กเนดและพฒนาการแหงพระพทธรป ตนแบบในการสรางพระพทธรป : มหาบรษลกษณะ ๓๒ และอนพยญชนะ ๘๐ "มหาบรษลกษณะ" ม ๓๒ ประการ ดงน ๘ (๑) มฝาพระบาทราบเสมอกน (๒) ลายพนพระบาทเปนจกร (๓) มสนพระบาทยาว (๔) มนวยาวเรยว (๕) ฝาพระหตถและฝาพระบาทออนนม (๖) ฝาพระหตถและฝาพระบาทมลายดจตาขาย (๗) มพระบาทเหมอนสงขคว ขอพระบาทตงลอยอยหลงพระบาท กลบกลอกไดคลอง เมอทรงดเนนผดกวาสามญชน (๘) พระชงฆ(แขง)เรยวดจแขงเนอทราย (๙) เมอยนตรง พระหตถทงสองลบจบถงพระชาน
ศลปะของสกลชางในประเทศไทย ศลปะแบบทวารวด (พ.ศ. ๕๐๐) ใน ย ค ตนทวารวด ย งไมนยมสร างพระ พทธร ป แ ตนยมสร างพทธอาสน(ท ประ ทบของ พระพทธเจา) ตอมาสมยหลงรบคตการสรางพระพทธรปมาจากอนเดย สรางเปนพระ ประธานดวยศลาหรอปนดวยปน ทพระพทธรปเปนภาพเครองประดบ หรอทเปนพระ พมพ พระพทธรปทนยมสรางมากคอปางประทานปฐมเทศนานงหอยพระบาท พระพทธ รปยนกรดนวพระหตถ ขางขวาเปนวง พระหตถซายถอชายจวร พระพทธรปปางตาง ๆ ท นยมสรางในสมยทวารวด ไดแก ปางแสดงธรรมเทศนา ปางประทานอภย ปางหาม สมทร ปางมารวชย ปางตรสร๒๕ ศลปะแบบศรวชย (พ.ศ. ๑๓๐๐) พระพทธรปทนยมสรางในสมยศรวชยมแตพระพมพเปนสวนมาก ศลปะททใหญกวา นนมแตรปพระโพธสตว เปนเพราะวา ในอาณาจกรศรวชยนน พระพทธศาสนามหายาน รงเรองมากกวาเถรวาท๒๖ ศลปะแบบลพบร (พ.ศ. ๑๖๐๐) พระพทธรปทสรางในสมยลพบรมทงพระศลา พระหลอ และพระพมพ และมคตนยมสราง พระทรงเค ร องเพราะ อ ท ธ พลของพระ พ ทธศาสนามหายานผสม ก บ ฮ น ด ท ไ ด ร บมาจาก พวกขอม พระพทธรปทนยมสรางมหลายปาง เชน ปางนาคปรก ปางมารวชย ปางเสดจ ลงจากดาวดงส ปางหามสมทร ปางปาเลไลยก นอกจากนกมรปพระโพธสตว เชน พระ อวโลกเตศวร๒๗
ศลปะแบบเชยงแสน (พ.ศ. ๑๖๐๐) พระพทธรปสมยเชยงแสนบางองค สนนษฐานวานมาจากอนเดย เชน พระศลาจหลก ปางปราบ ช างนาฬา ค ร ท ว ดเ ช ยง ม น เ ช ยงให ม พระ พ ทธ ร ป ท ส ร าง ข นในลาน นา(เชยงแสน)ในยคตน จลองแบบอยางพระพทธรปในอนเดย นยมสรางพระพทธรป นงขดสมาธเพชรปางมารวชย มฐานเปนดอกบวรองพระพทธรป ตอมาสมยหลง นยม สรางแบบลงกา สรางเปนพระทรงเครองกม เชน พระหรภญชยโพธสตว ประดษฐานอยท วดเบญจมบพตร และทนาสงเกตคอ นยมสรางดวยโลหะมากกวาสรางดวยศลา๒๘ ศลปะแบบสโขทย (พ.ศ. ๑๘๐๐) ยคทกษตรยราชวงพระรวงเปนใหญครองเมองสโขทย ตรงกบยคทพระพทธศาสนาใน ล งกา ร งเ ร องมาก พระ พ ทธ ร ป ท ส ร างในส ม ย ส โข ท ย น ยมส ร างตามแบบ ล งกา ท ง ส น พระพทธรปทสรางแบงเปน ๓ ระยะ คอ ระยะแรกมลกษณะดวงพระพกตรกลมแบบลงกา ระยะกลางมลกษณะดวงพระพกตรยาว พระหน(คาง)เสยม ระยะหลงมลกษณะดวงพระ พกตรเหมอนผลมะตมคลายแบบอนเดยเดม เชน พระพทธชนราชและพระพทธชนสห๒๙ ศลปะแบบอยธยา (พ.