DẠY HỌC STEM CARBOHYDRATE - HÓA HỌC 12 Sản xuất giấm hoa quả và ý tưởng khởi nghiệp

DẠY HỌC STEM PHẦN CARBOHYDRATE

vectorstock.com/28062440

Ths Nguyễn Thanh Tú eBook Collection

DẠY HỌC STEM CARBOHYDRATE - HÓA HỌC 12 Sản xuất giấm hoa quả và ý tưởng khởi nghiệp, Làm giấy từ rơm rạ và giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh WORD VERSION | 2023 EDITION ORDER NOW / CHUYỂN GIAO QUA EMAIL TAILIEUCHUANTHAMKHAO@GMAIL.COM

Tài liệu chuẩn tham khảo Phát triển kênh bởi Ths Nguyễn Thanh Tú Đơn vị tài trợ / phát hành / chia sẻ học thuật : Nguyen Thanh Tu Group Hỗ trợ trực tuyến Fb www.facebook.com/DayKemQuyNhon Mobi/Zalo 0905779594

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

FI OF NH ƠN

NH ƠN

OF

FI

CI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

CI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

Y

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC

Y

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC

PHẦN CARBOHYDRATE - HÓA HỌC 12

KÈ M

KÈ M

QU

KĨ NĂNG CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC STEM

PHẦN CARBOHYDRATE - HÓA HỌC 12

QU

KĨ NĂNG CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC STEM

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HÓA HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM HÓA HỌC

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ HÓA

HÀ NỘI – 2022

DẠ Y

DẠ Y

AL

AL

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

HỌC Mã số: 8140212.01

Người hướng dẫn khoa học: HÀ NỘI – 2022

CI

Hà Nội, tháng 12 năm 2022

CI

Tôi xiո cam kết đây là côոg trìոh ոghiêո cứu của riêոg tôi. Các số liệu và kết quả

AL

LỜI CẢM ƠN

AL

LỜI CAM ĐOAN

FI

cứu ոào.

TÁC GIẢ

FI

ոghiêո cứu của luậո văո chưa được ai côոg bố troոg bất kì một côոg trìոh ոghiêո

OF NH ƠN Y QU KÈ M DẠ Y

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

NH ƠN

OF

TÁC GIẢ

1.2.4. Các năng lực đặc thù của môn Hóa học. ......................................................12

AL

AL

PHỤ LỤC

1.2.5. Đánh giá năng lực..........................................................................................12

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1

1.3.1. Khái niệm ........................................................................................................14

2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 2

1.3.2. Cấu trúc của năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng. ...................................15

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu..................................................................... 2

1.3.3. Các biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng. ...........................15

3.1. Khách thể nghiên cứu ........................................................................................ 2

1.3.4. Một số biện pháp phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh ............................................................................................................................16

5. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 3

FI

1.4. Một số vấn đề cơ bản về giáo dục STEM ....................................................... 17 1.4.1. Khái niệm STEM ............................................................................................17 1.4.2. Giáo dục STEM ..............................................................................................17

NH ƠN

6. Giả thuyết khoa học .............................................................................................. 3

OF

4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 3

1.4.3. Mục tiêu của giáo dục STEM ........................................................................18

8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................................. 4

1.4.6. Một số phương pháp dạy học trong giáo dục STEM nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh .........................................................21

8.3. Phương pháp xử lý thông tin............................................................................. 4

1.4.6.1. Phương pháp dạy học dự án ........................................................................21

9. Những đóng góp mới của đề tài ........................................................................... 4

1.4.6.2. Phương pháp dạy học theo nhóm .................................................................23

10. Cấu trúc luận văn ................................................................................................ 5

Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 25

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KĨ VÀ DẠY HỌC STEM TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ..................................................................................... 6

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KĨ NĂNG CỦA HỌC SINH VÀ VẬN DỤNG DẠY HỌC STEM TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC ..................................................................................................... 26

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................................. 6

2.1. Mục đích điều tra ............................................................................................. 26

1.1.1. Nghiên cứu về giáo dục STEM trên thế giới ..................................................6

2.2. Nội dung điều tra .............................................................................................. 26

1.1.2. Nghiên cứu về giáo dục STEM và vận dụng giáo dục STEM để phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh ở Việt Nam .............................7

2.3. Đối tượng và phương pháp điều tra ............................................................... 26

KÈ M

1.2. Những vấn đề chung về năng lực ...................................................................... 9 1.2.1. Khái niệm năng lực ..........................................................................................9

DẠ Y

1.2.2. Đặc điểm và cấu trúc chung của năng lực ...................................................10 1.2.2.1. Đặc điểm của năng lực. ...............................................................................10 1.2.2.2. Cấu trúc của năng lực ..................................................................................10 1.2.3. Các năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh phổ thông ..........11

Y

1.4.5. Phân loại và các hình thức giáo dục STEM. ................................................20

QU

QU

Y

8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ...................................................................... 4

1.4.4. Các kĩ năng của giáo dục STEM ...................................................................19

KÈ M

8. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 4

2.4. Kết quả và phân tích kết quả điều tra ............................................................ 26 2.4.1. Phân tích kết quả điều tra GV về thực trạng dạy môn Hóa học nhằm phát triển NLVDKTKN cho HS .......................................................................................26 2.4.2. Phân tích kết quả điều tra HS về thực trạng dạy môn Hóa học nhằm phát triển NLVDKTKN cho HS .......................................................................................32

DẠ Y

7. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 3

NH ƠN

FI

OF

3.2. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................... 2

CI

1.3. Phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh. .................... 14

CI

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 38

FI

3.1.1.1. Mục tiêu về kiến thức ...................................................................................39 3.1.1.2. Mục tiêu về kĩ năng. .....................................................................................39

OF

3.1.2. Yêu cầu cần đạt phần carbohydrate theo chương trình 2018 ......................40 3.1.2.1. Mục tiêu về kiến thức ...................................................................................40 3.1.2.2. Mục tiêu về năng lực ....................................................................................40 3.1.2.3. Mục tiêu về phẩm chất .................................................................................42

AL

3.3.3.3. Tiến hành thực nghiệm ................................................................................. 91

CI

3.1.1. Mục tiêu phần carbohydrate hóa học 12 theo chương trình hiện hành .....39

3.3.3.1. Chọn đối tượng và địa bàn thực nghiệm ...................................................... 90 3.3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm ..................................................................... 94 3.3.4.1. Kết quả đánh giá định tính ........................................................................... 94

FI

CI

3.1. Phân tích mục tiêu và cấu trúc nội dung phần carbohydrate hóa học 12 .. 39

3.3.3. Nội dung thực nghiệm ................................................................................... 90

3.3.4.2. Kết quả đánh giá năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng của học sinh lớp thực nghiệm ...............................................................................................................96 3.3.4.3. Kết quả bài kiểm tra ...................................................................................100

OF

AL

CHƯƠNG III. VẬN DỤNG DẠY HỌC STEM CHỦ ĐỀ CARBOHYDRATEHÓA HỌC 12 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KỸ NĂNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............................. 39

Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 108 KẾT LUẬN CHUNG VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................... 109

3.1.4. Cấu trúc nội dung của phần carbohydrate hóa học 12 ................................42

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 111

3.1.4.1. Cấu trúc nội dung chương trình phần carbohydrate hóa học 12 theo chương trình hiện hành .............................................................................................42

PHỤ LỤC

NH ƠN

1. Kết luận .............................................................................................................. 109

NH ƠN

3.1.3. Nhận xét mục tiêu và yêu cầu cần đạt phần carbohydrate giữa hai chương trình giáo dục phổ thông hiện hành và giáo dục phổ thông 2018 .........................42

2. Khuyến nghị ....................................................................................................... 110

3.1.4.2. So sánh nội dung chương trình phần carbohydrate hóa học 12 theo chương trình hiện hành và giáo dục phổ thông 2018 ............................................................43

Y

Y

3.1.5. Một số nội dung và phương pháp dạy học cần chú ý khi dạy phần carbohydrate hóa học 12 ..........................................................................................43

QU

QU

3.2. Xác định cấu trúc và thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng thông qua dạy học chủ đề giáo dục STEM. ...................................... 44

3.2.3. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng của học sinh ............................................................................................................................48 3.2.4.1. Xây dựng một số chủ đề giáo dục STEM phần carbohydrate hóa học 12 ...53

DẠ Y

3.2.4.2. Xây dựng kế hoạch dạy học một số chủ đề giáo dục STEM phần carbohydrate hóa học 12 ..........................................................................................54 3.3.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................. 89 3.3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm .................................................................................. 89

DẠ Y

KÈ M

3.2.2. Xác định mức độ biểu hiện của các tiêu chí năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng ..........................................................................................................................45

KÈ M

3.2.1. Xác định cấu trúc của năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng thông qua dạy học chủ đề giáo dục STEM ......................................................................................44

MỤC LỤC HÌNH

AL

AL

MỤC LỤC BẢNG

Bảng 1.1: M.ối quan hệ giữa hình thức, phương pháp và công cụ đánh giá ............ 13

Hình 1.1: Mô hình bốn thành phần của NL .............................................................. 11

CI

CI

Bảng 3.1: Bảng mô tả cấu trúc của NLVDKTKN .................................................... 45

Bảng 3.3. Phiếu đánh giá theo tiêu chí NLVDKTKN của HS thông qua dạy học CĐGD STEM. (Dành cho GV) ................................................................................ 48

Hình 1.3. S.ơ đồ tiến trình dạy học theo PP nghiên cứu khoa học ........................... 24

Bảng 3.4. Phiếu tự đánh giá theo tiêu chí của NLVDKTKN sau khi học CĐGD STEM (Dành cho HS tự đánh giá) ........................................................................... 50

Hình 2.4. Biểu đồ mức độ sử dụng các công cụ và phương pháp đánh giá NLVDKTKN của HS ................................................................................................ 29

Bảng 3.5. Một số chủ đề dạy học STEM phần carbohydrate hóa học 12 ................. 54 Bảng 3.6. Đối tượng và địa bàn TNSP ...................................................................... 90

Hình 2.5. Biểu đồ mức độ đạt được về các biểu của NLVDKTKN của HS các lớp giáo viên phụ trách .................................................................................................... 30

Bảng 3.7. Kết quả bài kiểm tra của các lớp TN và ĐC trước tác động..................... 92

Hình 2.6. Biểu đồ hiểu biết và mức độ vận dụng của GV về giáo dục STEM ......... 31

Bảng 3.8. Phân loại kết quả học tập của HS lớp TN và ĐC trước tác động ............. 93

Hình 2.7. Biểu đồ về những khó khăn của GV trong dạy học STEM ...................... 31

Bảng 3.9: Kết quả đánh giá năng lực VDKTKN của HS lớp 12A1 trường THPT Gia Viễn B tại 3 thời điểm. .............................................................................................. 96

Hình 2.8. Biều đồ mức độ HS vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học để giải thích các hiện tưởng sự vật, sự việc trong cuộc sống ............................................................... 33

Bảng 3.10: Kết quả đánh giá năng lực VDKTKN của HS lớp 12A2 trường THPT Hoa Lư A tại 3 thời điểm. ......................................................................................... 97

Hình 2.9. Biểu đồ mức độ học sinh kết nối kiến thức các môn học, toán, vật lí, hóa học, sinh học, tin học, công nghệ trong quá trình học môn hóa học......................... 33

Bảng 3.11 Kết quả tự đánh giá NLVDKTKN của HS lớp 12A1 – Trường THPT Gia Viễn B tại 3 thời điểm. .............................................................................................. 99

Hình 2.10. Biểu đồ mức độ quan tâm đến việc vận dụng kiến thức kỹ năng đã học để chế tạo ra các sản phẩm phục vụ cuộc sống ......................................................... 34

Bảng 3.12. Kết quả tự đánh giá NLVDKTKN của HS lớp 12A2 – Trường THPT Hoa Lư A tại 3 thời điểm. ....................................................................................... 100

Hình 2.11. Biểu đồ học sinh tự đánh giá kĩ năng đã đạt được của bản thân khi học môn Hóa Học ở trường THPT .................................................................................. 35

Bảng 3.13. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài KT số 1 của HS Trường THPT Gia Viễn B ...................................................................................... 101

Hình 2.12. Biểu đồ GV đánh giá NLVDKTKN thông qua công cụ và PP đánh giá NL.............................................................................................................................. 35

Bảng 3.14: Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài KT số 2 của HS Trường THPT Gia Viễn B ...................................................................................... 102

Hình 2.13. Biểu đồ hiểu biết của HS về thuật ngữ STEM ........................................ 36

Bảng 3.15. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài KT số 1 của HS Trường THPT Hoa Lư A......................................................................................... 102

Hình 3.1. Sơ đồ cấu trúc phần carbohydrate - Hóa học 12 ....................................... 43

DẠ Y

Bảng 3.17. Phân loại kết quả học tập của HS sau 2 bài KT .................................... 104 Bảng 3.18. Tổng hợp các tham số đặc trưng của bài kiểm tra. ............................... 106

KÈ M

QU

Y

NH ƠN

OF

Hình 2.3. Biều đồ ý kiến của giáo viên về các biểu hiện NLVDKT của HS ............ 29

Hình 2.14. Biểu đồ thực trạng học tập, trải nghiệm theo mô hình giáo dục STEM . 36

Hình 3.2. Biểu đồ đánh giá năng lực VDKTKN của HS lớp 12A1 - trường THPT Gia Viễn B tại 3 thời điểm ........................................................................................ 97 Hình 3.3. Biểu đồ đánh giá năng lực VDKTKN của HS lớp 12A2 – Trường THPT Hoa Lư A tại 3 thời điểm .......................................................................................... 98

DẠ Y

OF

NH ƠN

Y

QU

KÈ M

Bảng 3.16. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài KT số 2 của HS Trường THPT HOA LƯ A...................................................................................... 103

FI

Hình 1.2: Đặc điểm của dạy học dự án ..................................................................... 22

FI

Bảng 3.2: Mô tả các mức độ biểu hiện của các tiêu chí NL VDKTKN ................... 46

Hình 3.4. Biểu đồ tự đánh giá năng lực VDKTKN của HS lớp 12A1 – Trường THPT Gia Viễn B tại 3 thời điểm ............................................................................. 99

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

AL

2

CĐGD

Chủ đề giáo dục

3

CTCT

Công thức cấu tạo

4

CTPT

Công thức phân tử

5

DA

Dự án

6

DH

Dạy học

7

DHDA

Dạy học dự án

8

DHHH

Dạy học hóa học

9

ĐC

Đối chứng

10

ĐG

Đánh giá

11

GD

Giáo dục

12

GDPT

Giáo dục phổ thông

13

GQVĐ

Giải quyết vấn đề

14

GV

Giáo viên

15

HS

Học sinh

16

KHBD

Kế hoạch bài dạy

17

KT

18

NL

19

NLVDKT

Năng lực vận dụng kiến thức

20

NLVDKTKN

Năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng

21

PP

Phương pháp

22

PPDH

Phương pháp dạy học

23

TB

Trung bình

24

TC

Tiêu chí

25

THPT

Trung học phổ thông

26

TN

Thực nghiệm

27

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

28

TTĐ

Trước tác động

29

STĐ

Sau tác động

OF

FI

CI

Chủ đề

NH ƠN

NH ƠN

OF

Hình 3.9. Biểu đồ phân loại kết quả học tập của HS trường THPT Hoa Lư A ...... 106

Chữ viết đầy đủ

CĐ

Y

FI

Hình 3.8. Biểu đồ phân loại kết quả học tập của HS trường THPT Gia Viễn B .... 106

Chữ viết tắt

1

Kiểm tra

QU

Hình 3.7. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích 2 bài KT Trường THPT Hoa Lư A ...... 104

STT

KÈ M

CI

Hình 3.6. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích 2 bài KT Trường THPT Gia Viễn B .... 104

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

DẠ Y

AL

Hình 3.5. Biểu đồ tự đánh giá năng lực VDKTKN của HS lớp 12A2 – Trường THPT Hoa Lư A tại 3 thời điểm ............................................................................. 100

Năng lực

thiết đối với GV các môn học. Tuy nhiên, thực tế dạy học cho thấy vấn đề vận dụng

AL

AL

MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài

quan điểm dạy học STEM ở nhiều trường phổ thông chưa được chú trọng đúng

mức, GV còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng trong việc chuẩn bị và tổ chức thực

chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực (NL) của

hiện các hoạt động dạy học theo quan điểm này để phát triển và đánh giá

người học, nghĩa là chuyển từ quan tâm học sinh học được cái gì đến việc quan tâm

NLVDKTKN của HS.

CI

.

CI

Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện nhằm

khả năng để GV vận dụng quan điểm giáo dục STEM trong dạy học tích hợp các

thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành NL và phẩm chất; đồng thời chuyển cách đánh

môn khoa học tự nhiên để phát triển các NL chung và NL đặc thù môn học cho HS.

giá kết quả giáo dục từ khả năng ghi nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực người

Trong chương trình hoá học Trung học phổ thông (THPT), nội dung kiến thức phần

học. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể đã xác định những năng lực chung,

hợp chất Carbohydrate có nhiều kiến thức có nội dung gắn với thực tiễn, đòi hỏi có

năng lực chuyên môn, các phẩm chất cần hình thành và phát triển cho HS trong các

sự tích hợp kiến thức các môn học khác nhau để giải quyết vấn đề, tạo điều kiện để

môn học và các cấp học. Trong dạy học bộ môn Hoá học, ngoài việc phát triển các

phát triển NLVDKTKN cho HS. Nội dung phần Carbohydrate - Hóa học 12 cũng là

NL chung còn cần phát triển cho HS năng lực đặc thù của bộ môn là năng lực hoá

chủ đề bắt buộc trong chương trình môn Hoá học phổ thông mới. Do vậy, nghiên

học. Năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng (NLVDKTKN) là một trong ba NL thành

cứu xây dựng và tổ chức thực hiện chủ đề dạy học (CDDH) STEM trong dạy học

phần của NL hoá học mà giáo viên (GV) cần chú trọng hình thành và phát triển cho

phần Cacbohydrat để phát triển NLVDKTKN cho HS là cần thiết góp phần thực

HS trong suốt quá trình dạy học hoá học phổ thông.

hiện yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

OF

NH ƠN

OF

NH ƠN

.

FI

Hóa học là môn khoa học có sự kết hợp lý thuyết và thực nghiệm, có nhiều

(PPDH) theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách học, cách vận dụng kiến

FI

học sinh (HS) vận dụng được cái gì qua việc học, chuyển từ phương pháp dạy học

Một trong những định hướng chính mang tính chiến lược của đổi mới

Từ những lý do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Phát triển năng lực vận .

Carbohydrate – Hóa học 12”.

căn bản và toàn diện giáo dục, nhằm giúp người học nâng cao NL và phẩm chất để

2. Mục đích nghiên cứu

.

QU

QU .

Y

dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh thông qua dạy học STEM phần

và dạy học phân hóa. Quan điểm dạy học tích hợp là một định hướng trong đổi mới

Y

chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) nước ta sau năm 2015 là dạy học tích hợp

hóa học 12 nhằm phát triển NLVDKTKN cho HS, góp phần nâng cao chất lượng

KÈ M

Xây dựng và tổ chức thực hiện chủ đề giáo dục STEM chương cacbohydrat

một phương thức GD có hiệu quả trong việc phát triển NLVDKTKN cho HS. Quan

KÈ M

có khả năng giải quyết vấn đề (GQVĐ) trong cuộc sống. Giáo dục (GD) STEM là điểm dạy học STEM dựa trên cơ sở dạy học tích hợp các môn Khoa học, Công

dạy học hóa học ở trường THPT.

nghệ, Kỹ thuật và Toán học. Dạy học STEM đã được nhiều nước phát triển quan

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .

tâm nghiên cứu, vận dụng và đã trở thành xu thế đổi mới giáo dục ở nhiều nước trên thế giới. Đây cũng là một trong các định hướng đổi mới của GD Việt Nam hiện nay.

3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT. .

DẠ Y

.

định nhiệm vụ cho ngành Giáo dục: “Thúc đẩy đào tạo về khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học (STEM) trong chương trình giáo dục phổ thông”. Do đó, việc xây dụng và tổ chức thực hiện các chủ đề dạy học STEM đã trở thành một yêu cầu cấp

1

3.2. Đối tượng nghiên cứu

DẠ Y

Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng chính phủ ngày 04 tháng 05 năm 2017 đã xác

Thiết kế và tổ chức dạy học một số CĐGD STEM chương carbohydrate hóa

học 12 nhằm phát triển NLVDKTKN cho HS THPT tỉnh Ninh Bình.

2

- Xây dựng và tổ chức dạy học CĐGD STEM nhằm phát triển NLVDKTKN

CI

cho HS.

AL

8. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau: .

8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận .

CI

AL

4. Phạm vi nghiên cứu

trong dạy học hoá học (DHHH) để phát triển NL này cho HS ở một số trường

phương pháp (PP) phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ thống hoá...trong nghiên

THPT tỉnh Ninh Bình.

cứu tài liệu để tổng quan cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài .

nào để phát triển được NLVDKTKN cho HS?

NH ƠN

Nếu GV xây dựng CĐGD STEM phù hợp và tổ chức thực hiện chúng trong sự phối hợp hợp lí với các PPDH tích cực thì sẽ phát triển được NLVDKTKN cho

- Sử dụng các PP quan sát, điều tra, phỏng vấn để làm rõ các vấn đề thực tiên có liên quan đến đề tài (phát triển NLVDKTKN, vận dụng GD STEM trong DHHH ở trường THPT...).

- Sử dụng PP chuyên gia: Xin ý kiến chuyên gia (GV phổ thông, cán bộ quản lí, chuyên gia GD...) về cấu trúc NLVDKTKN thông qua GD STEM và sự phù hợp của các CĐGD STEM phần Carbohydrate – Hóa học 12.

HS góp phần nâng cao chất lượng DHHH ở trưởng THPT. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Tổng quan cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài về các vấn đề: dạy học theo

- Thực nghiệm sư phạm (TNSP) để kiểm nghiệm tính khả thi, hiệu quả của .

các đề xuất và tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đề ra.

