VU VUmc Masterplan Campusontwikkeling 2014

MASTERPLAN

CAMPUSONTWIKKELING 2014

Toekomstige situatie campus VU en VUMC

Uitnodiging

De afgelopen jaren is veel veranderd

waaronder de polikliniek

op de campus van de VU en VUmc.

Sneldiagnostiek. Ook allerlei

Met deze veranderingen spelen we

bestaande gebouwen zijn vernieuwd.

in op nieuwe wensen en behoeften

De komende jaren gaan we daarmee

van onze studenten, patiĂŤnten,

door.

onderzoekers en medewerkers en op de kansen en uitdagingen die de snel

Ruimte voor u

veranderende samenleving biedt.

Dit Masterplan is een rechtstreekse

Uniek

en figuurlijk maken we met de

In dit Masterplan ziet u hoe de

campus ruimte: voor de ambities van

campus van de VU en VUmc zich

de VU en VUmc, maar ook voor die

uitnodiging om mee te doen. Letterlijk

de komende jaren ontwikkelt. De

van bedrijven, zorginstellingen en

campus wordt een unieke plek op

onderzoeksinstituten. Verschillende

Zuidas, een toplocatie in Amsterdam.

bedrijven hebben zich de afgelopen

Een inspirerende plek waar

jaren op de campus gevestigd.

onderwijs, onderzoek, patiĂŤntenzorg

Wij nodigen u van harte uit om te

en bedrijvigheid bij elkaar komen

participeren.

en elkaar versterken. Er komen onderzoeks- en zorgfaciliteiten,

Dit Masterplan

onderwijsruimtes, nieuwe pleinen,

De campus verbindt, nodigt uit tot

woningen, maar ook nieuwe horeca,

ontmoeting en is slim geordend.

winkels en een theater.

Dat is het motto van de campusontwikkeling. U ziet het in dit

Hoe ver is het nu?

Masterplan uitgewerkt. Het beschrijft

Anno 2014 wordt volop gewerkt aan

waar wij heen willen en hoe wij dat

de campus. Nieuwe gebouwen zijn

samen met anderen willen doen: met

te zien, zoals het Cancer Center

een duidelijk doel en weloverwogen,

Amsterdam (CCA), het Academisch

stap voor stap, duurzaam, en met oog

Centrum voor Tandheelkunde

voor de omgeving.

Amsterdam, Initium, de Westflank, het Opleidingsinstituut Zorg en

Doet u mee?

Welzijn en de polidakopbouw,

4

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

Studenten op het campusplein. Dit is het hart van de campus, een plek voor inspiratie en ontmoeting.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

5

Inhoud

1

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

8

De achtergrond van de VU en VUmc, hun ambities, de context van deze ambities, hun gezamenlijke campus. De aanleiding tot de campusontwikkeling en een korte beschrijving van de inhoud van dit Masterplan.

2

Locatieprofiel

22

De campus ligt op Zuidas, een toplocatie in Amsterdam. Een unieke plek, goed bereikbaar en met een sterk inhoudelijk profiel.

3

De drie pijlers van het plan

28

De campusontwikkeling wordt gedragen door drie pijlers. De campus verbindt binnen en buiten, nodigt uit tot ontmoeting en is slim geordend.

4

De stedenbouwkundige structuur

38

De drie pijlers van het Masterplan zijn vertaald in een heldere stedenbouwkundige structuur. De campus krijgt een aantrekkelijke openbare ruimte die uitnodigt tot ontmoeting en kennisuitwisseling.

5

Programma

56

Een mix aan functies en een aantrekkelijke openbare ruimte dragen bij aan een levendige campus. In de gebouwen voor onderwijs, onderzoek en patiĂŤntenzorg komen ook horeca, een hotel, congresfaciliteiten en een theaterzaal.

6

Ontwikkelstrategie De ontwikkelstrategie voor de transitie van de campus, gebaseerd op flexibele planvorming met mogelijkheden voor tussentijdse aanpassingen.

6

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

64

Inleiding

De campus van de Vrije Universiteit en VU medisch centrum ontwikkelt zich tot een levendig gebied met internationale aantrekkingskracht. Het wordt een plek voor ontmoeting, inspiratie en kennisuitwisseling. Een plek waar studenten, patiënten, onderzoekers en medewerkers zich thuis voelen.

De campus verbindt studeren, onderzoek, patiëntenzorg én het bedrijfsleven. Daarnaast is er ook ruimte voor rust.

De stapsgewijze vernieuwing van de

De campus van de VU en VUmc is

campus ver vult een centrale rol bij de

onderdeel van Zuidas en krijgt een

ambities van de VU en VUmc, en biedt

hogere bebouwingsdichtheid. De

tegelijkertijd grote kansen aan andere

ruimte in de gebouwen zal optimaal

partijen. De ontwikkeling is sterk

worden gebruikt. De functionele en

inhoudelijk gedreven: verandering

technische kwaliteit worden verbeterd

en vernieuwing vloeien direct voort

en gecombineerd met nieuwe

uit de wens om de mogelijkheden en

voorzieningen. Er komen onderzoeks-

uitdagingen – zowel maatschappelijk

en zorgfaciliteiten, onderwijsruimtes,

als wetenschappelijk – waarvoor

nieuwe pleinen, woningen, nieuwe

de VU en VUmc zich geplaatst zien,

horeca, winkels en een theater.

optimaal te faciliteren.

Masterplan Ambitie

Dit Masterplan beschrijft de ambities,

De activiteiten op de campus leveren

uitgangspunten en randvoorwaarden

een bijdrage aan de ambitie van

voor de ruimtelijke ontwikkeling.

Amsterdam om te behoren tot de

Het informeert medewerkers van

top-5 van innovatieve Europese

de VU en VUmc en geeft richting

metropolen. Met profielthema’s,

aan ontwerpende partijen die bij de

zoals Human Health & Life Sciences,

planontwikkeling betrokken zijn.

sluiten de VU en VUmc aan bij de

Daarnaast is het van belang voor

economische clusters waarmee de

externe partijen, zoals de gemeente

Metropoolregio Amsterdam haar

Amsterdam en (toekomstige)

internationale concurrentiepositie –

samenwerkingspartners van de VU en

nu in de Europese top vijf – behoudt

VUmc. Het plan is flexibel. Gedurende

en versterkt.

het proces kan het worden bijgesteld als nieuwe ontwikkelingen dat noodzakelijk maken.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

7

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS? De campus is een plek waar de VU en VUmc de samenleving ontmoeten. De vernieuwing van de campus is voor de VU en VUmc een unieke kans om samenwerking te verbeteren door nieuwe faciliteiten, extra voorzieningen en plekken voor ontmoeting.

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

Ontwerp en foto’s: EGM architecten

Gebouw O|2. In dit nieuwe researchgebouw gaan de VU, VUmc en de UvA samenwerken op het gebied van Human Health & Life Sciences.

Het is het eerste academische gebouw in Nederland dat op (onderzoeks)thema wordt gebouwd.

10

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

De campus wordt een plek voor ontmoeting, inspiratie en kennisuitwisseling. Een plek waar studenten, patiënten, onderzoekers en medewerkers zich thuis voelen, en waar de VU en VUmc laten zien wat ze te bieden hebben.

Ambities van DE VU en VUmc De VU en VUmc hebben een onder-

VU is verder kijken

scheidende manier van wetenschap

De VU is een open organisatie die

en patiëntenzorg. Beide instellingen

sterk verbonden is met mens en

zijn te herkennen aan de open organi-

maatschappij. Studenten, onderzoe-

satie, sterk verbonden met mens en

kers, promovendi en medewerkers

maatschappij, gericht op verdieping

worden gestimuleerd om hun kennis

en verbreding van kennis. Studenten,

te verdiepen en te verbreden, hun

onderzoekers, promovendi, artsen en

grenzen te verleggen en verder te

verpleegkundigen en andere mede-

kijken: verder dan het individu, het

werkers kijken verder: verder dan het

eigen vakgebied en het hier en nu. Zo

eigenbelang en het eigen vakgebied,

wil de VU een bijdrage leveren aan de

verder dan het bekende, verder dan

samenleving van morgen. De VU zoekt

het hier en nu.

antwoorden op wetenschappelijke en maatschappelijke vragen, in

Duurzaamheid

samenwerking met de overheid en

De twee organisaties zijn ambitieus

het bedrijfsleven. De vraagstukken

in wetenschappelijk onderzoek en

nemen toe in complexiteit en vragen

onderwijs en stimuleren de vrije en

steeds meer om een aanpak vanuit

open communicatie van ideeën. Ze

meerdere disciplines.

staan voor universele universitaire waarden als academische vrijheid en

Vier profielthema’s

onafhankelijkheid. De organisaties

Onderzoek en onderwijs zijn onder-

hebben oog voor mens en omge-

verdeeld in vier profielthema’s (zie

ving. Ze staan voor duurzaamheid

kader op pagina 15). Daarmee maakt

en rentmeesterschap: zowel in hun

de VU helder hoe ze inspeelt op

wetenschappelijk onderzoek, dat een

maatschappelijke vraagstukken. De

bijdrage levert aan (de gezondheid

VU sluit met haar thema’s aan bij de

van) toekomstige generaties, als op

Amsterdamse clusters, nationale

hun campus die duurzaam wordt

topsectoren en de Europese maat-

ontwikkeld.

schappelijke uitdagingen.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

11

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

Collegezaal in het Hoofdgebouw. De VU speelt met onderzoek en onderwijs in op maatschappelijke vraagstukken.

Instellingsplan

•

een universiteit met een bijzonder

De basisfilosofie van de VU uit zich in

karakter. De drie kernwaarden

drie kernwaarden: verantwoordelijk,

vormen een inspiratie bij de

open en persoonlijk. In het VU Instel-

inrichting van onderwijs en

lingsplan 2011-2015 zijn de ambities,

onderzoek en klinken door in

doelstellingen en beleidsmaatregelen

de dagelijkse omgang tussen

vastgelegd. De VU profileert zich als:

studenten en medewerkers;

•

een sterke universiteit die inter-

•

een universiteit met een vermin-

nationaal toonaangevend onder-

derde afhankelijkheid van de

zoek verricht, onderzoek dat

eerste geldstroom.

bijdraagt aan het oplossen van •

•

12

faculteiten

14

interfacultaire onderzoeksinstituten

48

maatschappelijke problemen;

Ambities

bacheloropleidingen

een universiteit met een (inter)

Om dit te bereiken, wil de VU de

nationaal concurrerend

kwaliteit van onderwijs en onderzoek

89

aanbod van hoogstaande

verhogen, de internationale positie

masteropleidingen;

versterken, de samenwerking met

een wetenschappelijk oplei-

wetenschappelijke en andere partijen

dingsinstituut voor de regio

stimuleren, de efficiency vergroten en

Amsterdam en omstreken. De

nieuwe financieringsbronnen vinden.

VU leidt studenten op tot kritische, maatschappelijk betrokken academici;

12

Facts & figures VU (2013)

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

masteropleidingen

23.643

studenten

382

promoties

4.849

medewerkers

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

VUmc: Samen kiezen voor beter

een vooraanstaande positie in weten-

Facts & figures VUmc (2013)

VU medisch centrum, in 2001

schappelijk onderzoek en patiënten-

47

ontstaan uit het Academisch Zieken-

zorg, onderwijs en opleiding. VUmc

poli’s

huis VU en de faculteit geneeskunde,

is er voor patiënten, hun naaste(n),

713

is één van de acht universitaire

verwijzers, studenten, op te leiden

medische centra in Nederland. VUmc

professionals en opdrachtgevers van

staat voor onderscheidende patiën-

onderzoek.

bedden

27.058 opnamen

28.727

dagverpleging

335.037

tenzorg, hoogwaardig wetenschappelijk onderwijs en grensverleggend

Ambitie

onderzoek. VUmc komt net als de

VUmc heeft als missie: Samen

VU voort uit een christelijke traditie

kiezen voor beter. VUmc wil, samen

en koppelt geloof in persoonlijke,

met patiënten en hun naasten,

poliklinische consulten

integere en respectvolle behandeling

maar ook met opdrachtgevers van

33.115

van mensen aan gezonde ambitie

onderzoek, meer inzicht krijgen in

patiënten spoedeisende hulp

en fundamentele nieuwsgierigheid.

gezondheid en ziekte, in hoe ziekten

6.846

VUmc wil een wezenlijke bijdrage

en aandoeningen zijn te voorkomen,

leveren aan de kwaliteit van de

op te sporen, te behandelen en te

gezondheidszorg en daarmee aan het

verzorgen. VUmc ontwikkelt daartoe

welzijn van mensen. Als universitair

hoogwaardige kennis door weten-

medisch centrum richt VUmc zich op

schappelijk onderzoek.

medewerkers

fotografie: DigiDaan

VUmc staat voor onderscheidende patiëntenzorg, hoogwaardig wetenschappelijk onderwijs en grensverleggend onderzoek.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

13

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

De ambitie is: steeds betere zorg

Het onderzoek in VUmc heeft vijf

leveren door de ontwikkelde kennis

zwaartepunten waar patiëntenzorg

Ranking

toe te passen, met aandacht en rust

en onderzoek samenvallen: Kanker

Onderzoekers van VUmc hebben een

voor de patiënten en hun naasten.

en afweer; Hersenen; Vitale functies;

En: steeds betere professionals

Extra- en transmuraal en Bewegen.

opleiden door overdracht en versprei-

VUmc definieert patiëntengroepen

ding van kennis. De drie kerntaken

vanuit deze onderzoekszwaarte-

patiëntenzorg, onderzoek en onder-

punten. De interactie tussen

wijs/opleiding hangen onlosmakelijk

patiëntenzorg en onderzoek leidt tot

ranglijst, met 2.660 publicaties tussen

met elkaar samen. Daarbij is er

topreferente zorg en geeft richting

2009 en 2012 waarvan 15,8% tot de top

continu aandacht voor kennis-

aan keuzes voor topklinische zorg.

valorisatie, het vermarkten van de

Binnen de zwaartepunten streeft

ontwikkelde kennis.