ศ. ๑๙๐๐) พระพทธรปศลปะแบบอยธยา อาจแบงเปน ๔ ยค คอ ยคท ๑ นบแตรชสมยพระเจา อทอง ประมาณ พ.ศ.๑๘๙๓ นยมสรางพระพทธรปตามแบบขอม ยคท ๒ นบแตรชสมย พระบรมไตรโลกนาถ น ยมส ร างตามแบบ ส โข ท ย ท น า ส งเกต ค อ ม การส ร าง ร ปพระ โพธสตวตามเรองนบาตชาดกทง ๕๕๐ ชาต ยคท ๓ นบแตรชสมยพระเจาปราสาททอง ประมาณ พ.ศ. ๒๑๗๓ นยมสรางพระพทธรป ทรงเครองตามแบบขอมผสมไทย ตามแบบพระพทธรปทนครวด นครธม ยคท ๔ นบแต รชสมยพระเจาบรมโกศเปนตนไป สรางพระพทธรปตามคตนยมไทย๓๐
ศลปะแบบรตนโกสนทร (พ.ศ. ๒๓๒๕) พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท ๑ (พ.ศ.๒๓๒๕) ไมทรงประสงคทจะ สรางพระพทธรปขนมาใหม เพราะทรงพระราชศรทธาใหเชญพระพทธรปโบราณซงถก ทงไวชรดทรดโทรมในทตาง ๆ มาบรณะ ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท ๒ (พ ศ ๒๓๕๒) และ พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท ๓ (พ.ศ.๒๓๖๗) เรมมการสรางพระพทธ รป โดยเฉพาะพระประธาน เชน พระประธานวดราชโอรส พระประธานวดสทศนพระประธานวดราชนดดาราม และ พระประธานวดเฉลมพระเกยรตเปนตน พระเจาอยหวรชกาลท ๓ โปรดฯ ใหสมเดจพระ มหาสมณะเจา กรมพระปรมานชตชโนรส สบคนคดเลอกพทธอรยาบถในพทธประวต กหนดเปนปางตาง (๑๐) มพระคยหะเรนอยในฝก (๑๑) มฉววรรณดจสทอง (๑๒) พระฉวละเอยด ธลละอองไมตดพระกาย (๑๓) มเสนพระโลมาเฉพาะขมละเสน ๆ (๑๔) เสนพระโลมาดสนทเวยนเปนทกษณาวฏ(เวยนขวา) (๑๕) พระกายตงตรงดจทาวมหาพรหม (๑๖) มพระมงสะอมเตมในท ๗ แหง คอ พระบาททง ๒, หลงพระบาททง ๒,พระองสาทง ๒, ลพระศอ ๑ (๑๗) มสวนพระสรรกายบรบรณ ดจกงทอนหนาแหงพญาราชสห (๑๘) พระปฤษฎางคราบเตมเสมอกน (๑๙) สวนพระกายเปนปรมณฑล ดจปรมณฑลแหงตนไทร (๒๐) ลพระศอกลมงามเสมอตลอด (๒๑) มเสนประสาทสหรบรบรสพระกระยาหารอนด (๒๒) มพระหนดจคางราชสห
(๒๓) มพระทนต ๔๐ ซ (ขางละ ๒๐ ซ)
(๒๔) พระทนตเรยบเสมอกน
(๒๕) พระทนตเรยบสนทมไดหาง
(๒๖) เขยวพระทนตทง ๔ ขาวงามบรสทธ
(๒๗) พระชวหาออนและยาว (๒๘) พระสรเสยงดจทาวมหาพรหม
(๒๙) พระเนตรดสนท (๓๐
) ดวงพระเนตรแจมใสดจตาลกโคเพงคลอด (๓๑) มอณาโลมระหวางพระขนงเวยนขวาเปนทกษณาวฏ (๓๒) มพระเศยรงามบรบรณดจประดบดวยกรอบพระ my