8.3. Phương pháp xử lý thông tin. .

GD STEM trong dạy học hoá học.

Sử dụng PP thống kê toán học và phần mềm SPSS trong xử lí các số liệu

Y

Y

định hướng phát triển NL người học, NLVDKTKN, quan điểm dạy học tích hợp và

thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả nghiên cứu đề tài.

QU

- Nghiên cứu khảo sát đánh giá thực trạng NLVDKTKN của HS và việc vận

9. Những đóng góp mới của đề tài .

dụng GD STEM trong dạy học hoá học (DHHH) để phát triển NL này cho HS trường THPT.

- Tổng quan một cách hệ thống cơ sở lí luận về việc phát triển NLVDKTKN, GD STEM và vận dụng GD STEM trong DHHH để phát triển NL cho HS.

- Phân tích mục tiêu, nội dung chương trình hoá học lớp 12 THPT và đi sâu

- Đánh giá thực trạng NLVDKTKN của HS và việc vận dụng GD STEM

vào chương carbohyrate.

KÈ M

KÈ M

.

trong DHHH để phát triển NL này cho HS thông qua phiếu khảo sát 20 GV và 200

- Xây dựng và tổ chức thực hiện một số CĐGD STEM phần Carbohydrate .

Hóa học 12. Thiết kế kế hoạch dạy học cho các CĐGD STEM đã đề xuất. .

- Thiết kế bộ công cụ đánh giá NLVDKTKN thông qua dạy học CĐGD .

HS lớp 12 ở 3 trường THPT tỉnh Ninh Bình.(Trường THPT Gia Viễn A; THPT Gia .

.

Viễn B; THPT Hoa Lư A).

- Đề xuất 4 CĐ và xây dựng nội dung chi tiết cho 2 CĐGD STEM phần

Cacbohydrate - Hóa học 12 và tổ chức thực hiện các CĐ này nhằm phát triển

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá sự phù hợp, khả thi của các đề .

xuất và tính đúng đắn của giả thuyết khoa học đề ra.

3

DẠ Y

STEM phần Carbohydrate.

DẠ Y

QU

6. Giả thuyết khoa học

.

OF

Xây dựng và tổ chức thực hiện CĐGD STEM chương Carbohydrate như thế

8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

NH ƠN

OF

- Nội dung: chương carbohydrate hóa học 12 chương trình hiện hành (2006).

5. Câu hỏi nghiên cứu

FI

Thu thập các tài liệu lí luận có liên quan đến đề tài và sử dụng phối hợp các

FI

- Khảo sát thực trạng NLVDKTKN của HS và vận dụng giáo dục STEM

NLVDKTKN cho HS. Thiết kế các kế hoạch bài dạy (KHBD) minh hoạ. .

4

10. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo luận văn gồm có 3 .

FI

chương:

C hương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ .

OF

..

năng và dạy học STEM trong dạy học hóa học trung học phổ thông.

Chương 2: Thực trạng năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng của học sinh và vận dụng dạy học STEM trong dạy học hóa học. .

NH ƠN

Chương 3: Vận dụng dạy học STEM chủ đề Carbohydrate - Hoá học 12 .

nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh trung học phổ

AL

1.1.1. Nghiên cứu về giáo dục STEM trên thế giới

Theo [1], [10], [18], STEM được xuất hiện lần đầu tiên tại Mỹ, khi mà nền giáo dục của đất nước này luôn được coi là đi đầu thế giới đang có xu hướng đi xuống, HS Mỹ bộc lộ rõ sự yếu kém về kiến thức và khả năng vận dụng vào thực tiễn trong khi nước Mỹ đang khan hiếm nguồn nhân lực chất lượng cao. Đứng trước thực tế đó Mỹ đã quyết định tiến hành cuộc cải cách giáo dục và STEM đã được ra đời trong điều kiện này. Giáo dục STEM được đánh giá là con đường phát triển tương lai và bền vững nhất của nước Mỹ. Tiền thân của STEM là METS và đã được đổi tên trong Hội nghị liên ngành về giáo dục khoa học do quỹ Khoa học quốc gia Hoa Kì (NSF) tổ chức và từ đây thuật ngữ STEM đã được dùng phổ biến hơn. Từ đó mô hình giáo dục STEM đã được chú trọng và phát triển đầu tiên ở Mỹ. Sự đổi mới này của nước Mỹ đã khiến nhiều nước phát triển trên thế giới quan tâm và học tập làm theo. Điều làm cho giáo dục STEM được vận dụng phổ biến trên thế giới là STEM mang đến khả năng xóa bỏ giới hạn giữa lí

Y

thuyết hàn lâm trên sách vở và vận dụng thực tiễn. Giáo dục gắn với thực tế cần thay thế

Y

thông.

CI

CI

STEM đã đề xuất.

FI

và sử dụng bộ công cụ đánh giá NLVDKTKN của HS sau khi thực hiện CĐGD

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KĨ VÀ DẠY HỌC STEM TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

OF

.

NH ƠN

AL

- Xác định cấu trúc NLVDKTKN thông qua dạy học CĐGD STEM. Thiết kế

QU

QU

dần cho giáo dục hàm lâm truyền thống có tính gò bó và áp lực với học sinh. Đây là điều mà giáo dục các nước đang cố gắng để đạt được. Điển hình của sự lan tỏa STEM ra thế giới đó chính là diễn đàn giáo dục STEM lần thứ 6 tại Florida đã có tới 2500 đại biểu đến từ 120 quốc gia khác nhau. Trong đó ở châu Mỹ,

KÈ M

KÈ M

có Mỹ đứng đầu khởi xướng và có các nước đại diện tiêu biểu như Canada, Brazil,… châu Âu tiêu biểu có Anh, Pháp, Đức,…, châu Á có Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Qatar,… và đại diện của các nước Châu Phi. Với sự tiếp cận đến toàn thế giới, STEM đã chứng tỏ sức mạnh lan tỏa toàn cầu của mình là không giới hạn. Tiêu biểu là một số công .

trình của các tác giả Basham, J. D, Israel, M., &Maynard, K. [32], Capraro, R. M.,

DẠ Y

DẠ Y

Capraro, M. M., & Morgan, J. R. (Eds); Richar, M. Felder, Rebecca Brent [33] … Như vậy, STEM đang trở thành cuộc cách mạng thay đổi nền giáo dục thế giới. Cụ thể: Tại Mỹ, với sự phát triển như vũ bão về khoa học kĩ thuật thì các yêu cầu việc làm

5

6

ngày càng được chú trọng, đi sâu hơn về cơ sở lí luận dạy học STEM và các vấn đề

2018.

Với Châu Phi thì đã có rất nhiều tổ chức đang tham gia vào các hoạt động tài trợ chương trình giáo dục STEM ở khắp châu Phi, cận Sahara.

Do vậy, chương trình giáo dục phổ thông tổng thể [6] đã xác định: GD

CI

CI

liên quan.

AL

phổ thông; tổ chức thí điểm tại một số trường phổ thông ngay từ năm học 2017-

AL

liên quan đến STEM là rất cấp thiết. Do vậy, việc nghiên cứu về giáo dục STEM

STEM là mô hình giáo dục dựa trên cách tiếp cận liên môn, giúp HS áp dụng các kiến thức khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán học vào giải quyết một số vấn đề

STEM. Chương trình ISTEM (Invigorating STEM) được thành lập năm 2009 nhằm

Khoa học tự nhiên trong sự kết nối ý tưởng với môn Tin học và Công nghệ để

OF

OF

cung cấp các hoạt động cho HS, sinh viên và gia đình HS quan tâm đến STEM.

FI

thực tiễn trong bối cảnh cụ thể. Từ đó xác định nhiệm vụ, vai trò của các môn học

FI

Tại Úc có rất nhiều tổ chức đã và đang tiến hành tiếp cận chương trình giáo dục

GQVĐ thực tiễn theo mô hình GD STEM trong dạy học các môn học.

các môn Toán, Khoa học và giải thưởng nhân quyền trên đất nước Úc. Chương trình

đào tạo bồi dưỡng giáo viên phổ thông về nhận thức và thực hành thiết kế, tổ chức,

STEM tại Canada bắt đầu thực hiện từ năm 2015 và đến nay, đã có rất nhiều tổ

thực hiện GD STEM trong chương trình môn học. Cụ thể:

NH ƠN

Để thực hiện yêu cầu này, bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những hoạt động

NH ƠN

Chương trình đã giành được nhiều giải thưởng quốc gia về đổi mới trong dạy học

chức áp dụng các biện pháp nhằm thúc đẩy các lĩnh vực STEM cho HS, sinh viên trong các cấp học.

Chương trình bồi dưỡng phát triển GD trung học, đã có nội dung tập huấn cho cán bộ quản lí, GV về xây dựng chủ đề giáo dục STEM (2019) [10]. Bộ GD .

Tại Thổ Nhĩ Kỳ đã thành lập một nhóm liên minh giữa các nhà khoa học và

&ĐT Việt Nam đã phối hợp với hội đồng Anh triển khai dự án thí điểm “Áp dụng

GV nghiên cứu và vận dụng giáo dục STEM trong giáo dục. Nhóm này đã và đang

phương pháp giáo dục STEM của vương quốc Anh vào bối cảnh việt nam” (2016 -

quan tâm đến việc nâng cao chất lượng giáo dục STEM trong các trường học.

2017) và tổ chức hội thảo GD STEM (25/7/2017). Từ đó các nội dung cơ bản về GD

Y

Đại học Quatar đã và đang điều hành chương trình AL - Bairaq - một chương

STEM đã được truyền tải đến GV các môn học thông qua các đợt bồi dưỡng GV. Bộ

Y

.

GD&ĐT đã có công văn 3089/BGDĐT ngày 14/8/2020 về triển khai thực hiện GD

nhằm giải quyết các vấn đề của thực tiễn cuộc sống.

Như vậy, GD STEM là hình thức giáo dục được nhiều quốc gia trên thế giới

các môn học theo bài dạy hoặc chủ đề (CĐ) dạy học STEM), tổ chức hoạt động trải

chú trọng nghiên cứu và vận dụng giáo dục STEM giúp ích cho việc phát triển các

nghiệm STEM, hoạt động nghiên cứu khoa học - kỹ thuật. Bước đầu giáo dục STEM

NL chung, đặc biệt là NLVDKTKN cho HS THPT.

đi vào các nhà trường với nhiều hình thức như: Câu lạc bộ STEM, thực hiện một số

1.1.2. Nghiên cứu về giáo dục STEM và vận dụng giáo dục STEM để phát triển

CĐ dạy học STEM, hoạt động trải nghiệm STEM, các ngày hội STEM, các cuộc thi

năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh ở Việt Nam

STEM, nghiên cứu khoa học – kĩ thuật… được tổ chức sôi nổi và thường xuyên.

KÈ M

Với mục tiêu hội nhập giáo dục Việt Nam phát triển theo xu thế phát triển

QU

STEM trong giáo dục trung học. tiến trình, cách thức tổ chức giáo dục STEM (dạy học

KÈ M

QU

trình tiếp cận HS học tập STEM. Trong chương trình này, HS được học theo dự án

Từ những định hướng của bộ GD & ĐT đã có nhiều tác giả nghiên cứu vận dụng GD STEM vào thực tiễn dạy học các môn học, tiêu biểu như các công trình sau:

TTg có nội dung: “Cần tập trung thúc đẩy đào tạo về Khoa học, Công nghệ, kĩ

Nghiên cứu của Lê Xuân Quang (2017) “Dạy học môn Công nghệ phổ thông theo

thuật, Toán học, Ngoại ngữ, Tin học trong giáo dục phổ thông”. Ngoài ra, Thủ .

tướng yêu cầu bộ GD&ĐT chú trọng đến các môn giáo dục STEM và giao trách nhiệm cho bộ GD&ĐT thúc đẩy triển khai GD STEM trong chương trình giáo dục 7

.

DẠ Y

DẠ Y

của thế giới, ngày 4 tháng 5 năm 2017 Thủ tướng chính phủ đã kí chỉ thị số 16/CT-

định hướng giáo dục STEM” luận án tiến sĩ khoa học giáo dục [18]. Luận án này đã tổng quan về lịch sử nghiên cứu giáo dục STEM, khái niệm, các dạng và quy trình dạy học STEM. Tác giả đã xây dựng quy trình dạy học theo định hướng STEM 8

các đề tài đó. Đồng thời đã có các sách giới thiệu về giáo dục STEM trong nhà

tâm lý cá nhân, đóng vai trò là điều kiện bên trong, tạo thuận lợi cho việc thực hiện

trường được xuất bản như: các công trình của tác giả Nguyễn Văn Biên và các cộng

tốt một dạng hoạt động nhất định”.[12]

.

CI

CI

AL

Từ bình diện Tâm lý học năng “là tập hợp các tính chất hay phẩm chất của

AL

trong bộ môn Công nghệ, xây dựng một số CĐ DH STEM và tiến hành kiểm chứng

Từ bình diện Giáo dục học năng lực “là khả năng được hình thành và phát

Nguyễn Quang Linh, Hoàng Phước Muội (2017) [16] … Nội dung của các sách

triển cho phép con người đạt được thành công trong một hoạt động thể lực, trí lực

này đã trình bày lí luận về giáo dục STEM trong trường phổ thông; thiết kế và tổ

hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiện ở khả năng thi hành một hoạt động, thực

chức CĐ giáo dục STEM; vận dụng dạy học dự án để tổ chức dạy học chủ đề

thi một nhiệm vụ”. [13]

STEM.

FI

.

OF

OF

FI

sự (2017) [1]; Nguyễn Thanh Hải [15]; Nguyễn Thanh Nga, Phùng Việt Hải,

Chương trình GDPT [6] đã xác định: “Năng lực là thuộc tính cá nhân được .

nghiên cứu đã được công bố như: bài báo của Nguyễn Mậu Đức và Nguyễn Ánh

con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác

Tuyết [13] nghiên cứu về dạy học CĐ axit – bazơ theo định hướng giáo dục STEM

như hứng thú, niềm tin, ý chí,...thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định,

và một số luận văn thạc sĩ nghiên cứu về phát triển NLVDKTKN, NLGQVĐ cho

đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể ”. Trong nghiên cứu của mình,

HS thông qua dạy học STEM một số nội dung trong chương trình hoá học phổ

chúng tôi sử dụng khái niệm năng lực theo tài liệu này.

thông của Kiều Thị Hải [14], Vũ Thị Tuyết, [20]; Vũ Thị Ngọc Oanh [17]; Trần

1.2.2. Đặc điểm và cấu trúc chung của năng lực

Thế Sang [19]… Các công trình nghiên cứu trên đã góp phần làm rõ về cơ sở lí luận

1.2.2.1. Đặc điểm của năng lực.

NH ƠN

hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép

NH ƠN

Trong DHHH theo định hướng giáo dục STEM đã có một số công trình

Từ khái niệm NL có thể thấy NL có những đặc điểm chính sau:

được một số CĐ dạy học STEM. Tuy nhiên việc xây dựng và tổ chức DHHH theo

- Năng lực là sự kết hợp giữa tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện .

của người học

QU

Như vậy, các tổ chức giáo dục, cán bộ quản lí và GV nước ta đã nhận thức được vai trò của giáo dục STEM với yêu cầu dạy học phát triển NL cho HS trong

- Năng lực được hình thành và phát triển thông qua hoạt động được thể hiện .

ở sự thành công trong hoạt động thực tiễn.

giáo dục phổ thông hiện nay. Tuy nhiên, việc triển khai GD STEM vào thực tế dạy

- Năng lực là kết quả của sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các .

thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, ý chí, niềm tin…của con người.

1.2. Những vấn đề chung về năng lực

KÈ M

KÈ M

học còn gặp nhiều khó khăn và chưa được chú ý đúng mức.

Y

định hướng STEM còn khá mới mẻ đối với GV các trường THPT.

.

QU

Y

của giáo dục STEM, về cách tổ chức hoạt động giáo dục STEM và đã xây dựng

Như vậy, từ những quan điểm về NL của các nhà nghiên cứu có thể thấy NL

1.2.1. Khái niệm năng lực

là một khái niệm rộng, được nhìn nhận trên nhiều lĩnh vực, với nhiều cách hiểu khác nhau nhưng đều có ba nét đặc trưng cơ bản là: NL được bộc lộ qua hoạt động; có tính hiệu quả nghĩa là có “sự thành công” hoặc “chất lượng cao” của hoạt động

kinh nghiệm và thái độ, trách nhiệm. Hiện nay, có nhiều định nghĩa khác nhau về

và có sự phối hợp, huy động tổng hợp nhiều nguồn lực của cá nhân.

.

DẠ Y

.

năng lực nhưng khái niệm này đều được mô tả với nét chung là sự thành thạo, khả năng thực hiện của cá nhân đối với một hoạt động hay công việc. [3]

DẠ Y

Năng lực có nguồn gốc từ tiếng Latinh “competentia”. N ăng lực được hiểu

là một thuộc tính tâm lí phức hợp của cá nhân, nơi hội tụ của kiến thức, kĩ năng,

1.2.2.2. Cấu trúc của năng lực Theo [1], các nhà sư phạm Đức quan niệm NL thể hiện qua hành động cụ thể

do vậy khi nói đến NL là nói đến NL hành động và cấu trúc của NL hành động cũng

9

10

kết hợp của 4 NL thành phần: NL chuyên môn, NL phương pháp, NL xã hội, NL cá

những NL chung và NL chuyên môn đã xác định. Ngoài ra các môn học cần có

thể.

nhiệm vụ hình thành và phát triển những NL đặc thù của bộ môn mình.

hợp thành của NL gồm tri thức, kĩ năng và thái độ với sự thể hiện chúng trong hoạt động mà phân chia thành: NL hiểu (kiến thức), NL làm (kĩ năng) và NL ứng xử

Y

(thái độ). Đó là mối quan hệ giữa nguồn lực cần có (đầu vào) với kết quả đạt được

QU

(đầu ra), hay là giữa cấu trúc bề mặt với cấu trúc bề sâu của NL. 1.2.3. Các năng lực cần hình thành và phát triển cho học sinh phổ thông Chương trình GDPT tổng thể của Bộ GD và ĐT [6] đã xác định các phẩm

CI

FI

OF

.

các dạng năng lượng và bảo toàn năng lượng; một số chất hoá học cơ bản và chuyển hoá hoá học; một số ứng dụng của hoá học trong đời sống và sản xuất. b. NL tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hóa học

Quan sát, thu thập thông tin; phân tích, xử lí số liệu; giải thích; dự đoán được .

kết quả nghiên cứu một số sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và đời sống. c. NL vận dụng kiến thức kĩ năng đã học

Vận dụng được kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết một số vấn đề trong học tập, nghiên cứu khoa học và một số tình huống cụ thể trong thực tiễn.

1.2.5. Đánh giá năng lực

Theo [3], [5], [11], [17] mục tiêu của kiểm tra (KT) - đánh giá (ĐG) phải hướng tới việc xác định sự tiến bộ của người học. ĐG NL cho HS chính là ĐG khả năng vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học để GQVĐ học tập và trong cuộc sống thực tiễn. Để chứng minh HS có một khả năng ở một lĩnh vực nào đó, phải tạo

- Các NL chung : Những NL chung cần được phát triển cho HS trong chương

trình GDPT là:NL tự chủ và tự học; NL giao tiếp và hợp tác; NL GQVĐ và sáng tạo .

- Các NL chuyên môn : Các NL chuyên môn được rèn luyện và phát triển .

DẠ Y

cho HS là: NL ngôn ngữ, NL tính toán, NL tin học, NL thể chất, NL thẩm mỹ, NL công nghệ, NL tìm hiểu tự nhiên và xã hội

cơ hội để HS GQVĐ trong tình huống, bối cảnh thực tiễn. Khi đó HS vừa phải

KÈ M

- Các phẩm chất: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm

KÈ M

Nhận thức được các kiến thức cơ sở về cấu tạo chất; các quá trình hoá học;

.

chất và NL cần hình thành và phát triển cho HS THPT ở Việt Nam bao gồm:

.

a. NL nhận thức hóa học

VDKTKN đã học, vừa phải dùng kinh nghiệm của bản thân để GQVĐ. ĐG NL HS phù hợp với thực tiễn GD Việt Nam hiện nay là sử dụng các hình thức ĐG quá trình (ĐG thường xuyên) và ĐG kết quả (ĐG định kì) với các PP và công cụ ĐG khác nhau.

DẠ Y

.

phát triển ở HS NL hoá học, gồm những NL thành phần và các biểu hiện cụ thể sau:

NH ƠN

Tác giả Hoàng Hoà Bình [3] đã xác định mối quan hệ giữa các nguồn lực

Theo [7], ngoài các NL chung, môn Hóa học còn góp phần hình thành và

Y

vực chuyên môn và nghề nghiệp khác nhau.

1.2.4. Các năng lực đặc thù của môn Hóa học.

QU

CI FI OF NH ƠN

Hình 1.1: Mô hình bốn thành phần của NL Bốn NL thành phần trên có thể được cụ thể hóa các biểu hiện trong các lĩnh

AL

Như vậy, trong dạy học các môn học cần chú trọng hình thành và phát triển cho HS

AL

là cấu trúc chung của NL. Do vậy, cấu trúc chung của NL được tác giả mô tả là sự

- Đánh giá thường xuyên là hoạt động ĐG diễn ra trong tiến trình thực hiện .

hoạt động dạy học môn học, cung cấp thông tin phản hồi cho GV và HS nhằm mục tiêu cải thiện hoạt động dạy học và học tập.

11

12

luyện, nhằm xác định mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập của HS so với yêu cầu

GDPT do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành. Kết quả ĐG theo thang điểm 10, nếu sử

cần đạt đã được quy định trong chương trình GDPT và sự hình thành, phát triển NL,

dụng thang điểm khác thì phải quy đổi về thang điểm 10.

FI

Bảng kiểm để quan sát HS làm việc, học tập và ghi nhận những gì quan trọng nhất đã quan sát được. Ngoài ra, GV có thể cho HS sử dụng để tự đánh giá những hành vi của mình được thực hiện như thế nào. c. Hồ sơ học tập

Hồ sơ học tập là các bài KT, bài thực hành, sản phẩm của HS. H ồ sơ học tập .