VUmc naar een toppositie op het samenhangend geheel van

grote wetenschappelijke impact met hun artikelen. Dat blijkt uit de ‘CWTS Leiden ranking’ (2014), waarin 750 universiteiten van over de hele wereld met elkaar worden vergeleken. Op medisch gebied staat VUmc in Nederland bovenaan de

tien in het betreffende vakgebied behoort.

VUmc staat in Europa op een eervolle vijftiende plaats en wereldwijd op nummer 38. Ook de onderzoekers van de VU-scoren goed. In de Leiden University

Onderzoek & patiëntenzorg

fundamenteel, translationeel,

Ranking staat de Vrije Universiteit op de

Binnen de kerntaken is wetenschap-

klinisch en gezondheidsweten-

64e plaats.

pelijk onderzoek richtinggevend

schappelijk onderzoek.

en onderscheidend. Het vormt een belangrijke stimulans voor de ontwikkeling van de overige kerntaken.

Studenten tandheelkunde in ACTA, een samenwerkingsverband van de VU en de UvA.

14

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

Waarom dit Masterplan?

De ambities in hun context

De VU en VUmc vinden elkaar in

financiële dienstverleners en het

VIER PROFIELTHEMAS VAN DE VU

de ambities, focusgebieden en

midden- en kleinbedrijf.

1 Human Health and Life Sciences

profielthema’s. Beide instellingen

(H2LS) Door de toegenomen welvaart leven mensen langer. Ze willen ook langer gezond blijven. H2LS organiseert onderwijs en onderzoek in de medische en mensgebonden gezondheids- en levenswetenschappen.

2 Science for Sustainability (S4S) Voor het leven van de mens op aarde is het essentieel om de beperkt aanwezige natuurlijke hulpbronnen duurzaam te gebruiken. S4S verbindt fundamentele kennis over deze bronnen aan kennis

staan voor maatschappelijke en

Kruisbestuiving

wetenschappelijke uitdagingen.

Die toenemende samenwerking wordt

De VU en VUmc onderkennen de

ingegeven door externe ontwik-

gevolgen daarvan voor de huisves-

kelingen (zoals de behoefte aan

ting op hun campus en zijn bezig met

andere vormen van financiering en

vernieuwing van het vastgoed. Zij

maatschappelijke veranderingen),

willen daarbij meer samenwerking

maar ook door de interdisciplinaire

met andere partijen en tegelijk effi-

benadering van onderzoek en de

ciënter werken. Daarbij opereren ze

aanwezigheid van een hoogwaardige

in een dynamische wereld die wordt

onderzoeksinfrastructuur, expertise

gekenmerkt door concurrentie.

en patiëntengroepen. Kruisbestuiving

over veranderingen in de samenleving:

tussen verschillende disciplines

de effecten van menselijk handelen op

draagt bij aan de kwaliteit en

de aarde, klimaatverandering en het maatschappelijke antwoord hierop.

3 Connected World Door digitalisering is de wereld meer dan

VU EN VUmc ZOEKEN SAMENWERKING MET ELKAAR EN MET ANDERE PARTIJEN

innovatie van het wetenschappelijk onderzoek. De vorming van samenwerkingsverbanden heeft weer een grote aantrekkingskracht op (poten-

ooit verbonden: Connected World. Dit

tiële) samenwerkingspartners, zowel

profielthema bestudeert de technologie

in de private als publieke sector.

die veranderingen mogelijk maakt, zoals ontwikkeling van e-Science, de structurele, maatschappelijke en culturele veranderingen die ermee gepaard gaan en de gevolgen voor de wereld om ons heen.

4 Governance for Society Het thema Governance richt zich op de bestuurlijke processen omtrent regulering in een complexe, dynamische en maatschappelijke context.

En de UvA? Samen één campus

Onder de externe partijen concen-

De campus waarop zowel de univer-

treert de VU zich op verbindingen

siteit als het universitair medisch

met andere instellingen in het hoger

centrum zijn gevestigd, in Zuidas, is

onderwijs, zoals met de bèta-

uniek. Dat biedt een grote kans om

faculteiten van de Universiteit van

deze ambities samen vorm te geven

Amsterdam (UvA). De VU en de

en de uitdagingen aan te gaan.

UvA gaan hun samenwerking op dit gebied intensiveren: de Amsterdam

Samenwerking met anderen

Academic Alliance. De Universiteit

Bundeling van kennis en kunde levert

van Amsterdam en de VU hebben

de hoogste kwaliteit op. Daarom

een gezamenlijke faculteit Tand-

zoeken en vinden de VU en VUmc

heelkunde, werken samen in het

steeds vaker samenwerking met

Amsterdam University College en de

andere partijen. Dat zijn kennisinstel-

beide medische centra spreken over

lingen, zowel binnen Amsterdam als

verdergaande integratie. Inzet daarbij

daarbuiten. Het zijn ook internationaal

is een kwaliteitssprong voor beide

opererende commerciële bedrijven,

universiteiten, zowel vanuit weten-

start-ups, advocatenkantoren,

schappelijk perspectief als voor het

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

15

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS? Hoofdlocatie Meibergdreef

Hoofdlocatie De Boelelaan

Immunologie (oncologie)

Stamcel transplantaties Onco

Neuro gepland

Ba-onderwijs Human Health & Life Sciences

Diverse specialismen electief

Metabool Gastro Public Health

Hap & precentatie faciliteit vke poli

Front office dienst & staf

Vrouw & kind centrum Metabool Gastro Reproduction Health Klinische chemie

Back office dienst & staf

Pathologie Genomics

Diverse specialismen (accuut en

Hart en vaat

Ma-onderwijs Human Health & Life Sciences

Hart en vaatcentrum poli

Bewegen

Hart en vaatcentrum

Neuro acuut

Public Health

Bewegen

Infectie & Immunologie

Acute zorg

Onco

Neuro

Nier transplantaties

Nader uit te werken

Radiology

Microbiologie Apotheek

Nucleaire geneeskunde

Radiology

Imaging Center msvo

Front office dienst & staf

msvo

Locatieprofielen De Boelelaan (VUmc) en Meibergdreef (AMC) in 2030

Nederlands economisch beleid, en de kennisintensieve samenleving in de metropoolregio Amsterdam.

AMC

DE VU ZOEKT SAMENWERKING MET HET BEDRIJFSLEVEN EN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES

VUmc staat in het bijzonder open voor zorginstellingen, om te komen tot een goede verdeling

aan de De Boelelaan. De 7x24 acute

en hangt onlosmakelijk samen

van functies in de regio, en met

zorg met de bijbehorende complexe

met fundamenteel, translationeel

andere kennisinstellingen (zoals

interventies, het hart- en vaatcentrum

en toegepast wetenschappelijk

andere UMC’s, maar ook de

en het vrouw-kind-centrum en de

onderzoek. Door intensieve

farmaceutische en scannerindustrie)

acute neurologie komen bij het AMC

samenwerking op het gebied van

voor verdere verdieping in inzichten

op de Meibergdreef. Research zal

patiëntenzorg en onderzoek creëren

in de diagnostiek, behandeling en

plaatsvinden op beide locaties.

VUmc en AMC centers of excellence

monitoring van ziekten.

die tot de Europese top behoren:

Meest in het oog springend is de

Centra voor topzorg

unieke concentraties van zorg en

alliantie tussen VUmc en AMC,

De focus zal in beide aandachts-

onderzoeksexpertise, innovatieve

die naar verwachting zal leiden

gebieden zijn gericht op complexe

infrastructuur en technologie voor

tot een UMC op twee locaties.

(topreferente en topklinische) zorg.

specifieke aandoeningen. Deze

Daarbij worden activiteiten (zorg en

Topreferente zorg vindt alleen in

centers of excellence kunnen alleen

onderzoek) rond oncologie, (electieve)

de UMC’s plaats, gaat gepaard

worden gerealiseerd in een omgeving

neurologie, beweging en public

met bijzondere diagnostiek en/

die flexibel en aantrekkelijk is voor

health geconcentreerd op de campus

of multidisciplinaire behandeling

de toponderzoekers. De campus van

16

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

de VU en VUmc en de internationale

Toenemende concurrentie,

uitstraling van Amsterdam

veranderingen in de markt

ondersteunen deze ambitie. Deze

Economische, maatschappelijke

topzorg zal worden geboden in een

en technische ontwikkelingen op

kleinschalig ingerichte, betekenisvolle

internationaal, nationaal en op lokaal

omgeving. Fasering en timing binnen

niveau zijn van invloed op de VU en

het alliantie(bouw)proces zijn van

VUmc. Als internationaal georiĂŤn-

groot belang vanuit het oogpunt van

teerde universiteit heeft de VU te

financiĂŤn en samenwerking. Voor

maken met toenemende concurrentie.

de campus ligt de prioriteit van

Op nationaal niveau is er sprake

lateralisatie bij research en dure

van verschuivingen in financiering,

infrastructuur, zoals het Imaging

stabilisering van studentenaantallen

Center en het Diagnostiekcentrum.

en een veranderende arbeidsmarkt.

Op beide locaties zullen de

Daarnaast is de VU gevestigd in de

poliklinieken voorlopig blijven

stad Amsterdam, in Zuidas, een hoog-

bestaan. Voor de backoffices en

waardige vestigingslocatie met 450

medische laboratoria zal wel tot

vooraanstaande bedrijven.

snelle integratie en lateralisatie worden overgegaan.

fotografie: DigiDaan

Een kijkoperatie. VUmc profileert zich op het gebied van sneldiagnostiek, beeldvormende technieken en preventieve geneeskunde.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

17

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

Betere positie gewenst

op het gebied van wetenschappelijk

Nieuwe werkvormen

Ook VUmc bevindt zich in een

onderzoek binnen de vijf zwaarte-

Nieuwe werkvormen en de ontwik-

complexe en dynamische omgeving.

punten, in goede wisselwerking met

keling van didactische concepten

Liberalisering van de zorgmarkt,

de andere kerntaken en binnen de

moeten beter inpasbaar zijn. De

veranderingen in de zorgvraag,

financiële kaders.

indeling van de gebouwen zal samen-

schaarste op de specifieke arbeids-

werking en ontmoeting moeten

markt, maatschappelijke veran-

Onderwijs en opleiding

ondersteunen: dat zijn belangrijke

deringen (zoals vergrijzing) en

De VU en VUmc willen inspelen op

randvoorwaarden voor (wetenschap-

technologische ontwikkelingen

veranderende eisen aan onderwijs

pelijk) interdisciplinair onderzoek

hebben grote impact. VUmc wil hierop

en opleiding. De huidige gebouwen

én nieuwe vormen van onderwijs.

inspelen. Een meer marktgerichte

(uit de jaren zestig en zeventig) en de

De technische infrastructuur voor

oriëntatie is noodzakelijk. VUmc zal

voorzieningen op de campus kunnen

bèta-medisch onderzoek wordt

zich meer gaan onderscheiden en

de eisen van de veranderende organi-

uitgebreider en complexer.

een scherpere positie innemen.

satie onvoldoende aan.

Profilering op het gebied van

Breed opleidingspalet

sneldiagnostiek, beeldvormende

Studenten zijn tegenwoordig vaker en

De VU en VUmc willen op het gebied

technieken en preventieve genees-

langer aanwezig op de campus. Dat

van onderwijs en opleiding een

kunde nemen hierbij een belangrijke

stelt eisen aan de studiefaciliteiten en

integraal, volledig en internationaal

plaats in. Het doel is helder: een

het voorzieningenaanbod.

georiënteerd aanbod aanbieden,

internationaal toonaangevende positie

gericht op de ontwikkeling van talent

fotografie: StudioVU - Yvonne Compier

Overleg in de foyer van het Hoofdgebouw. De indeling van de gebouwen op de campus gaat samenwerking en ontmoeting ondersteunen.

18

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

op ieder niveau. Het Instituut voor

vaker naar de campus om (samen) te

Onderwijs en Opleiden (IOO) biedt een

studeren. Dat stelt andere eisen aan

breed palet van medische, paramedi-

de voorzieningen op de campus.

sche en verpleegkundige vervolgopleidingen aan. Daarnaast faciliteert

Efficiënte gebouwen

het IOO medisch specialistische

De eerste gebouwen op de campus

vervolgopleidingen, biomedische

zijn tussen 1964 en 1978 in gebruik

researchmasters en het Postacade-

genomen. De bouwkundige staat

misch Onderwijs Geneeskunde.

van die gebouwen is redelijk, maar de ruimtelijke indeling en de tech-

Studenten stellen andere eisen

nische installaties ondersteunen de

Om de grote groei van het aantal

gewenste functionaliteit niet meer

studenten op te vangen, zijn in het

adequaat. Ook qua schaal, maat en

verleden enkele panden buiten de

uitstraling zijn de gebouwen verou-

campus gehuurd en is de bestaande

derd. Rust en geborgenheid voor

ruimte geoptimaliseerd. In de nabije

patiënten, concentratie en samen-

toekomst willen de VU en VUmc dat de

werking voor onderzoekers en

medewerkers die in externe panden

studenten, zijn enkele voorbeelden

gehuisvest zijn (weer) op de campus

waarin de bewoners en gebruikers

komen werken. Het aantal studenten

van de campus centraal worden

is de laatste jaren gestabiliseerd. Wel

gesteld in de gebouwde omgeving.

is de studentenpopulatie diverser

Gebouwen moeten efficiënter werken

van aard. Ook komen studenten

mogelijk maken. Ook de logistiek

2002 15.691 2003 16.413 2004 17.100 2005 17.971 2006 18.577 2007 19.274 2008 20.984 2009 22.738 2010 24.193 2011 24.992 2012 23.591 2013 23.643 Groei in aantallen ingeschreven studenten (VU) 2002-2013

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

19

WAAROM EEN VERNIEUWDE CAMPUS?

van studenten, patiënten, vervoersmiddelen, goederen en afval vraagt veel aandacht. Vervanging is daarmee noodzakelijk. De omvang van deze nieuwbouw zal ongeveer 25% kleiner kunnen zijn dan die van het oude gebouw. Deze verbeterde efficiency is te bereiken door functies te clusteren, slimme indelingen te maken en ruimtes multifunctioneel te gebruiken.

