γερμανική κατοχή.
Χρέος: 146% ΑΕΠ
2010
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, οδηγεί σε εκτροχιασμό της Ελληνικής οικονομίας. Η ιδιότυπη διάσωση του μνημονίου συγκαλύπτει την 6η πτώχευση του κράτους με αναδανεισμό από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οξύτατη πολιτικοοικονομική κρίση ακολουθεί.
47
οἴκαδε
Μια βασική εισαγωγή Σύμφωνα με τον κανόνα του Μάαστριχτ, το δημόσιο χρέος ενός κράτους περιλαμβάνει το γενικό χρέος, τα χρέη από τα ασφαλιστικά ταμεία, τα χρέη από τους ΟΤΑ και τα χρέη από τους διάφορους οργανισμούς της κεντρικής διοίκησης.
2014 Ελληνικό χρέος: 321 δις ευρώ Ελληνικό ΑΕΠ: 183 δις ευρώ Χρέος/ΑΕΠ = 175%
Έλλειμμα είναι η διαφορά ανάμεσα στα ετήσια έσοδα του κράτους και στις δαπάνες που κάνει. Όταν οι δαπάνες είναι μεγαλύτερες από τα έσοδα, τότε έχουμε έλλειμμα. Το έλλειμμα χρηματοδοτείται μέσω δανεισμού και ο συσσωρευμένος δανεισμός δημιουργεί το δημόσιο χρέος. Ελλείμματα υπάρχουν διότι τα κράτη καταναλώνουν περισσότερα από όσα παράγουν. Διαχρονικά το υψηλό δημόσιο χρέος αποτελεί την “αχίλλειο πτέρνα” της ελληνικής οικονομίας.
Γαλλικό χρέος 2031 δις ευρώ Γαλλικό ΑΕΠ 2138 δις ευρώ Χρέος/ΑΕΠ = 94%
Γερμανικό χρέος 2044 δις ευρώ Γερμανικό ΑΕΠ 2900 δις ευρώ Χρέος/ΑΕΠ = 70%
Ο πιο σωστός τρόπος να μετράμε το χρέος μιας χώρας είναι κατ’ αναλογία με το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν), δηλαδή το σύνολο όλων αυτών που παράγει μια οικονομία σε διάστημα ενός έτους, ή αλλιώς το μέγεθος της οικονομίας. Επομένως, ο λόγος χρέος - ΑΕΠ είναι ένα μέτρο του ύψους του χρέους σε σχέση με την ίδια την οικονομία. Μπορεί για παράδειγμα, μια χώρα να έχει μεγαλύτερο δημόσιο χρέος σε απόλυτους αριθμούς από την Ελλάδα, αλλά αν είναι και το ΑΕΠ της μεγαλύτερο, ο λόγος χρέος/ΑΕΠ είναι μικρότερος, οπότε και το χρέος της περισσότερο βιώσιμο.
Σε καθαρούς αριθμούς το χρέος της Γαλλίας και της Γερμανίας είναι από τα μεγαλύτερα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Ωστόσο αυτό που μετράει είναι το επίπεδο ΑΕΠ, που σημαίνει οι δύο χώρες παράγουν πολύ μεγαλύτερο πλούτο από όσα είναι τα χρέη τους, σε αντίθεση με την Ελλάδα που έχει πολύ μεγαλύτερο χρέος και ένα πολύ αδύνατο ΑΕΠ, δηλαδή μια αδύναμη οικονομία.
48
1974
2015
Δείκτης ανεργίας Πληθωρισμός Ρυθμός Ανάπτυξης Οικονομικά μεγέθη Ελλάδας, 1955 - 2000
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
Οικονομική άνθιση
Η οικονομία, είναι ένας τομέας που συνεχώς μεταβάλλεται, και όσο μια χώρα γίνεται μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, οι διεθνείς εξελίξεις επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο σε τοπικό επίπεδο. Το ΠΑΣΟΚ αναδύθηκε στην εξουσία ακριβώς τη στιγμή εισαγωγής στη ΕΟΚ, και της κοινής αγοράς, καθώς και τη στιγμή που οι δύο πετρελαϊκές κρίσεις αφήνουν το μεγάλο τους αποτύπωμα παγκοσμίως, το αποτύπωμα μιας οικονομικής επιβράδυνσης μετά της υψηλής μεταπολεμικής ανάπτυξης.
Είναι πολλά τα θετικά της πρώιμης μεταπολίτευσης, πολλά όμως είναι και τα αρνητικά της. Μέσω αυτής τίθενται οι βάσεις για ένα διαφορετικό, μέχρι εκείνη τη στιγμή, παραγωγικό και κοινωνικό πρότυπο. Τίθενται και οι βάσεις για την οικονομική κατάπτωση της Ελλάδας.