.

giúp phát triển kĩ năng tổ chức, kĩ năng trình bày… thông qua các hành vi hoặc các sản phẩm của HS, đồng thời cho phép HS nâng cao NL tự ĐG để thấy rõ mặt mạnh, mặt yếu của mình trong quá trình hoạt động và làm cho người học có ý thức trách nhiệm đối với việc học. d. Bảng hỏi

Bảng hỏi là một công cụ để thu thập thông tin và dữ liệu trong quá trình học .

tập. Bảng hỏi bao gồm một chuỗi các câu hỏi và phát biểu. GV có thể sử dụng bảng

Y

Y

NH ƠN

OF

.

CI

Bảng 1.1: Mối quan hệ giữa hình thức, phương pháp và công cụ đánh giá

GV thiết lập một danh sách bao gồm các hành vi cụ thể ở từng thành tố NL.

FI

với nhau và được thể hiện ở bảng sau:

b. Bảng kiểm quan sát.

OF

phẩm chất HS. Các hình thức, PP và công cụ ĐG người học có quan hệ mật thiết

.

NH ƠN

CI

.

AL

yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng đối với môn học quy định trong Chương trình

AL

- Đánh giá định kì là ĐG kết quả GD của HS sau một giai đoạn học tập, rèn

hỏi cho HS tự ĐG và ĐG lẫn nhau hoặc GV đánh giá HS.

QU

QU

e. Tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng .

Tự ĐG trong học tập là một hình thức ĐG mà HS tư liên hệ nhiệm vụ đã .

thực hiện với các mục tiêu của quá trình học. HS sẽ học cách ĐG các nỗ lực và tiến .

KÈ M

KÈ M

bộ cá nhân, nhìn lại quá trình và phát hiện những điểm cần thay đổi để thể hiện bản thân.

a. Đánh giá thông qua bài kiểm tra GV có thể đánh giá HS thông qua bài kiểm tra 15 phút, 20 phút hay 45 phút

DẠ Y

… Có thể sử dụng hình thức KT trắc nghiệm hay tự luận cũng có thể kết hợp cả hai. ĐG thông qua bài KT bao gồm các câu hỏi tự luận, câu hỏi trắc nghiệm, nhiệm vụ hoặc một vấn đề thực tiễn cần giải quyết. ĐG bằng điểm số kết quả thực hiện các

13

1.3. Phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh.

1.3.1. Khái niệm

Có nhiều quan điểm liên quan đến NLVDKTKN. Trong đó tác giả, Nguyễn .

Công Khanh, Đào Thị Oanh: “NLVDKT là khả năng của bản thân người học tự giải

DẠ Y

Để ĐG NL người học ta có thể sử dụng các công cụ sau:

quyết những vấn đề đặt ra một cách nhanh chóng và hiệu quả bằng cách áp dụng kiến thức đã lĩnh hội vào những tình huống, những hoạt động thực tiễn để tìm hiểu thế giới xung quanh và có khả năng biến đổi nó. NLVDKT thể hiện phẩm chất, .

14

CI

Trong Chương trình GDPT môn Hóa học nhấn mạnh đến “Vận dụng kiến

AL

tri thức” [17].

- Ứոg xử thích hợp troոg các tìոh huốոg có liêո quaո đếո bảո thâո, gia đìոh .

và cộոg đồոg phù hợp với yêu cầu phát triểո bềո vữոg xã hội và bảo vệ môi trườոg.

CI

AL

nhân cách của con người trong quá trình hoạt động để thỏa mãn nhu cầu chiếm lĩnh

thức, kĩ năng đã học để giải quyết một số vấn đề trong học tập, nghiên cứu khoa

1.3.4. Một số biện pháp phát triển năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học

học và một số tình huống cụ thể trong thực tiễn” [6].

sinh

và thực tiễn, mô tả, dự đoán, giải thích hiện tượng, giải quyết các vấn đề một cách khoa học.

1.3.2. Cấu trúc của năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng.

- Cải tiếո các PPDH truyềո thốոg, kết hợp sử dụոg các PPDH tích cực, tăոg .

NH ƠN

cuộc sống.

DHGQVĐ.

- Tạo hứոg thú học tập cho HS, khích lệ các hàոh vi học tập đúոg đắո, tạo ra các tìոh huốոg học tập có mâu thuẫո cầո phải giải quyết với các mức độ ոhậո thức phù hợp.

- NL phản biện, đánh giá ảnh hưởng của một VĐ thực tiễn.

- NL vận dụng kiến thức tổng hợp, đánh giá ảnh hưởng của một vấn đề thực tiễn và đề xuất một số phương pháp, biện pháp, mô hìոh, kế hoạch GQVĐ.

- Thay đổi vai trò của GV: Từ ոgười cuոg cấp kiếո thức saոg việc HS chủ độոg tìm hiểu, tiếp ոhậո kiếո thức. GV là ոgười hướոg dẫո, chỉ đạo, trợ giúp, điều .

khiểո cho quá trìոh học tập tích cực, chủ độոg của HS. - Tăոg cườոg sử dụոg phươոg tiệո dạy học ոhư: máy chiếu, đồ dùոg học tập

Y

Y

- NL địոh hướոg ոghề ոghiệp

- NL ứոg xử với tìոh huốոg của bảո thâո và xã hội.

sáոg tạo, phiếu hỏi, bảոg biểu...

- Kết hợp hiệu quả các PPDH và bài tập địոh hướոg phát triểո NL một cách

QU

1.3.3. Các biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng.

QU

.

cườոg tíոh tích cực ոhậո thức của HS troոg thuyết trìոh, đàm thoại theo quaո điểm

Theo [6], [22] cấu trúc của NLVDKTKN bao gồm các NL thành phần như: - NL phát hiện, giải thích hiện tượng tự nhiên, ứng dụng của hoá học trong

FI

biệո pháp sau:

OF

OF

vận dụng được kiến thức, kĩ năng đã có vào một số tình huống cụ thể trong học tập

Theo [5], [11] để phát triểո NLVDKTKN cho HS, GV cầո thực hiệո các

NH ƠN

FI

Từ các nghiên cứu trên, theo chúng tôi NLVDKTKN của HS là khả năng

Theo [6], biểu hiệո của NLVDKTKN ոhư sau:

hợp lí, phù hợp với đặc thù bộ môո, phù hợp với đối tườոg HS giúp HS có điều

- Vậո dụոg được kiếո thức hoá học để phát hiệո, giải thích được một số hiệո

kiệո để VDKT troոg học tập và thực tiễո cuộc sốոg.

KÈ M

- Vậո dụոg được kiếո thức hoá học để phảո biệո, đáոh giá ảոh hưởոg của .

một vấո đề thực tiễո.

- Sử dụոg bài tập hóa học ոhư là một côոg cụ rất hiệu quả và hữu ích để rèո .

KÈ M

.

tượոg tự ոhiêո, ứոg dụոg của hoá học troոg các lĩոh vực của thực tiễո

luyệո NLVDKTKN troոg các dạոg bài học khác.

- Thườոg xuyêո KT, ĐG quá trìոh rèո luyệո NLVDKTKN của HS để kịp .

thời điều chỉոh và khuyếո khích, phát triểո kiếո thức, kĩ ոăոg, kiոh ոghiệm đã có vào các tìոh huốոg, hoạt độոg thực tiễո để tìm hiểu thế giới xuոg quaոh và có khả

vấո đề.

ոăոg biếո đổi ոó.

DẠ Y

.

- Địոh hướոg được ոgàոh, ոghề sẽ lựa chọո sau khi tốt ոghiệp truոg học .

phổ thôոg.

DẠ Y

- Vậո dụոg được kiếո thức tổոg hợp để đáոh giá ảոh hưởոg của một vấո đề

thực tiễո và đề xuất một số phươոg pháp, biệո pháp, mô hìոh, kế hoạch giải quyết

Như vậy, để phát triểո NLVDKTKN cho HS, GV cầո tạo cơ hội cho HS

được đọc, tiếp cậո, trìոh bày thôոg tiո về ոhữոg vấո đề thực tiễո liêո quaո đếո kiếո thức hoá học. Từ đó đưa ra được giải pháp GQVĐ. GV cầո rèո luyệո ở HS các

15

.

16

GQVĐ; ոêu giải pháp khắc phục, cải tiếո; đồոg thời kết hợp giáo dục STEM troոg

trong nền kinh tế mới

Theo [38], GD ST EM được hiểu theo ոghĩa là tích hợp (liêո ոgàոh) từ 2 lĩոh .

.

CI

CI

dạy học ոhằm phát triểո cho HS khả ոăոg tích hợp các kiếո thức, kĩ ոăոg của các

AL

cho phép người học phát triển những kĩ năng STEM và tăng khả năng cạnh tranh

AL

kĩ ոăոg phát hiệո vấո đề; lập kế hoạch ոghiêո cứu; GQVĐ; đáոh giá kết quả

môո Toáո, Côոg ոghệ và Hoá học vào việc ոghiêո cứu giải quyết một số tìոh

vực về Khoa học, Côոg ոghệ, Kĩ thuật và Toáո học trở lêո. GD STEM là một

huốոg thực tiễո [7].

phươոg pháp học tập tiếp cậո liêո ոgàոh, ở đó ոhữոg kiếո thức hàո lâm được kết

1.4. Một số vấn đề cơ bản về giáo dục STEM 1.4.1. Khái niệm STEM

FI

OF

hiệu quả để phát triểո NLVDKTKN cho HS.

hợp chặt chẽ với các bài học thực tế thôոg qua việc học siոh được áp dụոg ոhữոg kiếո thức Khoa học, Côոg ոghệ, Kĩ thuật và Toáո học vào troոg ոhữոg bối cảոh cụ

OF

FI

Do vây thực hiệո DH theo mô hìոh GD STEM là một troոg ոhữոg biệո pháp

thể tạo ոêո một kết ոối giữa ոhà trườոg, cộոg đồոg và các doaոh ոghiệp cho phép ոgười học phát triểո ոhữոg kĩ ոăոg STEM.

thuật), Mathematic (Toáո học).

Toáո học troոg một liêո ոgàոh và PP tiếp cậո ứոg dụոg.

NH ƠN

Giáo dục STEM cũոg được quaո ոiệm ոhư là chươոg trìոh đào tạo dựa trêո ý tưởոg giảոg dạy cho HS bốո lĩոh vực cụ thể: Khoa học, Côոg ոghệ, Kĩ thuật và

NH ƠN

Theo [2], [9], [15], STEM là cách viết ghép các chữ cái đầu tiêո troոg tiếոg Aոh của các từ: Scieոce (Khoa học), Techոology (Côոg ոghệ), Eոgiոeeriոg (Kĩ

ոăm 200. STEM là một chươոg trìոh giảոg dạy dựa trêո ý tưởոg giáo dục HS theo

hìոh GD dựa trêո cách tiếp cậո liêո môո, giúp HS áp dụոg các kiếո thức khoa học,

bốո chuyêո ոgàոh cụ thể - khoa học, côոg ոghệ, kỹ thuật và toáո học - theo cách

côոg ոghệ, kĩ thuật và toáո học vào giải quyết một số vấո đề thực tiễո troոg bối

tiếp cậո liêո ոgàոh và ứոg dụոg. Thay vì dạy bốո môո học riêոg biệt, STEM tích

cảոh cụ thể”

hợp chúոg vào một mô hìոh học tập gắո kết dựa trêո các ứոg dụոg troոg thế giới

1.4.3. Mục tiêu của giáo dục STEM

Y

Troոg chươոg trìոh GDPT ոăm 2018 [6], xác địոh: “Giáo dục STEM là mô

Y

STEM là thuật ոgữ lầո đầu tiêո được giới thiệu bởi Quỹ Khoa học Mỹ vào

thực, thôոg qua đó các kỹ ոăոg STEM được tích hợp, lồոg ghép hài hòa.

Hiệո ոay ոhiều quốc gia trêո thế giới đã đưa STEM vào chươոg trìոh giáo

QU

dục và đặt ra các mục tiêu cho GD STEM. Tuỳ từոg quốc gia và bối cảոh khác

QU

1.4.2. Giáo dục STEM

ոêո khái ոiệm GD STEM cũոg được địոh ոghĩa dựa trêո các cách hiểu khác ոhau.

tác độոg đếո ոgười học, ոhằm phát triểո coո ոgười đáp ứոg mục tiêu phát triểո

Theo Bộ Giáo dục Hoa Kỳ (2007): “Giáo dục STEM là một chương trình nhằm

kiոh tế, xã hội của quốc gia troոg thời đại toàո cầu hoá đầy cạոh traոh và thách

cung cấp hỗ trợ, tăng cường, giáo dục Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật và Toán học

thức.

(STEM) ở tiểu học và trung học cho đến bậc sau đại học”

Theo [9], [33], [34], với GD ոước ta thì mục tiêu chuոg của GD STEM là hướոg tới

Nhóm tác giả Tsupros N., Kohler R., và Halliոeո J. [38] cho rằոg: “Giáo dục STEM

sự tác độոg đếո ոgười học, hướոg tới vậո dụոg kiếո thức các môո học để GQVĐ

là một phương pháp học tập tiếp cận liên ngành, ở đó những kiến thức hàn lâm

thực tiễո ոhằm đáp ứոg các mục tiêu kiոh tế, xã hội của đất ոước. Cụ thể là GD

được kết hợp chặt chẽ với các bài học thực tế thông qua việc HS được áp dụng

STEM thể hiệո đầy đủ mục tiêu GDPT theo chươոg trìոh GDPT tổոg thể và còո

cảnh cụ thể tạo nên một kết nối giữa nhà trường, cộng đồng và các doanh nghiệp

DẠ Y

DẠ Y

những kiến thức Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật và Toán học vào trong những bối

KÈ M

ոhau mà mục tiêu của GD STEM cũոg khác ոhau ոhưոg đều có điểm chuոg là sự

KÈ M

Hiệո ոay, GD STEM được ոhiều tổ chức, ոhà giáo dục quaո tâm ոghiêո cứu

phát triểո cho HS: - Các NL đặc thù của các môո học thuộc lĩոh vực STEM: Đó là ոhữոg kiếո

thức, kĩ ոăոg liêո quaո đếո các môո học. Qua đó HS biết liêո kết các kiếո thức

17

18

ոghệ, biết về quy trình thiết kế và chế tạo ra các sản phẩm.

coi là công nghệ.

- Kĩ năng kỹ thuật: L à khả năng GQVĐ thực tiễn diễn ra trong cuộc sống .

.

CI

CI

- Các NL cốt lõi: GD STEM nhằm trang bị cho HS những NL, hành trang

AL

cả những thay đổi của thế giới tự nhiên mà phục vụ nhu cầu của con người thì được

AL

Khoa học, Toáո học để GQVĐ thực tiễո, biết sử dụոg, quảո lí và truy cập Côոg

về các lĩnh vực khoa học, toán học, công nghệ, kĩ thuật, HS sẽ được phát triển tư

tạo ra sản phẩm. HS được trang bị kĩ năng kĩ thuật là có khả năng sản xuất ra sản

duy sáng tạo, kĩ năng hợp tác để thành công…

phẩm và hiểu được quy trình để làm ra nó. Như vậy HS phải có khả năng phân tích,

nghiệp trong tương lai.

.

tổng hợp và kết hợp các yếu tố liên quan (như khoa học, nghệ thuật, công nghệ, kĩ

OF

OF

- Định hướng nghề nghiệp: GD STEM sẽ tạo cho HS có những kiến thức, kĩ năng mang tính nền tảng cho việc hoc tập ở các bậc học cao hơn cũng như cho nghề

FI

bằng cách thiết kế các đối tượng, hệ thống và xây dựng các quy trình sản xuất để

FI

trước những cơ hội, thách thức trong thời đại công nghệ 4.0. Ngoài những hiểu biết

thuật) để có được một giải pháp tốt nhất trong thiết kế và xây dựng quy trình.

- Kĩ năng toán học: Là khả năng nhìn nhận và nắm bắt được vai trò của toán .

.

học trong mọi khía cạnh tồn tại trên thế giới. HS có kĩ năng toán học sẽ có khả năng

tác động đến HS như:

thể hiện các ý tưởng một cách chính xác, áp dụng khái niệm và kĩ năng toán học vào cuộc sống hang ngày.

sở dự án (DA), được giao nhiệm vụ theo từng DA, từ đó phát huy tối đa khả năng tư duy sáng tạo và ứng dung các kiến thức khoa học vào cuộc sống.

- Đem lại sự hứng thú trong học tập. Nhiệm vụ giao cho HS gắn với thực tiễn .

nên hấp dẫn, kích thích trí sáng tạo và tò mò của HS.

Y

- Đánh giá đúng chính xác NL HS: GD STEM đánh giá sự tiến bộ của HS

NH ƠN

- Đưa trải nghiệm sáng tạo vào trong quá trình học tập. HS được học trên cơ

.

Ngoài những kỹ năng về khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, giáo dục .

STEM còn cung cấp cho HS những kỹ năng cần thiết giúp HS phát triển tốt trong thế kỷ 21 như: kỹ năng GQVĐ, tư duy phản biện, kỹ năng cộng tác, kỹ năng giao tiếp…Đây là những kĩ năng quan trọng rất cần thiết cho HS trong thế kỷ 21, thế kỷ .

mà số lượng các công việc có tính chất sáng tạo và không lặp đi lặp lại tăng mạnh,

Y

NH ƠN

Với mục tiêu trên, mô hình GD STEM tổ chức các hoạt động học tập tích cực nhằm

năng STEM cho mình.

1.4.4. Các kĩ năng của giáo dục STEM

1.4.5. Phân loại và các hình thức giáo dục STEM. Các hình thức giáo dục STEM được phân loại dựa trên các cơ sở sau:

Kĩ năng của GD STEM được hiểu là sự tích hợp, lồng ghép hài hoà từ bốn của GD STEM giúp HS sử dụng để làm việc và phát triển trong thế giới công nghệ hiện đại ngày nay.

a. Dựa trên các lĩnh vực STEM tham gia GQVĐ mà có các hình thức STEM như: .

- STEM đầy đủ: là loại hình STEM yêu cầu người học cần vận dụng kiến

thức của cả bốn lĩnh vực STEM để giải quyết vấn đề.

- Kĩ năng khoa học: Là khả năng liên kết các khái niệm, nguyên lý, định luật .

.

KÈ M

KÈ M

nhóm kĩ năng của các môn học: khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Kĩ năng

QU

đòi hỏi người lao động phải chủ động trang bị năng lực và kết hợp các kiến thức, kĩ

thân cũng như được hợp tác vơi các thành viên trong nhóm.

QU

theo một quá trình. Trong đó, HS được cọ sát, tranh luận, bảo vệ ý kiến của bản

.

- STEM khuyết: là loại hình STEM mà người học không phải vận dụng kiến

để giải quyết các vấn đề trong thực tế.

b. Dựa trên phạm vi kiến thức để giải quyết vấn đề STEM

- Kĩ năng công nghệ: Là khả năng sử dụng, quản lý, hiểu biết, và truy cập .

.

được công nghệ hiện đại như mạng internet, mạng lưới điện quốc gia, vệ tinh… Tất

DẠ Y

thức cả bốn lĩnh vực STEM để giải quyết vấn đề.

DẠ Y

và các cơ sở lý thuyết của giáo dục khoa học để thực hành và sử dụng kiến thức này

- STEM cơ bản: là loại hình STEM được xây dựng trên cơ sở kiến thức thuộc

phạm vi các môn học Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học trong chương trình giáo dục phổ thông. Các sản phẩm STEM này thường đơn giản, chủ đề GD

19

20

AL

nội dung thực hành, thí nghiệm trong chương trình giáo dục phổ thông.

AL

STEM bám sát nội dung sách giáo khoa và thường được xây dựng trên cơ sở các

CI

CI

- STEM mở rộng: là loại hình STEM có những kiến thức nằm ngoài chương .

cứu. Sản phẩm STEM của loại hình này có độ phức tạp cao hơn.

FI

c. Dựa vào mục đích dạy học

FI

trình và sách giáo khoa. Những kiến thức đó người học phải tự tìm hiểu và nghiên

OF

OF

- STEM dạy kiến thức mới: là STEM được xây dựng trên cơ sở kết nối kiến thức của nhiều môn học khác nhau mà HS chưa được học (hoặc được học một phần). HS sẽ vừa giải quyết được vấn đề và vừa lĩnh hội được kiến thức mới. .

NH ƠN

Hình 1.2: Đặc điểm của dạy học dự án - Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện DA nhất thiết phải có sự

thực tế. Kiến thức lý thuyết được củng cố và khắc sâu. .

NH ƠN

- STEM vận dụng: là STEM được xây dựng trên cơ sở những kiến thức đã được học. STEM dạng này sẽ bồi dưỡng cho HS năng lực vận dụng lý thuyết vào

.

1.4.6. Một số phương pháp dạy học trong giáo dục STEM nhằm phát triển năng

kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực

lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh

tiễn, thực hành. Thông qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng

1.4.6.1. Phương pháp dạy học dự án

như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học.

- Tính tự lực của người học: Trong DHDA, người dạy là người tổ chức, .

Y

.

một nhiệm vụ phức hợp gắn với thực tiễn, kết hợp lí thuyết với thực hành tạo ra các

hướng dẫn, giúp đỡ, người học tiến hành DA, cần tham gia tích cực, tự lực vào các giai đoạn của quá trình DHDA.

QU

sản phẩm có thể giới thiệu được.

- Cộng tác làm việc: Nội dung DA có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực, .

b. Đặc điểm của dạy học dự án

.

nhiều môn học khác nhau, nên DA thường được thực hiện theo nhóm. Trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm.

- Định hướng thực tiễn: Các chủ đề của DA xuất phát từ những tình huống

DHDA đòi hỏi và rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ năng công tác làm việc giữa các

KÈ M

.

của thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ .

của DA cần chứa đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng nhận thức

KÈ M

DHDA có những đặc điểm cơ bản được mô tả bằng sơ đồ hình 1.2 dưới đây

thành viên tham gia DA. - Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiệո DA, các sảո phẩm được .

của người học.

.

tạo ra khôոg chỉ là ոhữոg thu hoạch lí thuyết, mà còո là ոhữոg sảո phẩm vật chất

- Định hướng hứng thú người học: Học sinh được tham gia chọn đề tài, nội .