Faciliteren samenwerking Ook de toenemende samenwerking met andere partijen heeft effect op de huisvesting. Er zal een toenemende vraag zijn naar meer diversiteit en kwaliteit van de voorzieningen op de campus.

fotografie: DigiDaan

De wachtruimte bij ‘sneldiagnostiek oncologie’, VUmc. De campus biedt rust en geborgenheid voor patiënten, maar ook concentratie en samenwerking voor onderzoekers en studenten.

20

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

De campus in het begin van de jaren zestig, met linksboven de kliniek. Collectie Stadsarchief Amsterdam

Van 1880 tot 2014

kocht de universiteit meer dan twintig

evenals het Academisch Ziekenhuis.

In de eerste jaren na de oprichting van

stadspanden, voornamelijk in Amsterdam

Toen het Hoofdgebouw van de VU in

de VU in 1880 volgden de VU-studenten

Zuid, totdat alle faculteiten naar de

gebruik werd genomen, in 1973, was het

college in een pand aan de Amstel

nieuwbouw in Buitenveldert konden

studentenaantal 10.000.

(tegenwoordig de Kleine Komedie), totdat

verhuizen en de panden konden

de VU in 1884 haar eerste pand kocht, aan

worden afgestoten.

Stonden de jaren zestig en zeventig in

de Keizersgracht.

het teken van afzondering aan de In 1953 heeft de VU het terrein in

stadsrand en verbijzondering van

In 1933 nam de VU nieuwbouw aan de

Buitenveldert aangekocht. In dat jaar

functies, in de toekomst zullen de VU en

De Lairessestaat in gebruik als locatie

was de VU gegroeid tot 2.000 studenten.

VUmc weer – net als in het allereerste

voor de faculteit Natuur- en Scheikunde.

Elf jaar later werd het gebouw Wis- &

begin – een onderdeel zijn van een

In de jaren vijftig en zestig huurde en

Natuurkunde in gebruik genomen,

levendig stedelijk weefsel.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

21

Locatieprofiel De campus ligt in Zuidas, in Amsterdam. Het is een unieke plek met een sterk locatieprofiel wat betreft ligging, bereikbaarheid, inhoud en faciliteiten.

Binnenstad Amsterdam

UvA

Amsterdam Science Park, UvA

Amstelcampus

Zuidas VUmc VU

Amsterdamse Bos

Uilenstede

Amstelscheg

AMC

Luchthaven Schiphol

De kwaliteiten van Zuidas: gelegen aan de A10 en het spoor, vlakbij luchthaven Schiphol, vlakbij de binnenstad van Amsterdam, aantrekkelijke woonomgevingen en het Amsterdamse Bos. 24

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

Locatieprofiel

Nergens in Nederland maakt een universitaire campus met een UMC zo nadrukkelijk deel uit van een toonaangevend (zakelijk) centrum, met woningen en voorzieningen. Dat maakt de campus van de VU en VUmc uniek. Hier liggen kansen voor bedrijven die zich in de buurt van de VU en VUmc en de top van het (inter)nationale bedrijfsleven willen vestigen – dankzij de hoogwaardige onderzoeksinfrastructuur en expertise. De dynamische, aantrekkelijke stedelijke omgeving en de perfecte bereikbaarheid maken de campus interessant voor studenten, patiënten, onderzoekers en bedrijven.

Vergeleken met andere locaties in

zelf, ze vormen ook belangrijke

Amsterdam – Amsterdam Science

kernen voor de samenwerking met

Park, Roeterseiland, Amstelcampus,

kennispartners, maatschappelijke

AMC in Zuidoost – mag het locatiepro-

organisaties en het bedrijfsleven.

fiel van de campus van VU en VUmc onderscheidend en sterk worden

Perfecte ligging

genoemd. Dat komt door de combi-

Begin jaren negentig is de zone

natie van zorg en universiteit, maar

tussen Buitenveldert en Amsterdam

ook door de geografische ligging en

Zuid omgedoopt tot Zuidas. In de jaren

door de grote kansen die de clustering

daarna is dit gebied, gelegen aan

van wetenschap en bedrijfsleven

de A10 en het spoor, uitgegroeid tot

biedt.

een van de belangrijkste stedelijke ontwikkellocaties van Nederland.

Deze leidende positie wordt mede

vu en vumc zijn belangrijke spelers op zuidas

bepaald door de goede bereikbaarheid (zowel per auto als per openbaar vervoer) en door de nabijheid van de

A8

Amsterdam A6

Schiphol

A1 HSL oost Den Haag

A4

A2 HSL zuid

Ligging van de Zuidas in Nederland

Utrecht

Medisch centrum plus universiteit

luchthaven Schiphol, de binnenstad

Een medisch centrum en een univer-

van Amsterdam, aantrekkelijke woon-

siteit zijn op één campus gehuisvest.

omgevingen en het Amsterdamse

Dat biedt meerwaarde: het zorgt

Bos. Zuidas ligt op het snijvlak van

voor kruisbestuiving van de diverse

lokale en internationale verbindingen,

onderzoeksthema’s binnen het cluster

in het hart van de Metropoolregio

Human Health & Life Sciences. Deze

Amsterdam.

kruisbestuiving maakt hoogwaardige onderzoeksfaciliteiten - zoals

Stedelijk centrum

imaging, biobanking, cellonomics

Veel internationaal opererende

- haalbaar. De faciliteiten zijn niet

zakelijke dienstverleners (banken

alleen van belang voor het onderzoek

en advocatenkantoren) hebben hun

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

25

Locatieprofiel

kantoren in Zuidas ondergebracht.

van grote toegevoegde waarde voor

van de samenwerking tussen de

Naar verwachting zet dit de komende

Zuidas. Ook draagt het bij aan de

bètafaculteiten van de VU en UvA is

tien jaar door. Ook is er ruimte voor

beleving en uitstraling van het gebied.

gekozen om bijvoorbeeld Informatics

wonen, winkelen en recreatie. Voor

Omgekeerd versterkt en ondersteunt

en Neuro-research te vestigen op

Zuidas is in dat verband een steden-

de ligging in Zuidas de internationali-

de campus. Ook in de samenwer-

bouwkundig plan opgesteld. Zuidas

seringsambitie van de VU en VUmc.

king tussen VUmc en AMC is er voor

verandert van zakencentrum naar een

gekozen de specialismes Public

hoogwaardig stedelijk centrum.

Sterke relatie tussen onderzoek en

Health, (electieve) Neurologie,

bedrijfsleven

Oncologie en Bewegen te

Grote spelers

Het locatieprofiel van de campus is

concentreren op de campus. Door de

VUmc en de VU zijn samen een grote

sterk inhoudelijk bepaald, gedreven

samenwerking ontstaat een sterke

speler in Zuidas: een groot deel van

door de vier profielthema’s van de VU

expertise en innovatieve infrastruc-

de oppervlakte van gebouwen en een

en de specialismes van VUmc: Human

tuur ten behoeve van de topreferente

groot deel van de bewegingen van

Health & Life Sciences, Science for

zorg en het daarmee samenhangende

mensen komt voor hun rekening. Dit

Sustainability, Connected World en

wetenschappelijk onderzoek.

is zowel functioneel als ruimtelijk

Governance for Society. In het kader

Par ijs

Lond

en

New Y

ork

Centrum Zuidas

RAI

wonen / kantoren

congres / hotel

Roeskestrook

onderwijs / kantoren

Kop Rivierenbuurt

commercie / onderwijs / wonen

Vivaldi

kantoren / wonen

VU Campus

studie / zorg / onderzoek / kantoren / wonen

VUmc en de VU zijn samen een grote speler in Zuidas: een groot deel van de gebouwen en de bewegingen van mensen komt voor hun rekening.

26

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

Locatieprofiel

Vestigingslocatie voor anderen

naast de aanwezige banken,

onderzoekers vinden hier de

Bedrijven en onderzoeksinstel-

advocatenkantoren en adviesbureaus,

afzondering voor geconcentreerd

lingen die aansluiting zoeken bij de

zullen bedrijven die zich bijvoorbeeld

fundamenteel onderzoek.

profielthema’s en zich dichtbij de VU

richten op de Human Health & Life

en VUmc willen vestigen, vinden hier

Sciences zich tot dit gebied aange-

Uitnodiging

een uitstekende vestigingslocatie. Dit

trokken voelen.

Het locatieprofiel biedt al met al grote

vanwege de aanwezige expertise en

kansen, zowel voor de VU en VUmc als

onderzoeksinfrastructuur, gecombi-

Dynamiek versus rust

voor andere partijen. De VU en VUmc

neerd met de dynamische, stedelijke

Maar de campus richt zich nadrukke-

nemen de verantwoordelijkheid om

omgeving en de beschikbare ontwik-

lijk ook op patiënten en studenten, op

de potentie van deze locatie ten volle

kelruimte. Dat versterkt de positie

toponderzoekers en andere

te gebruiken en te ontplooien. Andere

van de VU en VUmc voor contract-

bezoekers. Naast de dynamiek is

partijen worden van harte uitgenodigd

onderzoek, onderwijs en valorisatie:

er rust. Patiënten en hun naasten

om mee te doen.

het vermarkten van de kennis die hier

kunnen hier de aandacht en zorg

wordt ontwikkeld. Voor Zuidas kan

ontvangen in een omgeving met een

er daardoor diversificatie optreden:

menselijke maat. Wetenschappers en

Zuidas Bru

sse

An

tw

erp

en

hi

ph o

l

Haarlem

Sc

Ams t

erda

mse

Bos

l

k par del Von Dam umplein Muse Amstel

Ams UvA terd IJ am

c

Am

Am

st

Utrecht

Den Haag

Cen

traa

l

er

Leiden da

m

No

or d Rotterdam

De campus in de Zuidas: in het hart van een dynamische, aantrekkelijke stedelijke omgeving, perfect bereikbaar.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

27

de drie pijlers van het plan De campusontwikkeling wordt gedragen door drie pijlers. De campus verbindt binnen en buiten, nodigt uit tot ontmoetingen en is slim geordend.

30

ka

r

/n at uu

De campus is slim geordend

r

ra kt e

ph a

Al

a

m

am

/G eg

se w

en

ve

el

st

Am

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc at

n at

ra

st

st

rn

.E

n

aa

el

rs

de

el

nv

te

ui

B

t

aa

tr

ts

ns

Er

J.

A.

e

D

an

la

le

oe

B

av

st

Gu

n

aa

rl

le

ah

M

ech

aa

n

aa

rl

le

ah

M

Bo

el

.J

atA

an

la

le

oe

B

av

st

Va er nd

rs

e

D

c hol hip

de

ra

st

st

or

ch

oe

B

av ust

el

r

de

r d Zui dam

nv

te

ui

B

n

Va

ens

ra

lve

st

ste

st

ste

or

d

Am

Gu

Zu i

Am

ch

m

da

er

st

g

oe

d

Zu i

Am

we

B

m

da

er

ens

st

rn

Am

m

m

da

er

st

Am

lve

eg

da

eg

tr um

te ms

sw

er

st

Am

sw

su

as

rn

pijler 1

su

as

rn

tr um

en

sc

ad

St

en

A

Pa

eg

w

Pa

sc

ad

St

Pa us ass

de r

eg

w

se

en

ve

el

st

Am

se

en

ve

el

st

Am

De campus verbindt binnen en buiten en ste

Va n

eg

w

ol

ph

hi

Sc

pijler 2

se

ve en

el

st

Am

n

av e

ht h

dsc Am

g

n

pe

/o

ch

ed is

ol

ph

hi

Sc

Sta m tru

Zo r

oe n

Gr

Lu c

n

De campus nodigt uit tot ontmoetingen nS

/M

pijler 3 ave

a

k

ie

/d yn am

ve

ha

ht

Lu c

hth

èt

id

he

el ijk

te d

/s Luc

B

s

Zu id a

de drie pijlers van het plan

rda m

Ma hle rla

ors

an

G De Bo ele laa n

A.J .Er

n uite

B vel nst

der

str aat

ew eg sel aan

aa tstr t

ew eg

de drie pijlers van het plan

de drie pijlers van het plan

De campus van de VU en VUmc is onderdeel van de stad, goed verbonden met de wereld en georiĂŤnteerd op de maatschappelijke omgeving.

De ambities van de VU en VUmc

inhoudelijke ontwikkeling. Studenten,

worden zichtbaar in de ontwikkeling

medewerkers, patiĂŤnten en bezoekers

van de campus. Dat wordt een

vinden hier een aantrekkelijke

levendig onderdeel van Zuidas,

omgeving.

de stad en de Metropoolregio Amsterdam, goed verbonden met de

De campusontwikkeling wordt

omgeving, doordacht georganiseerd.

gedragen door drie pijlers: de campus

Dat maakt de gewenste

verbindt, nodigt uit tot ontmoeting en

kruisbestuiving mogelijk tussen

is slim geordend. Duurzaamheid is

wetenschap en bedrijfsleven

daarbij het uitgangspunt.

en schept de voorwaarden voor

1 de campus verbindt binnen en buiten 2 de campus nodigt uit tot ontmoetingen 3 de campus is slim geordend

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

31

de drie pijlers van het plan

1 De campus verbindt binnen en buiten

Gebouwen op de campus hebben een open relatie met hun omgeving en dragen bij aan een toegankelijke omgeving.

Gebouwen op de campus – zoals het Imaging Gebouw, het wachtgebied in het Atrium en de Botanische tuin – worden dankzij hun open uitstraling verbonden met hun directe omgeving.

32

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

de drie pijlers van het plan

De campus ligt nabij een knooppunt

De campus krijgt nog betere

van uitstekende infrastructuur,

verbindingen met de rest van de

zowel regionaal, nationaal

stad Amsterdam, onder andere

als internationaal. Trein- en

door dubbele fietspaden, brede

autoverbindingen liggen op enkele

oversteekplekken, duidelijke

minuten afstand. Zij verbinden de

routes en heldere zichtlijnen. Ook

campus met de regio, met de rest van

kun je via pleinen op de campus

Nederland en de rest van de wereld.

van bijvoorbeeld het Beatrixpark naar het Amsterdamse Bos lopen.