Η νέα κυβέρνηση βρέθηκε αντιμέτωπη με διαρκώς επιβραδυνόμενους ρυθμούς ανάπτυξης και τον αυξανόμενο διεθνή ανταγωνισμό των ανεπτυγμένων χωρών.
49
οἴκαδε
Για πολλούς όμως η δεκαετία του ‘80 θεωρείται “αμαρτωλή”. Στη διάρκεια των δύο πρώτων κυβερνητικών θητείων του Α. Παπανδρέου, υπήρξε ραγδαία η διόγκωση του δημόσιου χρέους, των δαπανών και του δημοσίου τομέα. Αυξήθηκαν μισθοί και συντάξεις, σχεδόν στο διπλάσιο, οι προσλήψεις και οι ανάγκες για δανεισμό. Τα δάνεια συνάπτονται με βραχυπρόθεσμες εξοφλήσεις, υπέρογκους τόκους, και απαιτητικούς όρους αποπληρωμής. Αντιθέτως, τα έσοδα του κράτους μειώνονται, όπως και οι επενδύσεις.
Παράλληλα, ο μεγάλος βαθμός των κρατικοποιήσεων ανάγκασε τις προβληματικές επιχειρήσεις να διατηρούνται ένα βήμα πριν τη χρεοκοπία με κρατικό παρεμβατισμό. Ο ΟΑΕ (οργανισμός ανασυγκρότησης επιχειρήσεων) υπήρξε σε μεγάλο βαθμό καταλυτικός παράγοντας επιτάχυνσης της κρίσης, καθώς η κυβέρνηση προχώρησε σε εκτεταμένο δανεισμό, κυρίως από εγχώριες τράπεζες, για να στηρίξει την ελληνική βιομηχανία.
Βρισκόμαστε σε μια εποχή άκρατου πελατειακού κράτους και δημοσιονομικά επεκτατικής οικονομικής πολιτικής, την οποία δε μπορούσε να υποστηρίξει η οικονομία.
120
100
Επιδοτήσεις και “δωράκια” δίνονται σε επιλεγμένες ομάδες πολιτών, προσλήψεις πραγματοποιούνται με την τοποθέτηση οπαδών του κόμματος, οι συμμετοχικοί θεσμοί σιγά σιγά υποτάσσονται στο κομματικό συμφέρον. Αποτέλεσμα είναι και η ισοπέδωση της κλίμακας αμοιβής της εργασίας, η απώλεια σεβασμού προς την ιεραρχία, την εφαρμογή των νόμων και η αύξηση της φοροδιαφυγής.
80
60
40
20
Η διαφθορά έγινε κυρίαρχο στοιχείο της καθημερινότητας.
1976 50
1980
1984
1986
1974
2015
Οι δυσμενείς επιπτώσεις από την υπερχρέωση της χώρας γίνονται ορατές ήδη από τα πρώτα χρόνια, και η κυβέρνηση μετά το 1985 θα εφαρμόσει ένα πρόγραμμα περιορισμού του δημοσίου χρέους, που προσπάθησε να συγκρατήσει τις κρατικές δαπάνες και γενικότερα να σταθεροποιήσει την οικονομία. Δύο χρόνια αργότερα, το πρόγραμμα ανεστάλη απότομα, με αποτέλεσμα να μην αποδώσει τα απαραίτητα οφέλη. Οι δημόσιες δαπάνες εκτινάχθηκαν από το 29% του ΑΕΠ στο 49% και το δημοσιονομικό έλλειμμα κατά μέσο όρο στο 10% του ΑΕΠ. Οι κρατικές εγγυήσεις προς ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις έφτασαν στο 32% του ΑΕΠ το 1989, εκ των οποίων οι μισές κατέπεσαν στη δεκαετία του 1990. Στο μεταξύ, ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε σε λιγότερο από 1%. Το δημόσιο χρέος τριπλασιάστηκε από 28% το 1980 στο 89% του 1990. Οι τόκοι για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους αυξήθηκαν στο 10% το 1990, απειλώντας από τότε τη βιωσιμότητα του χρέους. Ο δανεισμός αντί να διοχετευθεί σε δημόσιες επενδύσεις, κατευθύνθηκε προς μισθούς και συντάξεις.
Γενικό Χρέος σε ποσοστό του ΑΕΠ
1990
1992
1996
Παρότι ο ίδιος οικονομολόγος, ο Ανδρέας Παπανδρέου και η διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ δεν κατάφεραν να διαχειριστούν την οικονομική δραστηριότητα. Η ελληνική οικονομία παρέμεινε στάσιμη, ενώ οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές αναπτύσσονταν. Το δημόσιο χρέος γίνεται ο εφιάλτης των επόμενων δεκαετιών, και ο πρόλογος της κρίσης του 2010.
2000 51