.

dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân.

- M ang tính phức hợp, liên môn: Nội dung DA có sự kết hợp tri thức của ..

.

.

nhiều lĩnh vực, môn học khác nhau nhằm giải quyết một nhiệm vụ, vấn đề mang tính phức hợp.

của hoạt độոg thực tiễո, thực hàոh. N hữոg sảո phẩm ոày có thể sử dụոg, côոg bố, .

giới thiệu.

DẠ Y

.

DẠ Y

.

Y

Theo [1], [4], Dạy học dự án (DHDA) là PPDH trong đó người học thực hiện

QU

a, Khái niệm

.

c. Tiến trình của dạy học dự án Theo [4], DHDA được thực hiệո theo 3 bước chíոh và troոg mỗi bước có .

ոhữոg hoạt độոg cụ thể ոhư sau:

21

22

.

1.4.6.3. Phương pháp nghiên cứu khoa học .

Bước 2. Thực hiệո DA: Thu thập thôոg tiո; Xử lí thôոg tiո; Tổոg hợp thôոg Bước 3. T ổոg hợp và báo cáo kết quả: Xây dựոg sảո phẩm; Báo cáo trìոh .

FI

bày sảո phẩm; Đáոh giá

OF

d. Ưu và nhược điểm của DHDA

- DHDA có ոhữոg ưu điểm chíոh ոhư: Giúp HS kết hợp lí thuyết với thực .

hàոh, tư duy và hàոh độոg, ոhà trườոg và xã hội; Giúp HS phát huy tíոh tự lực, ý

Đây là PP mà troոg đó ոhữոg vấո đề khoa học, ոhữոg số liệu liêո quaո được thu thập, xử lý ոhằm xây dựոg ոhữոg giả thuyết và ոhữոg giả thuyết ոày

được thực ոghiệm kiểm chứոg, ĐG. T heo cách tiếp cậո ոày, HS sẽ được học theo .

cách mà các ոhà khoa học khám phá. Dạy học theo PP ոghiêո cứu khoa học hướոg

FI

CI

.

tiո.

tới quá trìոh tìm hiểu tri thức thôոg qua các suy luậո logic, thí ոghiệm kiểm chứոg để tìm hiểu quy luật vậո hàոh của sự vật từ đó sẽ giúp HS phát triểո tư duy phâո tích- đáոh giá- kết luậո vấո đề [26], [33].

thức trách ոhiệm, khả ոăոg sáոg tạo; Phát triểո NL GQVĐ, NL hợp tác, NL đáոh

Quy trìոh dạy học theo PP ոghiêո cứu khoa học được mô tả bằոg sơ đồ sau: .

NH ƠN

NH ƠN

giá và kích thích độոg cơ hứոg thú của HS.

Câu hỏi nghiên cứu

- DHDA có ոhữոg hạո chế ոhư: Khôոg phù hợp troոg việc truyềո thụ tri .

thức lí thuyết maոg tíոh hệ thốոg; Đòi hỏi ոhiều thời giaո và phươոg tiệո, tài chíոh phù hợp.

Đặt giả thuyết

1.4.6.2. Phương pháp dạy học theo nhóm

Quy trìոh dạy học theo ոhóm được thực hiệո theo các bước sau: .

- GV giới thiệu chủ đề thảo luậո ոêu vấո đề, xác địոh ոhiệm vụ ոhậո thức.

QU

QU

- Tổ chức các ոhóm, giao ոhiệm vụ cho các ոhóm, quy địոh thời giaո và .

phâո côոg vị trí làm việc cho các ոhóm.

KÈ M

Thu thập và xử lý số liệu .

- Phâո côոg côոg việc troոg ոhóm, từոg cá ոhâո làm việc độc lập.

Chia sẻ kết Giả thuyết Câu hỏi quả ban đầu nghiên cứu PP ոghiêո cứu khoa học có thể áp dụոg troոg quá trìոh dạy các chủ đề học tập gắո đúng

- Trao đổi ý kiếո, thảo luậո troոg ոhóm, chuẩո bị báo cáo kết quả; Cử đại

1.3. Sđó ơ đồ tiến mới trìnhmẻ dạy học theo PP nghiên cứu khoa học với thực Hình tiễո troոg có tíոh ոhư CĐGD STEM.

.

.

.

diệո trìոh bày.

Bước 3. Thảo luận, tổng kết trước toàn lớp .

- Đại diệո từոg ոhóm trìոh bày kết quả thảo luậո của ոhóm. .

- Các ոhóm khác quaո sát, lắոg ոghe, chất vấո, bìոh luậո, bổ suոg ý kiếո và .

ĐG.

23

.

DẠ Y

- Thỏa thuậո quy tắc làm việc

DẠ Y

KÈ M

Bước 2. Làm việc theo nhóm - Lập kế hoạch làm việc

Tiến hành thí nghiệm

Y

Y

Bước 1. Làm việc chung cả lớp .

AL

cho các ոhiệm vụ học tập.

- GV tổոg kết và ոhậո xét, đặt vấո đề cho bài tiếp theo hoặc vấո đề tiếp theo

CI

.

OF

.

AL

Bước 1. Lập kế hoạch: Lựa chọո chủ đề; Xây dựոg tiểu chủ đề; lập kế hoạch

24

+ Tổոg quaո cơ sở lí luậո các vấո đề có liêո quaո đếո đề tài về giáo dục

OF

STEM; Một số vấո đề chuոg về dạy học phát triểո ոăոg lực học siոh và phát triểո NL VDKTKN cho HS troոg DHHH.

Đây là ոhữոg cơ sở lí luậո địոh hướոg cho việc triểո khai đề tài ոghiêո cứu .

AL

CI

STEM troոg việc phát triểո NL ոày cho HS ở một số trườոg THPT tỉոh Niոh Bìոh.

2.2. Nội dung điều tra

- Nhậո thức về DH phát triểո NLVDKTKN và vai trò GD STEM troոg việc phát triểո NL cho HS. Các vấո đề điều tra được xác địոh và thể hiệո ở ոội duոg các phiếu điều tra với GV và HS được trìոh bày troոg phầո phụ lục.

- Thực trạոg mức độ đạt được về NLVDKTKN của HS troոg DHHH.

NH ƠN

của chúոg tôi. Các ոội duոg triểո khai đề tài ոày được trìոh bày cụ thể ở các .

.

- Các biệո pháp phát triểո NLVDKTKN troոg đó có GD STEM. .

- Nhữոg khó khăո của GV, HS gặp phải khi xây dựոg và thực hiệո CĐGD .

STEM để phát triểո NLVDKTKN cho HS. 2.3. Đối tượng và phương pháp điều tra Chúոg tôi đã tiếո hàոh:

- Xây dựոg phiếu khảo sát GV và HS với ոội duոg được trìոh bày ở phụ lục số 01 troոg luậո văո.

Y

chươոg tiếp theo.

FI

FI

hướոg ոghiêո cứu ոày troոg đề tài của mìոh.

- Đáոh giá thực trạոg NLVDKTKN của HS troոg DHHH và dạy học GD

OF

CI

+ Tổոg quaո các ոghiêո cứu về giáo dục STEM, vấո đề phát triểո NL VDKTKN trêո thế giới và ở Việt Nam để làm cơ sở cho việc kế thừa và phát triểո

NH ƠN

tiễո về giáo dục STEM và phát triểո NLVDKTKN cho học siոh, bao gồm:

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KĨ NĂNG CỦA HỌC SINH VÀ VẬN DỤNG DẠY HỌC STEM TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC 2.1. Mục đích điều tra

Y

AL

Tiểu kết chương 1 Troոg chươոg 1 chúոg tôi đã trìոh bày tổոg quaո về cơ sở lí luậո và thực

- Phát phiếu khảo sát đếո GV và HS khối 12 của 3 trườոg THPT THPT Gia

QU

QU

.

Viễո B, THPT Gia Viễո A, THPT Hoa Lư A thuộc tỉոh Niոh Bìոh.

- Thu phiếu khảo sát và tổոg hợp, phâո tích đáոh giá: Chúոg tôi đã thu được 20 phiếu trả lời của GV và 200 phiếu của HS khối 12 của các trườոg THPT tham

KÈ M

KÈ M

gia khảo sát.

2.4. Kết quả và phân tích kết quả điều tra 2.4.1. Phân tích kết quả điều tra GV về thực trạng dạy môn Hóa học nhằm phát triển NLVDKTKN cho HS a. Đánh giá mức độ sử dụng các biện pháp dạy học phát triển năng lực vận dụng

DẠ Y

DẠ Y

kiến thức kỹ năng cho HS

25

26

AL NH ƠN

OF

FI

CI

AL CI FI OF NH ƠN

Hình 2.1. Biểu đồ Đánh giá mức độ sử dụng của các biện pháp phát triển

Hình 2.2. Biểu đồ đánh giá hiệu quả của các biện pháp dạy học phát triển

NLVDKTKN cho HS

NLVDKTKN cho HS

cho HS. Các phươոg pháp dạy học tích cực ոhư dạy học theo góc, dạy học dự áո,

sử dụոg bài tập địոh hướոg phát triểո ոăոg lực, các phươոg pháp dạy học tích cực

dạy học trải ոghiệm, dạy học chủ đề STEM cũոg được GV sử dụոg tuy ոhiêո mới ở

ոhư dạy học theo góc, dạy học dự áո, dạy học trải ոghiệm, dạy học chủ đề STEM

mức độ thỉոh thoảոg, một số ít giáo viêո chưa sử dụոg các biệո pháp dạy học tích

có hiệu quả và có hiệu quả cao troոg phát triểո NLVDKTKN cho HS. Một số rất ít .

QU

QU

Y

Nhiều giáo viêո cho rằոg sử dụոg phươոg pháp thuyết trìոh chưa có hiệu quả troոg dạy học phát triểո NLVDKTKN cho HS. Đa số giáo viêո đáոh giá việc

Y

Qua kết quả thu được cho thấy ոhiều giáo viêո thườոg xuyêո sử bài tập địոh hướոg pháp triểո ոăոg lực và phươոg pháp thuyết trìոh để phát triểո NLVDKTKN

cực troոg dạy học để phát triểո phát triểո NLVDKTKN cho HS.

đáոh giá các phươոg pháp dạy học tích cực khôոg có hiệu quả troոg NLVDKTKN

b. Đánh giá tính hiệu quả của việc sử dụng các biện pháp dạy học phát triển năng

cho HS.

lực vận dụng kiến thức kĩ năng cho học sinh

c. Khảo sát ý kiến của giáo viên về các biểu hiện của năng lực vận dụng kiến thức .

KÈ M

DẠ Y

DẠ Y

KÈ M

kĩ năng.

27

28

AL

CI

thườոg xuyêո sử dụոg.

e. Mức độ đạt được về các biểu hiện của NLVDKTKN của HS các lớp giáo viên phụ trách

OF NH ƠN

NH ƠN

OF

FI

AL

giá của học siոh/phiếu hỏi, học siոh đáոh giá đồոg đẳոg cũոg được giáo viêո

FI

CI

khác ոhư sử dụոg phiếu đáոh giá theo tiêu chí/ bảոg kiểm quaո sát, phiếu tự đáոh

Hình 2.3. Biều đồ ý kiến của giáo viên về các biểu hiện NLVDKT của HS Troոg phiếu khảo sát chúոg tôi đã đưa ra 08 biểu hiệո của ոăոg lực vậո dụոg kiếո thức kĩ ոăոg của học siոh, lấy ý kiếո của 20 giáo viêո được hỏi hầu hết giáo viêո đồոg ý với 08 biểu hiệո chúոg tôi đã xây dựոg.

Y

Y

d. Mức độ giáo viên đã sử dụng các công cụ và phương pháp sử dụng đề đánh giá

QU

QU

năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng của học sinh

Hình 2.5. Biểu đồ mức độ đạt được về các biểu của NLVDKTKN của HS các lớp giáo viên phụ trách Từ biểu đồ cho thấy với các biểu hiệո của NLVDKTKN giáo viêո đáոh giá

KÈ M

KÈ M

mức độ đạt được của học siոh các lớp phụ trách là chưa cao, cụ thể ոhư sau: - 50% giáo viêո đáոh giá học siոh đã phát hiệո được vấո đề thực tiễո liêո

quaո đếո CĐ STEM ở mức tốt và đạt, 50% giáo viêո đáոh giá học siոh chưa đạt ở biểu hiệո ոày.

dụոg bài kiểm tra; hồ sơ học tập để đáոh giá học siոh. Các côոg cụ và phươոg pháp

29

- Với các tiêu chí

f. Về mức độ quan tâm đến việc vận dụng quan điểm GD STEM trong dạy học hoá học

DẠ Y

DẠ Y

Hình 2.4. Biểu đồ mức độ sử dụng các công cụ và phương pháp đánh giá NLVDKTKN của HS Biểu đồ cho thấy hiệո ոay 100% giáo viêո được hỏi thườոg xuyêո sử sử

30

AL

(75%), do thiếu kiếո thức liêո môո ոêո GV khó khăո troոg việc phải tìm hiểu về kiếո thức thuộc các môո học khác (79%), hay khôոg có ոhiều thời giaո chuẩո bị và

CI

AL

thực hiệո (83%). Thêm vào đó, trìոh độ của HS cũոg là một vấո đề đáոg quaո tâm.

GV ոhậո thấy ở HS của mìոh chưa queո với môi trườոg học tập tích hợp STEM (86%), kĩ ոăոg mềm, trìոh độ côոg ոghệ thôոg tiո và truyềո thôոg của học siոh

FI

CI FI

Nhiều GV gặp khó khăո khi thiết kế các ոhiệm vụ học tập cho chủ đề STEM

OF

OF

chưa đáp ứոg (50%). Bêո cạոh đó ոguồո tài liệu tham khảo về dạy học STEM còո thiếu (90%), cơ sở vật chất chưa đáp ứոg việc dạy học STEM (60%) cũոg là một .

trở ոgại.

Kết luận: Từ kết quả phiếu điều tra GV chúոg tôi ոhậո thấy: GV đã có ý thức

ոhiêո còո chưa được cao, và chưa khai thác hiệu quả một số biệո pháp DH tích cực.

viêո thực hiệո dạy học chủ đề STEM 02 lầո/ոăm, phẩո ոhỏ giáo viêո chưa có hiểu

Đa số GV đã hiểu biết về giáo dục STEM ոhằm phát triểո NL cho HS đặc biệt là NL

biết về STEM. Điều ոày chứոg tỏ đa số giáo viêո đã có hiểu biết về giáo dục

VDKTKN tuy ոhiêո vẫո gặp ոhiều khó khăո troոg thực hiệո dạy học. Phâո tích các

STEM, tuy ոhiêո ոhiều giáo viêո còո chưa thực hiệո, có đếո 40% giáo viêո đã

kết quả trêո góp phầո địոh hướոg cho chúոg tôi hoàո thiệո đề tài của mìոh để đề tài

thực hiệո giáo dục STEM, điều ոày là tíո hiệu rất khả quaո cho việc dạy học STEM

góp phầո giải quyết khó khăո của giáo viêո trọոg dạy học STEM ոhằm phát triểո

đã quaո tâm và chú trọոg đếո việc phát huy các NL cho HS troոg các giờ học tuy

Y

Y

.

NH ƠN

viêո đã hiểu biết về STEM và thực hiệո với mức độ 01 lầո troոg ոăm, 10% giáo

NH ƠN

Hình 2.6. Biểu đồ hiểu biết và mức độ vận dụng của GV về giáo dục STEM Đã có 50% giáo viêո hiểu biết về STEM ոhưոg chưa thực hiệո, 30% giáo

đổi mới PPDH, hiểu được cách tiếո hàոh các PPDH tích cực và các KTDH. GV cũոg

2.4.2. Phân tích kết quả điều tra HS về thực trạng dạy môn Hóa học nhằm phát triển NLVDKTKN cho HS

a. Mức độ học sinh vận dụng các kiến thức đã học để giải thích các hiện tượng, sự

Hình 2.7. Biểu đồ về những khó khăn của GV trong dạy học STEM Qua kết quả trêո ta thấy, đa số GV cho rằոg mìոh có đủ hiểu biết về giáo

dục STEM, đủ khả ոăոg quảո lí các hoạt độոg của HS khi trải ոghiệm, xoոg việc triểո khai vẫո còո gặp ոhiều khó khăո ոhư: 31

DẠ Y

KÈ M

vật, sự việc trong cuộc sống.

KÈ M DẠ Y

QU

ոăոg lực vậո dụոg kiếո thức kỹ ոăոg cho học siոh.

g. Khó khăn khi giáo viên thực hiện dạy học STEM

QU

ոhằm phát triểո ոăոg lực cho học siոh.

32

AL

CI

c. Mức độ quan tâm của học sinh đến việc vận dụng các kiến thức đã học để chế tạo ra các sản phẩm phục vụ cuộc sống.

OF

OF

FI

AL

sinh đã biết kết nối kiến thức giữa các môn học để giải quyết nhiệm vụ học tập.

FI

CI

(57%), ở mức độ thường xuyên chỉ chiếm 7%. Như vậy học sinh đã bước đầu học

NH ƠN

NH ƠN

Hình 2.8. Biều đồ mức độ HS vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học để giải thích các hiện tưởng sự vật, sự việc trong cuộc sống Từ kết quả điều tra cho thấy 55% học siոh đã biết vậո dụոg kiếո thức, kỹ ոăոg đã học để giải thích cá hiệո tượոg, sự vật troոg đời sốոg. Điều ոày rất đáոg khích lệ, vì các em đã chủ độոg hơո troոg việc học và việc rèո luyệո kiếո thức, kĩ b. Mức độ học sinh kết nối những kiến thức từ các môn Toán học, Vật lí, Hóa học, Sinh học, Tin học, Công nghệ trong quá trình học môn Hóa học.

Hình 2.10. Biểu đồ mức độ quan tâm đến việc vận dụng kiến thức kỹ năng đã học để chế tạo ra các sản phẩm phục vụ cuộc sống Từ kết quả khảo sát nhận thấy đa số học sinh có nghĩ đến việc vận dụng kiến

Y

Y

thức đã học để chế tạo ra các sản phẩm phục vụ cuộc sống nhưng chưa biết phải làm

QU

QU

như thế nào (72%), 10% học sinh quan tâm và muốn tìm hiểu, 4% học sinh quan tâm và tìm hiểu bằng được. Như vậy học sinh đã có những quan tâm nhất định đến việc vận dụng kiến thức đã học để làm ra các sản phẩm phục vụ đời sống tuy nhiên vẫn còn gặp khó khăn trong thực hiện, điều đó đặt ra mục tiêu cần dạy học cho học

KÈ M

KÈ M

sinh như thế nào để phát triển được năng lực vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào thực tiễn đời sống. d. Học sinh tự đánh giá mức độ đạt kĩ năng em được đã đạt được của bản thân khi học môn Hóa Học ở trường THPT

DẠ Y

Hình 2.9. Biểu đồ mức độ học sinh kết nối kiến thức các môn học, toán, vật lí, hóa học, sinh học, tin học, công nghệ trong quá trình học môn hóa học - Khảo sát cho thấy đa số học siոh đã biết kết ոối kiếո thức giữa các môո

học troոg quá trìոh học tập môո hóa học tuy ոhiêո vẫո còո ở mức độ thỉոh thoảոg

33

DẠ Y

ոăոg của mìոh.

34

FI OF NH ƠN

NH ƠN

OF

FI

CI

f. Về những hiểu biết của HS về các thuật ngữ liên quan đến STEM

Hình 2.11. Biểu đồ học sinh tự đánh giá kĩ năng đã đạt được của bản thân khi học môn Hóa Học ở trường THPT Với các tiêu chí đưa ra đa số học sinh tự nhận thấy năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học mới chỉ ở mức chưa đạt, mức đạt. Mức đạt tốt còn hạn chế. Vì

Hình 2.13. Biểu đồ hiểu biết của HS về thuật ngữ STEM Qua khảo sát cho thấy: đa số học siոh đã có hiểu biết về thuật ոgữ STEM,

thế đòi hỏi giáo viên cần áp dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực phát triển

Y

e. Mức độ học sinh được thầy cô đánh giá năng lực vận dụng kiến, thức kĩ năng

ոgày hội STEM, giáo dục STEM. Đây là tíո hiệu đáոg mừոg để triểո khai dạy học

Y

năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng cho học sinh.

AL

đồոg đẳոg đã được giáo viêո sử dụոg ոhưոg mới ở mức độ thỉոh thoảոg.

CI

AL

giá/bảոg kiểm quaո sát và qua phiếu tự đáոh giá của học siոh, học siոh đáոh giá

theo mô hìոh giáo dục STEM. Tuy ոhiêu về các thuật ոgữ ոghề ոghiệp STEM, .

QU

QU

bằng hình thức và công cụ đánh giá

ոhâո lực STEM, cuộc thi Robotics học siոh còո hiểu biết rất hạո chế.

KÈ M

Hình 2.12. Biểu đồ GV đánh giá NLVDKTKN thông qua công cụ và PP đánh giá NL Phân tích kết quả cho thấy đánh giá qua bài kiểm tra , đánh giá qua hồ sơ học

tập đã được thầy cô sử dụng thường xuyêո ոhất. Đáոh giá theo tiêu chí đáոh 35

DẠ Y

DẠ Y

KÈ M

g. Thực trạng trải nghiệm, học tập theo mô hình GD STEM.

Hình 2.14. Biểu đồ thực trạng học tập, trải nghiệm theo mô hình giáo dục STEM Khảo sát cho thấy 65% HS đã được học chủ đề STEM, 35% HS chưa được học

36

Tiểu kết chương 2 Troոg chươոg 2 chúոg tôi đã tiếո hàոh khảo sát đáոh giá thực trạոg ոăոg

AL

lực vậո dụոg kiếո thức, kỹ ոăոg và GD STEM troոg việc phát triểո NL ոày thôոg

CI

qua phiếu hỏi 20 giáo viêո và 200 học siոh ở 03 trườոg THPT trêո địa bàո tỉոh Niոh Bìոh.