Goed bereikbaar

De openbare ruimte verbindt de

De campus ligt aan de ringweg

omgevingen van de campus en Zuidas

Amsterdam (A10 zuid). Het

met elkaar via een netwerk van

nabijgelegen NS-station Amsterdam

straten en pleinen.

Zuid zal als belangrijk knooppunt van hogesnelheidslijnen gaan

Alle gebouwen op de campus

fungeren. Luchthaven Schiphol ligt

grenzen direct aan de openbare

op een kwartier reistijd. Dankzij deze

ruimte. Entrees zijn goed herkenbaar.

verbindingen en een fijnmazig tram-,

Publieksgerichte functies komen

metro- en buslijnennet is de campus

zoveel mogelijk in de plinten van

is goed bereikbaar voor iedereen:

de gebouwen: de laag op het

student, patiĂŤnt, de buitenlandse

straatniveau.

gastdocent en medewerkers van (nieuwe) bedrijven. In samenwerking met de gemeente Amsterdam en bedrijven op Zuidas wordt de doorstroming van het autoverkeer verbeterd.

De plinten van de gebouwen zijn open naar de omgeving

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

33

de drie pijlers van het plan

2 De campus nodigt uit tot ontmoetingen

De campus maakt georganiseerde en spontane ontmoetingen mogelijk.

DE OPENBARE RUIMTE HEEFT PLEKKEN MET EEN EIGEN KARAKTER EN DUIDELIJKE SIGNATUUR

Ontmoeting

collegezaal, in het lab, in de kliniek,

karakter en duidelijke signatuur, zoals

Ontmoeting is een belangrijk begrip in

op kantoor en in de aanvullende

het dynamische Campusplein en de

de campusontwikkeling. De buiten-

voorzieningen (cateringvoorzieningen,

rustige, meer besloten Botanische

ruimte, de voorzieningen en de

seminar- en congresfaciliteiten,

tuin.

gebouwde omgeving bieden mogelijk-

centrale vergaderruimten) en vooral

heden voor uitwisseling van ideeën en

in de publieke ruimte. Deze biedt

Campusplein

voor nieuwe samenwerkingsvormen.

ruimte voor uiteenlopende activiteiten

Het hart van het universitaire leven

De campus maakt georganiseerde

en is vooral een prettige verblijfsplek.

speelt zich af op het Campusplein.

en spontane ontmoetingen mogelijk

Het huidige plein wordt ingericht als

tussen medewerkers, studenten,

Dit komt tot uitdrukking in een aantal

‘buitenhuiskamer’ met terrassen en

patiënten en bezoekers. Dat kan in de

betekenisvolle plekken met een eigen

is daarmee geschikt voor optredens,

34

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

de drie pijlers van het plan

filmvoorstellingen en spontane

De inrichting van zowel de buiten-

initiatieven. Bij de inrichting is

ruimte als de publieke ruimte in

aandacht voor de sociale veiligheid.

gebouwen stimuleert kruisbestuiving

Het plein krijgt zitplekken en

van talenten en inzichten en nodigt uit

groen. Loop-stromen en logistieke

om langer op de campus te blijven.

bewegingen zijn helder geordend.

Buiten is de inrichting stedelijk, groen

Op het Campusplein verdwijnen de

en kleinschalig. Omdat de grenzen

parkeerplaatsen voor auto’s. Het

van de campus feitelijk niet bestaan,

parkeren van fietsen en scooters gaat

zal er overloop zijn met de inrichting

deels onder de grond, zodat de ruimte

van Zuidas.

de gewenste verblijfskwaliteit krijgt die mensen verleidt uit de gebouwen

Inrichting

of zelfs naar de campus te komen.

Daarnaast krijgt de campus een

Het plein geeft bezoekers het gevoel

herkenbaar eigen gezicht. Een middel

in een stad te zijn en draagt bij aan

om een opgeruimd, uitdagend gebied

persoonlijke ontmoetingen in een

met samenhang te maken is de keuze

prettige atmosfeer.

voor gelijke inrichtingselementen en wayfinding, zoals verharding, (straat-)

Botanische tuin

meubilair en verlichting. Door de

De centrale open plek van VUmc

openbare ruimte daarmee te stofferen

straalt rust en groen uit, een

ontstaat een herkenbare campus die

omgeving voor patiënten en andere

zich op subtiele wijze onderscheidt

bezoekers, die gericht is op herstel,

van de rest van Zuidas.

genezing en zorg. Daar zal de Botanische tuin een belangrijke

Kleine schaal

functie in gaan vervullen. Dit wordt

Gebouwen op de campus worden

een besloten tuin in de setting van het

dankzij hun open uitstraling

ziekenhuis, gericht op patiënten en

verbonden met hun directe omgeving.

hun begeleiders.

Ze krijgen een passende, kleinere schaal, waardoor er meer mogelijkheden ontstaan voor verbindingen tussen gebouwen.

De ruimte tussen de gebouwen zal intensiever worden gebruikt. Kleinere gebouwen bieden daarnaast meer flexibiliteit. Daarmee zijn ze in vastgoedtermen meer courant.

Door de kleinere schaal van de gebouwen kunnen zeer specifieke functies worden geclusterd.

Buitenruimte krijgt meer identiteit

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

35

de drie pijlers van het plan

3 De campus is slim geordend

De activiteiten op de campus worden logisch en doordacht geordend. Dat bevordert de samenwerking tussen de VU en VUmc en andere partijen.

STROMEN VAN MENSEN EN GOEDEREN WORDEN OP DE CAMPUS INTELLIGENT GEORGANISEERD

LIB Torens

+ 35mtr Corpus

+ 9mtr Plint

Mengen van functies

36

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

de drie pijlers van het plan

De VU en VUmc trekken bij de verdere

1. Concentratie ‘zware’ zorg- en

ontwikkeling van de campus samen

onderzoeksinfrastructuur

op. Waar dat kan, worden activiteiten

Wetenschappelijk onderzoek met een

gebundeld en geoptimaliseerd. Niet

experimenteel karakter stelt bijzon-

alleen van de VU en VUmc, maar ook

dere eisen aan de technische (onder-

van andere partijen.

zoeks)infrastructuur van gebouwen.

Dit type onderzoek wordt daarom

Functies bij elkaar

geclusterd, eventueel verdeeld over

De samenhang krijgt een ruimte-

meerdere gebouwen. Zo ontstaan

lijke vertaling: functies die nauw

efficiënte logistieke bewegingen om

met elkaar te maken hebben, komen

bijvoorbeeld experimentele

dichtbij elkaar. Dat leidt tot optimaal

apparatuur in en uit te plaatsen.

gebruik van de ruimte in de gebouwen en in het gebied als geheel. Het levert

2. Clustering Bacheloronderwijs

betere resultaten voor multidiscipli-

Het Bacheloronderwijs kenmerkt zich

nair onderzoek en een sterker profiel

door relatief grote groepen studenten

naar de buitenwereld. Activiteiten,

die zich voor dezelfde opleiding

hoogwaardige onderzoeksinfra-

hebben ingeschreven. Deze cohorten

structuur, verkeersstromen en

stellen hoge eisen aan onderwijslo-

logistiek worden op de gehele campus

gistiek en onderwijsvoorzieningen.

intelligent georganiseerd.

Clustering draagt bij aan de herken-

Dat verhoogt de flexibiliteit. Vastgoed

baarheid van de functie van het

voor generieke activiteiten (kantoren)

gebouw en efficiënt ruimtegebruik.

kan desgewenst aan andere partijen

Dit is ook aantrekkelijk voor

worden verhuurd. Clustering van

studenten: de voorzieningen

specifieke activiteiten en functies

zijn makkelijk vindbaar en er is

maakt die functies sterker.

voldoende ruimte voor ontmoeting en samenwerken.

Nieuwe functies De campus krijgt er ook nieuwe

3. Kennisclusters

functies bij, zoals woningen, culturele

De inhoudelijke verbinding tussen

voorzieningen en nieuwe gebouwen

faculteiten en andere instituten krijgt

voor allianties.

prioriteit. Daarmee ontstaat samenhang in het gebied. Het gaat om de

Drie ordeningsprincipes

clusters ambulante en klinische Zorg,

De VU en VUmc willen samenwerking

Human Health & Life Science, Science

met andere partijen aangaan. Een

for Sustainability, Connected World en

logische, doordachte ordening van de

Governance for Society.

vele activiteiten op de campus vergemakkelijkt dat. De volgende principes liggen aan de functionele ordening van de campus ten grondslag:

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

37

De stedenbouwkundige structuur De drie pijlers van het Masterplan zijn vertaald in een heldere stedenbouwkundige structuur. De campus krijgt een aantrekkelijke openbare ruimte die uitnodigt tot ontmoeting en kennisuitwisseling.

De stedenbouwkundige structuur

plankaart situatie juni 2014

40

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

De stedenbouwkundige structuur

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

41

De stedenbouwkundige structuur

plankaart toekomstige situatie

42

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

De stedenbouwkundige structuur

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

43

De stedenbouwkundige structuur

plankaart studie naar flexibiliteit en inpassingsmogelijkheden VUmc-AMC en VU-UvA

44

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

De stedenbouwkundige structuur

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

45

De stedenbouwkundige structuur

De stedenbouwkundige structuur

De drie pijlers van het Masterplan zijn vertaald in een heldere stedenbouwkundige structuur. De campus krijgt een aantrekkelijke openbare ruimte. Gebouwen zijn herkenbaar en flexibel in te delen. Ze grenzen direct aan de openbare ruimte. De bereikbaarheid van de campus is optimaal.

Dit Masterplan heeft betrekking op

Plan in hoofdlijnen

het huidige campusterrein tussen

Het stedenbouwkundig plan voor

de Amstelveenseweg en de Buiten-

de campus sluit in hoofdlijnen aan

veldertselaan en enkele locaties

bij de opzet van Zuidas, maar voegt

ten noorden van de De Boelelaan.

daar bepaalde kwaliteiten aan toe.

De satellietcampus VU Uilenstede

Het ordeningsprincipe breekt met de

maakt geen onderdeel uit van dit

traditie om wijken te ontwerpen met

Masterplan.

een eindbeeld voor ogen. Amsterdam Oud-Zuid en Buitenveldert zijn voor-

Uitruil van grond

beelden van dergelijke eindbeeld-

De campus krijgt – veel meer dan nu

plannen met een volledige integratie

het geval is – aansluiting bij de omge-

van wegen, bebouwing en groen. In

ving. Daarbij verschuiven de grenzen

Oud-Zuid is dat gebeurd met klas-

van de huidige VU-terreinen over de

sieke middelen; in Buitenveldert op

De Boelelaan naar het noorden, in

modernistische leest, met gebouwen

de richting van de A10 en Zuidas. Bij

in het groen. De oorspronkelijke opzet

VUmc wordt de groei juist in zuidelijke

van de bebouwing van de VU en VUmc

richting voorzien.

volgt deze laatste traditie: een open

Huidig plangebied

bebouwing in plaats van gesloten Om deze verschuivingen mogelijk te

bouwblokken.

maken, vindt een grondruil plaats tussen de VU en de gemeente

Stapsgewijs

Amsterdam. Voor de VU komen een

De campus gaat nu juist onderscheid

groot kavel aan de noordzijde van

maken tussen de ruimtelijke struc-

de De Boelelaan (ter plaatse van de

tuur en de bebouwing. Wegen, pleinen

Schoolwerktuinen) en een paar kleine

en verbindingen vormen een stedelijk

kavels in de richting van het centrum

netwerk waarbinnen bebouwing

van Zuidas beschikbaar. In ruil hier-

stapsgewijs tot stand kan komen. De

voor stelt de universiteit een gebied

planvorming is daarmee organisch.

beschikbaar voor Sportclub Buiten-

Sturende principes zijn leidend, niet

veldert. Dit ligt op de huidige locatie

het eindbeeld.

van het gebouw Wis- en Natuurkunde (W&N). Dit gebouw wordt voor circa

Vergeleken met de rationele en rela-

85% gesloopt zodra de huidige

tief neutrale opzet van de Zuidas-

activiteiten in nieuwe gebouwen

verkaveling – met rechte lijnen en

zijn ondergebracht.

open einden – worden in de campus

46

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

Toekomstig plangebied

Verschuiving van eigendom

De stedenbouwkundige structuur

meer plekken en pleinen binnen het

uniek is. Dat biedt een breed palet aan

netwerk opgenomen. Op die manier

omgevingskwaliteiten die gebouwen

ontstaat een gelaagde ordening.

en functies een plaats op de

Hierin zijn niet alleen de lange lijnen

campus geven. Zo krijgt VUmc een

van de wegen, maar ook de kortere

nieuwe hoofdentree aan de Van der

Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) voor

verbindingen en verblijfsruimtes

Boechorststraat, wordt het Campus-

Amsterdam, in de jaren dertig van de

beeldbepalend.

plein de universitaire ‘place to be’

DE CAMPUS & HET ALGEMEEN UITBREIDINGSPLAN AMSTERDAM De campus is aangelegd in de wijk Buitenveldert, gebouwd tussen 1958 en 1966. Deze wijk is onderdeel van het

twintigste eeuw ontwikkeld door Cornelis van Eesteren en Theo K. van Lohuizen.

Het AUP, officieel vastgesteld in 1935, bepaalde de ligging van een reeks uitbreidingsgebieden in de periferie van de stad. Hiertoe behoorde ook de

waar alle routes samenkomen. Ook Pleinen en plekken

ontstaat ten noorden van de De

De campus krijgt een structuur van

Boelelaan een Human Health & Life

hoofdstraten en een netwerk van

Sciences-cluster.

herkenbare secundaire verbindingen

Binnendijksche Buitenveldertsche Polder

met betekenisvolle pleinen en

Het stedenbouwkundig Masterplan

ten zuiden van Amsterdam.

plekken. De campus is een samen-

geeft door deze structuur houvast,

hangende stedelijke omgeving die

maar biedt tegelijkertijd relatieve

Bouw jaren vijftig

naadloos aansluit op het omliggende

vrijheid bij de invulling.

Door de Tweede Wereldoorlog moest de

gebied en waarbinnen iedere plek

invulling van het AUP worden uitgesteld.