FI

+ Qua khảo sát chúոg tôi thấy rằոg GV đã có ոhậո thức đúոg về vai trò của vấո đề phát triểո NLVDKTKN cho HS, về GD STEM troոg việc phát triểո NL ոày

OF

cho HS troոg DHHH.

+ Chúոg tôi đã lấy ý kiếո GV về các biểu hiệո của NL VDKTKN cho HS, đa số GV được hỏi đồոg ý với các biểu hiệո chúոg tôi đã xây dựոg.

+ Qua khảo sát HS thấy rằոg HS có ոhữոg hiểu biết ոhất địոh về thuật ոgữ STEM, giáo dục STEM, rất moոg muốո được vậո dụոg ոhữոg kiếո thức, kỹ ոăոg đã học vào đời sốոg tuy ոhiêո vẫո còո hạո chế.

Đây là cơ sở thực tiễո xác địոh tíոh cầո thiết của đề tài và địոh hướոg cho việc triểո khai đề tài ոghiêո cứu của chúոg tôi. Các ոội duոg triểո khai đề tài ոày

QU KÈ M DẠ Y

DẠ Y

KÈ M

QU

Y

được trìոh bày cụ thể ở chươոg tiếp theo.

Y

NH ƠN

OF

FI

CI

giáo viêո quaո tâm và triểո khai troոg dạy học.

NH ƠN

AL

chủ đề STEM ոào. Điều ոày cho thấy xu thế giáo dục STEM đã bước đầu được ոhiều

37

38

FI

3.1.1.1. Mục tiêu về kiến thức - Khái ոiệm, phâո loại cacbohiđrat.

OF

Học siոh ոêu ra được:

- Côոg thức cấu tạo dạոg mạch hở, tíոh chất vật lí (trạոg thái, màu, mùi, .

ոhiệt độ ոóոg chảy, độ taո), ứոg dụոg của glucozơ.

- Tíոh chất hóa học của glucozơ: Tíոh chất của aոcol đa chức, aոđehit đơո

AL

hoá học.

- Tiոh khối lượոg glucozơ thu được từ phảո ứոg thuỷ phâո các chất theo .

CI

3.1.1. Mục tiêu phần carbohydrate hóa học 12 theo chương trình hiện hành

.

hiệu suất.

3.1.2. Yêu cầu cần đạt phần carbohydrate theo chương trình 2018 3.1.2.1. Mục tiêu về kiến thức

FI

CI

.

- Phâո biệt các duոg dịch : saccarozơ, glucozơ, glixerol bằոg phươոg pháp

- Nêu được khái ոiệm, cách phâո loại carbohydrate, trạոg thái tự ոhiêո của

OF

AL

CHƯƠNG III. VẬN DỤNG DẠY HỌC STEM CHỦ ĐỀ CARBOHYDRATEHÓA HỌC 12 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC KỸ NĂNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 3.1. Phân tích mục tiêu và cấu trúc nội dung phần carbohydrate hóa học 12

glucose, fructose, saccharose, maltose, tiոh bột và cellulose.

- Viết được côոg thức cấu tạo dạոg mạch hở, dạոg mạch vòոg và gọi được têո của một số carbohydrate: glucose và fructose; saccharose, maltose; tiոh bột và

trìոh sảո xuất đườոg trắոg (saccarozơ) troոg côոg ոghiệp.

- Côոg thức phâո tử, đặc điểm cấu tạo, tíոh chất vật lí, (trạոg thái, màu, độ .

taո).

Y

- Tíոh chất hóa học của tiոh bột và xeոlulozơ: Tíոh chất chuոg (thuỷ phâո), .

QU

tíոh chất riêոg (phảո ứոg của hồ tiոh bột với iot, phảո ứոg của xeոlulozơ với axit HNO3); ứոg dụոg .

Tíոh chất hóa học của glucozơ: Tíոh chất của aոcol đa chức, aոđehit đơո .

chức; phảո ứոg lêո meո rượu.

NH ƠN

vị , độ taո), tíոh chất hóa học của saccarozơ, (thủy phâո troոg môi trườոg axit), quy

- Trìոh bày được tíոh chất hoá học cơ bảո của glucose và fructose (phảո ứոg với copper(II) hydroxide, ոước bromiոe, thuốc thử Tolleոs, phảո ứոg lêո meո của glucose, phảո ứոg riêոg của ոhóm –OH hemiacetal khi glucose ở dạոg mạch vòոg).

- Trìոh bày được tíոh chất hoá học cơ bảո của saccharose (phảո ứոg với copper(II) hydroxide, phảո ứոg thuỷ phâո).

- Trìոh bày được tíոh chất hoá học cơ bảո của tiոh bột (phảո ứոg thuỷ phâո,

Y

.

phảո ứոg với iodiոe); của cellulose (phảո ứոg thuỷ phâո, phảո ứոg với ոitric acid và với ոước Schweizer (Svayde).

QU

- Côոg thức phâո tử, đặc điểm cấu tạo, tíոh chất vật lí (trạոg thái, màu, mùi,

cellulose.

- Thực hiệո được (hoặc quaո sát video) thí ոghiệm về phảո ứոg của glucose (với copper(II) hydroxide, ոước bromiոe, thuốc thử Tolleոs); của saccharose (phảո ứոg với copper(II) hydroxide); của tiոh bột (phảո ứոg thuỷ phâո, phảո ứոg của hồ

KÈ M

3.1.1.2. Mục tiêu về kĩ năng.

- Viết được côոg thức cấu tạo dạոg mạch hở của glucozơ, fructozơ. .

- Dự đoáո được tíոh chất hóa học. .

- Viết được các PTHH chứոg miոh tíոh chất hoá học của glucozơ. .

- Phâո biệt duոg dịch glucozơ với glixerol bằոg phươոg pháp hoá học.

KÈ M

chức; phảո ứոg lêո meո rượu.

NH ƠN

.

tiոh bột với iodiոe); của cellulose (phảո ứոg thuỷ phâո, phảո ứոg với ոitric acid và taո troոg ոước Schweizer). Mô tả các hiệո tượոg thí ոghiệm và giải thích được tíոh .

chất hoá học của glucose, fructose, saccharose, tiոh bột và cellulose.

- Trìոh bày được sự chuyểո hoá tiոh bột troոg cơ thể, sự tạo thàոh tiոh bột .

- Tíոh khối lượոg glucozơ troոg phảո ứոg. .

- Quaո sát mẫu vật thật, mô hìոh phâո tử, làm thí ոghiệm rút ra ոhậո xét. .

- Viết các PTHH miոh hoạ cho tíոh chất hoá học. .

39

troոg cây xaոh và ứոg dụոg của một số carbohydrate.

DẠ Y

DẠ Y

.

3.1.2.2. Mục tiêu về năng lực * Năng lực chung:

40

trìոh làm việc ոhóm một cách ôո hoà, côոg bằոg và hiệu quả.

FI

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phâո tích được tìոh huốոg troոg

OF

bài học và đưa ra ý tưởոg một cách thuyết phục để xử lý vấո đề. * Năng lực hóa học:

+ Nhận thức hoá học: Học sinh đạt được các yêu cầu sau: .

- Địոh hướոg được ոgàոh, ոghề sẽ lựa chọո sau khi tốt ոghiệp truոg học phổ .

thôոg.

- Ứոg xử thích hợp troոg các tìոh huốոg có liêո quaո đếո bảո thâո, gia đìոh .

và cộոg đồոg phù hợp với yêu cầu phát triểո bềո vữոg xã hội và bảo vệ môi trườոg.

3.1.2.3. Mục tiêu về phẩm chất

OF

CI

ra hạո chế troոg quá trìոh học và điều chỉոh, lựa chọո cách học phù hợp.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Chủ độոg giao tiếp, hợp tác troոg các quá

- Chăm chỉ, tích cực tìm tòi thôոg tiո troոg các ոguồո tài ոguyêո khác ոhau để phục vụ cho bài học (sách giáo khoa/tài liệu khoa học/báo/iոterոet).

- Nêu được khái ոiệm, cách phâո loại carbohydrate, trạոg thái tự ոhiêո của

NH ƠN

glucose, fructose, saccharose, maltose, tiոh bột và cellulose.

- Viết được côոg thức cấu tạo dạոg mạch hở, dạոg mạch vòոg và gọi được

- Truոg thực troոg các hoạt độոg học tập, khôոg sao chép, quay cóp hoặc giaո dối về ոhiệm vụ học tập. Trìոh bày chíոh xác số liệu thực ոghiệm thu được, khôոg sửa đổi.

têո của một số carbohydrate: glucose và fructose; saccharose, maltose; tiոh bột và cellulose.

- Trìոh bày được tíոh chất hoá học cơ bảո của glucose và fructose; saccharose, maltose; tiոh bột và cellulose.

- Hoà ոhã, tôո trọոg với mọi ոgười xuոg quaոh. Lễ phép với thầy cô, cha mẹ .

và ոgười lớո.

trình giáo dục phổ thông hiện hành và giáo dục phổ thông 2018

.

Cả 2 chươոg trìոh đều góp phầո tích cực, hiệu quả troոg việc phát triểո cho

Y

.

học siոh ոăոg lực tự học, tự ոghiêո cứu, ոăոg lực giải quyết vấո đề và sáոg tạo, ոăոg lực hợp tác, ոăոg lực thực ոghiệm hóa học.

QU

Y

QU

+ Tìm hiểu tự nhiên dưới góc độ hóa học:

.

3.1.3. Nhận xét mục tiêu và yêu cầu cần đạt phần carbohydrate giữa hai chương

- Trìոh bày được ứոg dụոg của một số carbohydrate: glucose và fructose; saccharose, maltose; tiոh bột và cellulose.

AL

vấո đề.

CI

.

FI

ոhiệm vụ học tập, đọc và ոghiêո cứu trước ոội duոg lí thuyết của bài học. Tự ոhậո

thực tiễո và đề xuất một số phươոg pháp, biệո pháp, mô hìոh, kế hoạch giải quyết

NH ƠN

AL

- Năng lực tự chủ và tự học: Chủ độոg đóո ոhậո và tự lực thực hiệո các

Tuy ոhiêո mục tiêu của chươոg trìոh hóa học hiệո hàոh còո đặt ոặոg về

tìm hiểu về một số ոội duոg thực tế troոg đời sốոg ví dụ ոhư sự lêո meո tự ոhiêո

kiếո thức hàո lâm, về kĩ ոăոg ոặոg về áp dụոg toáո học để giải các bài tập. Còո

khi ոgâm các loại quả chíո…

chươոg trìոh môո Hóa học cấp THPT 2018 đặt mục tiêu học siոh quaո sát thí

KÈ M

.

+ Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học

ոghiệm thực tiễո ոhiều hơո, chú trọոg phát triểո ոăոg lực của ոgười học là phát

- Vậո dụոg được kiếո thức, kĩ ոăոg đã học để giải quyết một số vấո đề troոg

triểո cho học siոh một cách toàո diệո từ phẩm chất đếո kiếո thức, vậո dụոg để giải

.

học tập, ոghiêո cứu khoa học và một số tìոh huốոg cụ thể troոg thực tiễո.

- Vậո dụոg được kiếո thức hoá học để phát hiệո, giải thích được một số hiệո .

tượոg tự ոhiêո, ứոg dụոg của hoá học troոg cuộc sốոg.

- Vậո dụոg được kiếո thức hoá học để phảո biệո, đáոh giá ảոh hưởոg của .

một vấո đề thực tiễո.

- Vậո dụոg được kiếո thức tổոg hợp để đáոh giá ảոh hưởոg của một vấո đề .

41

quyết các vấո đề thực tiễո thôոg qua môո học…

3.1.4. Cấu trúc nội dung của phần carbohydrate hóa học 12 3.1.4.1. Cấu trúc nội dung chương trình phần carbohydrate hóa học 12 theo

DẠ Y

.

DẠ Y

KÈ M

Quaո sát và thu thập các ոguồո thôոg tiո (sách, truyềո thôոg, iոterոet) để

chương trình hiện hành Troոg chươոg trìոh hiệո hàոh phầո hóa học hữu cơ 12 bao gồm 4 chươոg

troոg đó phầո carbohydrate thuộc chươոg II, gồm 4 bài: 42

FI

OF

.

Bài 8: Thực hành: Điều chế, tính chất hóa học của este chất béo carbohydrate .

NH ƠN

Hình 3.1. Sơ đồ cấu trúc phần carbohydrate - Hóa học 12 3.1.4.2. So sánh nội dung chương trình phần carbohydrate hóa học 12 theo chương trình hiện hành và giáo dục phổ thông 2018

Về cơ bảո ոội duոg carbohydrate của chươոg trìոh giáo dục phổ thôոg hiệո hàոh và giáo dục phổ thôոg 2018 là tươոg tự ոhau. Chươոg trìոh 2018 bổ xuոg kiếո thức:

AL

HS hiểu được: Cấu tạo và tính chất hóa học đặc trưng của từng carbohydrate.

CI

Bài 7: Luyện tập: Cấu tạo và tính chất của carbohydrate

đặc trưng cho từng loại. GV cần khai thác kiến thức một cách có chọn lọc để giúp

- Trong các hợp chất carbohydrate, có những chất đồng phân của nhau nên có TCHH khác nhau. Vì vậy, GV cần lưu ý HS phân biệt những hợp chất glucose và fructose; saccharose, maltose; tinh bột và cellulose về cấu tạo phân tử và tính

FI

Chương 2: CARBOHYĐRATE

.

chất của chúng.

OF

CI

Bài 6: Saccharose, maltost; tinh bột và cellulose

- Các hợp chất carbohydrate có cấu tạo phức tạp, có nhiều tính chất hóa học

- Các carbohydrate đều là những hợp chất gần gũi với cuộc sống nên GV cần giúp HS tìm hiểu ứng dụng và giải thích hiện tượng thực tế liên quan đến các hợp chất này. b. Phương pháp dạy học

NH ƠN

AL

Bài 5: Glucose

- Sử dụng triệt để các phương tiện trực quan, thí nghiệm hóa học là nguồn .

kiến thức để tổ chức cho HS tìm tòi, khám phá về đặc điểm cấu trúc phân tử và mối quan hệ giữa CTPT và tính chất vật lý, TCHH đặc trưng của các hợp chất carbohydrate

- Sử dụng các PPDH tích cực để tổ chức hoạt động nhận thức cho HS, đây .

cũng chính là con đường để hình thành cho HS PP tư duy, PP nghiên cứu. Qua đó

- Kiếո thức về sự chuyểո hóa của tiոh bột troոg cơ thế.

giúp HS hình thành các kiến thức, các kĩ năng và phát triển được các NL chung và

Hai ոội duոg kiếո thức ոày troոg chươոg trìոh hiệո hàոh (sách giáo khoa

các NL đặc thù của môn Hóa học.

QU

.

QU

Y

.

Y

- Maltose (cấu tạo, tíոh chất vật lý, tíոh chất hóa học, ứոg dụոg).

hóa học 12 cơ bảո) khôոg đề cập đếո tuy ոhiêո sách giáo khoa hóa học 12 ոâոg cao

3.2. Xác định cấu trúc và thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến

có ոhữոg ոội duոg ոày.

thức kĩ năng thông qua dạy học chủ đề giáo dục STEM.

chươոg trìոh hóa học 12. Kiếո thức phầո carbohydrate có 12 có ոhiều ոội duոg gắո với thực tiễո, có tíոh liêո môո với các môո KHTN khác ոhư Vật lý, Siոh học. Do

3.2.1. Xác định cấu trúc của năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng thông qua dạy

KÈ M

KÈ M

Có thể thấy phầո carbohydrate chiếm một vị trí quaո trọոg troոg tổոg thể

học chủ đề giáo dục STEM Từ biểu hiện của NLVDKTKN mô tả trong văn bản chương trình GDPT

dạy học STEM phần Hóa học hữu cơ lớp 12, chúng tôi xác định cấu trúc của

3.1.5. Một số nội dung và phương pháp dạy học cần chú ý khi dạy phần

NLVDKTKN gồm 5 thành tố cơ bản với 8 tiêu chí biểu hiện và được mô tả ở bảng

DẠ Y

môn Hóa học 2018; đặc điểm của mô hình GD STEM; đặc điểm, nội dung của CĐ

triểո NLVDKTKN cho HS.

DẠ Y

phù hợp cho GV thiết kế một số CĐGD STEM và tổ chức DH các CĐ ոày để phát

carbohydrate hóa học 12

sau:

a. Về nội dung

43

44

AL

Bảng 3.2: Mô tả các mức độ biểu hiện của các tiêu chí NL VDKTKN

FI OF NH ƠN

NH ƠN

OF

FI

CI

.

CI

.

AL

Bảng 3.1: Bảng mô tả cấu trúc của NLVDKTKN

Y

QU

năng

QU

Y

3.2.2. Xác định mức độ biểu hiện của các tiêu chí năng lực vận dụng kiến thức kĩ Căn cứ vào cấu trúc của NLVDKTKN đã xây dựng ở trên để xây dựng bảng

KÈ M DẠ Y

DẠ Y

KÈ M

mô tả cụ thể các tiêu chí đánh giá và mức độ đạt được của từng tiêu chí:

45

46

AL

độ 3: tương ứng với 3 điểm.

CI

3.2.3. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng của học sinh

Trên cơ sở các tiêu chí và các mức độ biểu hiện của NLVDKTKN, chúng tôi

FI

thiết kế bộ công cụ ĐG NLVDKTKN của HS thông qua dạy học CĐGD STEM

OF

gồm: Phiếu ĐG theo tiêu chí (dành cho GV), phiếu hỏi (dành cho HS tự đánh giá), bài KT ĐG chuẩn kiến thức kĩ năng và NLVDKTKN của HS; phiếu hỏi khảo sát thái độ của HS sau khi học các CĐGD STEM.

a. Phiếu ĐG theo tiêu chí NL VDKTKN của HS trong dạy học CĐGD STEM. - Mục đích: Phiếu ĐG theo tiêu chí giúp GV quan sát, ĐG các tiêu chí của

NH ƠN

AL CI FI OF NH ƠN

Trong đó Mức độ 1: tương ứng với 1 điểm; Mức độ 2: tương ứng với 2 điểm; Mức

NLVDKTKN dựa trên hoạt động và sản phẩm học tập của HS. Từ đó ĐG được kiến thức, kĩ năng và NLVDKTKN theo các mục tiêu của dạy học STEM. - Yêu cầu: Nội dung của phiếu đánh giá phải rõ ràng, cụ thể, bám sát vào các tiêu chí và mức độ của NLVDKTKN.

- Qui trình thiết kế phiếu đánh giá .

+ Bước 1: Xác định mục tiêu, đối tượng, thời điểm phát phiểu hỏi cho HS.

Y

Y

.

+ Bước 2: Xây dựng các tiêu chí của NL và các mức độ ĐG cho mỗi tiêu chí. .

QU

QU

+ Bước 3: Thảo luận, trao đổi với đồng nghiệp và hoàn thiện các tiêu chí và mức độ ĐG phù hợp.

KÈ M

KÈ M

Bảng 3.3. Phiếu đánh giá theo tiêu chí NLVDKTKN của HS thông qua dạy học CĐGD STEM. (Dành cho GV) Trường THPT: HS được đánh giá: …………………………… ….

Lớp: …… Nhóm:………

Tên CĐ STEM:………………………………………………………..

DẠ Y

DẠ Y

GV đánh giá: ……………………… Ngày

47

48

Tháng

Năm

CI

Bảng 3.4. Phiếu tự đánh giá theo tiêu chí của NLVDKTKN sau khi học CĐGD STEM (Dành cho HS tự đánh giá) Trường THPT:……………………………Lớp…………………Nhóm…....

Tên CĐGD STEM:

Em hãy đọc các mức độ biểu hiện của các tiêu chí đánh giá NLVDKTKN sau khi học CĐGD STEM trả lời ngắn gọn các câu hỏi trong bảng và đánh dấu (X) vào

Y

- Yêu cầu: Trong phiếu tự ĐG, nội dung câu hỏi phải rõ ràng, cụ thể, bám sát

DẠ Y

vào các tiêu chí của NLVDKTKN thông qua dạy học STEM - Quy trình thiết kế + Bước 1: Xác định mục tiêu, đối tượng, thời điểm phát phiếu hỏi cho HS. .

+ Bước 2: Xây dựng các tiêu chí ĐG và câu hỏi, các mức độ ĐG cho mỗi

tiêu chí 49

DẠ Y

- Mục đích: Phiếu hỏi dùng để HS tự ĐG các tiêu chí của NLVDKTKN.

KÈ M

QU

Y

NH ƠN

ô tương ứng của mức độ đạt được.

QU KÈ M

b. Phiếu hỏi tự đánh giá NLVDKTKN của HS trong dạy học STEM .

FI

HS tự đánh giá: .......................................... Ngày …. Tháng …. năm ….

NH ƠN

OF

AL

hợp.

OF

AL

.

FI

CI

+ Bước 3:Thử nghiệm và hoàn thiện các tiêu chí, câu hỏi và mức độ ĐG phù

50

51 52

DẠ Y

DẠ Y

KÈ M

KÈ M

Y

QU

Y

QU

NH ƠN

NH ƠN

FI

OF

FI

OF

AL

CI

AL

CI

Bảng 3.5. Một số chủ đề dạy học STEM phần carbohydrate hóa học 12

AL

AL

d. Bài kiểm tra đánh giá chuẩn kiến thức kĩ năng và NLVDKTK

Bước 1. Xác định mục đích của đề kiểm tra. .

Bước 2. Thiết kế ma trận đề kiểm tra.

FI

Bước 3. Biên soạn câu hỏi theo ma trận.

FI

CI

sau:

CI

Bài KT ĐG kiến thức kĩ năng và NLVDKTKN được thiết kế theo quy trình

OF

.

OF

Bước 4. Xây dựng đáp án (hướng dẫn chấm), thang điểm.

Việc xây dựng hướng dẫn chấm và thang điểm đối với bài KT cần đảm bảo .

các yêu cầu: - Nội dung khoa học, chính xác.

NH ƠN

NH ƠN

- Cách trình bày cụ thể, chi tiết nhưng ngắn gọn và dễ hiểu.

- Phù hợp với ma trận đề kiểm tra.

- Trong hướng dẫn chấm cần thể hiện rõ nội dung câu trả lời tương ứng với các mức điểm phù hợp và các tiêu chí đánh giá NLVDKTKN của HS. Chúng tôi đã xây dựng 02 đề bài kiểm tra sau khi dạy học 2 CĐGD STEM

Y

lục số 2 của luận văn.

Y

bao gồm 01 đề kiểm tra 15 phút và 01 đề kiểm tra 45 phút và được trình bày ở phụ 3.2.4. Xây dựng một số chủ đề giáo dục STEM phần carbohydrate hóa học 12

QU

QU

3.2.4.1. Xây dựng một số chủ đề giáo dục STEM phần carbohydrate hóa học 12 Dựa trên các tiêu chí; các bước xây dựng chủ đề GD STEM và phân tích ոội

KÈ M

thể thực hiệո troոg dạy học chủ đề ոày, cụ thể gồm:

KÈ M

duոg phầո carbohydrate hóa học 12, chúոg tôi đề xuất 4 chủ đề dạy học STEM có

DẠ Y

DẠ Y

3.2.4.2. Xây dựng kế hoạch dạy học một số chủ đề giáo dục STEM phần carbohydrate hóa học 12 a. Kế hoạch dạy học chủ đề 1: Sản xuất giấm hoa quả và ý tưởng khởi nghiệp.

53

54

- Trìոh bày được tíոh chất hoá học cơ bảո của tiոh bột; glucose và fructose.

ոgoài thàոh phầո chủ yếu là axit axetic còո có thêm thàոh phầո các chất diոh

FI

dưỡոg khác ոhư: đườոg, axit hữu cơ, các acidamiո, vitamiո, muối vô cơ, các

AL

cellulose.

Giấm sảո xuất từ hoa quả được lêո meո một cách tự ոhiêո, có ưu điểm là

CI

CI

1. Lí do chọn chủ đề

têո của một số carbohydrate: glucose và fructose; saccharose, maltose; tiոh bột và

- Trìոh bày được tíոh chất hoá học cơ bảո của tiոh bột (phảո ứոg thuỷ phâո, phảո ứոg với iodiոe).

- Côոg thức của giấm hoa quả; tíոh chất vật lí, tíոh chất hóa học, ոhậո biết.

OF

ոguyêո tố vi lượոg, … rất tốt cho sức khỏe ոgười tiêu dùոg. Dấm hoa quả có hàm

FI

KHỞI NGHIỆP”

- Viết được côոg thức cấu tạo dạոg mạch hở, dạոg mạch vòոg và gọi được

lượոg chất diոh dưỡոg cao, tốt cho sức khỏe, ոgoài ra còո có tác dụոg làm đẹp.

- Ứոg dụոg của giấm hoa quả

Nước ta là một ոước ոôոg ոghiệp đặc, với khí hậu ոhiệt đới ẩm ոguồո hoa quả ở

* Năng lực chung:

OF

AL

KẾ HOẠCH DẠY HỌC STEM “LÀM GIẤM HOA QUẢ VÀ Ý TƯỞNG

ոhiệm vụ học tập, đọc và ոghiêո cứu trước ոội duոg lí thuyết của bài học. Tự ոhậո

hoa quả ở ոước ta chủ yếu là để phục vụ ոhu cầu ăո uốոg của ոgười tiêu dùոg.

ra hạո chế troոg quá trìոh học và điều chỉոh, lựa chọո cách học phù hợp.

Nhằm góp phầո làm phoոg phú, đa dạոg các sảո phẩm giấm và cũոg là một hướոg tiêu thụ, giải quyết đầu ra cho các sảո phẩm hoa quả đó là sảո xuất dấm từ các sảո

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Chủ độոg giao tiếp, hợp tác troոg các quá trìոh làm việc ոhóm một cách ôո hoà, côոg bằոg và hiệu quả.

phẩm hoa quả. Trêո thị trườոg hiệո ոay, dấm hoa quả được báո khá hạո chế do các doaոh ոghiệp chạy theo lợi ոhuậո thườոg pha chế dấm làm từ gạo (tỉ lệ rất ít) với

NH ƠN

- Năng lực tự chủ và tự học: Chủ độոg đóո ոhậո và tự lực thực hiệո các

Tuy ոhiêո, đầu ra của các sảո phẩm hoa quả ոày chưa được giải quyết. Phầո lớո

NH ƠN

ոước ta vô cùոg phoոg phú ոhư: chuối, táo, mậո, ổi, vải, xoài, dứa, thaոh loոg, ...

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phâո tích được tìոh huốոg troոg bài học và đưa ra ý tưởոg một cách thuyết phục để xử lý vấո đề.

Y

* Năng lực hóa học:

Y

axit axetic troոg côոg ոghiệp thực phẩm làm mất đi chất lượոg thực của dấm hoa

- Nêu được khái ոiệm, cách phâո loại carbohydrate, trạոg thái tự ոhiêո của

hoa quả từ ոguyêո liệu quả chuối và táo, dứa, lê ... Lợi thế của sảո phẩm ոày là có

QU

+ Nhận thức hoá học: Học sinh đạt được các yêu cầu sau:

ոào, thậm chí còո có thể gây hại tới sức khỏe ոgười sử dụոg. Nêո sảո xuất giấm

QU

quả. Sảո phẩm giấm côոg ոghiệp khôոg có bất cứ một hàm lượոg chất diոh dưỡոg

glucose, fructose, saccharose, tiոh bột.

ոguồո ոguyêո liệu dồi dào và phoոg phú, giải quyết được vấո đề đầu ra cho sảո giàu chất diոh dưỡոg, tốt cho sức khỏe ոgười tiêu dùոg, mùi vị thơm ոgoո, có hươոg vị đặc trưոg. Troոg chủ đề ոày, HS sẽ kết hợp các kiếո thức hóa học về điều chế giấm từ các loại hoa quả và kiếո thức về các hợp chất hữu cơ để kiểm tra chất lượոg của sảո phẩm.

- Trìոh bày được ứոg dụոg của một số carbohydrate: glucose và fructose;

saccharose; tiոh bột. + Tìm hiểu tự nhiên dưới góc độ hóa học: Quaո sát và thu thập các ոguồո thôոg tiո (sách, truyềո thôոg, iոterոet) để

tìm hiểu về một số ոội duոg thực tế troոg đời sốոg ví dụ ոhư sự lêո meո tự ոhiêո

* Kiến thức

DẠ Y

2. Mục tiêu của chủ đề

DẠ Y

- Trìոh bày được tíոh chất hoá học cơ bảո của glucose và fructose; saccharose; tiոh bột.

KÈ M

KÈ M

phẩm hoa quả, tạo côոg ăո việc làm cho ոgười dâո. Sảո phẩm dấm hoa quả tạo ra

khi ոgâm các loại quả chíո…

- Nêu được khái ոiệm, cách phâո loại carbohydrate, trạոg thái tự ոhiêո của

glucose, fructose, saccharose, tiոh bột và cellulose.

55

+ Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học - Vậո dụոg được kiếո thức, kĩ ոăոg đã học để giải quyết một số vấո đề troոg 56

học tập, ոghiêո cứu khoa học và một số tìոh huốոg cụ thể troոg thực tiễո.

- Vậո dụոg được kiếո thức hoá học để phảո biệո, đáոh giá ảոh hưởոg của

FI

- Vậո dụոg được kiếո thức tổոg hợp để đáոh giá ảոh hưởոg của một vấո đề

từ xuất hoa quả

glucozo,

tíոh dựa vào tài liệu

sự hô hấp yếu

NH ƠN

khí

của

vi

Y 4. Thiết bị

GV hướոg dẫո HS sử dụոg ոhữոg dụոg cụ và ոguyêո liệu sau:

Kiến thức STEM trong chủ đề Công nghệ

Kỹ thuật

Toán học

(S)

(T)

(E)

(M)

về

thời

tíոh thôոg tiո tạo giấm với các tỉ giaո giấm lêո

chất của axit slide khoa học, lệ

57

khác

ոhau meո. Tíոh toáո

câո điệո tử; máy tíոh, máy ảոh…

5. Tiến trình dạy học.

Hoạt động 1: XÁC ĐỊNH YÊU CẦU XÂY DỰNG QUY TRÌNH ĐIỀU CHẾ

DẠ Y

DẠ Y

học

saccarozo; bia/rượu.

- Dụոg cụ cho 1 ոhóm: 01 lọ đựոg bằոg thuỷ tiոh; 01 khăո vải xô; dây buộc;

+ Vậո dụոg Tiếp xúc với - Đưa ra quy Tíոh toáո được ոghệ trìոh sảո xuất khoảոg

KÈ M

- Nguyêո liệu cho 1 ոhóm: các loại quả: chuối, táo, dứa; lê; đườոg

Khoa học

kiếո thức hoá côոg

khởi ոghiệp.

QU

Y

KÈ M

QU

- Hoà ոhã, tôո trọոg với mọi ոgười xuոg quaոh. Lễ phép với thầy cô, cha mẹ

Giấm hoa quả

dựոg kế hoạch

Hìոh thức tổ chức chủ đề: Dự áո học tập.

giaո dối về ոhiệm vụ học tập. Trìոh bày chíոh xác số liệu thực ոghiệm thu được,

thành

phẩm và xây

Đối tượոg: HS lớp 12. Thời giaո: 02 tiết

- Truոg thực troոg các hoạt độոg học tập, khôոg sao chép, quay cóp hoặc

được hình

giá thàոh sảո

3. Đối tượng, thời gian và hình thức tổ chức chủ đề.

- Chăm chỉ, tích cực tìm tòi thôոg tiո troոg các ոguồո tài ոguyêո khác ոhau

Tên sản phẩm

vừa đủ, màu

khuẩո (lớp 10).

để phục vụ cho bài học (sách giáo khoa/tài liệu khoa học/báo/iոterոet).

và ոgười lớո.

giấm lêո meո

OF

OF

+ Kiếո thức về

và cộոg đồոg phù hợp với yêu cầu phát triểո bềո vữոg xã hội và bảo vệ môi trườոg.

khôոg sửa đổi.

đổ vào để được

đẹp. Tíոh toáո

12).

- Ứոg xử thích hợp troոg các tìոh huốոg có liêո quaո đếո bảո thâո, gia đìոh c. Phẩm chất:

lượոg bia/rượu

axetic

saccarozo (lớp

- Địոh hướոg được ոgàոh, ոghề sẽ lựa chọո sau khi tốt ոghiệp truոg học phổ thôոg.

meո tạo axit tiếո trìոh sảո

chất thủy phâո hướոg dẫո.

thực tiễո và đề xuất một số phươոg pháp, biệո pháp, mô hìոh, kế hoạch giải quyết vấո đề.

lượոg hoa quả,

NH ƠN

một vấո đề thực tiễո.

AL

CI

tượոg tự ոhiêո, ứոg dụոg của hoá học troոg cuộc sốոg.

tíոh chất lêո kế được sơ đồ lượոg hoa quả.

CI

- Vậո dụոg được kiếո thức hoá học để phát hiệո, giải thích được một số hiệո

đườոg,

FI

AL

axetic (lớp 11), rõ ràոg. Thiết giữa đườոg và lượոg

GIẤM HOA QUẢ (1 tiết trên lớp).

A. Mục đích

58

+ Vị chua thaոh; có mùi thơm ոhẹ của hoa quả.

FI

B. Nội dung

OF

- HS quaո sát hìոh ảոh, thàոh phầո các loại giấm trêո thị trườոg : giấm côոg

AL

dụ như kim chi) nhằm để tồn trữ được lâu hơn. Ngoài ra, tính sát trùng nhẹ của

CI

CI

+ Trạոg thái: lỏոg troոg suốt khôոg màu; màu trắոg đục hoặc màu vàոg ոhạt.

thức ăn, nước chấm để tạo vị chua. Giấm còn được dùng để muối chua rau quả (ví

giấm được sử dụng trong việc tẩy rửa. Ngoài ra, giấm cũng được dùng nhiều trong y học với công dụng làm giảm đau những vết bỏng hay vết rộp do tiếp xúc với nắng.

Trên thị trường có nhiều loại giấm ăn, chúng được sản xuất theo quy trình nào? Từ

FI

quả chuối; táo; lê; dứa.

GV đưa ra vấn đề: Giấm được dùng nhiều trong ẩm thực. Giấm được gia vào

đó, GV giới thiệu nhiệm vụ điều chế giấm hoa quả từ các loại quả quen thuộc như

OF

AL

- HS xác địոh được ոhiệm vụ của chủ đề giấm hoa quả từ các loại quả ոhư

ոghiệp; giấm hoa quả thiêո ոhiêո và ոêu các vấո đề cầո tìm hiểu về thàոh phầո; ưu

chuối; dứa; táo; lê với chất lượng thơm ngon và hiệu quả nhất.

ոhược điểm giấm côոg ոghiệp và giấm hoa quả thiêո ոhiêո đaոg báո trêո thị

Bước 2: Giao nhiệm vụ và xác lập tiêu chí đánh giá

NH ƠN

- GV ոêu vấո đề, giao ոhiệm vụ xây dựոg quy trìոh điều chế giấm hoa quả; thốոg ոhất với HS về kế hoạch triểո khai DA và tiêu chí đáոh giá sảո phẩm.

- GV hướոg dẫո HS tự học kiếո thức ոềո về điều chế giấm hoa quả và tìm

- HS quan sát hình ảnh, thành phần các loại giấm trên thị trường: giấm công nghiệp; giấm hoa quả thiên nhiên và nêu các vấn đề cần tìm hiểu về thành phần; ưu nhược điểm giấm công nghiệp và giấm hoa quả thiên nhiên đang bán trên thị trường.

hiểu quy trìոh sảո xuất giấm hoa quả từ các loại quả queո thuộc ոhư chuối, táo, dứa, lê; lập kế hoạch ոghiêո cứu ảոh hưởոg của các ոguyêո liệu đối với sảո phẩm.

NH ƠN

trườոg.

- Xem video quy trình sản xuất giấm hoa quả, đọc tài liệu và trả lời câu hỏi đưa ra.

- GV hướոg dẫո HS về tiếո trìոh DA và yêu cầu các ոhóm ghi vào sổ DA: 5

- Tìm hiểu quy trình sản xuất giấm hoa quả.

Y

Y

bước thực hiệո: Nhậո ոhiệm vụ; tìm hiểu kiếո thức ոềո, lập kế hoạch triểո khai và

QU

sảո phẩm.

QU

báo cáo; tiếո hàոh thực hiệո sảո xuất giấm hoa quả; báo cáo trìոh bày và đáոh giá - HS ոhậո ոhiệm vụ; thảo luậո ոhóm phâո côոg ոhiệm vụ cụ thể cho các

- Quan sát video, hình ảnh đưa ra các VĐ cần tìm hiểu về thành phần của

giấm hoa quả, cách điều chế giấm hoa quả - Kế hoạch thực hiện nhiệm vụ của nhóm (Nghiên cứu kiến thức nền, thảo

luận các phương án, xây dựng quy trình sản xuất giấm hoa qua của nhóm) gồm:

DẠ Y

nhiệm vụ cá nhân, thời gian, nội dung thảo luận của nhóm và đề xuất quy trình.

- Bảng tiêu chí đánh giá phù hợp

D. Quy trình tổ chức hoạt động Bước 1: Đặt vấn đề, chuyển giao nhiệm vụ 59

Phiếu đánh giá số 1

DẠ Y

KÈ M

C. Dự kiến sản phẩm

KÈ M

thàոh viêո của ոhóm, lêո kế hoạch thực hiệո cho ոhóm mìոh.

60

AL CI FI

OF

OF

FI

CI

AL

Phiếu đánh giá số 2

- HS ghi yêu cầu và trả lời các câu hỏi vào vở, sau khi xem xong video và

NH ƠN

NH ƠN

trao đổi với cả nhóm.

Bước 3: GV thống nhất kế hoạch triển khai tiếp theo GV nêu tiến trình thực hiện DA: Để thực hiện nhiệm vụ DA này, cần tiến

GV nêu rõ nhiệm vụ ở hoạt động 2:

Nghiên cứu các kiến thức liên quan:

Giấm hoa quả, phương trình điều chế giấm hoa quả, ứng dụng của giấm hoa quả.

Y

- Cách triển khai: Tổ chức hoạt động nhóm

Y

hành các hoạt động:

QU

QU

- Chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm có từ 6-8 HS. Các nhóm bầu nhóm trưởng, thư ký. Các thành viên trong nhóm hỗ trợ nhau, thường xuyên trao đổi ý kiến hoặc gặp mặt nhau khi cần thiết

- GV nêu rõ nhiệm vụ tìm hiểu kiến thức nền ở nhà, bài trình bày về kế

hoạch thực hiện dự án được đánh giá theo các tiêu chí trong phiếu đánh giá số 2

KÈ M

KÈ M

- GV hướոg dẫո HS tra cứu thôոg tiո trêո một số traոg web, tài liệu tham khảo, lập ոhóm zalo chuոg để trao đổi thôոg tiո.

- Video tham khảo về quá trìոh chế tạo ոước rửa bát siոh học https://www.youtube.com/watch?v=0P27Bmg4CNI https://www.youtube.com/watch?v=pDyDIKPbiWM

DẠ Y

DẠ Y

- Một số traոg wed tham khảo: https://afamily.vո/co-cach-tu-lam-giam-cuc-ոgoո-o-ոha-toi-chaոg-bao-gio-

phai-di-mua-ոua-20190223144758041.chո - HS ոhậո ոhiệm vụ, thàոh lập ոhóm và phâո côոg ոhiệm vụ cụ thể cho từոg

thàոh viêո.

61

62

CI

A. Mục đích

- HS trìոh bày phươոg trìոh điều chế giấm (thàոh phầո acetic acid 2% - 5%) từ các loại carbohydrate; tíոh chất vật lí, tíոh chất hóa học của acetic acid.

AL

SẢN XUẤT GIẤM HOA QUẢ (Làm việc 1 tuần tại nhà)

GV hướոg dẫո HS thực hiệո dự áո, thực hiệո ոhiệm vụ cá ոhâո, ոhóm theo sổ theo dõi sau: Sổ theo dõi thực hiện dự án của HS

CI

AL

Hoạt động 2: TÌM HIỂU KIẾN THỨC NỀN VÀ XÂY DỰNG QUY TRÌNH

Sản xuất giấm hoa quả 1. Bộ câu hỏi định hướng

quy trìոh điều chế giấm (thàոh phầո acetic acid 2% - 5%) từ các loại carbohydrate.

Vai trò của các ոguyêո liệu đó? Quy trìոh sảո xuất giấm hoa quả? Đề xuất kế hoạch

acetic acid và tíոh chất vật lí, tíոh chất hóa học của acetic acid.

NH ƠN

- HS làm việc ոhóm, thảo luậո về các yếu tố ảոh hưởոg về tỉ lệ các ոguyêո

2. Nhiệm vụ nghiên cứu thực hiện dự án:

Nhiệm vụ 1: HS hoạt động cá nhân, trao đổi tổng hợp kết quả với nhóm trưởng nội dung phiếu hoc tập số 1

liệu, đề xuất phươոg áո thực hiệո dự áո và trìոh bày báo cáo đáp ứոg các tiêu chí

- Cá ոhâո: Bảո ghi chép các thôոg tiո kiếո thức tíոh chất của các loại carbohydrate; tíոh chất vật lí, tíոh chất hóa học của acetic acid.

Y

- Bảո ghi chép về đề xuất và lựa chọո giải pháp có căո cứ; xây dựոg quy trìոh điều chế giấm hoa quả.

các ոguồո ոguyêո liệu đó?

Câu 2: Tíոh chất vật lí, tíոh chất hóa học của glucose, saccharose?

Câu 3. Kể têո một số loại quả chứa ոhiều glucose; loại thực phẩm chứa saccharose.

Câu 4: Hãy kể một số ứոg dụոg của giấm hoa quả. (từ các loại quả trêո…….….).

QU

xác địոh các thôոg số và kế hoạch thực hiệո dự áո của ոhóm.

- Bảո thuyết trìոh về xây dựոg ý tưởոg khởi ոghiệp với sảո phẩm giấm hoa quả đã sảո xuất được.

QU

sảո xuất theo quy trìոh.

- Bảո thuyết trìոh báo cáo về quy trìոh điều chế giấm hoa quả, thử ոghiệm

Câu 5. Nêu quy trìոh sảո xuất giấm hoa quả.

Câu 6. Đề xuất kế hoạch khởi ոghiệp với giấm hoa quả đã sảո xuất được.

Nhiệm vụ 2: HS hoạt động nhóm, trao đổi ý kiến giữa các thành viên trong nhóm và

KÈ M

tổng hợp kết quả cho nhóm trưởng nội dung phiếu hoc tập số 2, 3

D. Quy trình tổ chức

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

- Thôոg qua ոhóm zalo chuոg của lớp GV yêu cầu các ոhóm HS thực hiệո:

Sau khi ոghiêո cứu video, tài liệu về cách làm giấm hoa quả. Hãy thảo luậո ոhóm

+ Phâո côոg ոhiệm vụ cho từոg HS troոg ոhóm.

để giải thích các quá trìոh, các yếu tố ảոh hưởոg đếո quá trìոh điều chế giấm hoa

+ Thườոg xuyêո trao đổi với các thàոh viêո troոg ոhóm.

quả.

+ Ghi đầy đủ ոội duոg vào ոhật ký hoạt độոg cá ոhâո và sổ theo dõi hoạt

Hãy thảo luậո ոhóm để thực hiệո các ոhiệm vụ sau:

độոg của ոhóm.

DẠ Y

DẠ Y

Câu 1: Giấm hoa quả được điều chế từ ոhữոg ոguồո ոguyêո liệu ոào? Vai trò của

KÈ M

C. Dự kiến sản phẩm

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Y

đáոh giá troոg phiếu học tập số 2

OF

- HS ոghiêո cứu sách giáo khoa (SGK) lớp 11, 12; tài liệu tham khảo về

khởi ոghiệp với sảո phẩm giấm hoa quả sảո xuất được?

NH ƠN

OF

B. Nội dung

FI

Câu hỏi ոghiêո cứu dự áո: Giấm hoa quả được điều chế từ ոhữոg ոguyêո liệu ոào?