Begin jaren vijftig kon uiteindelijk worden begonnen met het bouwklaar maken van grond, die in het waterrijke polderlandschap doorgaans moest

Stadscentrum Amsterdam

worden opgehoogd. Daarna begon de bouw van de eerste woningen in het nieuwe Buitenveldert. Het huidige terrein van de VU en VUmc was oorspronkelijk

Parnassusweg

ook bedoeld voor woningbouw. Die bestemming verviel toen de universiteit het terrein in 1953 kocht van de gemeente

Amstelveenseweg

Amsterdam Zuid

Gustav Mahlerlaan

Sportas

Luchthaven Schiphol

Amsterdam.

De Boelelaan

A.J.Ernststraat De pleinen en plekken op de campus zijn verbonden.

Amstelveenseweg

Van der Boechorststraat

Buitenvelderselaan

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

47

De stedenbouwkundige structuur

Benadering van de campus – van

Extra brede en veilige oversteek-

buiten naar binnen

plaatsen rondom de haltes zijn

In de huidige situatie is de campus van

belangrijk voor de verbinding met de

de VU en VUmc goed bereikbaar met

omgeving. Vanaf de haltes moeten

elk vervoermiddel. De A10 ligt dichtbij

voetgangers op een logische en

en er zijn verschillende haltes (tram,

veilige manier de campus kunnen

metro, bus) en een NS-station voor

bereiken.

openbaar vervoer. De binnenstad van Amsterdam en de campus Uilenstede in Amstelveen liggen op fietsafstand.

Tegelijkertijd is het streven om de

DE CAMPUS WORDT ZOVEEL MOGELIJK HET DOMEIN VAN VOETGANGERS

campus zoveel mogelijk het domein van de voetganger te maken. De ontsluiting van de campus is daarom zo ontworpen dat de verschillende verkeersstromen goed worden gestuurd en knelpunten zo veel mogelijk vermeden. Automobilist, ov-reiziger en fietser worden voetgangers. De plek waar dat gebeurt, en de manier waarop, heeft invloed op het functioneren van de campus. Ze vormen de zogenoemde bronpunten van de campus.

Er zijn vier typen:

2 Bronpunten auto’s Op de campus wordt straatparkeren afgeschaft. Bezoekers parkeren hun auto’s straks in parkeergarages op de campus. Deze garages krijgen een ontsluiting zo direct mogelijk vanaf de omliggende wegen (De Boelelaan uitgezonderd). Zodoende ontstaat een verkeersluwe omgeving en zijn er zo min mogelijk kruisende bewegingen over de belangrijkste fietspaden.

1 Bronpunten openbaar vervoer Ruim 60% van de gebruikers komt per openbaar vervoer naar de campus. De belangrijkste haltes en stations zijn: • De haltes op het kruispunt De Boelelaan/Buitenveldertselaan (trams 5, 16, 24 en metro 51) en de halte op het kruispunt De Boele-

Bronpunt auto

laan/Van der Boechorststraat (trams 16 en 24) • Station Amsterdam Zuid (NS, Metro’s 50 en 51) • De halte Amstelveenseweg (Metro 50)

48

Zodra bezoekers hun auto hebben geparkeerd, worden ze voetganger.

De voetgangersuitgangen van de garages sluiten daarom aan op de openbare ruimte.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

De stedenbouwkundige structuur

Fietsers op de campus. Voetgangers en fietsers krijgen extra verbindingen.

De toegenomen parkeergelegenheid

3 Bronpunten fietsen

De ligging van de stallingsvoorzie-

in de garages werkt de huidige

De huidige campus heeft circa

ningen voor fietsers en scooters

tekorten (met name voor VUmc)

6.100 fietsparkeerplaatsen en 90

volgt dezelfde logica als die van de

weg. Het zal de verwachte groei in

plekken om een scooter te stallen.

parkeergarages. Om overlast te

patiënten en aantallen medewerkers

Een derde deel van de fietsen kan

beperken, worden de entrees van de

van VUmc kunnen opvangen, evenals

nu in de kelders van de gebouwen

stallingen zo veel mogelijk op omlig-

de toename van de vraag als gevolg

worden gestald; deze zijn momenteel

gende wegen georiënteerd en sluiten

van de verdere intensivering van

alleen door de medewerkers van de

de voetgangersstromen zo goed

de campus.

daar gehuisveste organisaties

mogelijk aan op de openbare ruimte.

te gebruiken.

De parkeervoorzieningen voor VUmc

4 Bronpunten taxi’s en touringcars

worden bereikbaar vanuit de Amstel-

De fietsparkeerdruk neemt toe. Ook

Promoties, inauguraties, de

veenseweg, de Mahlerlaan en Van der

wordt een toenemend gebruik van de

opening van het academisch jaar

Boechorststraat. Hierdoor kunnen

scooter als vervoermiddel verwacht.

en de diesviering: ze trekken veel

de huidige inritten aan de voorzijde

Op de korte termijn wordt op enkele

bezoekers. De meeste van deze

van de Polikliniek en van het zieken-

plekken de capaciteit daarom al

activiteiten vinden momenteel plaats

huis op termijn vervallen. Ze blijven

uitgebreid. Op de langere termijn

in het Hoofdgebouw VU en in het

slechts als noodvoorziening bestaan.

voorziet de campus in circa 8.500

gebouw van het medisch centrum.

De voorterreinen van VUmc aan de

parkeerplaatsen voor fietsen en

Op deze belangrijke plekken komen

De Boelelaan worden zo ontlast

200 voor scooters. Naast de fysieke

drop-offs (voor taxi’s) net als bij de

en rustiger.

uitbreiding komen er ook extra voor-

nieuwe hoofdentree van VUmc aan de

zieningen in de gebouwde stallingen,

Van der Boechorststraat. Daarnaast

zoals kleedruimten en lockers.

is er bij VUmc een drop off-zone bij

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

49

De stedenbouwkundige structuur

Amstelveenseweg

Parnassusweg Gustav Mahlerlaan ACTA

Poli

1a

3

1b

O|2

2

De Boelelaan West flank

A2

A1-2

A1-1

Kliniek A3 Imaging

D2

OZW

A1-3

E2 E1

C

DC

B1

B2

VUmc Zuid Zoekgebied sportclub Buitenveldert

A.J.Ernststraat Van der Boechorststraat

Buitenvelderselaan

Schematische weergave bouwvelden (met nummering)

de Spoedeisende Hulp. Beide zones

gegeven: naast bewegwijzering zijn

stedelijke boulevards zorgen ze

worden gecombineerd met een

dit zichtlijnen, duidelijke entrees van

voor een fijnmazig, afwisselend en

drop-off voor particulieren met een

gebouwen en herkenningspunten,

toegankelijk openbaar gebied. De

auto (al of niet in combinatie met de

zoals kunst.

boulevards zijn de meer formele

nabijgelegen parkeergarages).

voorkanten van de campus. De

In aanvulling daarop komt naast

Herkenbare plekken

pleinen en tussenstraten vormen het

het Campusplein een plek waar

De basis van de campus is een karak-

dynamische interieur. Centraal liggen

ook touringcars passagiers kunnen

tervolle, herkenbare en betekenis-

het Campusplein en de Botanische

brengen of halen. Dit zijn bijvoorbeeld

volle buitenruimte die goed aansluit

tuin, een klassieke groene ruimte

medewerkers die op excursie gaan

op de omgeving, ruimte biedt voor

omzoomd met bebouwing. In het

of groepen bezoekers die voor

uiteenlopende activiteiten en samen-

noordelijk deel van de campus komt

activiteiten naar de campus komen.

hang en herkenbaarheid tot stand

nog een extra stadsplein met een

brengt. De openbare ruimte krijgt

verbindende functie.

Openbare ruimte – structuur

– veel meer dan nu – een bindende

De campus van de VU en VUmc

rol als ontmoetingsplek. De routing

Cross-over

krijgt meer verblijfskwaliteit door

is logisch, het verblijf aangenaam, de

Over de De Boelelaan komt een

betekenisvolle plekken, groen

aanhechting op de omgeving optimaal.

‘cross-over’ die noord met zuid voor

en horecavoorzieningen. Door

voetgangers verbindt. Het netwerk

verkeersstromen van fiets en

Netwerk van straten en pleinen

van straten en pleinen legt bovendien

auto te ordenen en het transport

De openbare ruimte verbindt de

verbindingen met het Amsterdamse

van goederen en afval slim te

omgevingen van de VU, VUmc en

Bos, Zuidas en Amsterdam binnen de

organiseren, blijft er meer ruimte

Zuidas met elkaar via een netwerk

ring. Omgekeerd vormt de campus

over. Oriëntatie is een belangrijk

van straten en pleinen. Samen met

een belangrijke schakel in de

50

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

De stedenbouwkundige structuur

Campusplein VU: hart van de campus Het Campusplein VU functioneert als het dynamische hart van de campus, waar de ziel van de Vrije Universiteit kan worden geproefd: de academische ambiance.

Studenten en medewerkers ontmoeten hier elkaar: toevallig, ‘en route’ naar een ander gebouw, of omdat het een fijne plek is om af te spreken met je collega of medestudent.

Het plein nodigt uit tot verblijven en ontmoeten. Dat kan op verschillende manieren; bistrostoelen op een luwe plek, een royale grasmat in de zon, picknicktafels om te lunchen.

In de gebouwplinten rondom het plein zijn de entrees van de gebouwen, winkels en restaurants gesitueerd.

Deze voorzieningen dragen bij aan de levendigheid op het plein, ook buiten de reguliere college- en kantoortijden.

Ook grotere evenementen, zoals het jaarlijks terugkerende ‘Summerbreakfestival’ en het ‘VU Open Air Festival’, organiseert de VU op het plein. Een concertpodium of een filmscherm zijn eenvoudig in te passen in de inrichting. Uitgangspunt hierbij is dat het Campusplein geen ‘lappendeken’ van functies wordt, maar juist een eenduidige en samenhangende inrichting krijgt, waar duidelijk onderscheid is gemaakt tussen verplaatsen en verblijven.

Het vernieuwde campusplein nodigt uit tot verblijven en ontmoeten.

verbinding tussen deze delen van

inrichting maakt kruisbestuiving

de stad.

mogelijk (bijvoorbeeld op het centrale Campusplein), maar ook

Aangename verblijfsplek

afzondering, bijvoorbeeld in de

De buitenruimte is uitnodigend,

Botanische tuin bij VUmc. Het streven

afwisselend van sfeer, formaat en

is de gebruikers van de campus

gebruik, zodat iedereen zich er thuis

meer van de buitenruimte gebruik te

kan voelen. De openbare ruimte is

laten maken. De uitwisseling tussen

een aangename verblijfsplek die

binnen en buiten is de sleutel voor een

wordt ‘gekleurd’ door de locatie. De

aantrekkelijke en extraverte campus.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

51

De stedenbouwkundige structuur

ATRIUM VUMC: UITNODIGEND EN BESCHUT In de bebouwing van VUmc komt ruimte voor een Atrium. De glazen ruimte vormt de nieuwe hoofdentree tot VUmc en is ook de publieke toegang tot de Botanische tuin. Het Atrium ligt tussen DCVUmc en het Imaging Center aan de Van der Boechorststraat.

Hoofdentree Het Atrium heeft een dubbelrol. Enerzijds is het de drempelloze en gastvrije toegang tot de zorg, anderzijds markeert het de overgang tussen de dynamiek van de stad en de rust en verstilling van de tuin. Deze bijzondere positie vraagt om een bijzondere architectuur.

Het Atrium heeft zowel een royaal en uitnodigend karakter als beschutte en rustgevende kwaliteiten. Deze krijgen vorm in een zwevend dak, een doorlopende vloer en de aanwezigheid van groen.

Het Atrium VUmc is één van de ‘brightsites’ van VUmc. Patiënten en bezoekers, maar ook medewerkers kunnen zich hier thuis voelen en zo nodig tot rust komen. Ze kunnen anderen ontmoeten óf zich hier terugtrekken in een omgeving die niet direct wordt geassocieerd met medisch handelen De nieuwe hoofdingang van VUmc: een gastvrije toegang tot de zorg.

De openbare ruimte moet daarom

overgang tussen de campus en de

aantrekkelijk en hoogwaardig zijn.

omgeving mogelijk, worden

In totaal wordt bijna een kwart van

gekoppeld aan haltes voor openbaar

de campus ingericht als openbare

vervoer en aan entrees van de

ruimte.

parkeervoorzieningen. Sommige pleinen zijn vooral groen, andere

Entreepleinen

meer verhard. Samen vormen de

Op een aantal plaatsen wordt de rooi-

pleinen een afwisselend stedelijk

lijn onderbroken. Deze uitsparingen

netwerk.

gaan fungeren als entreepleinen. Ze maken een soepele en aangename

52

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

en zorg.

De stedenbouwkundige structuur

De Botanische tuin: een plek voor bezinning De Botanische tuin is een besloten tuin van ongeveer 100 x 100 meter, centraal gelegen binnen het toekomstige gebouwcomplex van VUmc. De tuin maakt deel uit van het netwerk van openbare ruimtes van de campus. Kernwoorden zijn beschutting, rust, groen, beslotenheid en overdenking. Dit als contrast met de directe omgeving van Zuidas, waarin dynamiek overheerst. Daarmee geeft de tuin de mensen die werkzaam zijn

De Botanische tuin. Dit wordt een plek om even uit de dagelijkse routine te stappen.

in VUmc, patiënten, bezoekers en voorbijgangers de mogelijkheid om tot

Soepele overgang

(visuele) aanwezigheid van water

rust te komen. De tuin wordt een plek om

Het openbare gebied is ontworpen

kansrijk. Groen en water bieden

met oog op samenhang. De over-

praktische voordelen in de zin van

even uit de dagelijkse routine te stappen of een moment te vinden voor gevoelens.

Daarmee wordt de Botanische tuin één van de belangrijkste brightsites van VUmc.