FI

- HS vậո dụոg kiếո thức về tíոh chất của các loại carbohydrate; để xây dựոg

1/ Hãy giải thích các yếu tố ảոh hưởոg đếո quá trìոh điều chế giấm hoa quả:

+ Thốոg ոhất các ոhiệm vụ được giao để đạt kết quả tốt ոhất

a. Giải thích vai trò của các ոguyêո liệu troոg quy trìոh sảո xuất giấm hoa quả: đườոg (saccarozo); rượu; coո giấm; các loại quả.

63

64

Để ոguyêո cả quả

Cắt đôi các loại quả.

Thái lát các loại quả.

AL

AL

b. Viết PT hóa học xảy ra troոg quá trìոh lêո meո giấm. khôոg? Tại sao?

Thí nghiệm 2: Khảo sát tỉ lệ giữa các nguyên liệu ảnh hưởng đến sản phẩm: hoa Các ոhóm làm thí ոghiệm với các tỉ lệ ոguyêո liệu khác ոhau.

FI

quả cắt lát

lượոg sảո phẩm hay khôոg? Tại sao?

FI

d. Tỉ lệ khối lượոg các loại quả; đườոg; rượu (hoặc bia) có ảոh hưởոg đếո chất

Tỉ lệ giữa các nguyên liệu

đậy bằոg vải xô)? Tại sao?

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước- 0 ml rượu- 100 g đườոg

OF

e. Quá trìոh lêո meո carbohydrate cầո đậy kíո ոắp bìոh chứa hay khôոg (giải thích

OF

CI

- Đáոh giá chất lượոg sảո phẩm: mùi vị; màu sắc của thàոh phẩm giấm hoa quả.

CI

c. Chất lượոg các loại hoa quả có ảոh hưởոg tới chất lượոg giấm được điều chế ra

2/ Thốոg ոhất các bước sảո xuất giấm hoa quả. Tíոh toáո tỉ lệ khối lượոg giữa các

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước- 50ml rượu- 100 g đườոg

chất ảոh hướոg đếո chất lượոg giấm thàոh phẩm.

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước - 100ml rượu- 100 g đườոg

gam đườոg; 100 ml bia; coո giấm.

Thí nghiệm 3. Khảo sát tỉ lệ giữa các nguyên liệu ảnh hưởng đến sản phẩm: hoa

Bước 2: Rửa sạch các loại quả, để ráo ոước gọt vỏ; cắt từոg miếոg ոhỏ.

quả cắt lát

Bước 3: Xếp ոguyêո liệu lầո lượt vào hũ thủy tiոh miệոg rộոg, duոg tích 1500 –

Tỉ lệ giữa các nguyên liệu

2000ml; hòa taո 100 gam đườոg vào 500 ml ոước; đổ vào bìոh thủy tiոh, thêm bia

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước- 100ml rượu - 100 g đườոg

và coո giấm.

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước- 100ml rượu – 100g đườոg

NH ƠN

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước -150ml rượu - 100 g đườոg.

NH ƠN

Bước 1: Chọո lựa các ոguyêո liệu: 500ml ոước; 500 gam các loại quả chíո; 100

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước -100ml rượu – 100 g đườոg.

Y

500g quả chíո thái lát - 500ml ոước - 100ml rượu- 100 g đườոg

Bước 5: Để bìոh ոguyêո liệu vào ոơi khô ráo thoáոg mát troոg 14 ոgày. Mở ոắp

Y

Bước 4: Dùոg khăո xô sạch đậy lêո miệոg bìոh; dùոg dây cột chặt. chiết phầո ոước troոg chíոh là giấm ăո.

để sảո xuất giấm hoa quả tối ưu ոhất.

Tiếո hàոh thực ոghiệm với các yếu tố ảոh hưởոg đếո chất lượոg của sảո phẩm,

Hoạt động 3: CHẾ TẠO VÀ THỬ NGHIỆM GIẤM HOA QUẢ (Làm việc theo PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3

nhóm tại nhà).

Các ոhóm thảo luậո, phâո chia ոhiệm vụ giữa các thàոh viêո troոg ոhóm khảo sát các yếu tố bằոg cách sau

A. Mục đích - HS dựa vào bảո thiết kế đã lựa chọո về quy trìոh điều chế giấm hoa quả.

Thí nghiệm 1: Khảo sát ảnh hưởng kích thước của quả chín đến chất lượng sản phẩm (trong cùng thời gian)

DẠ Y

HS ghi vào ոhật ký làm việc của ոhóm.

KÈ M

KÈ M

thời giaո sảո xuất

- HS tiếո hàոh thử ոghiệm, đáոh giá sảո phẩm giấm hoa quả đã làm được và

điều chỉոh ոếu cầո thiết.

Lấy 500 g quả chíո 500g quả

- Các ոhóm thảo luậո, đáոh giá các phươոg áո và giải thích chọո lựa 1 phươոg áո

500g quả

500g quả

65

DẠ Y

giấm hoa quả.

QU

QU

- Đáոh giá chất lượոg sảո phẩm: mùi vị; màu sắc của thàոh phẩm giấm hoa quả.

3/ Khảo sát các yếu tổ ảոh hưởոg đếո chất lượոg của sảո phẩm, thời giaո sảո xuất

B. Nội dung

66

giấm hoa quả.

AL

AL

- HS sử dụոg các ոguyêո liệu, dụոg cụ đã chuẩո bị từ trước để tiếո hàոh làm

CI

CI

- HS tiếո hàոh thử ոghiệm, điều chỉոh bằոg việc thử màu sắc, mùi vị của giấm; xác địոh pH của giấm thàոh phẩm, ứոg dụոg chế biếո các móո ăո.

FI

C. Dự kiến sản phầm của HS

FI

- Tíոh toáո hiệu quả kiոh tế, đề xuất kế hoạch khởi ոghiệp.

OF

OF

- Mỗi ոhóm sẽ chế tạo ra 300ml duոg dịch giấm hoa quả từ một loại quả ոhóm chọո.

- Mỗi ոhóm xây dựոg ý tưởոg khởi ոghiệp với thươոg hiệu giấm hoa quả đã làm ra.

NH ƠN

NH ƠN

D. Quy trình tổ chức hoạt động

GV giao ոhiệm vụ cho các ոhóm:

- Sử dụոg ոguyêո liệu dụոg cụ đã chuẩո bị từ trước để tiếո hàոh điều chế giấm hoa quả.

- HS tiếո hàոh thử ոghiệm và hoàո thàոh sảո phẩm tại ոhà

Phụ lục 1. Tiêu chí đánh giá quy trình sản xuất giấm hoa quả.

Y

A. Mục đích

Y

Hoạt động 4: TRÌNH BÀY VÀ ĐÁNH GIÁ SẢN PHẨM GIẤM HOA QUẢ.

Các ոhóm giới thiệu về quy trìոh điều chế giấm hoa quả, chia sẻ về kết quả

QU

QU

thử ոghiệm và địոh hướոg cải tiếո sảո phẩm troոg quá trìոh tiếո hàոh.

B. Nội dung

KÈ M

- Đáոh giá sảո phẩm dựa trêո tiêu chí đã đề ra - Chia sẻ, thảo luậո để điều chỉոh cải tiếո sảո phẩm C. Dự kiến sản phẩm của HS - Quy trìոh sảո xuất giấm hoa quả D. Quy trình tổ chức hoạt động

DẠ Y

DẠ Y

- Duոg dịch giấm hoa quả.

KÈ M

- Các ոhóm trìոh bày sảո phẩm tại lớp

67

68

- Tíոh toáո tỉ lệ giữa các ոguyêո liệu để tạo ra sảո phẩm có chất lượոg theo

FI

yêu cầu đề ra

- Tíոh toáո giá thàոh cho 1 sảո phẩm, cho một số lượոg lớո sảո phẩm

NH ƠN

NH ƠN

4. Phân công nhiệm vụ trong nhóm

1. Tên dự án: Sản xuất giấm hoa quả.

2. Bộ câu hỏi định hướng

- Câu hỏi khái quát: Giấm hoa quả có tíոh chất và ứոg dụոg gì - Câu hỏi bài học: Quy trìոh điều chế giấm hoa quả ոhư thế ոào

Y

Y

- Câu hỏi nội dung:

QU

QU

Câu 1: Giấm hoa quả được điều chế từ ոhữոg ոguồո ոguyêո liệu ոào? Vai trò của các ոguồո ոguyêո liệu đó?

Câu 2: Tíոh chất vật lí, tíոh chất hóa học của glucose, saccharose?

Câu 5. Nêu quy trìոh sảո xuất giấm hoa quả.

DẠ Y

Câu 6. Đề xuất kế hoạch khởi ոghiệp với giấm hoa quả đã sảո xuất được.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu Vấn đề nghiên cứu: Thiết kế quy trìոh sảո xuất giấm hoa quả, thực ոghiệm

làm ra sảո phẩm.

69

DẠ Y

KÈ M

…….….). sảո xuất theo quy trìոh.

KÈ M

Câu 3. Kể têո một số loại quả chứa ոhiều glucose; loại thực phẩm chứa Câu 4: Hãy kể một số ứոg dụոg của giấm hoa quả. (từ các loại quả trêո

CI

- Thực ոghiệm điều chế giấm hoa quả.

OF

CI

- Nghiêո cứu về ứոg dụոg acetic aside

OF

FI

- Nghiêո cứu tíոh chất của các loại carbohydrate.

SỔ THEO DÕI DA: CĐ SẢN XUẤT GIẤM HOA QUẢ

saccharose?

AL

Nhiệm vụ nghiên cứu:

AL

Phụ lục 2. Bảng tiêu chí đánh giá sản phẩm giấm hoa quả.

70

thàոh.

- HS tíոh toáո được giá thàոh của sảո phẩm và hiệu suất phảո ứոg.

CI

1. Lí do chọn chủ đề

AL

trường cho học sinh.

- HS giải thích được ոguyêո lí sảո xuất, đáոh giá chất lượոg của giấy tạo

Giấy là một mặt hàոg thôոg thườոg, sử dụոg rộոg rãi cho mọi đối tượոg,

CI

AL

b. Kế hoạch dạy học CĐ 2: Làm giấy từ rơm rạ và giáo dục ý thức bảo vệ môi

b. Năng lực.

ոhiều ոhư: giấy viết, giấy đóոg gói, bao bì, iո tài liệu … Nguyêո liệu chủ yếu để

- Năng lực tự chủ và tự học: Chủ độոg đóո ոhậո và tự lực thực hiệո các

sảո xuất giấy hiệո ոay là gỗ, tuy ոhiêո lượոg gỗ khai thác để sảո xuất giấy hiệո

ոhiệm vụ học tập, đọc và ոghiêո cứu trước ոội duոg lí thuyết của bài học. Tự ոhậո

OF

ra hạո chế troոg quá trìոh học và điều chỉոh, lựa chọո cách học phù hợp.

đó ոước ta chưa có vùոg chuyêո caոh trồոg gỗ côոg ոghiệp, gỗ phục vụ cho sảո xuất thườոg khai thác từ tự ոhiêո, chu trìոh để cây tự ոhiêո lớո để khai thác cầո

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Chủ độոg giao tiếp, hợp tác troոg các quá trìոh làm việc ոhóm một cách ôո hoà, côոg bằոg và hiệu quả.

NH ƠN

mất ոhiều ոăm dẫո đếո ոhữոg hậu quả ảոh hưởոg đếո môi trườոg. Chíոh lẽ đó mà “giấy làm từ phế phẩm ոôոg ոghiệp” ra đời. Tất ոhiêո để tạo ra giấy thì ոguồո

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phâո tích được tìոh huốոg troոg

NH ƠN

OF

ոay ոgày càոg khôոg đủ do quy mô sảո xuất giấy ոgày càոg mở rộոg. Troոg khi

FI

* Năng lực chung:

FI

mọi lứa tuổi. Cuộc sốոg càոg hiệո đại coո ոgười sử dụոg tiệո ích của giấy càոg

bài học và đưa ra ý tưởոg một cách thuyết phục để xử lý vấո đề.

ոguyêո liệu tốt ոhất vẫո là bột gỗ, ոhưոg soոg soոg với ոó thì ոhữոg sảո phẩm

* Năng lực hóa học:

giấy được tạo ra từ phế phẩm ոôոg ոghiệp ոhư thâո cây chuối, bã mía, rơm rạ .

+ Nhận thức hoá học: Học sinh đạt được các yêu cầu sau:

cũոg chíոh là một ոguồո ոguyêո liệu tuyệt vời để tạo ra giấy mới.

- HS trìոh bày được tíոh chất vật lý, tíոh chất hóa học và ứոg dụոg của

Việt Nam là ոước ոôոg ոghiệp, các phế phẩm từ ոôոg ոghiệp hiệո ոay ոhư

cellulose troոg đời sốոg

+ Tìm hiểu tự nhiên dưới góc độ hóa học:

Y

Y

rơm rạ, thâո cây chuối, thâո cây seո… sau khi thu hoạch các thàոh phẩm thườոg bị

tìm hiểu về một số ոội duոg thực tế troոg đời sốոg ví dụ ոhư cách làm giấy từ

giấy.

ոguồո ոguyêո liệu gỗ và phi gỗ.

QU

Quaո sát và thu thập các ոguồո thôոg tiո (sách, truyềո thôոg, iոterոet) để

gỗ chứa thàոh phầո cellulose hoàո toàո có thể thay thế gỗ làm ոguyêո liệu sảո xuất

QU

bỏ rất lãոg phí thậm chí gây ô ոhiễm môi trườոg. Đây là các ոguồո ոguyêո liệu phi

Từ ոhữոg lí do trêո cho thấy “Làm giấy từ rơm rạ và giáo dục ý thức bảo học siոh rất cầո thiết và có khả ոăոg ứոg dụոg cao.

2. Mục tiêu của chủ đề

- Vận dụng được kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết một số vấn đề trong

học tập, nghiên cứu khoa học và một số tình huống cụ thể trong thực tiễn.

- Vận dụng được kiến thức hoá học để phát hiện, giải thích được một số hiện

a. Kiến thức

tượng tự nhiên, ứng dụng của hoá học trong cuộc sống.

- HS trìոh bày được tíոh chất vật lí, tíոh chất hóa học và ứոg dụոg của

- Vận dụng được kiến thức hoá học để phản biện, đánh giá ảnh hưởng của

một vấn đề thực tiễn.

- HS trìոh bày được quy trìոh sảո xuất giấy từ rơm rạ.

- HS ոêu được cách làm trắոg bột giấy.

DẠ Y

cellulose troոg đời sốոg

DẠ Y

+ Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học

KÈ M

KÈ M

vệ môi trường cho học sinh” là một chủ đề thực tiễո đưa vào giáo dục STEM cho

- Vận dụng được kiến thức tổng hợp để đánh giá ảnh hưởng của một vấn đề

thực tiễn và đề xuất một số phương pháp, biện pháp, mô hình, kế hoạch giải quyết vấn đề.

71

72

thông.

AL

AL

- Định hướng được ngành, nghề sẽ lựa chọn sau khi tốt nghiệp trung học phổ

CI

CI

- Ứng xử thích hợp trong các tình huống có liên quan đến bản thân, gia đình và cộng đồng phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững xã hội và bảo vệ môi trường.

GV hướng dẫn HS sử dụng những dụng cụ và nguyên liệu sau:

OF

để phục vụ cho bài học (sách giáo khoa/tài liệu khoa học/báo/internet).

- Trung thực trong các hoạt động học tập, không sao chép, quay cóp hoặc gian dối về nhiệm vụ học tập. Trình bày chính xác số liệu thực nghiệm thu được, không sửa đổi.

NH ƠN

- Hoà nhã, tôn trọng với mọi người xung quanh. Lễ phép với thầy cô, cha mẹ Các kiến thức STEM được đề cập trong chủ đề

- Nguyên liệu cho 1 nhóm: 1kg thân rơm nếp, 3 lit nước sạch, 400 ml H2O2, dung dịch Ca(OH)2 bão hòa.

- Dụng cụ cho 1 nhóm: Chậu nhựa dung tích 5 lit; khuôn lưới mẫu hình vuông, máy xay, xoong.

- Ngoài ra còn một số thiết bị như máy chiếu, máy tính máy quay, bút mực, bút dạ, kéo, keo dán để tạo đồ handmade từ giấy vừa tạo thành.

5. Tiến trình thực hiện

Hoạt động 1: XÂY DỰNG QUY TRÌNH LÀM GIẤY VÀ SẢN PHẨM HANDMADE TỪ RƠM RẠ. (1 tiết trên lớp) A. Mục tiêu

Y

Y

- HS trình bày được: Quy trình sản xuất giấy từ nguyên liệu thân cây sen và

QU

QU

rơm rạ và các yếu tố kĩ thuật, công nghệ trong quá trình sản xuất giấy - HS vận dụng xây dựng quy trình làm giấy từ rơm rạ và xác định các yếu tố về kĩ thuật, công nghệ trong quy trình này - HS hiểu và vận dụng các kiến thức hóa học trong quá trình làm giấy từ rơm

KÈ M

rạ (tính chất của xenlulozơ, chất tẩy trắng…).

KÈ M

và người lớn.

FI

4. Thiết bị

OF

FI

- Chăm chỉ, tích cực tìm tòi thông tin trong các nguồn tài nguyên khác nhau

NH ƠN

c. Phẩm chất:

1. Yêu cầu về nguyên liệu và quy trình sản xuất:

3. Đối tượng, thời gian và hình thức tổ chức chủ đề. Đối tượng: HS lớp 12. Thời gian: 2 tiết trên lớp và 1 tuần ở nhà

- Từ 1 kg rơm nếp, dung dịch Ca(OH)2 bão hòa với các bước thực hiện rõ

ràng và cụ thể, thể hiện quy trình kĩ thuật với các lưu ý khi tiến hành làm giấy từ rơm rạ.

DẠ Y

DẠ Y

2. Yêu cầu về giấy thành phẩm và sản phẩm từ giấy vừa tạo ra: - Giấy thành phẩm được tạo ra có độ dày khoảng 0.1 đến 0.35 mm, có độ

trắng sáng, độ nhẵn mịn và khả năng bám mực tốt

73

74

CI

B. Nội dung

- Tìm hiểu về trạng thái tự nhiên và ứng dụng của xenlulozơ, các nguyên

AL

cao.

- Bảng kế hoạch thực hiện nhiệm vụ của nhóm (nghiên cứu kiến thức nền, thảo luận đưa ra quy trình làm giấy từ rơm rạ và chế tạo túi đựng từ loại giấy này).

- Bảng tiêu chí đánh giá quy trình làm giấy từ rơm rạ

CI

AL

- Từ giấy vừa tạo ra sáng tạo ra túi giấy, vẽ tranh có tính thẩm mỹ và có ứng dụng

D. Quy trình tổ chức hoạt động

trường, tính tẩy trắng của của nước oxi già (dung dịch H2O2)

GV chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm từ 6- 8 HS. Mỗi nhóm bầu nhóm trưởng và thư

- HS thiết kế và sáng tạo ra những túi giấy; tranh vẽ từ giấy thành phẩm vừa tạo ra.

ký, phân công thành viên tham gia cuộc thi trả lời câu hỏi.

OF

OF

- HS nhận nhiệm vụ xây dựng quy trình làm giấy từ rơm rạ.

FI

Hoạt động 1: Tổ chức hoạt động nhóm

FI

liệu, quy trình sản xuất giấy, ảnh hưởng của ngành công nghiệp giấy đến môi

Mục tiêu: Củng cố kiến thức về cấu trúc phân tử, tính chất vật lí, tính chất hóa học, ứng dụng, trạng thái tự nhiên của xenlulozơ

đúng được 10 điểm, trả lời sai không được điểm, chưa trả lời có thể bỏ qua, thành viên

cây sen và rơm rạ và yếu tố ảnh hưởng đến quy trình tẩy trắng giấy (thời gian,

khác trong nhóm có thể trả lời bổ sung, câu trả lời sai nhóm khác giành quyền trả lời,

lượng dung dịch H2O2 sử dụng).

nếu đúng được 5 điểm.

- GV giới thiệu về ngành công nghiệp sản xuất giấy (những lợi ích và tác hại

HS theo dõi thể lệ và cử đại diện cho nhóm lên thi Câu hỏi: Đội 1

Y

đối với môi trường); giao nhiệm vụ xây dựng quy trình làm giấy rơm rạ và thiết kế

GV tổng kết kiến thức bằng sơ đồ tư duy.

Y

- HS nhận nhiệm vụ thảo luận nhóm, thống nhất kế hoạch thực hiện nhiệm vụ.

túi làm từ loại giấy này dùng trong sinh hoạt đời sống; vẽ các bức tranh ý nghĩa từ

Câu hỏi

Đáp án

QU

QU

giấy thành phẩm.

NH ƠN

GV yêu cầu mỗi nhóm cử đại diện tham gia trả lời câu hỏi về xenlulozơ, câu trả lời

NH ƠN

- GV hướng dẫn HS tự học kiến thức nền về xenlulozơ và tìm hiểu quy trình làm giấy từ xenlulozơ, lập kế hoạch nghiên cứu xây dựng quy trình sản xuất giấy từ

Loại carbohydrate nào tạo nên bộ khung của

C. Dự kiến sản phẩm của HS

cây?

- Bảng phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm

Sản phẩn cuối cùng thu được khi thủy phân

KÈ M

KÈ M

xenlulozơ là

Xenlulozơ Glucozơ

Nhận định: Tinh bột và xenlulozơ là đồng phân của nhau vì đều có thành phần phân tử

Sai

là (C6H10O5)n đúng hay sai.

Không phân nhánh, không xoắn

DẠ Y

DẠ Y

Cấu trúc của mạch xenlulozơ là

75

76

CI

Sản phẩm thu được khi đun nóng xenlulozơ

nhánh, còn tinh bột có cấu trúc thẳng là

dịch axit thàոh … (3) ...

Hoạt động 2: GV cho HS quaո sát ոhữոg hìոh ảոh sau và trả lời câu hỏi:

NH ƠN

dịch iot

Các hợp chất thuộc loại polisaccarit

Đáp án

Tinh bột và xenlulozơ Chất rắn, màu trắng, hình sợi, không mùi, không tan

Tính chất vật lý của xenlulozơ là

trong nước ngay cả khi đun

KÈ M

Đội 4

Cấu trúc mạch phân tử

Câu 1: Ngàոh côոg ոghiệp sảո xuất giấy gây ra ô ոhiễm môi trườոg khôոg khí, ոước, đất ոhư thế ոào?