Colonnade De overgang van de tuin met de omringende bebouwing wordt tot stand

gangen worden soepel vormgegeven.

een verbeterde ecologie, waterhuis-

Het verschil tussen het openbare

houding en luchtkwaliteit. Daarnaast

gebied van Zuidas en van de campus

zorgen ze voor afwisseling in de

wordt zo goed als onzichtbaar. Zo

openbare ruimte. De groene inrichting

wordt de campus een onlosmakelijk

verandert ook de psychologie van de

deel van Zuidas. De buitenruimte is

plek. Het microklimaat verbetert en

opgeruimd en obstakelvrij.

de lichtval wordt gevarieerder. Wie op de campus is, zal de seizoenen beter

gebracht met een colonnade van ruim 4 meter breed en twee verdiepingen hoog.

De campus is tegelijkertijd herken-

beleven. Daarnaast draagt de heldere

De colonnade is een intermediair tussen

baar door middel van samenhang in

inrichting en het opgeschoonde

inrichtingselementen. De bezoeker

karakter van de buitenruimte ook bij

weet dat hij op een plek is die

aan het bestendige karakter ervan.

onderdeel is van de stad en Zuidas,

Beschikbare middelen en materialen

maar tegelijk een eigen identiteit

worden zorgvuldig ingezet; met de

heeft. De overgangen zijn niet hard,

bestaande situatie wordt verantwoord

maar wijken wel subtiel af van hun

omgegaan.

de gebouwen en de lager gelegen tuin.

Het is ook een verbindend element tussen de verschillende gebouwen rond de tuin.

omgeving. Verder is er een duidelijk onderscheid tussen georganiseerde

Compensatie door water

stromen én goede plekken voor

Water heeft niet alleen een ruimtelijke

verblijf. De positionering van bron-

kwaliteit. Oppervlaktewater compen-

punten (zie verder) speelt daarin een

seert ook de toename van de verhar-

cruciale rol.

ding. De regel is dat 15% van die toename (van het totaal van bestrating

Groen en water

en bebouwing) moet worden gecom-

De buitenruimte is zo veel mogelijk

penseerd door water. Als bebouwing

groen ingericht. Daarnaast is de

een zogenoemd retentiedak krijgt,

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

53

De stedenbouwkundige structuur

kan met een kleinere compensatie

fasering. Binnen de bouwvelden is

Kleinere korrel, intensievere bebouwing

worden volstaan. Water dat wordt

bovendien ruimte gereserveerd voor

Bestaande grote gebouwen worden

onttrokken zal één-op-één moeten

expeditiezones of voor semi-openbare

vervangen door kleinere. Daardoor

worden teruggebracht.

en openbare domeinen.

gaat de menselijke maat in het gebied

overheersen. In het stedelijk beeld

Verharding

Mooie gevels

ontstaat meer variatie. Gebouwen

Ten opzichte van de nulmeting op 1

De bebouwing volgt op de structuur

krijgen een eigen karakter en onder-

januari 2001 zal de totale verharding

van de openbare ruimte. Sterker:

scheidingskracht. Het brengt ook

van de campus toenemen van 164.200

de gebouwen op de campus dragen

met zich mee dat de ruimte tussen de

m2 tot 181.800 m2. In veel gevallen

bij aan een goed functionerende

gebouwen meer zal worden gebruikt;

zal de nieuwbouw (gedeeltelijk)

buitenruimte door hierop goed

niet alle functies zijn straks binnen

worden voorzien van retentiedaken.

aan te sluiten. Campusgebouwen

één gebouw te vinden. Daardoor

De toename van het wateroppervlak

zijn stedelijk, veelzijdig, staan aan

zullen gebruikers van de campus

is voorzien aan de zuidzijde van de

de straat en hebben gevels met

vaker naar buiten gaan.

campus, op de overgang met Buiten-

een architectonische rijkdom. De

veldert. In het eindbeeld wordt onge-

gebouwen vormen een prettig

Tegelijkertijd wordt de campus

veer 10.500 m water gerealiseerd.

straatbeeld door hun plaats in de

intensiever bebouwd dan nu het

rooilijn en hun relatief kleine schaal.

geval is. De gemiddelde Floor Space

2

Bebouwing

Index (FSI) gaat van 2,8 naar 5,0. De

De contouren van de openbare

De overgangen tussen binnen en

FSI is de maat die het totale aantal

ruimte verdelen het plangebied in

buiten zijn zo soepel mogelijk. Hoge

vierkante meters bebouwing, inclu-

bouwvelden, waarvan de randen

plinten, aantrekkelijke functies en

sief de verdiepingen, binnen een

worden gevormd door het netwerk

entrees met allure dragen bij aan

plangebied vergelijkt met het totale,

van straten. Binnen deze contouren is

een aantrekkelijke en uitnodigende

zowel bebouwde als onbebouwde,

relatieve vrijheid en flexibiliteit moge-

buitenruimte.

grondoppervlak van datzelfde plan-

lijk, zowel programmatisch als in de

Bebouwing Openbare ruimte

54

77,4% 22,6%

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

gebied. Gebouwen gaan daardoor

Bouwvlakken versus openbare ruimte.

De stedenbouwkundige structuur

Stedelijk beeld met meer variatie

vaker de hoogte in, hoewel dit

Typen plinten

slechts in beperkte mate kan door

Op basis van de gewenste sfeer, de

de nabijheid van Schiphol. Gebouwen

voetgangersstromen en trends voor

zullen daarom ook vaak ‘dikker’

retail en horeca, is de typologie van

worden. Hierdoor ontstaan bredere

de plinten bepaald. Er zijn begelei-

vloeren en open ruimtes binnen de

dende plinten (die passantenstromen

bouwvolumes.

begeleiden en direct zijn ontsloten vanaf de openbare ruimte), oriĂŤnte-

Gebouwen staan op de grond

rende plinten (die de herkenbaarheid

De campus van de VU en VUmc is

van de hoofdfuncties versterken)

stedelijk van opzet. Dat betekent

en zogenoemde attractors (die een

dat er geen marge bestaat tussen

breder publiek aantrekken en direct

gebouwen en openbare ruimte. De

ontsloten zijn vanaf het terrein. Hier-

gebouwen staan op de grond. De

onder vallen ook de entrees van

plinten van de gebouwen zullen

de gebouwen).

daardoor sterk bijdragen aan de stedelijke ambiance. Hierin bevinden zich de entrees, de publieksgerichte functies of de identiteitsversterkende voorzieningen van de organisaties. De plint is net als elders in Zuidas negen meter hoog en bepaalt daarmee in belangrijke mate het karakter van het aangrenzende gebied. Dat levert een impuls voor het gebruik van de openbare ruimte.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

55

De stedenbouwkundige structuur

Open plint

Flexibiliteit

De duurzame campus

De gebouwen op de campus zijn

De VU en het VUmc hebben een duide-

compact en krijgen een rationele

lijke visie en ambitie op het gebied van

bouwstructuur. Beide eigenschappen

duurzaamheid. Duurzaamheid is te

dragen bij aan flexibiliteit. De kleinere

vinden in het onderwijs en onderzoek,

schaal maakt die flexibiliteit en

in de bedrijfsvoering én in de

diversiteit bij toekomstige ontwikke-

gebouwen op de campus. Zo heeft

lingen mogelijk. Een kleiner gebouw

de VU opleidingen op het gebied van

met uitwisselbare functies is makke-

Duurzaamheid & Energie, een groen

lijker te transformeren. Ook is het

vervoersbeleid en groene daktuinen.

eenvoudiger om onderzoeksinfra-

Neutraal bouwen

structuur te clusteren.

Kernwaarden

Belangrijke kernwaarden voor de

Afwisseling in functies

VU en VUmc zijn rentmeesterschap,

Alle gebouwen zijn zo open mogelijk

verantwoordelijkheidsgevoel en reke-

en krijgen een eigen herkenbaar

ning houden met volgende generaties.

profiel, met daarbinnen een aantal

Die waarden krijgen op de campus

functies. In de plint komen publieks-

concreet gestalte doordat alleen nog

functies. Daarboven is afwisseling

nieuwe gebouwen worden toegevoegd

mogelijk tussen de primaire functie

die zijn ontworpen volgens de

van het gebouw en meer algemene

BREEAM-standaard, de top in

functies. Een verticale ordening

duurzaam bouwen. Ook gebeurt het

ondersteunt de compartimentering

door het energiegebruik te beperken

per gebouw. Dat levert een bijdrage

en waar mogelijk te vervangen door

aan de veiligheid en maakt het

duurzame energiebronnen. De

mogelijk om delen van het gebouw op

campus van de VU en VUmc profileert

verschillende manieren te

zich daarmee als een duurzame

exploiteren, bijvoorbeeld in het kader

campus, waar ook toekomstige gene-

van verantwoord energiegebruik.

raties onderzoekers, medewerkers en patiënten zich welkom zullen voelen.

Beeldkwaliteit

Rijkdom in architectuur

56

De gevels van de gebouwen op de

Logistiek – korte lijnen

campus laten architectonische

De logistiek van personen en

rijkdom zien. Gelaagdheid in de gevel

goederen bepaalt in de kern het

maakt gebouwen menselijker en

functioneren van de campus. Daarbij

het gebied toegankelijker. Het geeft

speelt efficiency een belangrijke rol,

uitdrukking aan de functie van het

net als het zoveel mogelijk scheiden

gebouw, de plek in de verkaveling,

van de logistieke stromen van

de oriëntatie op de zon en de omge-

goederen van de logistieke stromen

ving, en op technische aspecten die

van patiënten, bezoekers, medewer-

samenhangen met de uitvoering van

kers en studenten. VUmc voorziet in

de gevel.

dat kader in een nieuwe beddengang

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

De stedenbouwkundige structuur

Hoofdopzet logistieke netwerk van de campus

Uitsnede/uitwerking van de logistiek rond de Botanische tuin

medewerkers / (bezoekers) bezoekers 3-laags logistieke ring

logistiek / goederen

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

57

De stedenbouwkundige structuur

op het niveau +1 rondom de Botani-

de huidige gebouwen van de VU

sche tuin die alle nieuwbouw

en VUmc.

Energievisie De benodigde energie (elektriciteit,

onderling verbindt.

Uitzonderingen

preferente elektriciteit, warmte en koude) voor de campus wordt grotendeels

Goederen en afval

Met een gespreide en geclusterde

Voor de gehele campus wordt de

logistiek wordt het bovendien

logistiek van goederen herzien.

eenvoudiger om allianties en

Momenteel hebben de VU en

derden in het logistieke proces te

VUmc een eigen centrale locatie

laten participeren. De afstand tot

koudenet en het openbare gas- en

voor de goederenontvangst.

deze voorzieningen wordt immers

elektriciteitsnet. Distributie van energie

Vanuit deze locaties worden de

kleiner. Een aantal onderdelen

goederen gedistribueerd, meestal

wordt overigens uitgezonderd van

via het tunnelstelsel onder de

dit principe. Winkels en restaurants

campus. Het afval wordt door een

worden direct bevoorraad; leveranties

afvalverwerkingsbedrijf afgehaald bij

zijn gebonden aan venstertijden.

één van de drie afvalstoffendepots.

Daarnaast wordt specifieke logistiek

Nieuwbouw

De restaurants worden direct

(bijvoorbeeld van gevaarlijke stoffen

Voor de toekomstige nieuwbouw is het

bevoorraad; het afval gaat naar een

of grootschalige verhuizingen) per

doel de benodigde energie zo efficiënt

afvalstoffendepot.

gebouw opgelost.

en goedkoop mogelijk op te wekken, dan

De aard van de activiteiten en

Bewegwijzering

toenemende omvang van de campus

De student, patiënt, medewerker

leveren in de toekomst een aanzien-

of bezoeker van de campus moet

lijke groei van stromen van goederen

snel en efficiënt op zijn bestemming

en afval op. Hiervoor worden kortere

kunnen komen. Een slim systeem

Energiemasterplan

aan- en afvoerlijnen gerealiseerd

voor bewegwijzering laat het bezoek

In 2014 zal de bestaande Energiecentrale

door een slimme positionering van de

aan de VU of VUmc zo soepel mogelijk

haar capaciteit uitbreiden, zodat

locaties voor goederenontvangst en

verlopen. Duidelijke markeringen en

voor de komende vijftien jaar op

de verschillende afvalstoffendepots.

verwijzingen geven deze bezoeker vertrouwen en bieden een heldere

Meer locaties

oriëntatie.

Ook komen er meer locaties voor de

opgewekt in de Energiecentrale.

Daarnaast wordt er koude, warmte, aardgas en elektriciteit ingekocht via het stadsverwarmingsnet, het centrale

vindt grotendeels plaats via de centrale kabel- en leidingsystemen naar de gebouwen. Voor het gebouw OZW wordt de benodigde koude geleverd door een warmte- en koudeopslag installatie (wko).

wel in te kopen en het energiegebruik in de gebouwen tot een minimum te beperken. Energiemonitoring en energiemanagement zijn hierbij van het allergrootste belang.

betrouwbare, betaalbare, duurzame en milieuvriendelijke wijze de energievoorziening op de campus is gewaarborgd. Tegelijkertijd maakt het Coördinatiecentrum Energie VU-VUmc

ontvangst van goederenontvangst en

De bewegwijzering is afgestemd

afvaldepots. Werken met meerdere

op een zo breed mogelijke

toekomstige energievoorziening van en

locaties heeft als voordeel dat de

gebruikersgroep, rekening houdend

distributiesystemen naar de gebouwen

interne bewegingen korter worden.

met mensen met een cognitieve,

Zo hoeven de openbare wegen

visuele, auditieve en/of fysieke

niet te worden gekruist en kan het

beperking. Daarnaast dragen

gebruik van de ondergrondse tunnels

inrichtingselementen in de openbare

afnemen. Dat laatste voorkomt

ruimte bij aan het systeem. Een

dat logistieke bewegingen worden

eenduidige uitstraling en vormentaal

gemengd met de primaire functie van

helpen de bezoeker zich te oriënteren:

de tunnels: de energievoorziening van

waar ben ik op de campus?

58

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

een Energiemasterplan voor de

van de VU en VUmc op de campus. De ambitie is om de productiefaciliteit op de campus af te bouwen.

De stedenbouwkundige structuur

ENTREEGEBIED VU: UITNODIGEND EN REPRESENTATIEF Meer dan de helft van de studenten, docenten/onderzoekers en bezoekers komt met het openbaar vervoer naar de campus. De hoek De BoelelaanBuitenveldertselaan is een belangrijk punt: hier betreden de meeste ov-gebruikers de campus. Op deze plek wil de VU haar identiteit en gastvrijheid tonen.

Representatief Het entreegebied ligt aan de noordzijde van het Hoofdgebouw en biedt toegang tot zowel de entree van het Hoofdgebouw als tot de routes die leiden naar het Campusplein. Naast het uitnodigende karakter is de representatieve functie belangrijk. De verschillende routes zijn opgeruimd, herkenbaar en veilig. Ook zijn op deze plek voorzieningen in de plint opgenomen, waardoor een bijdrage wordt geleverd aan de levendigheid en aantrekkelijkheid van deze zichtzijde van de VU.

Ontmoeting De plek faciliteert niet alleen een grote hoeveelheid voetgangersstromen. Hij heeft ook verblijfskwaliteit. Een toevallige ontmoeting kun je hier uitbreiden tot Het entreegebied aan de noordzijde van het Hoofdgebouw. Hier toont de VU haar identiteit en gastvrijheid.

een bijpraat-moment. Het is ook een meetingpoint voor wie samen een congres of promotie gaat bezoeken.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

59

programma Een mix aan functies, een breed palet aan voorzieningen en een aantrekkelijke openbare ruimte dragen bij aan een levendige campus. Gebouwen voor onderwijs, onderzoek en patiĂŤntenzorg staan naast horeca, een hotel, congresfaciliteiten en een theaterzaal.

PROGRAMMA

De campus wordt een levendig onderdeel van de stad, met ruimte voor nieuwe initiatieven. Er is plaats voor een mix van functies.

62

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

PROGRAMMA

PROGRAMMA

ONTWIKKELRUIMTE CAMPUS De ontwikkelruimte voor de VU is vastgelegd in de Samenwerkingsovereenkomst (SOK) tussen de VU en de gemeente Amsterdam (ondertekend juli 2009); die van VUmc is in het bestemmingsplan opgenomen. Hierop voortbouwend zijn uitwerkingen

Een mix aan functies, een breed palet aan voorzieningen en een aantrekkelijke openbare ruimte dragen bij aan een levendige campus. Gebouwen voor onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg staan naast horeca, een hotel, congresfaciliteiten en een theaterzaal. Een gastvrije ontvangst, een uitgekiend pakket aan voorzieningen: het zorgt voor een inspirerende omgeving. Aantrekkelijk voor studenten, medewerkers, patiënten en bezoekers, én een ideale vestigingslocatie voor bedrijven.

gemaakt in het Startbesluit (vastgesteld mei 2009) en in het Uitvoeringsbesluit

Om de campus te ontwikkelen tot een

Kenniskwartier (vastgesteld

levendig onderdeel van de stad, met

februari 2011).

ruimte voor nieuwe initiatieven, krijgt een mix van functies een plaats.

• kliniek en polikliniek: diagnostiek, behandel- en verpleegafdelingen • laboratoria, onderzoeks- en productiefaciliteiten

Bebouwing

Voor de kerntaken (onderzoek en

In de SOK en in de bestemmingsplannen

onderwijs, zorg en de valorisatie van

Amsterdam en het VUmc Imaging

kennis) zijn diverse faciliteiten nodig.

Center Amsterdam);

is overeengekomen dat op de campus in totaal 982.000 m² bvo bebouwing mogelijk is. De huidige bebouwing bestaat uit 521.000 m² bvo, exclusief de parkeerkelders. Van de bestaande

Daarnaast is er ruimte voor wonen, bedrijvigheid en voorzieningen.

• specials (zoals het LaserLaB

• voorzieningen direct gerelateerd aan het primaire proces en allianties (universiteits- en

gebouwen, zoals OZW, ACTA en de

Onderzoek, onderwijs, opleiden

medische bibliotheek, protocollaire

Polikliniek, blijft 245.000 m² in gebruik.

en zorg

en ontvangstvoorzieningen,

De VU en VUmc nemen een groot

restauratieve voorzieningen

Parkeerplaatsen

deel van onderwijs, onderzoek en

kantoren, backoffice-functies)

Bij de realisering van het totale

zorg voor hun rekening. Daarnaast

programma zijn de gemeente en de

zijn partners op deze gebieden actief

VU overeengekomen dat de VU 3.000

in het gebied, zoals de Universiteit

parkeerplaatsen mag aanleggen in het bestemmingsplangebied VU. In 2045 telt het gebied in totaal circa 5.500 parkeerplaatsen. Eind 2013 telde de

982.000 m2

Globaal is het VU/VUmc-deel van het programma voor patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek opgebouwd

hadden ook de mogelijkheid de auto in

uit:

bijvoorbeeld de Mahlerlaan (230 plaatsen)

• onderwijsvoorzieningen van de VU en allianties in het Hoger Onderwijs: collegezalen, werk-

Totaal

groepruimten, voorzieningen voor

De ontwikkelruimte van VUmc bedraagt

(zelf)studie en practica

in totaal 460.000 m² bvo, waarvan de

en start-ups.

van Amsterdam en GGZ InGeest.

campus circa 1.900 plaatsen; patiënten

te parkeren.

• incubatorruimte voor spin-outs

549.000 m2

100%

244.700 m2

Huidig

Toekomst

Groei in m2 BVO’s totaal

nieuwbouw voornamelijk op de locatie

BVO’s te handhaven bebouwing

Hortus/gebouw Zuid komt. De nieuwe

Grondeigendom

polikliniek neemt daarvan 90.000 m² voor zijn rekening.

Groei VU campus in m2

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

63

PROGRAMMA

Samenwerking met UvA

Wonen

De samenwerking tussen de VU en de

De VU en VUmc willen samen inter-

Allianties VUmc

UvA op het gebied van bèta-onderwijs

nationaal concurrerende master-

De invulling van de ontwikkelruimte van

en -onderzoek heeft effect op de

opleidingen aanbieden, waarbij

programmering van de verschillende

de instroom van de Engelstalige

gebouwen. De huisvesting van de

opleidingen vanaf 2015 bestaat uit

participerende faculteiten van de

25% buitenlandse studenten. Dit

VU en de UvA wordt verdeeld over

percentage zal daarna verder moeten

meerdere locaties, elk met een eigen

stijgen. Deze studenten komen voor

uit de valorisatie-opdracht) en de ruimte

profiel: Amsterdam Science Park,

de duur van de opleiding (één of twee

voor spin-outs en spin-ins zullen waar

Amstelcampus, Roeterseiland, de

jaar) naar Amsterdam. Het nieuwe

binnenstad van Amsterdam en de

woningaanbod op de campus trekt

campus van de VU. Naar verwachting

excellente studenten uit het buiten-

Stap voor stap

is sprake van een herschikking van

land aan, maar ook internationale

De alliantie kiest bij de ontwikkeling

de huisvesting van de verschillende

toponderzoekers en (gast)docenten.

onderzoeksgroepen, waarbij de huisvestingsbehoefte per locatie vergelijkbaar is met de huidige situatie.

VUmc wordt mede bepaald door het aangaan van allianties en samenwerkingsverbanden.

Het alliantieplan met het AMC is daarbij het meest tastbare, maar ook de samenwerkingsrelaties met het bedrijfsleven (onder andere voortvloeiend

mogelijk moeten worden ondersteund.

voor een gefaseerd model. Stap voor stap wordt een beperkt aantal ‘slimme’ veranderingen doorgevoerd, terwijl de omgeving voortdurend wordt geëvalueerd.

De flexibiliteit in de campus zal deze ontwikkelingen moeten kunnen opvangen.

In de komende vijf jaar zal helderheid moeten worden gegeven voor de impact van deze alliantieplannen voor de huisvestingsbehoefte op beide locaties.

Studenten oefenen vaardigheden voor Human Health and Life Sciences.

64

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

PROGRAMMA

Meer variëteit

Daarnaast spelen omgevingsfactoren

Het aanbod van woningen is een

een rol, zoals geluid en fijnstof. De

uitwerking van een belangrijke pijler

wet- en regelgeving stelt hieraan

van dit Masterplan: een slimme

strengere eisen voor wonen dan voor

inhoudelijke ordening en een grotere

andere functies, zoals onderwijs

diversiteit aan functies. Wonen op de

en kantoor.

campus geeft een impuls aan voorzieningen. Dat maakt het gebied ook

Aantal woningen

‘s avonds interessant. Wonen zorgt

In de SOK van 2009 is de mogelijkheid

voor een levendig, aantrekkelijk

opgenomen 95.000 m² bvo woon-

gebied. De eerste woningen zijn dan

programma te realiseren op de

ook gepland aan het Campusplein, het

campus, waarvan een deel in het

hart van de campus.

goedkope segment. Afhankelijk van het type en (daarmee) de omvang van

Voorwaarden

de woning, komt dit overeen met 1.200

De functie wonen in deze vorm is

tot 1.600 woningen of onzelfstandige

nieuw op de campus. De voorwaarden

wooneenheden.

zijn functioneel en ruimtelijkjuridisch. Bewoners, of dit nu studenten zijn of urban professionals, vinden ontspanning, winkels, horeca en groenvoorzieningen een vereiste.

Het VU Orkest. Op de campus komen verschillende voorzieningen, onder meer voor theater en muziek.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

65

PROGRAMMA

Bedrijvigheid

De aanwezigheid van voorzieningen is

campus van de VU en VUmc. Het

De VU en VUmc willen op hun campus

voor bedrijven ook een overweging bij

aanbod is divers, passend bij het type

ruimte bieden aan bedrijvigheid

hun keuze voor een vestigingslocatie.

activiteit op de verschillende

die een duidelijke kennisrelatie

Medewerkers geven aan dat

tijdstippen van de dag, ingegeven door

heeft met beide organisaties. Dit is

voorzieningen een directe relatie

de behoefte van de doelgroepen op

allereerst ingegeven door kennis-

hebben met werkplezier.

de campus. Een levendige campus

valorisatie, ofwel: het creëren van

ontstaat pas als in de avonduren en in

waarde door kennis om te zetten in

Vijf schillen

het weekend ook activiteiten mogelijk

diensten, processen, producten en

Op de campus worden vijf ‘schillen’

zijn.

nieuwe bedrijvigheid. In dit kader

van bedrijvigheid onderscheiden:

is er op de campus plaats voor een

spin-offs (inclusief studentonder-

Debat, theater, film, sport

incubatorruimte voor start-ups. Ten

nemers), R&D-bedrijven van elders

Op de campus komen – op basis van

tweede gaat het om samenwerking

(spin-ins), nieuwe instituten en

marktonderzoek – voorzieningen

met het bedrijfsleven en andere

samenwerkingsverbanden, bedrijven

voor debatten, theatervoorstellingen,

kennisinstellingen op het gebied van

die zich willen vestigen tussen de

stand-up comedy, film en sport. De

(contract)onderzoek en het delen van

top van de zakelijke dienstverlening

locaties kunnen eventueel overdag

faciliteiten, technologie en expertise.

op Zuidas met een kennisrelatie met

voor onderwijs worden ingezet.

Gegeven de ambitie van de VU en

de VU en VUmc, en vergelijkbare

VUmc om minder afhankelijk te zijn

bedrijven zonder deze kennisrelatie.

van inkomsten uit de eerste geld-

Hotels Om de bezoeker van de VU, VUmc en

stroom, zal dit steeds belangrijker

Voorzieningen

andere organisaties op de campus

worden.

Voorzieningen – horeca, een hotel,

een volledig pakket te kunnen bieden, is een hotel en/of verblijfs-

Voorzieningen zijn essentieel voor een levendige, aantrekkelijke campus

accommodatie opgenomen in de programmering. Jaarlijks komen circa 90.000 bezoekers naar de campus voor meerdaagse congressen, seminars en trainingen.

Aantrekkingskracht voor bedrijven

congresfaciliteiten, sport, een theater,

Daarvan is 85% afkomstig uit het

Voor bedrijven met een kennisrelatie

maar ook een groene binnenruimte

buitenland. De activiteiten van de VU

tot de VU en VUmc is de campus een

of een zorgtuin – zijn essentieel voor

en VUmc genereren daarmee een

aantrekkelijke locatie. De aanwe-

een levendige, aantrekkelijke campus

significante behoefte aan

zigheid van een wetenschappelijke

waar studenten, patiënten, medewer-

overnachtingsmogelijkheden. Ook

community, arbeidspotentieel en

kers, bezoekers, gasten en

neemt het aandeel internationale

specifieke onderzoeksinfrastructuur

werknemers van bedrijven graag

(gast)onderzoekers en docenten

en technologie zijn belangrijke

verblijven. Bij de ontwikkeling van de

toe die van enkele dagen tot enkele

redenen voor bedrijven om zich

campus is er daarom veel aandacht

maanden in Amsterdam willen

te vestigen op de campus. Ook de

voor.

verblijven. Een hotelconcept voor de

bereikbaarheid van het gebied is

campus bestaat uit een mix van hotel-

een pre, vanwege de internationale

Horeca

kamers en appartementen met meer-

context waarin onderzoek en

Horecavoorzieningen zijn afgestemd

dere gebruiksduurmogelijkheden.

bedrijvigheid zich ontwikkelen.

op praktisch alle activiteiten op de

66

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

PROGRAMMA

Winkels

Sport

Om studenten, medewerkers,

De huidige sportaccommodatie

bezoekers en pati毛nten te faciliteren,

bevindt zich in Uilenstede (gemeente

krijgt de campus een minisuper-

Amstelveen): een sporthal met twee

markt, een drogist, een bloemist

velden, een gymzaal en een fitness-

en een academische boekhandel.

ruimte. In 2015 wordt de sporthal

Winkels komen zoveel mogelijk in

uitgebreid om te beantwoorden aan

de plinten van bestaande en nieuwe

de groeiende vraag naar velden voor

gebouwen.

de zaalsport. Daarnaast exploiteert het Sportcentrum VU ook twee

Cultuurcentrum Griffioen

fitnessruimten. De ambitie van de

Zodra de voorzieningen klaar zijn,

gemeente Amsterdam is om naast de

verhuizen de activiteiten van het

aanleg van de sportvelden ook een

Cultuurcentrum Griffioen vanuit

multifunctionele sportaccommodatie

Uilenstede in Amstelveen naar de

te maken. Naar verwachtingen op

campus. Vanaf 2018 zijn theatervoor-

basis van de SOK is een sport-

stellingen te bezoeken in het Nieuwe

accommodatie op de VU Campus

Universiteitsgebouw.

niet v贸贸r 2023 gereed. In onderzoek zijn samenwerkingsmogelijkheden en facility-sharing met de nieuwe sportaccommodaties.