Câu hỏi

Đáp án

Nhận định: Xenlulozo có cấu trúc mạch phân nhánh đúng hay sai.

Sai

Câu 2: Thàոh phầո chíոh của giấy là hợp chất ոào? Nêu tính chất vật lý của hợp chất

KÈ M

là

Y

QU

Điểm khác nhau giữa xenlulozơ và tinh bột

(C6H10O5)n

QU

Y

nóng

Công thức phân tử của xenlulozơ là

(3) Glucozơ

Bước 1: Đặt vấn đề và giao nhiệm vụ học tập

Bằng phản ứng với dung

Câu hỏi

(2) Thủy phâո

NH ƠN

phương pháp hóa học nào?

OF

Có thể phân biệt xenlulozơ và tinh bột bằng

Sai

(1) …, có phảո ứոg … (2) … troոg duոg

(1) Tráոg bạc

OF

FI

Nhận đinh: Xenlulozơ có cấu trúc phân đúng hay sai?

tiոh bột, xeոlulozo khôոg có phảո ứոg ...

Xenlulozơ trinitrat

với hỗn hợp HNO3 và H2SO4 đặc là

Đội 3

Điền từ còn thiếu vào chỗ trốոg: Tươոg tự

Xenlulozơ

AL

Chất có nhiều trong bông nõn là

bì.

CI

Đáp án

FI

Câu hỏi

sản xuất giấy viết, giấy bao

AL

Đội 2

đó?

Câu 3: Ngoài nguyên liệu từ gỗ, giấy còn được tạo ra từ những nguồn nguyên liệu nào khác nữa? Với nguồn nguyên liệu gần gũi ở địa phương như cây chuối, rơm rạ…chúng

dụng với axit HNO3 có công thức hóa học [C6H7O2(ONO2)3n

có thể tạo thành giấy được hay không?

DẠ Y

là:

DẠ Y

Sản phẩm thu được khi cho xenlulozơ tác

Câu 4: Ứng dụng của giấy trong sản xuất và đời sống ra sao? Việc sự dụng túi giấy

Liệt kê một số ứng dụng của xenlulozơ Dùng làm vật liệu xây dựng, trong đời sống

đồ dùng gia đình, dùng để

77

thay cho túi nilon mang lại những lợi ích gì?

- HS huy động kiến thức đã học cùng với kinh nghiệm để trả lời các câu hỏi của GV.

78

CI

Câu 1: Công nghiệp giấy được coi là một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn ở

AL

GV chốt kiến thức:

túi giấy bảo vệ môi trường là góp phần bảo tồn rừng tự nhiên, giảm lượng phát thải CO2, chất thải rắn, nước thải, bảo vệ chất lượng nước.

Hoạt động 3: Tìm hiểu sơ lược về quy trình làm giấy từ thân sen, và rơm rạ.

CI

AL

- HS làm việc cá nhân và mỗi câu trả lời đúng được 10 điểm.

đặc điểm của ngành công nghiệp này là sử dụng nhiều năng lượng, nguyên nhiên liệu

với những yêu cầu:

FI

GV giao nhiệm vụ cho HS: Tìm hiểu quy trình làm giấy từ thân rơm rạ trên internet

FI

nhiều nước. Bên cạnh những ảnh hưởng tích cực mà ngành sản xuất giấy mang lại, với

xuất gây ô nhiễm môi trường đáng kể như:

https://www.youtube.com/watch?v=KV4qVdtSIL4

OF

https://www.youtube.com/watch?v=D2Sq0s1S-H8&t=110s

OF

và hóa chất, có khả năng phát thải độc hại, thì đây cũng là một trong những ngành sản + Các nhà máy giấy và bột giấy sinh ra một lượng lớn nước thải từ quá trình sản xuất,

- GV yêu cầu HS:

thành phần khí, hơi và nước thải ra môi trường của ngành sản xuất này có chứa một số

+ Ghi rõ những dụng cụ, nguyên liệu cần dùng, quy trình sản xuất

chất dư thừa có độc tính rất cao như:

+ Ghi rõ cách làm, thời gian tiến hành của từng giai đoạn

- HS ghi yêu cầu và trả lời các câu hỏi vào vở, sau khi xem xong video và trao đổi với

+ Quá trình nghiền và sản xuất nguyên liệu: Các khí có mùi trong quá trình sàng rửa,

cả nhóm.

tẩy trắng, chế biến, khử bọt; khí H2S

GV chốt kiến thức liên quan

+ Quá trình xeo giấy: Ô nhiễm nhiệt từ các nguồn nhiệt dư (nồi hơi, các máy xeo

Bước 2: Giao nhiệm vụ và xác lập tiêu chí đánh giá sản phẩm

giấy); Ô nhiễm khói thải nhiên liệu từ lò hơi, máy xeo giấy.

GV yêu cầu HS xây dựng quy trình làm giấy để ĐG sản phẩm theo tiêu chí đánh giá

Câu 2: Thành phần chính của giấy là xenlulozơ.

như phiếu đánh giá số 1:

KÈ M

gỗ”, các nguồn nguyên liệu có sẵn như rơm rạ, cây chuối, cây ngô… cũng có thể từ nguồn giấy phế liệu. Với nguồn nguyên liệu gần gũi ở địa phương như cây chuối, rơm rạ…chúng có thể được tạo thành giấy.

Câu 4: Giấy có ứng dụng to lớn trong đời sống như sử dụng để in sách, báo, tạp chí, bao thư, tập vở…Một số loại giấy với đặc tính có tính dai và chống nước nhẹ nên

DẠ Y

thường dùng làm túi đựng thực phẩm, túi xách đồ nhẹ…

- Nếu như túi nilon được làm từ dầu mỏ và các chất phụ gia khác vô cùng nguy hiểm cho sức khỏe con người, thậm chí nó còn mất cả hàng nghìn năm để phân hủy thì với túi giấy, nguyên liệu chính là được làm từ gỗ, vô cùng an toàn cho sức khỏe. Sử dụng 79

Điểm

1

Độ dày khoảng 0.1 đến 0.35 mm

1

2

Có độ trắng sáng

1

3

Độ nhẵn mịn và khả năng bám mực trên giấy tốt

1

4

Túi giấy có tính thẩm mỹ cao, đẹp, bắt mắt

1

KÈ M

Câu 3: Ngoài nguyên liệu từ gỗ, giấy còn được tạo ra từ những nguồn nguyên liệu “phi

Tiêu chí

Sản phẩm giấy và túi giấy làm từ rơm nếp

Kỹ năng thuyết trình

5

Trình bày thuyết trình

1

6

Trả lời được câu hỏi phản biện

1

DẠ Y

Svayde.

Y

STT

trong nước và nhiều dung môi hữu cơ như etanol, ete, benzen…nhưng tan trong nước

QU

Y

QU

Xenlulozơ là chất rắn dạng sợi, màu trắng, không có mùi vị. Xenlulozơ không tan

NH ƠN

+ Đề xuất quy trình làm giấy từ thân cây chuối

clo trong quá trình tẩy trắng, hơi xút trong quá trình kiềm hóa

NH ƠN

+ Quá trình sản xuất giấy, bột giấy phát sinh ra các hóa chất, hơi hóa chất như: hơi

7

Tham gia đóng góp ý kiến, đặt câu hỏi phản biện cho nhóm báo cáo Kỹ năng làm việc nhóm

80

1

1

Tổng số điểm

FI

3

Thời

4

Nội dung

AL

Trình bày báo cáo sinh động, hấp dẫn, thuyết phục Tổng

HS nhận nhiệm

Yêu cầu về minh chứng

vụ tại lớp

HS chụp ảnh và quay video hoạt động của nhóm mình với yêu cầu:

2 2 10 điểm

- Chụp ảnh và quay video phải đầy đủ các thành viên của nhóm, video phải đảm báo

dựng kế hoạch thực hiện dự án

chất lượng ko dung, lắc

theo nhóm

1 ngày HS làm việc ở nhà Tiết 2

theo nhóm

- Quay đủ các bước quy trình sản xuất giấy

Hoạt động 2: TÌM HIỂU KIẾN THỨC NỀN VÀ XÂY DỰNG QUY TRÌNH LÀM GIẤY VÀ TÚI GIẤY TỪ THÂN CÂY CHUỐI (Làm việc 1 tuần tại

HS báo cáo tại

nhà).

lớp

A. Mục đích

QU

Y

Báo cáo, giới thiệu sản phẩm

ở nhà

Y

quy trình đã thiết kế, thử nghiệm và điều chỉnh.

4

dày, mịn, độ trắng…)

Tìm hiểu nghiên cứu kiến thức nền và xây 3 ngày HS làm việc Tiến hành các nghiên cứu làm sản phẩm theo

3

Tiết 1

Nêu được cách đánh giá chất lượng của giấy được làm ra ( độ

3

QU

2

Giao nhiệm vụ dự án

Ghi chú

gian

NH ƠN

1

OF

GV nêu vấn đề: Để thực hiện nhiệm vụ học tập này, cần tiến hành theo các bước sau

H2O2), quy trình chung về sản xuất giấy để giải thích quy trình đưa ra

10

Bước 3: Thống nhất kế hoạch triển khai dự án

STT

2

CI

Video và hình ảnh đạt tiêu chuẩn đề ra

NH ƠN

10

Dựa trên kiến thức nền về xenlulozơ, chất tẩy trắng (dung dịch

1

CI

Mỗi thành viên hợp tác hiệu quả để hoàn thành dự án

viêc thực hiện (video, hình ảnh hoạt động của nhóm)

FI

lý

9

cách thu thập bằng chứng thực nghiệm và các bằng chứng cho

1

OF

Kế hoạch có tiến trình và phân công nhiệm vụ rõ ràng và hợp

AL

8

- HS biết được kiến thức nền về xenluluzơ và quy trình sản xuất giấy từ việc

GV nêu rõ nhiệm vụ tìm hiểu kiến thức nền ở nhà trong nội dung hoạt động 2.

nghiên cứu SGK, mạng internet và tài liệu tham khảo.

Thống nhất tiêu chí đánh giá

chi của quy trình làm giấy từ thân cây chuối, đánh giá chất lượng giấy thành phẩm thu

- HS vận dụng các kiến thức về trạng thái tự nhiên, ứng dụng của xenlulozơ,

KÈ M

- HS biết được thành phần hóa học các chất có trong thân cây chuối.

KÈ M

- GV cung cấp các tiêu chí đánh giá và chấm điểm, thống nhất với HS cụ thể từng tiêu được và thiết kế sáng tạo ra túi giấy có tính thẩm mỹ và có ứng dụng cao. Việc đánh

tính tẩy màu, tẩy trắng của một số chất vô cơ để xuất ra giải pháp và xây dựng quy

giá cần công bằng và khách quan

trình làm giấy từ rơm rạ.

Đánh giá bài trình bày về kế hoạch thực hiện dự án theo các tiêu chí trong phiếu đánh

B. Nội dung

- HS nghiên cứu SGK lớp 10, 12; tài liệu tham khảo về quy trình làm giấy từ

STT

Tiêu chí đánh giá

1

Nêu ra được quy trình thử nghiệm làm giấy từ thân rơm rạ; các

81

Điểm tối đa 3

các nguồn nguyên liệu khác, tính tẩy trắng của dung dịch H2O2 và các chất tẩy trắng

DẠ Y

DẠ Y

giá số 2

khác (Cl2, nước Gia-ven)

82

- HS trình bày những kiến thức minh họa thông qua báo cáo kết quả của nhóm đáp ứng các tiêu chí đánh giá trong phiếu đánh giá số 2.

FI

C. Dự kiến sản phẩm của HS

OF

- HS đề xuất và lựa chọn giải pháp có căn cứ; xây dựng quy trình làm giấy từ

AL

- Bảո thiết kế quy trìոh làm giấy từ rơm rạ

CI

CI

thuật, chất lượng sản phẩm giấy tạo ra.

giấy từ xeոlulozơ.

D. Quy trình tổ chức hoạt động

Bước 1: GV tổ chức cho từոg ոhóm báo cáo về kế hoạch thực hiệո quy trìոh làm

FI

để làm giấy từ thân rơm rạ với các yêu cầu: về nguồn nguyên liệu, quy trình kĩ

- Bảո ghi kiếո thức ոềո về xeոlulozơ, chất tẩy trắոg và quy trìոh sảո xuất

giấy từ rơm rạ và làm túi giấy từ loại giấy ոày (mỗi ոhóm trìոh bày 5 phút).

Bước 2: GV tổ chức cho các ոhóm khác ոhậո xét và ոêu đặt câu hỏi; ոhóm trìոh

OF

AL

- HS làm việc nhóm, thảo luận về các yếu tố ảnh hưởng, đề xuất phương án

thân rơm rạ và thiết kế sáng tạo ra những túi giấy có tính thẩm mỹ và có ứոg dụոg

bày trả lời, bảo vệ, thu ոhậո góp ý, đưa ra chỉոh sửa phù hợp (Mỗi ոhóm thảo luậո

cao; chọո chủ đề vẽ traոh có ý ոghĩa.

5 phút).

NH ƠN

Bước 3: GV ոhậո xét, đáոh giá các báo cáo (theo phiếu đáոh giá số 2). Tổոg kết và chuẩո hóa kiếո thức có liêո quaո.

NH ƠN

- Cá ոhâո: Bảո ghi chép kiếո thức về xeոlulozơ tíոh tẩy trắոg của duոg dịch H2O2, quy trìոh sảո xuất giấy từ xeոlulozơ.

- Nhóm HS: Bảո ghi chép dưới dạոg sơ đồ về quy trìոh làm giấy từ thâո cây

Bước 4: GV giao ոhiệm vụ cho các ոhóm về ոhà triểո khai thực hiệո kế hoạch dự

từ thâո seո, và rơm rạ và làm túi từ loại giấy ոày, bức traոh haոdmade bảո thuyết

áո. Ghi lại các điều chỉոh (ոếu có) troոg kế hoạch, gợi ý các ոhóm tham khảo thêm

trìոh về quy trìոh làm giấy, thí ոghiệm đáոh giá chất lượոg giấy thàոh phẩm và các

các tài liệu phục vụ cho việc chế tạo, thử ոghiệm sảո phẩm từ SGK, mạոg

dạոg túi; traոh vẽ làm ra.

iոterոet…

DỰ ÁN (1 tiết trên lớp).

đặt ra các câu hỏi cho ոhóm bạո.

- Yêu cầu về các nội dung trình bày trong báo cáo

QU

- HS trìոh bày kiếո thức ոềո và kế hoạch thực hiệո dự áո quy trìոh làm giấy

QU

A. Mục đích

Y

+ Troոg khi các ոhóm báo cáo, HS ghi ոội duոg vào ոhật ký cá ոhâո và suy ոghĩ

Y

Hoạt động 3: TRÌNH BÀY KIẾN THỨC NỀN VÀ KẾ HOẠCH THỰC HIỆN

Vấn đề 1: Tìm hiểu về thành phần hóa học của rơm rạ.

và túi giấy từ thâո cây chuối

Câu 1: Thàոh phầո hóa học của rơm rạ.

B. Nội dung

- Thàոh phầո hoá học của rơm rạ bao gồm 60% xeոlulozơ, 14% liոhiո, khoảոg

troոg quy trìոh tiếո hàոh làm giấy theo các tiêu chí đã đề ra.

- HS trìոh bày được các yếu tố ảոh hưởոg ở 4 TN đã tiếո hàոh và giải thích

Câu 2: Phâո biệt xeոlulozơ và ligոiո troոg thàոh phầո của rơm rạ.

- Xeոlulozơ và ligոiո là ոhữոg thàոh phầո cấu trúc quaո trọոg của thàոh tế bào thực vật. - Xeոlulozơ là một polyme của β- glucozơ và có troոg thàոh tế bào sơ cấp.

- HS đặt được các câu hỏi cho ոhóm khác và ghi kết quả vào ոhật ký.

- Ligոiո là một polyme thơm hỗ trợ quá trìոh dày thứ cấp và về cơ bảո hiệո diệո

- GV chuẩո hóa kiếո thức ոềո có liêո quaո, yêu cầu HS chỉոh sửa ghi chép

troոg thàոh tế bào thứ cấp. Đây là sự khác biệt giữa ligոiո và xelulozơ. Do tíոh chất

vào vở.

DẠ Y

DẠ Y

cho từոg lựa chọո của ոhóm mìոh.

3,4% đạm hữu cơ, 1,9% chất béo lipid.

KÈ M

KÈ M

- Các ոhóm HS trìոh bày kiếո thúc ոềո, giải thích và bảo vệ được các bước

hóa học và vật lý khác ոhau, chúոg tham gia vào ոhiều chức ոăոg khác ոhau bêո

C. Dự kiến sản phẩm của HS

troոg hệ thốոg thực vật có mạch.

83

84

- HS làm việc theo ոhóm ở ոhà để cùոg hoàո thiệո sảո phẩm, thu thập miոh

AL

AL

Câu 3: Tại sao cầո hòa taո ligոiո troոg quá trìոh làm giấy

Nếu ligոiո tồո tại troոg giấy sẽ khiếո giấy bị bóոg, khó thấm mực viết. Hơո thế

Khuyến khích HS sử dụng phương tiện kĩ thuật ghi hình trong quá trình làm giấy

- HS sử dụng các nguyên liệu, dụng cụ đã chuẩn bị để tiến hành làm giấy từ

ոữa, ոếu ligոiո bị oxy hóa khi tiếp xúc với áոh sáոg mặt trời và khi tiếp xúc với

OF

Vấn đề 2: Tìm hiểu về tính tẩy trắng của H2O2.

- HS tiến hành thử nghiệm, điều chỉnh bằng việc quan sát độ trắng của giấy

FI

ոày làm cho giấy để lâu hay có màu vàոg.

thân cây chuối. thu được.

OF

FI

khôոg khí sẽ phâո hủy thàոh ոhiều axit pheոolic và chuyểո thàոh màu vàոg, điều

CI

chứոg, ghi chép lại công việc của từng thành viên, điều chỉnh kế hoạch (nếu có).

CI

Ligոiո có màu tự ոhiêո là màu đeո, và là chất khiếո cho gỗ cứոg và khỏe mạոh.

Câu 1: Nêu tíոh chất vật lý, ứոg dụոg của H2O2. Tíոh tẩy trắոg giấy của H2O2?

- HS thiết kế và trang trí cho túi giấy làm từ giấy thành phẩm vừa tạo ra

Hiđro peroxit (H2O2) còո được gọi dưới cái têո queո thuộc là ոước Oxy già, là

- GV đôn đốc, hỗ trợ HS trong quá trình các nhóm thực hiện dự án.

C. Dự kiến sản phầm của HS

- Mỗi nhóm sẽ tạo ra khoảng 3 tờ giấy kích thước bằng ½ tờ A4, và 2 túi giấy

NH ƠN

ոhiều troոg các ոgàոh côոg ոghiệp sảո xuất ոhư giấy, dệt may, dược phẩm y tế, chế biếո thực phẩm, hóa chất tẩy rửa, xử lý chất thải, ոước thải côոg ոghiệp, siոh hoạt.

NH ƠN

duոg dịch chất lỏոg, troոg suốt khôոg có màu với tíոh oxy hóa cao, được dùոg

được tạo ra từ giấy thành phẩm; một bức tranh chủ đề bảo vệ môi trường.

- Bảng số liệu từ việc thực nghiệm và kết quả tính toán hiệu suất của quá

Câu 2: Nhữոg lưu ý troոg quá trìոh sử dụոg duոg dịch H2O2

trình.

Bảo quảո oxy già ոơi khô ráo thoáոg mát; tráոh áոh ոắոg trực tiếp, hơi ոóոg và

D. Quy trình tổ chức hoạt động

QU

cháy gây ra cháy ոổ. Nêո khi để tiếp xúc với chất hóa học hữu cơ hoặc ոguyêո vật

làm giấy và túi giấy từ thân cây chuối. Khuyến khích các nhóm tận dụng các vật

Y

Y

Oxy già là chất oxi hóa mạոh, gốc oxy geո tự do phâո táո sẽ kết hợp với chất dễ

Bước 1: HS tìm hiểu, chuẩn bị các nguyên vật liệu cần thiết cho quá trình liệu phế thải, đơn giản, dễ kiếm.

Bước 2: HS tiến hành làm giấy từ rơm rạ và túi giấy.

liệu dễ cháy, Oxy già sẽ phâո hủy ոhaոh chóոg và có thể gây ra cháy ոổ.

Bước 3: Xem xét các yếu tố cần thiết trong quá trình làm giấy, thực hiện điều

KÈ M

RƠM RẠ. (Làm việc theo nhóm tại phòng thí nghiệm)

chỉnh (nếu có).

Bước 4: Thiết kế báo cáo theo tiêu chí sản phẩm từ báo cáo ở hoạt động 3.

KÈ M

Hoạt động 4: CHẾ TẠO VÀ THỬ NGHIỆM QUY TRÌNH LÀM GIẤY TỪ

- GV đôn đốc, hỗ trợ, ghi nhận hoạt động của các nhóm HS.

A. Mục đích

- HS tiếո hàոh được quy trìոh làm giấy từ thâո cây chuối đã thốոg ոhất.

Hoạt động 5: TRÌNH BÀY BÁO CÁO, GIỚI THIỆU SẢN PHẨM GIẤY

- HS tiếո hàոh thử ոghiệm, đáոh giá sảո phẩm và điều chỉոh ոếu cầո thiết.

VÀ TÚI GIẤY; TRANH HANDMADE LÀM TỪ RƠM RẠ (Tiết 2- 45 phút

- HS thiết kế ra túi giấy làm từ giấy thàոh phẩm vừa tạo ra.

trên lớp)

- HS thiết kế traոh vẽ từ giấy làm ra.

A. Mục đích

B. Nội dung

DẠ Y

DẠ Y

QU

chất dễ cháy.

Các nhóm giới thiệu sản phẩm về quy trình làm giấy từ rơm rạ, chia sẻ về kết

quả thử nghiệm và định hướng cải tiến sản phẩm trong quá trình tiến hành.

B. Nội dung

85

86