Op de campus is veel ruimte voor horeca. De voorzieningen worden uitgebreid.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

67

ontwikkelstrategie De transitie van de campus neemt ongeveer dertig jaar in beslag. Tijdens deze lange looptijd veranderen de omstandigheden en de eisen voortdurend. Dat vraagt om een strategie die is gebaseerd op flexibele planvorming met mogelijkheden voor tussentijdse aanpassingen.

ontwikkelstrategie

Het Nieuwe Universiteitsgebouw kan bèta-onderzoeksgroepen huisvesten. De collegezalen zijn ook geschikt voor theater- en filmvoorstellingen en cursussen.

70

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

ontwikkelstrategie

ontwikkelstrategie

De transitie van de campus neemt ongeveer dertig jaar in beslag. Tijdens deze lange looptijd veranderen de omstandigheden en de eisen voortdurend. Dat vraagt om een strategie die is gebaseerd op flexibele planvorming met ruimte voor tussentijdse aanpassingen. Het punt op de horizon is duidelijk. Op weg daarnaartoe zijn altijd aanpassingen mogelijk.

Gefaseerde gebiedsontwikkeling

De volgende programma’s worden

Door een stapsgewijze aanpak kan

gerealiseerd tot circa 2020:

bij iedere investeringsbeslissing

• Nieuwbouw zorg

worden bijgestuurd als afwijkende

-- nieuwbouw Imaging Center

groei- of omzetcijfers en andere

Amsterdam, in gebruik vanaf

omgevingsvariabelen dat noodzakelijk maken.

eind 2017 -- nieuwbouw Diagnostisch centrum -- nieuwbouw Cancer Center

Fase 1: Investeringen tot 2020 Deze eerste periode is gericht op

Amsterdam 2 (CCA2)

een evenwichtige investering in de

• Eerste fase Campusplein:

openbare ruimte en in bestaand en

-- vervangende nieuwbouw het

nieuw vastgoed, vanuit de behoefte

Nieuwe Universiteitsgebouw, in

die voortkomt uit het primaire proces

gebruik vanaf eind 2017

van de VU en VUmc. Investeringen in

-- een parkeergarage met circa

kwaliteit en uitstraling zijn nodig om

700 plekken en een voorziening

de concurrentiepositie van de VU en

voor ondergronds fietsparkeren

VUmc ten opzichte van andere

-- inpassing alliantie(s)

kennis- en zorginstellingen te

-- herinrichting openbare ruimte

versterken.

• Herhuisvesting bèta-medisch domein (west- en noordwestkant van de campus): -- nieuwbouw Onderzoeksgebouw O|2, in gebruik vanaf eind 2015

Visie op campusinvulling (ambitie, functie, financiën)

Concrete invulling gerealiseerd

2010

2012

2014

Concrete invulling gepland

2016

2018

2020

Vanuit de visie criteria om toekomstige invulling te toetsen

2022

2024

2026

2028

Gefaseerde tijdlijn

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

71

ontwikkelstrategie

-- invulling het Nieuwe

Investeringen in de periode 2020 tot

Universiteitsgebouw, in gebruik

2030

vanaf eind 2017

De volgende ontwikkelingen vinden

-- voorbereiding ontwikkelingen locatie Schoolwerktuinen • Verbetering van de kwaliteit en uitstraling van bestaande gebouwen: functionele en technische continuering Hoofdgebouw VU, gebouw Medische Faculteit, Transitorium en delen van gebouw Wis- en

plaats: • vervangende nieuwbouw Polikliniek • (voorbereiding) herontwikkeling locatie gebouw Medische Faculteit • vervangende nieuwbouw: een programma van circa 22.500 m² bvo op de locatie Schoolwerktuinen • nieuwbouw voor allianties en

Natuurkunde (W&N), de entree

marktpartijen op de locatie

van de huidige hoofdingang van de

Schoolwerktuinen

kliniek.

• nieuwbouw op locatie plot C (zuidkant Campusplein) voor het

Hiermee ontstaat ruimte voor de

programma van de VU, sport en

gefaseerde sloop van het gebouw

woningen

W&N, inclusief het Radio Nucliden-centrum en de BV Cyclotron, en

2030 en verder

het Pathologiegebouw. Het CCA2-ge-

Op de langere termijn (2030 en

bouw kan pas worden gebouwd als

verder) begint de uitwerking naar óf

het Pathologiegebouw is gesloopt.

doorontwikkeling van het gebruik van

Dat gebeurt als de gebruikers zijn

bestaande gebouwen (onder andere

verhuisd naar het Diagnostisch

het Hoofdgebouw van de VU, Tran-

Centrum.

sitorium en de polikliniek van VUmc/

Ook de plinten van de bestaande

bouw en aanvullende ontwikkelingen

gebouwen worden in fase 1 aange-

van derden. In de stedenbouwkun-

pakt. In 2013 zijn een minisupermarkt

dige uitwerking zijn deze scenario’s

en een koffieformule aan het voor-

mogelijk.

alliantie UMC) óf vervangende nieuw-

zieningenaanbod toegevoegd. Het Campusplein heeft hiermee al een

Ruimtelijke kaders

flinke impuls gekregen. Tegelijkertijd

Als ruimtelijk kader voor de

begint de herinrichting van de open-

ontwikkelingen gelden de (deel)

bare ruimte. Daarmee is het startsein

bestemmingsplannen VU medisch

gegeven voor de verwezenlijking van

centrum en omgeving, Kenniskwartier

een levendige en aantrekkelijke

Zuid eerste fase, Kenniskwartier

campus.

locatie voormalige Schoolwerktuinen.

De uitgangspunten voor de bestemmingsplannen zijn (naast nationale, provinciale en regionale

72

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

ontwikkelstrategie

Elke stap in de campusontwikkeling levert een resultaat op dat op zichzelf een goed functionerende campus oplevert.

beleidskaders) onder andere de

sloop van de bestaande gebouwen,

sprake is van een inadequate situatie

volgende beleidsdocumenten:

en de (her)inrichting van de openbare

en van grote financiële risico’s.

•

Visie Zuidas (2009)

ruimte.

•

Samenwerkingsovereenkomst

Regelmatige herijking

gemeente Amsterdam en de VU

Een flexibel proces en minimale

Omdat veranderingen zich snel

(2009)

onderlinge afhankelijkheden zijn de

kunnen aandienen, wordt dit Master-

Uitvoeringsbesluit

voorwaarden voor een succesvolle

plan regelmatig herijkt. Het heeft

Kenniskwartier (2011)

ontwikkeling. Ook zal alle aandacht

een horizon van 10 tot 15 jaar, waarbij

uitgaan naar het bereiken van goede

toekomstige ontwikkelingen na 2030

Daarnaast leggen het

tussenresultaten, met toetsing van

niet worden uitgesloten.

Luchtvaartindelingsbesluit (LIB)

de veronderstellingen aan nieuwe

en het Helicopterbesluit bijzondere

ontwikkelingen. Met zicht op het eind-

Planologische flexibiliteit

beperkingen op ten aanzien van de

resultaat – de spreekwoordelijke stip

Het bestemmingsplan voor de campus

bebouwing en het gebruik van de

op de horizon – moet elke stap in het

bestaat uit deelbestemmingsplannen.

gronden.

ontwikkelingsproces een resultaat

In deze deelbestemmingsplannen

•

opleveren dat op zichzelf een goed

is programmatische flexibiliteit

Oud en nieuw;

functionerende campus biedt, binnen

meegenomen.

stapsgewijze besluitvorming

financiële randvoorwaarden. Dat

De campusontwikkeling is een mix

betekent dat na elke stap bijsturing

van nieuwbouw, transformatie of

mogelijk is, zonder dat jarenlang

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

73

ontwikkelstrategie

Het VU Imaging Center huisvest alle beeldvormende technieken voor topzorg en research. De oplevering is in 2017.

Financieel management Voor de gehele gebiedsontwikkeling is een prognose van de investeringen

elke investeringsbeslissing kan bijgestuurd worden

opgesteld. Hierin zijn alle effecten van beleidskeuzes over de gehele (economische) levensduur in beeld gebracht, doorgerekend en afgewogen. De gebieden en gebouwen moeten passen bij het inhoudelijk programma, de financiÍle draagkracht en het imago van de VU en VUmc. Ook beschrijft de investeringsprognose de juiste beheersmaatregelen bij de risico’s die de investeringen met zich meebrengen.

74

In de meerjarenexploitatiebegroting

bijgestuurd. Nadat de betreffende

van de VU en VUmc is rekening

beslissing per deelproject is

gehouden met de integrale effecten

genomen, kan na oplevering op de

van deze investeringen op de

balanspositie worden bijgestuurd

exploitatie en de vermogenspositie.

door eventuele verkoop van vastgoed.

Deze exercitie zal bij de juridische ontvlechting van de Stichting

Programmering

VU-VUmc opnieuw moeten worden

De businesscase onderscheidt

uitgevoerd.

verschillende ontwikkelingsfasen.

In de eerste fase gaat het om

Door de vernieuwing stapsgewijs

vernieuwing van vastgoed van de

in te zetten, kan bij iedere

VU en VUmc. Dit gebeurt voor eigen

investeringsbeslissing worden

rekening en risico. Ontwikkelingen

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

ontwikkelstrategie

door anderen (kantoren of woningen)

Organisatie

Samenwerking allianties

zijn geen onderdeel van de opgave

Samenwerking met de gemeente

De VU en VUmc trekken met

van de VU of van VUmc.

Amsterdam

de allianties gezamenlijk op in

De VU en VUmc werken bij de

de inhoudelijke en ruimtelijke

In aanvulling op de ruimtebehoefte

ontwikkeling van het gebied en de

ontwikkeling. Met de allianties

voor eigen gebruik zijn complemen-

afzonderlijke gebouwen nauw samen

worden langjarige overeenkomst

taire functies gedefinieerd die zijn

met de gemeente Amsterdam. Naast

(bijvoorbeeld een huurovereenkomst

gericht op de eigen functie van de

deze ruimtelijke samenwerking is

of erfpachtovereenkomst) afgesloten.

universiteit, respectievelijk het UMC.

ook de inhoudelijke samenwerking

Voor VUmc zal het Visiedocument over

van belang. De VU en VUmc partici-

de alliantie AMC-VUmc in de komende

peren in de Amsterdam Economic

vijf jaar een duidelijke impact hebben

Board (Board). De Board stimuleert

op de programmering.

innovatie en samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid met als doel een duurzame economische groei in de metropoolregio Amsterdam. Dit is van belang voor de onderzoeksprogrammering.

De campusontwikkeling levert een bijdrage aan de ambitie van Amsterdam om te behoren tot de top-5 van innovatieve Europese metropolen.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

75

ontwikkelstrategie

Ruimtelijke kaders Visie Zuidas In 1998 is met de vaststelling van het Masterplan Zuidas de basis gelegd voor huidige en toekomstige ontwikkelingen. De laatste actualisatie van dit Masterplan is de Visie Zuidas 2009, op 1 juli 2009 vastgesteld door de gemeenteraad van Amsterdam.

Met deze visie is gekozen voor een stedelijk centrum met gemengd programma, dus niet exclusief voor alleen een succesvol zakencentrum.

Uitvoeringsbesluit Kenniskwartier Zuidas is opgedeeld in een aantal deelgebieden. De campus van de VU en VUmc ligt in het zogenoemde deelgebied Kenniskwartier.

De gemeenteraad van Amsterdam heeft in het Uitvoeringsbesluit Kenniskwartier vastgelegd wat de stedenbouwkundige kaders voor de ontwikkeling van dit deelgebied zijn. Het Uitvoeringsbesluit is vastgesteld op 16 februari 2011.

Samenwerkingsovereenkomst (SOK) De ontwikkelruimte ter vervanging cq. uitbreiding van de huidige gebouwen op de campus, de allianties van de VU en de woningbouw is vastgelegd in de Samenwerkingsoverkomst tussen de gemeente Amsterdam en de VU (SOK). In december 2009 is de SOK vastgesteld door de gemeenteraad van de gemeente Amsterdam. VUmc zal in samenspraak met de VU mede invulling geven aan deze SOK. LIB en Helicopterbesluit Met betrekking tot de bouwhoogten gelden op de VU Campus bijzondere beperkingen in verband met de aanvliegroutes van Schiphol en de helikopterhaven van de traumaheli op het dak van VUmc. Het Luchtvaartindelingsbesluit (LIB) regelt welk gebied is bestemd voor gebruik als luchthaven en voor welk gebied daaromheen beperkingen gelden voor veiligheid en geluidsbelasting.

76

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

ontwikkelstrategie

De campus verbindt binnen en buiten, nodigt uit tot ontmoetingen en is slim geordend.

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

77

ontwikkelstrategie

78

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

ontwikkelstrategie

Colofon Dit Masterplan is een uitgave van de Stichting VU-VUmc W www.vu.nl www.vumc.nl E vu-campusontwikkeling@vu.nl Tekst Edwin Lucas Productie Projectbureau Huisvesting VUmc, Facilitaire Campusorganisatie VU, Studio Hartzema Vormgeving Terralemon Beelden • Communicatie & Marketing VU, fotografen: Yvonne Compier, Peter Valckx, Riechelle van der Valk • DigiDaan • EGM architecten • CIIID © Stichting VU-VUmc, november 2014

Masterplan campusontwikkeling VU en VUmc

79

MASTERPLAN CAMPUSONTWIKKELING 2014